1922, Ξεριζωμός. Σε σκηνοθεσία Νέλλυς Δελλή. Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος

    Δύο χρόνια συμπληρώθηκαν από την εντυπωσιακή μουσικοχορευτική παράσταση «Ξεριζωμός», που σκηνοθέτησε η σπουδαία σκηνοθέτιδα και ηθοποιός Ελένη (Νέλλυ) Δελλή.

   Πιο συγκεκριμένα, στις 1 Οκτώβρη 2022 σε ένα ασφυκτικά γεμάτο, με πάνω από 1.500 θεατές, Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης είχαμε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε ένα υπερ-θέαμα που μόνο γνώστες του χώρου του θεάτρου (όπως η Δελλή) μπορούν να εγγυηθούν. Όλοι φύγαμε καλύτεροι μετά από αυτήν την παράσταση. (Είχε προηγηθεί η πρεμιέρα στο Ανοιχτό Θέατρο Χαλκηδόνας την 24 Σεπτεμβρίου 2022.)

  Ο Δήμος Χαλκηδόνας σε συνεργασία με Πολιτιστικούς Συλλόγους αλλά και θεατρικές ομάδες της περιοχής, συνετέλεσαν σε αυτή την ηχηρή παράσταση. Περισσότεροι από 250 μουσικοί, χορευτές και ηθοποιοί έδωσαν τον καλύτερο τους εαυτό. Όλα αυτά υπό την καθοδήγηση φυσικά της κυρίας Δελλή.

  Στο μήνυμα του ο Δήμαρχος Χαλκηδόνος, Σταύρος Αναγνωστόπουλος αναφέρει μεταξύ άλλων ότι “η φετινή επέτειος των 100 χρόνων είναι μια ευκαιρία να κοιτάξουμε πίσω στο χρόνο και να τιμήσουμε τη γενιά της προσφυγιάς, που με μοναδικό σθένος έχτισε μια νέα ζωή, πρόκοψε και φέροντας μαζί τα ιδιαίτερα πολιτιστικά στοιχεία της, διαμόρφωσε τη σύγχρονη Ελλάδα”. “Έχουμε υποχρέωση να διατηρήσουμε άσβεστη τη φλόγα της ιστορικής μνήμης και να τη μεταδώσουμε στη νέα γενιά και σε όλο τον κόσμο. Κανείς δεν πρέπει να ξεχνάει και κανείς δεν πρέπει να μην γνωρίζει. Έχουμε υποχρέωση να μην επιτρέψουμε την ιστορική λήθη και να αποκαταστήσουμε την ιστορική αλήθεια. Γιατί η ιστορία μας, με τα διδάγματα, τις καταστροφές και τους θριάμβους της αποτελεί τον οδηγό για ένα πιο αισιόδοξο και ελπιδοφόρο μέλλον”, τονίζει ο Δήμαρχος Χαλκηδόνος.

Το μυθιστόρημα:

   Η εξέλιξη βασίστηκε πάνω στο πασίγνωστο μυθιστόρημα της Διδώς Σωτηρίου «Ματωμένα Χώματα»:

   Η ζωή του Μικρασιάτη Μανώλη Αξιώτη, που αφηγείται τις δοκιμασίες του στα Ματωμένα Χώματα, μεταφέρεται στις σελίδες του βιβλίου της Σωτηρίου. Με έντονο το στοιχείο της μνήμης, και μέσα από μία έντονη αλληλουχία αφηγήσεων και σκηνών, ο θεατής παρακολουθεί τη ζωή του ήρωα από την ήρεμη αγροτική ζωή στο χωριό Κιρκιντζέ, στα απάνθρωπα τάγματα εργασίας Αμελέ Ταμπουρού, το σκληρό μέτωπο του Αφιόν Καραχισάρ και το προσφυγικό ταξίδι στην Ελλάδα. «Θηρίο είν’ ο άνθρωπος», μονολογεί ο ήρωας, για να περιγράψει όχι μόνο το πόσα μπορεί να αντέξει, αλλά και το πόσα φριχτά μπορεί να πράξει.

 

Όταν η Νέλλυ μεγαλουργεί…

  Η Δελλή ετοίμασε μια παράσταση-μνημόσυνο για τους προγόνους μας, με αφορμή την επέτειο των 100 χρόνων από τη συντριβή του ελληνικού στρατού και πληθυσμού στη Μικρά Ασία.

   Η γνωστή σκηνοθέτιδα είχε να αντιμετωπίσει μια μεγάλη πρόκληση: Να φέρει εις πέρας μια τεράστια θεατρική παραγωγή. Ηθοποιοί, κομπάρσοι, χορευτές μουσικοί κλπ έπρεπε να συντονιστούν απόλυτα και παρουσιάσουν αποτέλεσμα. Αυτό απαιτούσε σκληρή και δουλεία. Η Δελλή εργάστηκε σκληρά και μεθοδικά για περίπου εννέα μήνες (από τον προηγούμενο Δεκέμβρη), με τη συνεργασία όλων των συντελεστών.

   Έχουμε αναφερθεί και σε άλλα άρθρα για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας σκηνοθέτης όταν καλείται να εργαστεί με μη επαγγελματίες ηθοποιούς. Οι άνθρωποι αυτοί αφήνουν τη δουλειά τους και αφιερώνουν τον πολύτιμο ελεύθερο τους χρόνο στις πρόβες. Στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν είχαμε να κάνουμε με μια ολιγομελή θεατρική ομάδα αλλά με ένα σύνολο ομάδων, απαρτιζόμενων από εκατοντάδες μέλη. Το αποτέλεσμα που είδαμε και θαυμάσαμε ήταν σε απόλυτο βαθμό επαγγελματικό. Αν δηλαδή κάποιος δεν είχε στο χέρι του το σημείωμα της παράστασης θα ήταν βέβαιος ότι την συνετέλεσαν επαγγελματίες χορευτές και ηθοποιοί. Όλα αυτά ήταν βουνό για τη σκηνοθέτιδα, πλην όμως με το μεθοδικό χαρακτήρα που διακρίνει το έργο της κατάφερε να ετοιμάσει τους δρώντες ώστε να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις.

   Θα σταθώ επίσης στην ¨πρόκληση¨ του Μεγάρου Μουσικής.  Ο στόχος που τέθηκε για την κατασκευή του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης ήταν αυτός ενός σύγχρονου, διεθνών προδιαγραφών πολιτιστικού και συνεδριακού κέντρου, το οποίο να έχει τη δυνατότητα να φιλοξενεί ένα μεγάλο εύρος εκδηλώσεων, από συναυλίες, παραστάσεις θεάτρου και όπερας, μπαλέτα, καλλιτεχνικές και πολιτιστικές εκθέσεις, μέχρι και συνεδριακές εκδηλώσεις. Σχεδιάστηκε έτσι ένα κτίριο που αφενός πληροί όλες τις προϋποθέσεις για το σκοπό αυτό, αφετέρου αποτελεί ένα κτίριο ορόσημο (κτίριο Μ1), ένα κόσμημα για την πόλη, στο οποίο συνυπάρχουν τα στοιχεία μιας μεγάλης αίθουσας συναυλιών (Αίθουσα Φίλων της Μουσικής), ενός χώρου υποδοχής του κοινού (φουαγιέ), γραφείων για τις διοικητικές και τεχνικές υπηρεσίες, καθώς και όλων των απαραίτητων εγκαταστάσεων για την υποστήριξη των εκδηλώσεων (καμαρίνια, αίθουσες δοκιμών, αποθήκες οργάνων κ.α.). Παράλληλα, έχει ληφθεί μέριμνα για τους πολίτες με αναπηρίες, με την κατασκευή κατάλληλων θέσεων και ανελκυστήρων. Η εξωτερική εμφάνιση του κτιρίου βρίσκεται σε απόλυτη αρμονία με την ιστορία της πόλης, συνδυάζοντας στοιχεία τόσο από το λαμπρό βυζαντινό παρελθόν όσο και από το μετέπειτα κοσμοπολίτικο ρόλο της. (Από τον επίσημο ιστότοπο του Μεγάρου)

   Κάποιες φορές έχει τύχει να να παρακολουθήσω παράσταση ή συναυλία στο Μέγαρο και να χάσω ¨επεισόδια¨ από αυτή εξαιτίας της εντυπωσιακότητας του κτιρίου, η οποία μου απέσπασε την προσοχή. Η παράσταση όμως ξεπέρασε την ομορφιά του Μεγάρου και έπεισε το θεατή να επικεντρωθεί στη δράση παραβλέποντας την ομολογουμένως εντυπωσιακή δομή.

   Σε κάθε περίπτωση οι επιμέρους δομές των σκηνών του «Ξεριζωμού» στήριξαν την τελική δομή του έργου Η διάρθρωση της τρίωρης παράστασης ήταν εξαιρετική. Ακολουθώντας χρονικά τα βασικά κεφάλαια του μυθιστορήματος, η Δελλή επέλεξε τους ποιο hot διαλόγους και περιβάλλοντας τους με παραδοσιακά χορευτικά περικαλύμματα από όλες τις  περιοχές της Μικράς Ασίας, συνέθεσε μια παράσταση που θα συζητιέται για χρόνια. Μικρασιάτες, Πόντιοι, Καππαδόκες, Θρακιώτες κλπ συναντήθηκαν επί σκηνής και μας μετέφεραν στα πιο δραματικά χρόνια της νέας ελληνικής ιστορίας.

  Η επιλογή των σκηνικών αλλά και των ενδυμάτων ήταν αυτή που έπρεπε να είναι. Τα κοστούμια προσαρμόστηκαν άριστα στην εποχή, την οποία μας ταξίδεψε το έργο. Η Δελλή αναμφίβολα σχεδίασε χώρο και σκηνικά με το σκηνοθετικό γνώμονα της αποτύπωσης μιας συγκεκριμένης εποχής.

  Προσωπικά θα σταθώ στη σκηνή της απελευθέρωσης της Σμύρνης. Ο θεατής για αρκετή ώρα πριν βυθιζόταν στην άβυσσο της τουρκικής βαρβαρότητας. Μέσα σε μία στιγμή η Δελλή παρουσιάζοντας την άφιξη του στρατού στη Σμύρνη, τράβηξε το θεατή από το σκοτάδι και τον έβγαλε στο φως όπου ανέπνευσε ανακουφισμένος καθαρό αέρα…

  Κλείνοντας θα πούμε για τη (Νέλλυ) Δελλή:  Ότι η διακεκριμένη ηθοποιός και σκηνοθέτιδα Νέλλυ ΔελΛή τιμήθηκε για την πολύχρονη προσφορά της στα πολιτιστικά δρώμενα του Δήμου Ωραιοκάστρου, στα πλαίσια των εγκαινίων της Αίθουσας Πολιτισμού, στο κτίριο “Παύλος Μελάς”, στο Ωραιόκαστρο, στις 3 Ιουλίου. Ενώ πριν λίγο καιρό το η συγκεκριμένη αίθουσα έλαβε το όνομα της ύστερα από απόφαση του κοινοτικού συμβουλίου της Δημοτικής Κοινότητας Ωραιοκάστρου. Επιπρόσθετα η κα Δελλή θα είναι υποψήφια στις επικείμενες αυτοδιοικητικές εκλογές με το συνδιασμό του περιφεριάρχη κου Απόστολου Τζιτζικώστα…

Ολόκληρη την παράσταση μπορείτε να παρακολουθήσετε εδώ:

https://www.facebook.com/100010793856805/videos/3015381665420171/ 

-Ο Παύλος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1978 στη Δράμα, μεγάλωσε στις Σέρρες και έζησε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Από το 1996 εργάζεται στο δημόσιο σε διάφορες διοικητικές θέσεις. Είναι απόφοιτος της Σχολής Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, της Σχολής Αστυφυλάκων της Αστυνομικής Ακαδημίας, της Σχολής Επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης ΕΛ.ΑΣ., και της Σχολής Ελληνικού Πολιτισμού, του Τμήματος Ανθρωπιστικών. Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά.

