Για την πλειοψηφία των φιλάθλων, η ιστορία του ελληνικού μπάσκετ έχει ως αφετηρία το 1987 αγνοώντας τη μεγάλη ιστορία του στη χώρα μας και τους ανθρώπους που προσπάθησαν να το εδραιώσουν ως το εθνικό μας σπορ. Ας κάνουμε λοιπόν μια αναδρομή σε παλαιότερες εποχές, όταν αυτοί που ασχολούνταν με το μπάσκετ από όλες τις θέσεις (παίχτες, προπονητές, παράγοντες, φίλαθλοι) το έκαναν επειδή ήταν "ψώνια" με το άθλημα...
Σε αντίθεση με το ποδόσφαιρο που ανέκαθεν θεωρούταν ως πιο "λαϊκό", το μπάσκετ αρχικά απευθυνόταν στην ελίτ. Ίσως γιατί και ο άνθρωπος που το έκανε γνωστό στη χώρα μας, ο Μάικ Στεργιάδης είχε το σπάνιο προνόμιο για την εποχή να έχει σπουδάσει στις ΗΠΑ.
Επιστρέφοντας λοιπόν στην πατρίδα, ο Στεργιάδης θα έρθει σε επαφή με τα μέλη της Χ.Α.Ν. Αθηνών και μία μέρα του 1919 στο προαύλιο ενός κτιρίου της οδού Μητροπόλεως θα κρεμάσει στην κολώνα μία αναποδογυρισμένη καρέκλα και με μία μπάλα ποδοσφαίρου θα πετύχει το πρώτο καλάθι στον ελλαδικό χώρο. Το ποτάμι είχε ξεκινήσει και δεν γύρισε ποτέ πίσω.
Η έλευση των χιλιάδων προσφύγων από τη Μικρά Ασία φέρνει μαζί της μαγιά ανθρώπων που γνώριζαν και έπαιζαν το άθλημα. Τα προσφυγικά σωματεία που θα ιδρυθουν για να κρατήσουν ζωντανή τη μνήμη των Χαμένων Πατρίδων, είναι αυτά που μαζί με τα ήδη υπάρχοντα θα φυτέψουν τον σπόρο της ανάπτυξης. Ξανά η Χ.Α.Ν. αυτή τη φορά στη Θεσσαλονίκη θα βοηθήσει ουσιαστικά για να γνωρίσει ο κόσμος το μπάσκετ με πρωτοπόρο σε αυτή την προσπάθεια τον Συμεών Μαυροσκούφη, ιδρυτή του πρώτου γυμναστηρίου στη συμπρωτεύουσα. Από τη Θεσσαλονίκη θα αναδειχθεί και ο πρώτος πρωταθλητής Ελλάδος, η ομάδα του Ηρακλή το 1928 υπό την αιγίδα του ΣΕΓΑΣ. Άλλες σπουδαίες ομάδες της "αρχαϊκής" αυτής εποχής ήταν ο συμπολίτης Άρης, ο Σπόρτιγκ και ο Πανελλήνιος. Παίχτες; Εντελώς ερασιτέχνες που έπαιζαν μπάσκετ απλά για το κέφι τους.
Κάπου εκεί, στα μέσα της δεκαετίας του 30 θα συσταθεί και η εθνική ομάδα με στόχο την παρουσία της στις διοργανώσεις της FIBA που η χώρα μας έχει υπογράψει την δημιουργία της το 1932 ως ιδρυτικό μέλος. Τιμώντας τον άνθρωπο που έφερε το μπάσκετ στην Ελλάδα, ο ΣΕΓΑΣ θα ζητήσει από τον Στεργιάδη να επιλέξει και να προπονήσει τα μέλη της εθνικής. Και όντως στις 25 Ιουνίου 1936 η Εθνική Ελλάδος θα δώσει τον πρώτο της διεθνή αγώνα στην Κωνσταντινούπολη με αντίπαλο την Τουρκία. Χαρακτηριστικό της αναμέτρησης; Το παιχνίδι διεξήχθη σε κλειστό γυμναστήριο το οποίο προς τεράστια έκπληξη των διεθνών αντί για τσιμέντο ήταν στρωμένο με παρκέ (!!!). Για την ιστορία, η εθνική γνώρισε βαριά ήττα με 49-12.
Και ενώ το άθλημα σιγά σιγά αρχίζει να έχει ανοδική πορεία, ο πόλεμος και η κατοχή το φρενάρουν απότομα και παγώνουν την εξέλιξη του. Όταν η χώρα καταφέρνει να σταθεί ξανά στα πόδια της οι ισορροπίες έχουν αλλάξει με νέες ομάδες να αναδεικνύονται και κυρίαρχο σε αυτά τα χρόνια, τον Παναθηναϊκό. Από το 46 έως το 53 θα κατακτήσει 4 πρωταθλήματα (όποτε αυτά διεξήχθησαν) με παρένθεση τον τίτλο του Ολυμπιακού το 1949 που με ηγέτη τον πρωτοπόρο του τζαμπ σουτ Αλέκο Σπανουδάκη, θα καταφέρει προσωρινά να μπει σφήνα στην πρωτοκαθεδρία των Πρασίνων.