 

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΡΟΞΕΝΕΙΟ ΣΤΗ ΣΜΥΡΝΗ

 

Πρόκειται για την κατοικία του Εμμανουήλ Καπετανάκη ή Απέργη, πλούσιου εμπόρου και κατασκευαστή κυτίων συσκευασίας αποξηραμένων σύκων και σταφίδων. Ο Καπετανάκης, Ιταλός υπήκοος, το 1921 νοίκιασε το οίκημα στο Ιταλικό προξενείο. Κατόπιν ήρθε πρόσφυγας στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε πρώτα στην Πάτρα και μετά στην Πεύκη όπου και πέθανε, αφήνοντας με διαθήκη την κατοικία του στο Ελληνικό Δημόσιο, προκειμένου να στεγάσει το Γενικό Προξενείο της Ελλάδος στη Σμύρνη. Τα εγκαίνια αυτού του προξενικού κτίσματος έγιναν στις 24 Οκτωβρίου του 1955, μόλις ενάμιση μήνα μετά τα «Σεπτεμβριανά» (6-7 Σεπτεμβρίου), στη διάρκεια των οποίων κάηκε η προηγούμενη έδρα του. Από τον περασμένο Σεπτέμβριο το Γενικό Προξενείο της Ελλάδος στεγάζεται και πάλι στην οικία Καπετανάκη, η οποία ανακαινίστηκε εκ βάθρων.

Φρυγία

 Περιοχη Φρυγιας 1921 Λειτουργια σε εκκλησια λαξευμενη σε βραχο 12 χλμ βορεια του Αφιον Καραχισαρ στο χωριο Αγιαζιν.Η ιδια τοποθεσια οπως ειναι τωρα στην εγχρωμη φωτογραφια..

Ο ΜΑΡΤΥΡΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ του ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΣΜΥΡΝΗΣ Πατριαρχικά Αιματόβρεχτα Ράσα Υπέρ του Ρωμαίικου Γένους

 Η προσφορά, τα μαρτύρια και οι θυσίες του Ορθοδόξου Πατριαρχικού Ιερού Κλήρου για την εθνική παλιγγενεσία και την απελευθέρωση της Ελλάδος.

• Το Οικουμενικό Πατριαρχείο με τους παντός βαθμού κληρικούς του υπήρξε η «ζώσα και ένσαρκη κιβωτός σωτηρίας του Γένους» για τη διατήρηση της εθνικής ταυτότητας και ελληνορθοδόξου ιδιοπροσωπίας και αυτοσυνειδησίας του έως και την απελευθέρωσή του.

*************************************************************

27 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1922

Στις 27 Αυγούστου 1922 οι Τούρκοι εισβάλουν στην Σμύρνη. Το απόγευμα Τούρκος αρχιαστυνόμος με ένοπλους στρατιώτες, μετέβη στα γραφεία της Μητρόπολης Σμύρνης και διέταξε τον Χρυσόστομο να παρουσιαστεί στον Τούρκο Στρατιωτικό διοικητή Νουρεντίν πασά, μαζί με τους Δημογέροντες της Σμύρνης Γεώργιο Κλιμάνογλου και Νικόλαο Τσουρουκτσόγλου. Ο Μητροπολίτης παρά τις προτάσεις που του έγιναν να αποχωρήσει ασφαλής από τη Σμύρνη καθώς το μέτωπο κατέρρεε, ΑΡΝΗΘΗΚΕ να εγκαταλείψει το ποίμνιό του!!!

Πρώτοι δολοφονήθηκαν από τους Τούρκους οι δύο Δημογέροντες Γεώργιος Κλιμάνογλου και Νικόλαος Τσουρουκτσόγλου.

Στο μαρτύριο του Μητροπολίτη παρευρέθηκαν και 20 Γάλλοι ναύτες, την αντίδραση των οποίων περιέγραψε ο Γάλλος συγγραφέας Ρενέ Πυώ.

"Μία γαλλική περίπολος από είκοσι άνδρες, τους οποίους συνόδευα μαζί μ’ έναν άλλο πολιτοφύλακα, κατευθύνθηκε αμέσως στη Μητρόπολη, με σκοπό να πεισθεί ο μητροπολίτης να έλθει και να παραμείνει στην εκκλησία της Sacre-Coeur ή στο Γαλλικό Προξενείο. Ο μητροπολίτης Χρυσόστομος δεν δέχθηκε, λέγοντας ότι σαν καλός ποιμένας είχε χρέος να μείνει κοντά στο ποίμνιό του. Όταν η περίπολος έβγαινε από τη Μητρόπολη, ένα αυτοκίνητο στο οποίο επέβαιναν ένας Τούρκος αξιωματικός και δύο στρατιώτες, με τις λόγχες πάνω στα όπλα, σταμάτησε μπροστά από το μητροπολιτικό κτίριο. Ο αξιωματικός ανέβηκε επάνω και διέταξε τον μητροπολίτη να τον ακολουθήσει στον Νουρεντίν πασά, τον στρατιωτικό διοικητή. Βλέποντας ότι απάγεται ο μητροπολίτης, είπα στους άνδρες της περιπόλου να πάρουμε από πίσω το αυτοκίνητο. Φθάσαμε μπροστά στον Μεγάλο Στρατώνα, όπου βρισκόταν ο στρατιωτικός διοικητής, ο στρατηγός Νουρεντίν. Ο αξιωματικός που συνόδευε τον Χρυσόστομο, τον οδήγησε μπροστά στον Νουρεντίν. Σε δέκα λεπτά, και ενώ ο Χρυσόστομος κατέβαινε, βγήκε στο μπαλκόνι του κτιρίου ο Νουρεντίν πασάς, ο οποίος απευθύνθηκε στους χίλους με χίλιους πεντακόσιους μουσουλμάνους, άνδρες και γυναίκες, που βρίσκονταν στην πλατεία· τους είπε ότι τους παραδίδει, τον μητροπολίτη, προσθέτοντας χαρακτηριστικά τις φράσεις: «Αν σας έκανε καλό, να του το ανταποδώσετε· αν σας έκανε κακό, να του κάνετε και εσείς κακό!»

Ο όχλος άρπαξε χωρίς χρονοτριβή τον Μητροπολίτη και τον οδήγησε πιο πέρα, μπροστά στο κομμωτήριο του Ismail, ενός Ιταλού προστατευόμενου· εκεί σταμάτησαν και τον έντυσαν με μία άσπρη μπλούζα που πήραν από τον κομμωτή· άρχισαν αμέσως να τον χτυπούν λυσσασμένα με γροθιές και με ξύλα, και να τον φτύνουν στο πρόσωπο· του τρύπησαν με μαχαιριές το σώμα· του ξερίζωσαν τη γενειάδα· του έβγαλαν τα μάτια· του έκοψαν τη μύτη και τα αυτιά.»

Πρέπει να σημειώσουμε, ότι η γαλλική περίπολος παρακολουθούσε τα γεγονότα μέχρι τη σκηνή που περιγράψαμε. Οι άνδρες που την αποτελούσαν (επρόκειτο για ναύτες), είχαν βγει έξω απ’ τα ρούχα τους, έτρεμαν χωρίς υπερβολή από την αγανάκτηση και ήθελαν να επέμβουν. Ο επικεφαλής, όμως, αξιωματικός, με το περίστροφο στο χέρι ακολουθούσε τις διαταγές που τους είχαν δοθεί και τους εμπόδισε να κάνουν οποιαδήποτε κίνηση. Στη συνέχεια, δεν είδαμε πια το Μητροπολίτη, που τον αποτελείωσαν σε μικρή απόσταση πιο πέρα». (Rene Puaux, «Ο θάνατος της Σμύρνης», Αθήνα 1992, σσ. 57-58).

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΌ ΤΗΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΊΑ (1919-1922)

 ΑΡΙΣΤΕΡΑ φωτογραφία η οποία εμφανίζει εύζωνες του ‘’5\42 Συντάγματος Ευζώνων’’ διακρίνονται κατά την διάρκεια επίθεσης κατά των Τούρκων κατά την περίοδο της Μικρασιατικής Εκστρατείας (1919-1922),

ΔΕΞΙΑ φωτογραφία του 1921 όπου διακρίνονται αξ\κοι από το Ελληνικό Επιτελείο μετά την νικηφόρα μάχη στο Αφιόν-Καραχισάρ (Νικόπολις) στην Μικρά Ασία, να επιθεωρούν, και να εξετάζουν Τούρκους αιχμαλώτους.

Πηγή ιστορικός συλλέκτης Βέροιας 

“Εκρεμάσθην στας 16 Ιανουαρίου 1923 εν Φιλαδελφεία. Θεολ. Κελέσογλου”

Ο Θεολόγος Κελέσογλου ήταν “προύχοντας” στη Φιλαδέλφεια της Μικράς Ασίας (σημερινό Αλασεχίρ): Μορφωμένος κι ευκατάστατος έμπορος ξυλείας, ιδιοκτήτης του πρώτου εργοστασίου ηλεκτροφωτισμού στην πόλη, μέλος της δημογεροντίας και της σχολικής εφορίας και ιδρυτής του τοπικού μουσικού συλλόγου. Όταν το 1919 ήρθε ο ελληνικός στρατός στη Φιλαδέλφεια, είχε άμεση συμμετοχή στην οργάνωση του στρατού της άμυνας. Τις ημέρες του χαλασμού, μετά την υποχώρηση του ελληνικού στρατού, πήρε την οικογένειά του και υπό συνθήκες τρόμου αναζήτησε σωτηρία στη Σμύρνη.

Γράφει ανάμεσα σε πολλά άλλα η εγγονή του Κατερίνα: «Θυμόταν ο πατέρας μου πως ήταν στοιβαγμένοι κατά οικογένειες σε ένα μεγάλο χώρο -ίσως κάποια αποθήκη- όταν μπήκε μια ομάδα από τσέτες με επικεφαλής τον μπέη της Φιλαδέλφειας. Αναγνώρισε τον παππού μου και τον συνέλαβαν. Ήταν η τελευταία φορά που θα έβλεπε τον πατέρα του.

 
Σ’ αυτό το σημείο της διήγησης συχνά μου έδειχνε συγκινημένος το κύπελλο που είχε ευλαβικά φυλαγμένο, μιας και ήταν το μοναδικό κειμήλιο από τον πατέρα του. Ένα πλακέ αλουμινένιο κύπελλο χαραγμένο με καρφί από τον ίδιο τον παππού. Όταν το στρατοδικείο καταδίκασε τον παππού μου σε θάνατο δι’ απαγχονισμού κι ορίστηκε η ημερομηνία, το έστειλε με ένα συγκρατούμενό του στους δικούς του. Στη μια πλευρά γράφει: “Εκρεμάσθην στας 16 Ιανουαρίου 1923 εν Φιλαδελφεία. Θεολ. Κελέσογλου” Στην άλλη σημειώνει τα ονόματα τριών ασφαλειών ζωής που είχε, ελπίζοντας ότι έτσι θα μπορούσε έστω και με το θάνατό του να βοηθήσει την οικογένειά του! (ο μπαμπάς μου είπε ότι μόνο μια από αυτές τους έδωσε χρήματα)».

Το κύπελλο επανήλθε πρόσφατα στα χέρια της Katerina Kelesoglou (μέλους του Δ.Σ. του Συλλόγου μας, του Χορευτικού, της Χορωδίας) και από εκεί βρήκε τη θέση του στο “Μουσείο Προσφυγικού Ελληνισμού” της Καβάλας

Τι σκεφτόταν ο Βενιζέλος για τη Μικρά Ασία Η στρατηγική του για την προστασία των ελληνικών πληθυσμών και πώς αυτή κατέρρευσε από τα λάθη των αντιπάλων του. Γράφει ο Νικόλαος Παπάδης-Παπαδάκης

Μετά το τέλος των Βαλκανικών Πολέμων, η θέση της Ελλάδας ήταν εξαιρετικά επισφαλής. Οι Τούρκοι διεκδικούσαν τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και είχαν εξαπολύσει συστηματικούς διωγμούς κατά των Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης και των παραλίων της Μικράς Ασίας. Ενας νέος ελληνοτουρκικός πόλεμος έμοιαζε αναπόφευκτος, ενώ υπήρχαν σοβαρές ενδείξεις για παράλληλη επίθεση της Βουλγαρίας κατά της Ελλάδας. Προσπάθειες για ειρηνική επίλυση της διαφοράς δεν είχαν συνέχεια διότι στο μεταξύ ξέσπασε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος και η νεοτουρκική ηγεσία, αντί του πολέμου κατά της Ελλάδας, επέλεξε τον πόλεμο κατά της Ρωσίας.

Στη ζωτική σφαίρα του Αιγαίου οι ισορροπίες κρέμονταν από μια κλωστή. Γερμανοί και Αυστριακοί εξακολουθούσαν να ευνοούν τις τουρκικές διεκδικήσεις στα νησιά, ενώ τρεις μήνες προτού εισέλθει η Τουρκία στον πόλεμο, στο πλευρό των Κεντρικών Αυτοκρατοριών, οι Αγγλογάλλοι αρνήθηκαν να συναινέσουν στην επιστροφή των νησιών στην Τουρκία. Ταυτόχρονα, η Ουάσιγκτον αρνήθηκε να υποκύψει στις τουρκικές πιέσεις για ματαίωση της πώλησης δύο πολεμικών σκαφών στην Ελλάδα. Εντούτοις, τα μέτωπα παρέμεναν ανοιχτά και η Ελλάδα εξακολουθούσε να είναι περικυκλωμένη ασφυκτικά από κράτη με απροκάλυπτα εχθρικές διαθέσεις. Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος είχε πεισθεί ότι απαραίτητη προϋπόθεση για την επιβίωση της χώρας ήταν η αποτροπή της δημιουργίας δύο απειλητικών δυνάμεων στα σύνορά της. Για έναν πολιτικό όπως ο Βενιζέλος, η είσοδος της Τουρκίας στον πόλεμο στο πλευρό των Κεντρικών Αυτοκρατοριών αποτελούσε τη μεγάλη στρατηγική ευκαιρία που αναζητούσε για να λύσει η Ελλάδα τις διαφορές της με τον απειλητικό γείτονα, έχοντας συμμάχους τις δύο ισχυρότερες ναυτικές δυνάμεις της εποχής. Ο Βενιζέλος είχε συνειδητοποιήσει ότι μόνο η αποδυνάμωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας θα κατοχύρωνε την ασφάλεια της Ελλάδας, θα απέτρεπε την εξόντωση των ελληνικών πληθυσμών και με ευνοϊκότερες συγκυρίες θα της προσέφερε τη δυνατότητα να επεκταθεί στην άλλη όχθη του Αιγαίου.

Το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1918) βρήκε τους σημαντικότερους αντιπάλους της Ελλάδας, Βουλγαρία και Τουρκία, ηττημένους. Ο Βενιζέλος είχε δικαιωθεί έπειτα από έναν σκληρό διμέτωπο αγώνα. Είχε αντιμετωπίσει με επιτυχία την απόπειρα εγκαθίδρυσης απόλυτης μοναρχίας, την τρομοκρατία των επιστράτων, τις αλλεπάλληλες στάσεις σε στρατιωτικές μονάδες και είχε εξουδετερώσει τη φιλογερμανική ουδετερότητα των μοναρχικών που οδηγούσε τη χώρα στην καταστροφή. Ταυτόχρονα, η ένταξη της Ελλάδας στο πλευρό των δυτικών κοινοβουλευτικών δημοκρατιών ήταν μια επιλογή με μεγάλο στρατηγικό βάθος. Στην πραγματικότητα τότε εξουδετερώθηκε η βουλγαροτουρκική απειλή και ουσιαστικά κερδήθηκαν για την Ελλάδα η Μακεδονία, η Δυτική Θράκη και τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.

Ευνοϊκές συγκυρίες

Ουδέποτε στο παρελθόν υπήρξαν ευνοϊκότερες συγκυρίες για να προωθήσει η Ελλάδα τις αλυτρωτικές της βλέψεις στο πλαίσιο μιας πανίσχυρης συμμαχίας που είχε εξέλθει νικήτρια από τον παγκόσμιο πόλεμο, με δεδομένη μάλιστα την απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων να διαμελίσουν την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο Βενιζέλος ξεκαθάρισε, στη διάσκεψη της Λωζάννης στα τέλη του 1922, την πολιτική του στο μικρασιατικό ζήτημα: τη χώρα δεν την έφερε στη Μικρά Ασία και στον Ελλήσποντο «μία βουλιμία εδαφική ή ένα αίσθημα σφετερισμού ξένης ιδιοκτησίας […], αλλά τα υψηλά ιδεώδη της ελευθερίας και το καθήκον της σωτηρίας δύο εκατομμυρίων ανθρώπων». Και περιέγραψε τη γεωπολιτική διάσταση του οράματός του: όπως έγινε δυνατόν να ιδρυθούν πολλά κράτη στη Βαλκανική, έτσι μπορούσαν να συσταθούν τρία κράτη στη Μικρά Ασία, το αρμενικό, το ελληνικό και το τουρκικό.

Μέχρι τις μέρες μας παραμένει το ερώτημα: υπήρχε άραγε άλλη επιλογή; Ηταν δυνατόν οι επιζήσαντες από τους διωγμούς να καταδικαστούν ξανά κάτω από τον τουρκικό ζυγό, τη στιγμή μάλιστα που ένας νέος γύρος τρομοκρατίας και διωγμών είχε ξεκινήσει; Αλήθεια, ποια ελληνική κυβέρνηση μπορούσε να σταθεί εμπόδιο στους χιλιάδες πρόσφυγες που είχαν καταφύγει στην Ελλάδα ή είχαν εξοριστεί στα βάθη της Ανατολίας και τώρα διεκδικούσαν την επιστροφή στις εστίες τους; Η μόνη απάντηση που μπορεί να τεκμηριωθεί είναι μία: η ζωή και η περιουσία των εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων μπορούσε να διασφαλιστεί μόνο με την παρουσία της Ελλάδας στη Μικρά Ασία. Είναι πρόδηλο ότι η επέκταση της Ελλάδας στην Ιωνία είχε έντονα τα χαρακτηριστικά μιας ανθρωπιστικής επιχείρησης για τη σωτηρία του ελληνικού πληθυσμού και ασφαλώς ήταν ευθέως ανάλογη με τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, την οποία άλλωστε ήδη είχαν αποφασίσει οι σύμμαχοι.

Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Robert Lansing έζησε από κοντά τον Βενιζέλο στο Παρίσι. Μας άφησε μία περιγραφή της καθοριστικής επιρροής που άσκησε στις διαπραγματεύσεις: «O,τι ζητούσε δόθηκε επειδή αυτός το ζητούσε. Η προσωπικότητα και εμπιστοσύνη στην κρίση του κυριάρχησαν κατά τις διαπραγματεύσεις στο Παρίσι». Ο Βενιζέλος είχε αναδειχθεί σε ηγέτη με διεθνή ακτινοβολία. Αυτό ακριβώς το πλεονέκτημα το αξιοποίησε με εντυπωσιακή επιδεξιότητα υπέρ της χώρας του. Στην κυριολεξία έγινε μία από τις αιχμές της στρατηγικής του. Η σχέση του με τους τρεις κορυφαίους ηγέτες της εποχής δεν ήταν απλώς φιλική. Είχε έκδηλα τα χαρακτηριστικά μιας ιδεολογικής συγγένειας σε έναν κοινό στόχο: την οικοδόμηση ενός μεταπολεμικού κόσμου βασισμένου στη νομιμότητα και στην ελευθερία. Oλοι τους είχαν φιλελεύθερες πεποιθήσεις, πίστευαν στη δημοκρατία και στην αυτοδιάθεση των λαών. Φυσικά, τους ένωναν και κοινά συμφέροντα. Με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία, όταν ο Βενιζέλος έδωσε την εντολή απόβασης του στρατού στη Μικρά Ασία, είχε σταθερά στο πλευρό του τους πρωθυπουργούς Βρετανίας και Γαλλίας και τον πρόεδρο των ΗΠΑ.

Η συμμαχική αλληλεγγύη είχε σαφείς προεκτάσεις και σε επιχειρησιακό επίπεδο. Κατά την απόβαση στη Σμύρνη τον ελληνικό στρατό συνόδευαν ισχυρές δυνάμεις του βρετανικού στόλου, το ίδιο επαναλήφθηκε στις επιχειρήσεις κατάληψης της Ανατολικής Θράκης τον Ιούλιο του 1920. Εξάλλου, η ανάμειξη των Βρετανών στον τουρκικό εμφύλιο στο πλευρό του σουλτάνου εξυπηρετούσε τους ελληνικούς στόχους. Η Ελλάδα ανταπέδωσε με τη σωτήρια επέμβαση του στρατού της στην Προποντίδα, όπου διέλυσε τις κεμαλικές δυνάμεις και ταυτόχρονα απάλλαξε τα ολιγάριθμα βρετανικά στρατεύματα από την απειλή της αιχμαλωσίας.

Ταύτιση συμφερόντων

Οι εξελίξεις αυτές στο στρατιωτικό πεδίο φανέρωναν ότι τα ελληνοβρετανικά συμφέροντα ήταν αλληλοτροφοδοτούμενα και ότι η παραμονή των Βρετανών στα Στενά ήταν απολύτως συνυφασμένη με το προστατευτικό τείχος των ελληνικών στρατευμάτων. Οπωσδήποτε είχε γίνει ένα μεγάλο βήμα για πιο ενεργό εμπλοκή των Βρετανών στον πόλεμο, που αποτελούσε άλλωστε τον κορυφαίο στρατηγικό στόχο του Βενιζέλου.