Οι παίχτες του Τριφυλλιού θα αποτελέσουν και τον πυρήνα της εθνικής ομάδας που το 1949 θα κατακτήσει το χάλκινο μετάλλιο στους λειψούς Πανευρωπαϊκους του Καΐρου. Πανταζόπουλος, Μήλας, Ματθαίου, Σπανουδάκης, με προπονητή τον λησμονημένο Γιώργο Καρατζόπουλο ήταν οι πρωταγωνιστές εκείνου του κατορθώματος.
Το μετάλλιο αυτό θα φέρει τον φίλαθλο κόσμο πιο κοντά στο σπορ και στη δεκαετία του 50 η πορεία της θρυλικής πεντάδας του Πανελληνίου θα του εξάψει περισσότερο το ενδιαφέρον. Τρία πρωταθλήματα θα είναι ο απολογισμός για τους Κυψελιώτες και ο σεβασμός από όλη την Ευρώπη για αυτή την πρώτη πραγματικά μεγάλη ομάδα του ελληνικού μπάσκετ. Εκείνη την εποχή δεν υφίστατο ακόμα ως διοργάνωση το Κύπελλο Πρωταθλητριών και ουσιαστικά ο νικητής των διεθνών τουρνουά θεωρούταν άτυπα ως η καλύτερη ευρωπαϊκή ομάδα. Ο σύλλογος των "Ολυμπιονικών" με τη "Χρυσή Πεντάδα" των Χολέβα, Στεφανίδη, Ρουμπάνη, Μανιά και Παπαδήμα σάρωσε επί μία τριετία ομάδες από όλη τη Γηραιά Ήπειρο. Τσεχοσλοβάκοι, Πολωνοί, Γιουγκοσλάβοι, Ιταλοί, όλοι υποκλίθηκαν στο ταλέντο τους και τη δουλειά του Νίκου Νησιώτη. Αν η FIBA είχε πάρει την απόφαση για την ίδρυση του Κυπέλλου Πρωταθλητριών λίγα χρόνια νωρίτερα, ίσως η Ελλάδα να μην περίμενε σχεδόν μισό αιώνα για να πανηγυρίσει το πρώτο της. Το 1958 η ομάδα βρισκόταν στη δύση της και δεν κατάφερε κάτι αξιόλογο.
Σε αντίθεση με τον Πανελλήνιο η εθνική έμεινε στην αφάνεια τα χρόνια του 50. Μία συμμετοχή στο Παρίσι το 1951 και 8η θέση. Ηλιαχτίδα το γεγονός ότι οι καλύτεροι της παίχτες τράβηξαν το ενδιαφέρον συλλόγων της Ευρώπης και θα μεταναστεύσουν στη "Μέκκα" του ευρωπαϊκού υρωπαικού μπάσκετ, τη γειτονική Ιταλία. Δύο από αυτούς, ο Φαίδων Ματθαίου και ο Κώστας Μουρούζης θα βάλουν την επόμενη δεκαετία σαν προπονητές πια, το δικό τους λιθαράκι στο οικοδόμημα.
Η ΑΕΚ είναι η ομάδα που θα γράψει με χρυσά γράμματα το όνομα της στα κατάστιχα του ελληνικού μπάσκετ με τις επιτυχίες της εντός και κυρίως εκτός Ελλάδος στα χρόνια του 60. Έξι πρωταθλήματα μέχρι το 1970 εκ των οποίων τέσσερα συνεχόμενα αλλά και το πρώτο ευρωπαϊκό παράσημο, με τη συμμετοχή της στο ξεχασμένο Φάιναλ Φορ της Ιταλίας το 1966 με προπονητή τον Μίσσα Πανταζόπουλο. Εμψυχωτής της αν και ήδη χτυπημένος από τον καρκίνο που του κατέτρωγε τα σωθικά, ο αλησμόνητος Γιώργος Μόσχος που θα "σβήσει" τον Δεκέμβριο μέσα σε γενικό πένθος.
Ο χαμός του Μόσχου όμως δε θα ανακόψει την πορεία του Δικεφάλου προς τον θρίαμβο. Τον Απρίλιο του 68 η ΑΕΚ με οδηγό τον Νίκο Μήλα θα παίξει σε ένα κατάμεστο από 80.000 θεατές Καλλιμάρμαρο στον τελικό του Κυπελλούχων με αντίπαλο τη Σλάβια Πράγας. Αμερικάνος, Τρόντζος, Ζούπας, Χρηστέας, Τσάβας, Λαρεντζάκης, Νεσιάδης, Βασιλειάδης θα παίξουν και για τον Μόσχο που σίγουρα χαμογελούσε βλέποντας τους επιγόνους του να κερδίζουν με 89-82 και να κατακτούν τον ευρωπαϊκό τίτλο.