Η Συνθήκη των Σεβρών, που είχε υπογραφεί από όλους τους συμμάχους, επιβεβαίωνε ότι οι ισχυροί συμμαχικοί δεσμοί που είχε αναπτύξει ο Βενιζέλος παρέμεναν ακλόνητοι. Μέχρι τον Νοέμβριο του 1920 καμία συμμαχική χώρα δεν έθετε ζήτημα αναθεώρησης της συνθήκης ή αποχώρησης της Ελλάδας από τη Μικρά Ασία. Οι αμφιταλαντεύσεις του Γάλλου πρωθυπουργού Μιλεράν, λίγους μήνες πριν από την υπογραφή της συνθήκης, κάμφθηκαν γρήγορα έπειτα από παρέμβαση του Βενιζέλου και σύσσωμης της γαλλικής ηγεσίας. Εξίσου ισχυρή όμως ήταν η θέση της χώρας στο πολεμικό πεδίο. Οι επιχειρήσεις του ελληνικού στρατού που είχαν διεξαχθεί στη Μικρά Ασία και στην Ανατολική Θράκη μέχρι τον Οκτώβριο του 1920 είχαν συνταράξει συθέμελα το ανεγειρόμενο κεμαλικό οικοδόμημα. Με επακόλουθο ομαδικές λιποταξίες Τούρκων στρατιωτών, καθώς και μετακινήσεις χιλιάδων κατοίκων που ζητούσαν καταφύγιο στα κατεχόμενα από τους Ελληνες εδάφη.

Τον Νοέμβριο του 1920 η Ελλάδα του Βενιζέλου είχε εξελιχθεί σε βασικό παίκτη του διεθνούς συστήματος, ασκώντας μια δυναμική διπλωματία, εξαιρετικά ικανή ώστε να διατηρεί τις ισορροπίες με τις Μεγάλες Δυνάμεις. Στο πολεμικό πεδίο, οι τουρκικές δυνάμεις είχαν υποστεί συντριπτικές ήττες, ενώ ο ελληνικός στρατός διέθετε τεράστιο αριθμητικό πλεονέκτημα, σαφή υπέροχη σε οπλισμό και εφόδια, και μια ικανή και εμπειροπόλεμη ηγεσία. Επιπροσθέτως, ο Βρετανός πρωθυπουργός ανέλαβε δεσμεύσεις απέναντι στον Βενιζέλο για χορήγηση πολεμικού υλικού και οικονομικής βοήθειας. Ομως η διπλωματική και στρατιωτική υπεροχή αρκούσε για να σηκώσει η χώρα το οικονομικό βάρος του πολέμου; Το 1918 η Ελλάδα έχει συνάψει το ευνοϊκότερο δάνειο που είχε ποτέ συνομολογήσει ελληνική κυβέρνηση. Μέχρι τον Νοέμβριο του 1920 η χώρα είχε εκταμιεύσει 6,5 εκατομμύρια λίρες από τη Βρετανία και 15 εκατομμύρια δολάρια από τις ΗΠΑ. Ο Αλέξανδρος Διομήδης υποστηρίζει ότι τα δάνεια αυτά συγκροτούσαν ολόκληρο το πολιτικό οικοδόμημα των συμμαχιών που είχε συνάψει η χώρα.

Οι αντίπαλοι του Βενιζέλου που τον διαδέχθηκαν στην εξουσία δεν διέθεταν, ούτε απέκτησαν ποτέ, κανένα διεθνές έρεισμα. Η γέφυρα εμπιστοσύνης που είχε οικοδομήσει ο Βενιζέλος με τους συμμάχους είχε καταρρεύσει. Ο Τσώρτσιλ πίστευε ότι η πολιτική ανατροπή στην Ελλάδα οδηγούσε στην ακύρωση των δεσμεύσεων που είχαν αναλάβει οι σύμμαχοι απέναντί της. Ο Λόιντ Τζορτζ, το απόλυτο μέχρι τότε πλεονέκτημα της Ελλάδας, χωρίς τον Βενιζέλο ήταν αδύνατο να συνεχίσει τη φιλελληνική πολιτική του, αντιμέτωπος με μια ευρωπαϊκή κοινή γνώμη που θεωρούσε ότι η επάνοδος του Κωνσταντίνου στον θρόνο ισοδυναμούσε με επιστροφή στην εξουσία των συμμάχων της ηττημένης Γερμανίας.

Εκ νέου απομονωμένοι

Οι αντιβενιζελικοί ηγέτες, απόβλητοι από το μεταπολεμικό διεθνές σύστημα, σύντομα καταδίκασαν την Ελλάδα σε μια ασφυκτική απομόνωση και στην παλιά μοναξιά της. Απειροι και φιλόδοξοι, οδήγησαν την Ελλάδα στη συνέχιση του πολέμου. Με τη διαφορά ότι ο πόλεμος, από συμμαχοτουρκικός, είχε μεταβληθεί σε ελληνοτουρκικό, τον οποίο η Ελλάδα ήταν υποχρεωμένη να διεξάγει μόνη της, χωρίς καμία στρατιωτική και οικονομική βοήθεια. Τον Μάρτιο του 1921 ο πρωθυπουργός Δημήτριος Γούναρης είπε στον Μεταξά ότι προτιμούσε να συνεχίσει τον πόλεμο «και ας καταστραφούμε!», προσθέτοντας ότι «δεν ήταν ποτέ πολιτική μας, ο Βενιζέλος μας έφερε εκεί. Τον πόλεμο τον βρήκαμε». Λίγους μήνες νωρίτερα, τον Σεπτέμβριο του 1920, συνομιλώντας με τον ανιψιό του, Παναγιώτη Κανελλόπουλο, είχε ισχυρισθεί τα εντελώς αντίθετα: «Καλά έκαμε ο Βενιζέλος και εδέχθη την εντολήν εις την Μικράν Ασία. Το ίδιο θα έπραττα και εγώ. […] Εάν κερδίσωμεν τας εκλογάς θα συνεχίσωμεν τα στρατιωτικάς επιχειρήσεις. Και ο Θεός βοηθός». Είναι προφανές ότι οι νέοι κυβερνήτες, διανοητικά και ψυχολογικά ανέτοιμοι, είχαν αναλάβει μια αποστολή την οποία δεν πίστευαν.

Ποια ήταν όμως τα στρατηγικά αντίβαρα που διέθετε η χώρα για μια τόσο μεγάλη επιχείρηση; Η διπλωματική ισχύς της Ελλάδας είχε εκμηδενιστεί. Δεν είχαν τουλάχιστον την πρόνοια να αξιοποιήσουν το κύρος του Βενιζέλου στις συμμαχικές πρωτεύουσες. Ακόμη, δεν χειρίστηκαν με στοιχειώδη διπλωματική ευελιξία τις συμμαχικές πρωτοβουλίες στη διάρκεια του 1921, που πιθανότατα θα διέσωζαν τους πληθυσμούς και θα εξασφάλιζαν την Ανατολική Θράκη για την Ελλάδα. Στα οικονομικά του πολέμου, μετά το εμπάργκο των συμμάχων, η πολιτική τους ήταν εξαρχής καταδικασμένη. Και όμως εκκρεμούσε από το δάνειο του 1918 η εκταμίευση των υπόλοιπων 6 εκατομμυρίων λιρών από τη Βρετανία και 30 εκατομμυρίων δολαρίων από τις ΗΠΑ.

Οι αντιβενιζελικές κυβερνήσεις περιορίστηκαν στη χίμαιρα της απόλυτης στρατιωτικής επιβολής. Τελικά εκεί έγιναν τα περισσότερα λάθη. Με εκτεταμένες εκκαθαρίσεις βενιζελικών αξιωματικών, κατέστρεψαν τη συνοχή του στρατού. Μετά την αποτυχία στον Σαγγάριο, καταδίκασαν κάτω από φοβερές κλιματολογικές συνθήκες τον στρατό σε ακινησία και αδράνεια να περιμένει το τέλος. Στο απέραντο μέτωπο των 700 χιλιομέτρων δεν είχαν τη στοιχειώδη προνοητικότητα να οργανώσουν δεύτερη γραμμή άμυνας ή έστω να περιχαρακώσουν αμυντικά τη Σμύρνη. Με λίγα λόγια, ο πόλεμος είχε χαθεί πριν να ξεκινήσει.

Ο Πάνος Σιφναίος, εκ των επιμελητών του ημερολογίου Μεταξά, καταλήγει σε μια καίρια διαπίστωση: «Στην υπέρτατη αυτή αναμέτρηση των θελήσεων, απέναντι στον “γκρίζο λύκο” της Αγκυρας δεν έστεκε πια Κρητικός αντάρτης, έστεκε ένα κολλέγιο καλαμαράδων».

* O κ. Νικόλαος Παπαδάκης-Παπαδής είναι γενικός διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος».

ΠΗΓΉ: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΉ

Η Φιλιώ Χαϊδεμένου αφηγείται την καταστροφή.

 «Στα Βουρλά το κακό ξεκίνησε στις 29 Αυγούστου. Μπήκαν οι Τούρκοι στα σπίτια μας και μας έβαλαν φωτιά. Αργότερα μας είπαν ότι ήταν αντάρτες και μετά ήρθε ο τακτικός στρατός και μας μάζεψε. Μας έπιασαν όλους μαζί, τον πατέρα μου τον έσφαξαν, τον αδερφό μου τον έκαψαν, τους νέους τους μάζεψαν και τους πήραν στην Ανατολή...»

«...Δυο μέρες και δυο νύχτες μείναμε όρθιοι στην παραλία περιμένοντας να μπούμε σε κάποιο πλοίο. Χιλιάδες κόσμος, απελπισμένος και εξαθλιωμένος, με μάτια άδεια απ τα όσα είχαμε δει και την ψυχή ματωμένη απ τον πόνο της απώλειας των αγαπημένων μας. Κάρα άδειαζαν πεθαμένους δίπλα μας, όπου έβρισκαν. Το βράδυ, όταν οι Τούρκοι άρχιζαν να βιάζουν και να κακοποιούν όποια γυναίκα έβρισκαν, οι Αμερικανοί άναψαν τους προβολείς των πλοίων και τους έριξαν πάνω μας, για να σταματήσουν κάπως το κακό. Φωνές ακούγονταν: "Τα γυναικόπαιδα να μπαρκάρουν πρώτα!" -θαρρείς και υπήρχε και κανένας άντρας ανάμεσά μας...»

«Έβλεπα τη Σμύρνη και τα Βουρλά να καίγονται και έδωσα έναν όρκο. Είπα, Βουρλά μου αγαπημένα δεν θα σας ξεχάσω ποτέ»

ΦΙΛΙΩ ΧΑΪΔΕΜΕΝΟΥ

(Βουρλά Ερυθραίας Μικράς Ασίας, 1899 - Αθήνα, Νέα Φιλαδέλφεια 2007) Γεννήθηκε τον 19ο αιώνα, έζησε όλον τον 20ο με όλα τα δεινά του και έφυγε από τη ζωή τον 21ο αιώνα, σε ηλικία 108 ετών... «ΤΡΕΙΣ ΑΙΩΝΕΣ ΜΙΑ ΖΩΗ» ο τίτλος του βιβλίου της, όπου, με τον μοναδικό της χαρισματικό τρόπο, διηγείται την πολυτάραχη μυθιστορηματική της ζωή... Από τις πιο γλυκές αναμνήσεις της πρώτης της ζωής, μέχρι τη φρίκη της Καταστροφής, τον Ξεριζωμό, την Προσφυγιά, τα Βάσανα του Αγώνα να στήσει καινούργια ζωή, με πολύ σκληρή δουλειά μέχρι τη νίκη και την Προκοπή... Δίχως να πάψει ούτε στιγμή τον αγώνα της για τη Διάσωση, Διάδωση, Δικαίωση της Μικρασιάτικης Μνήμης. Με την επιμονή της και το πείσμα της -δεν δίστασε να χτυπήσει ακόμα και την πόρτα του πρωθυπουργού της εποχής- ίδρυσε το Μουσείο του Μικρασιατικού Ελληνισμού (που σήμερα έχει πια το όνομά της), συγκεντρώνοντας εκεί Κειμήλια Μικρασιατών Προσφύγων απανταχού της Γης... 

...Νιώθοντας πια πως έκανε το Χρέος της, έφυγε ήσυχη κι ευτυχισμένη, ήρεμα, στο σπίτι της, στον ύπνο της και στ' όνειρό της μέσα, με το υπεραιωνόβιο μυαλό της ακόμα τετραπέρατο, λαμπερό, φωτεινό, δυναμικό, εμπνευσμένο...

Πρότυπο Μικρασιάτισσας Γυναίκας, η γιαγιά Φιλιώ, γιαγιά όλων μας, δίδαξε Ήθος, Αξιοπρέπεια, Περηφάνεια, τιμώντας την Καταγωγή της και συμβολίζοντας και δοξάζοντας το χαρακτήρα και την προσωπική ιστορία του μέσου Μικρασιάτη Πρόσφυγα, τον Πολιτισμό και την ιδιαίτερη Ποιότητα των Ελλήνων της Ανατολής.

Κείμενο Βιογραφικού: Γ.Χ.Κ.

Πηγή Φωτογραφίας: iellada.gr

Οι πρόσφυγες του 1922, του Κωνσταντίνου Τρυπάνη. Ραδιοφωνικό Θέατρο

 Αγαπητοί φίλοι του Ραδιοφωνικού Θεάτρου, απόψε με αφορμή τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή, θα σας παρουσιάσω το έργο του Κώστα Τρυπάνη Οι πρόσφυγες του 1922.

Η υπόθεση (με λίγα λόγια):

Το έργο παρουσιάζει τις περιπέτειες μιας οικογένειας Μικρασιατών Ελλήνων που ζουν στην ελεύθερη πλέον από τον ελληνικό στρατό Σμύρνη. Οι αμέριμνες ημέρες, οι έρωτες και η μέθη της νίκης δίνουν σταδιακά τη σκυτάλη στην αγωνία, στον "Υπέρ Πάντων Αγώνα", στην καταστροφή και στη σκληρή πραγματικότητα της προσφυγιάς.

(Λόγια του συγγραφέα από τον από τον πρόλογο του βιβλίου)

 Όταν γείρει προς τη δύση η ζωή, η μνήμη γυρίζει στα νεανικά χρόνια και μας παρορμά να ζωντανέψουμε και πάλι και να διασώσουμε κάτι από τις συγκλονιστικές εμπειρίες που δοκιμάσαμε τότε. Έτσι κι εμένα οι σκέψεις στράφηκαν στα δοξασμένα και τραγικά χρόνια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, που για την Ελλάδα τελείωσε με την Μικρασιατική καταστροφή του 1922, και έγραψα το θεατρικό έργο "Οι πρόσφυγες" με την ελπίδα να δώσω κάτι από τα γεγονότα και την ατμόσφαιρα της εποχής εκείνης. [...]

Ο Κωνσταντίνος Τρυπάνης (Βίκιπέδια)

Ο Κωνσταντίνος Α. Τρυπάνης (22 Ιανουαρίου 1909 − 18 Ιανουαρίου 1993) ήταν Έλληνας κλασικός φιλόλογος, ποιητής, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ακαδημαϊκός, βουλευτής επικρατείας και υπουργός Πολιτισμού και Επιστημών.

Ο Τρυπάνης γεννήθηκε στη Χίο και τελείωσε εκεί το περίφημο Α΄ Γυμνάσιο αρρένων της Χίου, διάδοχο της Σχολής της Χίου. Ο πατέρας του, Αθανάσιος, επέμενε ο Κωνσταντίνος να γίνει δικηγόρος, οπότε σπούδασε νομική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Τότε όμως ο πατέρας του απεβίωσε, οπότε ο Κωνσταντίνος άλλαξε σε σπουδές φιλολογίας και πήρε το διδακτορικό του το 1937. Συνέχισε ωστόσο τις σπουδές του στα πανεπιστήμια του Βερολίνου και του Μονάχου.

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, ο Τρυπάνης εκλέχθηκε υφηγητής της φιλοσοφικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1939. Από το 1939 μέχρι το 1945 δίδαξε εκεί, με μία διακοπή για να πολεμήσει με τον ελληνικό στρατό στο αλβανικό μέτωπο. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής συνήθιζε να αψηφά τη βραδινή απαγόρευση της κυκλοφορίας για να έχει μακρές λογοτεχνικές συζητήσεις με τον διανοούμενο Γεώργιο Κατσίμπαλη, φίλο γενεών Ελλήνων ποιητών, με αποτέλεσμα να γνωρίσει και τη νεότερη ελληνική λογοτεχνία σε βάθος που δεν θα μπορούσε να αποκτήσει με άλλο τρόπο εκείνη την εποχή. Το 1947 ο Τρυπάνης εγκαταστάθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου δίδαξε στο Κολέγιο Έξετερ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης ως Καθηγητής στην έδρα «Bywater and Sotheby» Βυζαντινής και Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας μέχρι το 1968. Στην Αγγλία ο Τρυπάνης γνώρισε τον ποιητή και κριτικό λογοτεχνίας Ίαν Φλέτσερ (1920-1988). Το 1968 ο Τρυπάνης εγκαταστάθηκε στο Σικάγο, αφού είχε ήδη διατελέσει επισκέπτης καθηγητής σε διάφορα αμερικανικά πανεπιστήμια και είχε δώσει διαλέξεις στα πανεπιστήμια της Βιέννης, της Νέας Υόρκης, του Σίδνεϊ και του Χάρβαρντ. Στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου δίδαξε κλασική φιλολογία μέχρι το 1974. Τότε, μετά την πτώση της δικτατορίας στην Ελλάδα, επέστρεψε στην Ελλάδα. Το ίδιο έτος εκλέχθηκε τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και, μετά από μία τυχαία συζήτηση σε ένα επίσημο δείπνο με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, δέχθηκε την πρότασή του να αναλάβει το Υπουργείο Πολιτισμού και Επιστημών, οπότε εκλέχθηκε βουλευτής επικρατείας και υπηρέτησε στο υπουργείο μέχρι το 1977. Ο Τρυπάνης ίδρυσε την «Εταιρεία Ρωμαϊκών Σπουδών» και το 1986 διετέλεσε Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών. Παρέμεινε στην Ελλάδα μέχρι τον θάνατό του. Πέθανε στην Αθήνα σε ηλικία 84 ετών.

Ήταν έγγαμος και είχε μία κόρη από τον δεύτερο γάμο του. Υπήρξε καλός παίκτης αντισφαίρισης και πρωταθλητής του κολεγίου του στην τοιχοσφαίριση (σκουός) μέχρι την ηλικία των 50 ετών
Το έργο του

Ο Κωνσταντίνος Τρυπάνης άφησε πίσω του ένα επιστημονικό έργο που εκτείνεται σε όλο το εύρος της ελληνικής φιλολογίας, από τον Όμηρο ως τα βυζαντινά γράμματα και από τους κλασικούς χρόνους ως τη νεότερη γλώσσα και λογοτεχνία, ένα έργο που ολοκληρώνουν οι μεταφράσεις του. Από την άλλη πλευρά, απετόλμησε, πιθανώς μετά από παρότρυνση του Φλέτσερ, να γράψει ο ίδιος και να εκδώσει ποίηση στην αγγλική γλώσσα. Παρότι η ποίηση αυτή έχει πλέον ξεχαστεί, στην εποχή του δέχθηκε επαίνους από την κριτική, με δύο από τις συλλογές του (The Stones of Troy και The Cocks of Hades) να αποσπούν τη διάκριση της Poetry Book Society και το Βραβείο Heinemann της Βασιλικής Εταιρείας Λογοτεχνίας. Η ποίηση του Τρυπάνη επαινέθηκε επίσης από προσωπικότητες του χώρου όπως ο Αμερικανός ποιητής Θήοντορ Ρέτκη, ο Αγγλοαμερικανός Ουίσταν Ώντεν και ο Βρετανός Τζων Γουέιν[8], ενώ κίνησε και το ενδιαφέρον του Τόμας Στερνς Έλιοτ. Στην Αγγλία, ο Τρυπάνης άρχισε να αναπτύσσει ένα δικό του ποιητικό κύκλο. Πολλά από τα ποιήματα του Τρυπάνη έχουν ως θέμα τους τα καλλιτεχνήματα, την ιστορία και τη μυθολογία της αρχαιότητας, ιδίαιτερα της κλασικής Ελλάδας και Ρώμης, αν και κάποια επικεντρώνονται σε πλευρές και γεγονότα της σύγχρονής του εποχής.
Ποιητικές συλλογέςPedasus: Twenty-four Poems (1955) (περιορισμένη έκδοση, 150 αντίτυπα)
The Stones of Troy (1957)
The Cocks of Hades (1958)
Pompeian Dog (1964)
Grooves in the Wind (1964) (επιλογές από τις The Stones of Troy και The Cocks of Hades, συν ένα νέο ποίημα)
The Elegies of a Glass Adonis (1967) (περιορισμένη έκδοση, 450 αριθμημένα αντίτυπα, το καθένα υπογεγραμμένο από τον συγγραφέα)
The Glass Adonis (1972) (εμπεριέχει και τις Elegies of a Glass Adonis)

Στην ελληνική γλώσσα δημοσιεύθηκαν οι ποιητικές συλλογές του:Ταρτησσός φαναγόρεια Αλεξάνδρεια εσχάτη (1945)
Σκιάς όναρ (εκδ. «Βιβλιοπωλείον της Εστίας», Αθήνα 1986, 80 σελ.)
Καταλεπτόν (1991)
Σωρός (1992)
Θεατρικό έργοΟι πρόσφυγες («Εκδόσεις των φίλων», Αθήνα 1983, 88 σελ., ISBN 9780002891400)
ΜεταφράσειςΚαλλίμαχος, Aetia, Iambi, lyric poems, Hecale, minor epic and elegiac poems, and other fragments (1975)
Sophocles, the Three Theban Plays (1986)
Λογοτεχνική κριτική και επιμέλειεςΑλεξανδρινή ποίηση (1943)
Medieval and Modern Greek Poetry (Μεσαιωνική και νεότερη ελληνική ποίηση, 1951)
Ρωμανός, Sancti Romani Melodi Cantica. I: Cantica genuina (1963· επιμέλεια, με βάση την προπαρασκευή του δασκάλου του, καθηγητή Πάουλ Μάας [Paul Maas])
Fourteen Early Byzantine Cantica (Βιέννη, 1968· κριτική έκδοση, αφιερωμένη στον εκλιπόντα Πάουλ Μάας, που είχε την προπαρασκευή του υλικού)
Ρωμανός, Sancti Romani Melodi Cantica. II: Cantica dubia (1970· επιμέλεια, με βάση την προπαρασκευή του εκλιπόντος δασκάλου του, Πάουλ Μάας)
The Penguin Book of Greek Verse (1971) (επιμέλεια)
The Homeric Epics (1977)
Greek Poetry, from Homer to Seferis (1981, σε ελλην. έκδοση: Ελληνική ποίηση − Από τον `Ομηρο ως τον Σεφέρη, εκδ. «Βιβλιοπωλείον της Εστίας», Αθήνα 1990, 426 σελ., ISBN 9780000505781)
Ο αττικισμός και το γλωσσικό μας ζήτημα (εκδ. «Σύλλογος προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων», Αθήνα 1984, 63 σελ., ISBN 9780007133567)

Η μεταφορά έγινε από το κανάλι Ναταλία Δεδουσοπούλου:

Το τέλος της επιχείρησης κατάληψης της Άγκυρας

 Από τις 24 Αυγούστου έως τις 13 Σεπτεμβρίου πραγματοποιήθηκαν σκληρές συγκρούσεις σε όλη την έκταση του μετώπου.

 Μέχρι τις 13 Σεπτεμβρίου οι ελληνικές δυνάμεις κατάφεραν να διασπάσουν τις δύο τουρκικές αμυντικές γραμμές και να καταλάβουν την γραμμή Καρά Νταγ – Τσαλ Νταγ – Αρντίζ Νταγ – Καλέ Γκρότο. Απέμενε η τρίτη και τελευταία αμυντική γραμμή των Τούρκων, που κάλυπτε την Άγκυρα, έδρα των κεμαλιστών.Όμως, οι επιτυχίες αυτές των Ελλήνων κατακτήθηκαν με τεράστιες θυσίες σε έμψυχο υλικό, αλλά και σε εφόδια. Παράλληλα, παρουσιάστηκαν σοβαρά προβλήματα, όπως η πλημμελής διοίκηση, η κόπωση των τμημάτων, η έλλειψη ικανών εφεδρειών να αναπληρώσουν τις μεγάλες απώλειες ανδρών, προβλήματα επισιτισμού και γενικότερα ανεφοδιασμού του στρατού. 

Από τις 16 Σεπτεμβρίου αποφασίστηκε η διακοπή της επίθεσης και η προσωρινή μετάπτωση σε άμυνα, καθώς οι προβλέψεις για συνέχιση της επίθεσης ήταν ιδιαίτερα δυσοίωνες.Πορομοίως και στην πλευρά των Τούρκων η κατάσταση ήταν κρίσιμη, με μεγάλες απώλειες ενώ είχαν διασπαστεί οι δύο αμυντικές γραμμές τους. Η τουρκική διοίκηση σκέφθηκε προς στιγμήν την απόσυρση πίσω από την Άγκυρα, αλλά αυτό θα ισοδυναμούσε με καταστροφή, γιατί θα έπεφτε στα Ελληνικά χέρια η πρωτεύουσά τους Άγκυρα η κύρια βάση ανεφοδιασμού τους και ανατολικά αυτής, χωρίς σοβαρή δημογραφική βάση και χωρίς εφόδια η συνέχιση της αντίστασης τους θα ήταν ανέφικτη.Οι απώλειες των επιχειρήσεων για τον Στρατό μας ανήλθαν σε 4.000 νεκρούς και 19.000 τραυματίες, ενώ για την τουρκική πλευρά οι απώλειες ανήλθαν σε νεκρούς και τραυματίες γύρω στις 15.000.Η διοίκηση της Ελληνικής Στρατιάς τότε, αμφιταλαντευόμενη και αδυνατώντας να αποφασίσει για την εξέλιξη των επιχειρήσεων, έστειλε τηλεγράφημα στην κυβέρνηση στην Αθήνα ζητώντας από τον πρωθυπουργό Δ. Γούναρη εντολές για την περαιτέρω συνέχιση της επίθεσης. Ο Γούναρης με έκπληξη απάντησε ότι ήταν αναρμόδιος και συνέστησε να ληφθεί η απόφαση “συμφώνως προς το στρατιωτικόν συμφέρον”.

Το απόγευμα της 21ης Σεπτεμβρίου ο αρχηγός της Στρατιάς Μικράς Ασίας Αναστάσιος Παπούλας αποφάσισε τη διακοπή των επιχειρήσεων και την υποχώρηση στις θέσεις εξόρμησης, δυτικά του Σαγγάριου. Η μεγάλη επιχείρηση έληξε άδοξα για τις Ελληνικές δυνάμεις, αφού δεν πέτυχαμε τους αντικειμενικούς στόχους που ήταν η κατάληψη της Άγκυρας και η καταστροφή του κεμαλικού στρατού. H τελική σύμπτυξη αποτελεί αναμφισβήτητα έναν άθλο των τριών Σωμάτων Στρατού, αφού επιτεύχθηκε χωρίς απώλειες σε άνδρες και υλικό.

[

 ](http://www.infokids.gr/wp-content/uploads/2018/03/e65885f02e2eca502dcafa4d0196ff87.jpg)

[

 ](http://www.infokids.gr/wp-content/uploads/2018/03/diabasisag.jpg)

Οι Έλληνες πολιορκούν το Πολατλί

 18 Αυγούστου 1921, Η VII Μεραρχία φτάνει πρώτη στον οδικό κόμβο της κωμόπολης του Πολατλί, απέχει μόλις 48 χιλιόμετρα απο την άγκυρα. Ο κεμάλ σκέφτεται σοβαρά την εκκένωση της άγκυρας καθώς και την μετακίνηση ανατολικότερα, κάτι τέτοιο όμως θα ισοδυναμούσε με καταστροφή καθώς θα χανόταν η βάση του ανεφοδιασμού του που ήταν απαραίτητη για την συνέχιση των επιχειρήσεων εναντίον της Στρατιάς μας. 

Ο Ελληνικός Στρατός φάνηκε αντάξιος της ιστορίας του καταφέρνοντας να σπάσει τις 2 απο τις 3 αμυντικές γραμμές των τούρκων και να κινηθεί ανατολικά του Σαγγάριου ποταμού, απέμενε η τελευταία έξω απο την άγκυρα. Η Κωμόπολη του Πολατλί έμελε να είναι το έσχατο σημείο του αποκορυφώματος της προέλασης του  Στρατού μας, εδώ απο το  Πολατλί φαινόταν τα φώτα της άγκυρας, εδώ γράφτηκε ένα Έπος με χίλιες δύο δυσκολίες. Αθάνατοι!! ( Στην φώτο το Ελληνικό πυροβολικό σφυροκοπάει τις θέσεις των κεμαλικών κατα την προέλαση).

Πηγή Ελληνική στρατιωτική ιστορία.

Τι ήταν οι τσέτες...

 Τσέτες

Ήταν Μουσουλμάνοι υπότροποι κατάδικοι οπλισμένοι άτακτοι ληστές οι οποίοι δραστηριοποιούνταν στην Μικρά Ασία από την περίοδο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στρατολογημένοι και εξοπλισμένοι από τα τοπικά τμήματα της νεοτουρκικής επιτροπής «Ένωση και Πρόοδος».

Ήταν ιδιαίτερα κακόφημοι άνθρωποι, υπεύθυνοι για αμέτρητες βιαιοπραγίες, βιασμούς και δολοφονίες αμάχων, καθώς και λεηλασίες και πλιάτσικο τα οποία πραγματοποιούσαν σε συνεργασία με την Τουρκική Χωροφυλακή ή υπό την ανοχή της.

Επίσης ήταν υπεύθυνοι για τις θηριωδίες σε βάρος των Χριστιανών Αρμενίων, Ασσυρίων και Ελλήνων, οι οποίες έλαβαν χώρα κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1910 και του 1920.

Στη φωτογραφία Τούρκος τσέτης επιδεικνύει τα κλοπιμαία του, στην παραλία της Φώκαιας (φωτογραφία από μέλος της τοπικής γαλλικής αρχαιολογικής αποστολής).

Η Ελλάδα δεν θα έχανε τον Μικρασιατικό πόλεμο αν η Ρωσία/Σοβιετική Ένωση δεν βοηθούσε την Τουρκία οικονομικά και στρατιωτικά.

Ελάχιστοι άνθρωποι γνωρίζουν ότι στο μνημείο στην πλατεία Ταξίμ στην Κωνσταντινούπολη, στο άγαλμα του ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας, Κεμάλ Ατατούρκ, υπάρχουν δίπλα στην προτομή του λαξευμένα δύο "παράξενα" αγάλματα - οι Σοβιετικοί Κλήμης Βορόσιλοφ, στρατιωτικός και πολιτικός της Σοβιετικής Ένωσης, με τον υψηλότερο στρατιωτικό βαθμό, και ο Μιχαήλ Φρούνζε, στρατιωτικός, πολιτικός και πρέσβης που μετέφερε τα πρώτα 1.400.000 χρυσά ρούβλια από την Μόσχα στην Τουρκία το 1921.

Με την τεράστια, χρηματική και στρατιωτική βοήθεια των 11.000.000 χρυσών ρουβλίων και τα χιλιάδες στρατιωτικά όπλα της Σοβιετικής Ένωσης μπόρεσαν οι Τούρκοι να σταματήσουν την προέλαση του Ελληνικού Στρατού στην Μικρασιατική εκστρατεία.

Τα δύο αυτά γλυπτά τοποθετήθηκαν εκεί με τις προσωπικές οδηγίες του Κεμάλ Ατατούρκ.

Το μνημείο αυτό είναι το σύμβολο της Τουρκικής Δημοκρατίας και εγκαινιάστηκε τον Αύγουστο του 1928. Στη βάση του, που έχει ύψος 11 μέτρα, δείχνει τους ανθρώπους "κλειδιά" που πήραν ενεργό μέρος και βοήθησαν στην εδραίωση της σύγχρονης Τουρκίας...

Στην φώτο ένα σημείωμα του Στάλιν προς τον Λένιν, από τα σοβιετικά αρχεία, που του αναφέρει τα εξής:

Товарищ Ленин!

Нужно дать туркам предполагавшуюся часть «второй половины взноса» (1 мил. 100 000 р.), сказав им ясно и определенно, что пока мы, к сожалению, не в состоянии дать больше в виду постигшего Россию голода. Что касается заготовленного уже оружия, тоже дать.

Сталин. 7/11/1921

Σύντροφε Λένιν!

Απομένει να δώσουμε στους Τούρκους το προβλεπόμενο μέρος του "δεύτερου μισού της συνεισφοράς μας" (1 εκ. 100.000 ρούβλια). Πέστε τους, σαφώς και οριστικά, ότι προς το παρόν, δυστυχώς, δεν είμαστε σε θέση να δώσουμε περισσότερα λόγω του λιμού που έπληξε τη Ρωσία. Σε ότι αφορά, επίσης, τα όπλα, είναι έτοιμα να τους τα παραδώσουμε!

Στάλιν 7/11/1921...

ΙΟΥΝΙΟΣ 1921 ΕΠΑΦΗ ΤΩΝ ΓΑΛΛΩΝ ΣΥΜΜΑΧΩΝ ΜΕ ΤΟΝ ΚΕΜΑΛ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΣΑΓΓΑΡΙΟΥ

 Στην φωτογραφεία βλέπουμε μπροστά τον Κεμαλ, πλάι του ο Ισμετ Ινονου και τους ακολουθούν ο Γάλλος Συνταγματάρχης Sarroux με τον απεσταλμένο της Γαλλικής Κυβερνήσεως Franklin Bouillon. Επιθεωρούν τα Τουρκικά στρατεύματα. 

Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη στο Εσκη Σεχηρ μερικές μέρες πριν πέσει στα Ελληνικά στρατεύματα.

📖Ιστορίες από το ράφι της Βιβλιοθήκης της ΕΣΤΙΑΣ Νέας Σμύρνης! 📌20 Αυγούστου 1922 - Πέφτει η τελευταία αυλαία στη Σμύρνη

 Aπό τα μέσα Ιουλίου του 1922, δε παίζει πια ελληνικός θίασος. Η άλλοτε κοσμοπολίτις, η εύθυμη, η θεατρόφιλη Σμύρνη έχει χάσει τη χαρά και τον ζωντανό εκείνο  παλμό, χαρακτηριστικό του αισιόδοξου και θυμόσοφου ελληνισμού της Ιωνίας . Η πολιτική κατάσταση ασαφής και σκοτεινή. Η στρατιωτική, αινιγματική και αβέβαιη. Η ζωή άτονη, φοβισμένη... 

Δυο εβδομάδες πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή, καταφτάνει στη Σμύρνη ιταλικός μελοδραματικός θίασος με τον διάσημο τενόρο Ντέλ Ρύ και την φημισμένη υψίφωνο Σαρατζάνη. Αρχίζει τις παραστάσεις στις 12 Αυγούστου, ο θίασος της Κυβέλης Ανδριανού . Το εισιτήριο της πρώτης θέσης 200 γρόσια, 150 γρόσια της δεύτερης και 75 γρόσια του εξώστη. Ο θίασος ανεβάζει το «Τροβατόρε», την «Τόσκα», τον «Ερνάνη» τους «Παλιάτσους» την «Καβαλλερία Ρουστικάνα» τον «Αντρέ Σενιέ», το «Ριγκολέττο», τον «Φάουστ». Στις 20 Αυγούστου – τελευταία παράσταση- λαμβάνει μέρος κι ο βαθύφωνος Βλαχόπουλος. 

Το φιλόμουσο όμως σμυρναϊκό κοινό αραιό! Ο βραχνάς της επικείμενης θύελλας, βαρύς, καταθλιπτικός … Η ελληνική άλκη καταπονημένη καταβάλλει την ύστατη προσπάθεια.  

Το Μέτωπο καταρρέει. Η ατσάλινη ασπίδα των Ακριτών λυγίζει. Απ’ τις λευτερωμένες με τόσο αίμα πόλεις της Ανατολής, μαύρος χείμαρρος, αρχίζουν να οδεύουν προς τη Σμύρνη τα καραβάνια των προσφύγων. Οι στρατιώτες μας, που πριν τριάμισι χρόνια, έφερναν, κάποιο πρωινό του Μάη, με τον αγνό τους ενθουσιασμό την Ανάσταση του Γένους, γυρνούν από τους δρόμους των Θριάμβων και των Τροπαίων τσακισμένοι, ηττημένοι. 

Η Ελληνική Σμύρνη ψυχορραγεί. Βαρύ και εφιαλτικό κάποιο σύννεφο θα περάσει σε λίγο για να καλύψει κάθε ίχνος, κάθε σημάδι, το κάθε τι της αιώνια ελληνικής Σμύρνης. 

Το ψιθύρισμα της Μελπομένης και της Θάλειας για τελευταία φορά θα ακουστεί στο θέατρο «Σπόρτινγκ». 

20 Αύγουστου 1922 

Παίζεται η «Αΐντα» του Βέρντι. Συμβολικότερο έργο και ιδιαίτερα συμβολικότερο φινάλε δε θα μπορούσε να σταθεί για την άτυχη πρωτεύουσα της Ιωνίας. Η σκλάβα  που πεθαίνει στο υπόγειο, δεν θα είναι τούτη τη φορά η σκλάβα της Αιθιοπίας. Θα είναι η πεντάμορφη Ιωνική Κόρη, που θα οδεύσει στον τάφο με τον υπέροχο επιθανάτιο ύμνο: 

    «Χαίρε, γη!...» 

(από το βιβλίο «Το Θέατρο στη Σμύρνη 1657-1922» / Χρήστου Σωκρ. Σολομωνίδη, Αθήνα,1954)

#estianeassmyrnis #estianeassmirnis #neasmyrni #neasmirni #mikrasiates #kivotosmikrasiaton #kivotospolitismou #mikrasiatikikivotos #megaroestias #library #museums #art #history #mikrasiatestoukosmou #smyrni1922 #neasmyrni1930 #ionikospolitismos #culture #greekculture #asiaminor #greekculturalcenter

ΑΝΑΜΝΗΣΤΙΚΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ

 ΑΡΙΣΤΕΡΑ αναμνηστική φωτογραφία που εμφανίστηκε στο Αφιόν-Καραχισάρ την 23-04-1922, και εμφανίζει τον τότε Λοχία Δημήτριο Τελίδη από την Δράμα (δωρεά κ.Αλτζερίνου Παναγιώτη).

ΔΕΞΙΑ φωτογραφία της 27-03-1921 που εμφανίζει την πρώτη συνάντηση των αδελφών Κων-νου και Ηρακλή Πετρομιχελάκη ύστερα από 19 μήνες στην πόλη της Σμύρνης, καθώς υπηρετούσαν σε διαφορετικές Μονάδες στην Μικρά Ασία (δωρεά κ.Αλτζερίνου Παναγιώτη).

Η μάχη του Αλή Βεράν – 17 Αυγούστου 1922

( Περιγραφή από τον Χρήστο Σπανομανόλη που έλαβε μέρος σ’αυτήν την μάχη, από το βιβλίο του «Aιχμάλωτοι των Τούρκων», σελ. 56-79)

…εξαντλημένοι, καταπονημένοι, φτάσαμε στη τραγική κοιλάδα του Αλή Βεράν, στην κοιλάδα του θανάτου. Τι είναι το Αλή Βεράν; Μικρό χωριό της επαρχίας Κιουταχείας της Μικράς Ασίας, της ελληνικής περιοχής. Κάθε σπιθαμή εδάφους είναι ποτισμένο με αίμα ελληνικό, μαρτύρων και ηρώων, κείμενον επί της οδού που συνδέει την Κουτάχεια με τον σιδηροδρομικό σταθμό του Τομλού Μπουνάρ. Εδώ στο Αλή Βεράν στις 17 Αυγούστου 1922 δόθηκε μια άνισος μάχη μεταξύ πολυαρίθμων μονάδων του Τουρκικού στρατού με ολιγάριθμες μονάδες του Ελληνικού και με αναλογίαν ένα προς οχτώ. Εκτός της ονομαστής μάχης του Αλή Βεράν, μάχης της κοιλάδας του θανάτου, ωνομάσθη από τους Τούρκους μάχη του Αρχιστρατήγου, γιατί την μάχην την διηύθυνεν εκ μέρους των Τούρκων ο ίδιος ο Μουσταφά Κεμάλ…

…εδώ στο Αλή Βεράν είχαν συγκεντρωθεί το πρωί της 17ης Αυγούστου 1922 οκτώ πλήρεις τουρκικές Μεραρχίες πεζικού (61η, 16η, 17η, 11η, 5η, 3η, 23η) και τρεις ακόμα μεραρχίες ιππικού με μεγάλην υποστήριξιν πυροβολικού.

Ενώ ο στρατηγός Τρικούπης διέθετε τα υπολείμματα πέντε Ελληνικών μεραρχιών μαχίμων, δυνάμεων τεσσάρων περίπου συνταγμάτων πεζικού και μερικές ορειβατικές πυροβολαρχίες. Την παραμονήν, την 16ην Αυγούστου 1922, δώσαμε από το πρωί, όλην την ημέραν φονικωτάτη μάχη παρά το Χαμουρκίοϊ, που διήρκεσε ως αργά το βράδυ. Μετά από μικράν ανάπαυλαν, όλη τη νύκτα εκάναμε εξαντλητική πορεία μέσα σε πυκνά δάση και ποτάμια και εφθάσαμε το πρωί της 17ης Αυγούστου στο χωριό Σάλκιοϊ με την ιδέα πως θ’αναπαυθούμε χωρίς να ξέρωμε βέβαια τι μας περίμενε, και ότι αυτή τη μέρα θα δίναμε τη μεγαλύτερη και φονικώτερη μάχη όπου έδωσεν ο Ελληνικός στρατός στη Μικρά Ασία !

Είχαμε τέσσερις νύκτες να κοιμηθούμε, ήμαστε νηστικοί, εξαντλημένοι, αλλ’όμως παρ’όλα αυτά μία θεία δύναμις μας έδινε κουράγιο, μας τροφοδοτούσε μ’ανεξάντλητες δυνάμεις τα αποθέματα των οποίων κι εμάς όλους μας εξένιζαν. Σ’αυτή τη σωματική και ψυχική κατάσταση μας βρήκε η 17η Αυγούστου 1922.

Στις έξι το πρωί έφθασε στο Σάλκιοϊ με τα επιτελεία Α΄ και Β΄ Σώματος Στρατού και ο στρατηγός Τρικούπης, σοβαρός, σιωπηλός, με πλήρες αίσθημα ευθύνης και αυτοσυγκεντρώσεως. Διέταξε ανασύνταξιν και οι αξιωματικοί μας ειδοποίησαν, ότι όχι μόνον δεν προέβλεπαν ανάπαυσι, αλλά και σύμφωνα με τις πληροφορίες που είχαν, ήμαστε σχεδόν περικυκλωμένοι από τον εχθρό και επομένως ήμαστε υποχρεωμένοι να δώσουμε τη μεγαλύτερη μάχη που είχε δοθή ποτέ στην Μικρά Ασία…

…άρχισαν οι πρώτες κανονιές των Τούρκων, ενώ από διάφορα σημεία το τουρκικό πεζικό άρχιζε τη δράσι του. Από την διεύθυνσι των πυρών καταλάβαμε ότι ήμαστε περικυκλωμένοι. Οι οβίδες των Σκόντα των 105 πάνω από τα κεφάλια μας έπεφταν καταιγιστικά μαζί με τις μυριάδες σφαίρες του τουρκικού πεζικού. Ακροβολιστήκαμε και περιμέναμε με αγωνία τη διαταγή για την πρώτη εξόρμησι. Και τότε ακούμε τις ιαχές των επερχόμενων Τούρκων «Αλλάχ-Αλλάχ»…

…ο λοχαγός μας είχε διατάξει στη κρίσιμη αυτή ώρα : - Δεν θα πυροβολήση κανείς πριν δώσω το σύνθημα. Προσέξτε θα τους αφήσωμε να πλησιάσουν κι εγώ θα σας διατάξω πότε θα επιτεθούμε. «Αλλάχ-Αλλάχ», όλο και πιο δυνατά τ’ακούγαμε. Που όμως υπομονή εμείς.

-Εφ’όπλου λόγχη ! ακούγεται φοβερή και τρομερή η φωνή του λοχαγού μας. Κλακ, κλακ οι λόγχες στη θέσι τους. Και τότε με το σάλπισμα «Προχωρείτε, προχωρείτε» ξαφνιάσαμε τους Τούρκους. Γίνεται κακό μεγάλο. Χαλασμός κόσμου. Με τον αιφνιδιασμό μας και με τις βροντώδεις πολεμικές κραυγές «Αέραα!» σταματήσαμε τους Τούρκους, σταμάτησε και το «Αλλάχ-Αλλάχ». Έπαψε το πυροβολικό και αρχίζει ο αγώνας της λόγχης σώμα με σώμα. Μετά από μεγάλη αντίσταση και πείσμα των Τούρκων τους παίρνομε φαλάγγι. Πατούμε επάνω σε σκοτωμένους Έλληνες, Τούρκους, σε τραυματίες. Που και που αγκαλιασμένοι κάτω νεκροί Τούρκοι και Έλληνες. Προς στιγμήν απέτυχε η προσπάθειά τους και αποσύρονται με μεγάλες απώλειες. Περιγραφή της μάχης με τη λόγχη σώμα με σώμα είναι ανατριχιαστική, γιατί είναι απάνθρωπη. Ξεπερνά κάθε όριο ψυχικής αντοχής…

…πλησιάζουν πάλι οι Τούρκοι. Νέα διαταγή : Ανεφοδιασμός, ακροβολισμός και έτοιμοι προς έφοδον. Είναι ακόμη 9 το πρωί. Παύει το πυροβολικό των Τούρκων άρα ετοιμάζονται πάλι για έφοδο. Πριν γίνη ο ακροβολισμός μας συγκέντρωσε ο λοχαγός με δεμένο τώρα το αριστερό του χέρι, από τραύμα. Πήρε εκείνο το ύφος του σεμνοπρεπούς ήρωα και μας μίλησε για δεύτερη φορά.

-Παιδιά μου, έτσι σας θεωρώ όλους παιδιά μου. Ετιμήσατε τα ελληνικά όπλα. Κανείς μα κανείς στρατός δεν θα πολεμούσε με τέτοια εξάντλησι όπως πολεμήσαμε προ ολίγου εμείς. Είχαμε θυσίες. Ας είναι αιωνία η μνήμη των αθανάτων νεκρών μας. Εδώ στα άγια κι αιματοποτισμένα χώματα των σκλαβωμένων αδελφών μας που ελευθερώσαμε, η δόξα τους στεφανώνει. Σας το λέγω και πάλι να το ξέρετε. Είμεθα γύρω-γύρω κυκλωμένοι από τους Τούρκους. Ίσως το βράδυ όσοι επιζήσουν να επιχειρήσουν σπάσιμο της γραμμής των Τούρκων. Τώρα μας περιμένουν πολύ δύσκολες ώρες, μεγάλες δοκιμασίες. Δε θ’αφήσουμε τους Τούρκους να μας σφάξουν ! Θα πολεμήσομε μέχρι τελευταίας ρανίδας του αίματός μας, θα πολεμήσωμε για την τιμή των ελληνικών όπλων…

…τώρα βάλλουν πάλι οι Τούρκοι με τα κανόνια. Τα κανόνια σκάβουν γύρω μας τη γη. Δεν αφήνουν τίποτε όρθιο. Αυτοκίνητα, κάρα, στρατιώτες, υποζύγια, τινάζονται όλα στον αέρα και πέφτουν κάτω, κορμιά μισά, κεφάλια, πόδια, άλογα σε κομμάτια, μέρη αυτοκινήτων. Μία οβίδα παίρνει και τα δυο πόδια ενός πυροβολητή μας. Και δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο να βλέπη κανείς το μουλάρι του στρατιώτη να γλείφη τις πληγές του τραυματία. Και τα ζώα ακόμη έχουν συναίσθηση του χρέους και προσφέρουν τις υπηρεσίες των. Γίνονται πρόχειρα χειρουργεία. Μέσα στο κακό διακρίνω τον υπίατρο Μαρσέλλο να προσφέρη τις πρώτες βοήθειες…

…εμπρός να περιγράψεις τη μάχη σώμα με σώμα, στήθος με στήθος και το τελευταίο ! Στα χέρια. Κι αυτό να επαναλαμβάνεται την ίδια μέρα από το πρωί έως το βράδυ…

Ο Μανούσος Αντρέου Χουρδακης

 Μανούσος Αντρέου Χουρδάκης. Γεννήθηκε στον Αϊ Γιάννη Σφακίων, μετανάστευσε στην Αμερική περίπου το 1910. Επίστρεψε στην Ελλάδα 1912 και υπηρέτησε τον Ελληνικό στρατό. To 1916 επέστρεψε στην Αμερική. Το 1920 ως έφεδρος ανθυπολοχαγός κατάχθηκε ως εθελοντής και πολέμησε στην Μικρασία. Σκοτώθηκε τον Αύγουστο του  1921 στον Σαγγάριο.

Πάθη Ελλήνων της Σμύρνης μετά την ήττα του Ελληνικού Στρατού μέσα από το μυθιστόρημα ματωμένα χώματα της Διδώς Σωτηρίου.

Μόλις αρχίσανε να με σηκώνουνε τα πόδια μου έπιασα δουλειά. Ο χωριάτης το καθησιό δεν το ξέρει. Τ' αδέρφια όλα στρατευμένα! Ρημαδιό οι κόποι μας. Τι να σου κάνουνε μόνες γυναίκες. Τα δέντρα ακλάδευτα, απότιστα, δίνανε πολύ λίγο καρπό, κι αυτόν τον τρώγανε άγουρο τα παιδιά και τα πουλιά. 

Ο μπάρμπα Στυλιανός, ο ζευγάς, που τόνε λέγανε «άγιο», έφαγε με τη φαμελιά του το στάρι που του δωκε η μάνα μας για τη σπορά. Γέμισε τσουκνίδα και τριβόλια η γη μας. Οι Τούρκοι λιποτάχτες δεν αφήνανε ήσυχο αγρότη. Για ν' αρπάξουνε προσφάι, ρούχο, βεργέτα ή χρυσό δόντι ξαπλώνανε τον πασαένα νεκρό. Οι νοικοκυραίοι άμα βγαίνανε απ' το σπίτι τους, κάνανε το σταυρό τους και παρακαλούσανε το Θεό, κ' έναν έναν όλους τους άγιους, να τους αξιώσουνε να γυρίσουνε ζωντανοί το βράδι. 

Έτσι έγινε μια μέρα με τον Αντώνη Μάντζαρη, το γείτονα. Τον έβλεπα απ' το παραθύρι μου ν αποχαιρετάει τη γυναίκα του. Κείνη προσπαθούσε να τον κρατήσει.

- Μην πας στο μπαξέ, Αντώνη μου, για τ' όνομα του Θεού!

- Γυναίκα, γιατί γίνεσαι παιδί; Πρέπει να πάω να ρίξω ελέκια, αλλιώς θα πέσουνε τα σύκα και θα χάσουμε τη σοδειά!

- Χίλιες φορές να χάσουμε τη σοδειά, παρά να χάσω σένα! Άσε να περάσει η κακιά ώρα. Πούλησε τα φλουριά που μου χες δοσμένα.

- Μπρε, Ελένη, μάτια μου, τι να σου κάνουνε τα φλουριά; Τούτο, δεν είναι μια κακή ώρα·χρόνια θα βαστάξει. Μπα κ' έχουμε κομπόδεμα ή είμαστε ραντιέρηδες και δεν το ξέρω; Πώς θα θρέψουμε τα παιδιά μας;

Ο Μάντζαρης πίστευε πως δεν μπορούσε ποτέ Τούρκος να τόνε βλάψει. Τόσοι και τόσοι κοιμηθήκανε στο σπίτι του, και σηκωθήκανε χορτάτοι και δροσισμένοι απ' το τραπέζι του. Καθώς εκείνη τη στιγμή περνούσε ο φίλος του, ο Νικόλας Αϊντινλής, έφυγε μαζί του και πριν στρίψει το δρόμο φώναξε γελαστός στη γυναίκα του:

- Μη χολιάς, γυναίκα, θα γυρίσω το βράδι και θα σου φέρω και λεβάντα για τα ρούχα.

Το βράδι φέρανε τον Αντώνη Μάντζαρη σφαγμένο σα μοσχάρι! Για να τον τιμήσουνε, λέει, οι Τούρκοι αφήσανε να μεταφερθεί το κουφάρι του και να ταφεί στο κοιμητήρι, ενώ τον Αϊντινλή τον κάψανε ζωντανό και σκορπίσανε την τέφρα του!

Φωτογραφία: Η μόνη διέξοδος για τους Έλληνες κατοίκους της Σμύρνης ήταν η θάλασσα. Στην φωτογραφία το πλοιάριο βυθίζεται λόγω υπερφόρτωσης. Η φωτογραφία λήφθηκε από Αμερικανικό αντιτορπιλικό πλοίο που ευρισκόταν στην περιοχή, μαζί με άλλα 26 συμμαχικά πολεμικά σκάφη, τα οποία όμως δεν έπραξαν απολύτως τίποτα ούτε για να αποτρέψουν την καταστροφή αλλά και ούτε για να βοηθήσουν τον Ελληνικό άμαχο πληθυσμό που ικέτευε για βοήθεια.

 Διδώ Σωτηρίου, 'Ματωμένα Χώματα'

Έλληνες μαχητές στην Αλμυρά έρημο 100 χρόνια πριν...

 Δὲν εἶναι οὔτε νεκροί, οὔτε αἰχμάλωτοι! Πρόκειται γιὰ ἀνάπαυσι στὴν τρομερὴ πορεία μέσα στὴν Ἁλμηρὰ Ἔρημο !!!  Χειμερινὲς στολὲς σὲ 45 βαθμούς, γιὰ τὶς παγωμένες νύκτες!  Δύο προσέχουν ὄρθιοι τὰ πέριξ καὶ δύο μουλάρια προσπαθοῦν νὰ βροῦν κάτι καὶ αὐτά. Εἶναι ἡ ἐπέτειος τῶν 100 ἐτῶν (Αὐγ. 1921). Ἀκούσατε τίποτε ἀπὸ κανένα ;  Τὰ ἔχει πῆ ὅμως ὁ Ξενοφών, Κύρου Παιδεία 1.2.6: 

...  ἕπεσθαι δὲ δοκεῖ μάλιστα τῇ ἀχαριστίᾳ ἡ ἀναισχυντία· καὶ γὰρ αὕτη μεγίστη δοκεῖ εἶναι ἐπὶ πάντα τὰ αἰσχρὰ ἡγεμών ...