Ταυτόχρονα η Γαλανόλευκη δίνει συνεχώς το "παρών" στα Ευρωμπάσκετ αλλά το καλύτερο πλασάρισμα της δεν φτάνει πέρα από την 8η θέση του 1965. Στα αξιοσημείωτα η ταυτόχρονη παρουσία σε αυτές τις διοργανώσεις τριών εκ των μεγαλύτερων σκόρερ του ελληνικού μπάσκετ, του Γιώργου Αμερικάνου, του Βασίλη Γκούμα και του Γιώργου Κολοκυθά. Το μπάσκετ αρχίζει σιγά σιγά να μπαίνει σε μία εποχή σταθερότητας και αυτό αντικατοπτρίζεται και στους συλλόγους και στην εθνική.
Ο Παναθηναϊκός των
"4 Κ" (Κόντος, Κοκολάκης, Κορωναίος, Κέφαλος) και ο Ολυμπιακός των Ελληνοαμερικανών μονομαχούν και μονοπωλούν τον τίτλο από το 70 έως το 78 με νικητή 6 φορές το Τριφύλλι. Ο εγχώριος ανταγωνισμός θα θρέψει και το ευρωπαϊκό dna των "αιωνίων" με αποτέλεσμα την παρουσία του Παναθηναϊκού στα ημιτελικά του Πρωταθλητριών το 71-72 αλλά και του Ολυμπιακού στην εξάδα της διοργάνωσης τη σεζόν 78-79. Κοινή συνισταμένη; Οι πορείες και των δύο θα γίνουν με τιμονιέρη τον Κώστα Μουρούζη.
Ο Αμερικανός Ρίτσαρντ Ντουξάιρ που έχει αναλάβει την εθνική από το 1972 θα στηριχτεί στους παίχτες των δύο ομάδων και με την προσθήκη νέων, όπως το "πολυβόλο" του Άρη Χάρη Παπαγεωργίου, τον Μηνά Γκέκο, τον Κώστα Πετρόπουλο, τον Μάνθο Κατσούλη και τον νεαρό Παναγιώτη Γιαννάκη, αυτή η ομάδα θα καταφέρει να κερδίσει τη Γιουγκοσλαβία στο Σπλίτ στα πλαίσια των Μεσογειακών Αγώνων το 1979 και στην Αθήνα για τους Βαλκανικούς.
Εκείνη η χρονιά θα σημαδευτεί από δύο ιστορικά γεγονότα που θα αλλάξουν άρδην τα δεδομένα στον μικρόκοσμο του ελληνικού μπάσκετ. Τα σκήπτρα του πρωταθλήματος θα ανηφορίσουν για τη Θεσσαλονίκη και τον Άρη του Γιάννη Ιωαννίδη, του Παπαγεωργίου και του Βαγγέλη Αλεξανδρή. Το φθινόπωρο θα κάνει την εμφάνιση του ένας κοντός μελαχρινός με αφρο μαλλί που μιλάει ελληνικά με έντονη προφορά. Τον λένε Νίκο Γκάλη. Με την άφιξη του μπαίνουμε στη μαγική δεκαετία του 80 και την άνοιξη στο Βεβέ της Ελβετίας φοράει για πρώτη φορά τη φανέλα της εθνικής στον αγώνα με τη Σουηδία για το Προολυμπιακό Τουρνουά της Μόσχας.
Ο Παναθηναϊκός συνεχίζει τις καλές πορείες στην Ευρώπη φτάνοντας μέχρι τους 6 του Πρωταθλητριών, αποκλείοντας στον "Τάφο του Ινδού" την ΤΣΣΚΑ στο ματς που στιγματίστηκε από το "αιώνιο δευτερόλεπτο". Αλλά και η εθνική δείχνει ότι θέλει να αλλάξει επίπεδο. Ο Ιωαννίδης θα πειραματιστεί με το περίφημο σχήμα των τριών κοντών και με αυτό η Γαλανόλευκη θα θριαμβευσει στο Τσάλεντζ Ράουντ της Κωνσταντινούπολης για το Ευρωμπάσκετ του 81.
Αλλά στα τελικά, στην Μπρατισλάβα και την Πράγα τα πράγματα θα είναι πολύ δύσκολα. Ένατη θέση και ο Ιωαννίδης φεύγει πριν τη ώρα του για να αναλάβει ο Χολέβας που και αυτός θα αντικατασταθεί γρήγορα από τον Πολίτη.
Με τον "Ευρωκόουτς" τα πράγματα δεν θα πάνε καλύτερα. Το Μουντομπάσκετ της Κολομβίας η εθνική το βλέπει από την τηλεόραση και στη Γαλλία το 83 θα καταταγούμε στις συνηθισμένες μας εκτός οχτάδας θέσεις. Η μεγάλη ευκαιρία που μας παρουσιάζεται με την μορφή του Προολυμπιακού Τουρνουά των Παρισίων για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λος Άντζελες το 1984 θα μετατραπεί εναντίον των Βρετανών σε πραγματική τραγωδία όταν θα χάσει ένα δικό της παιχνίδι με σουτ στο τελευταίο δευτερόλεπτο.
Στην Ελλάδα ο Άρης με τη μεταγραφή του Γιαννάκη αρχίζει το χτίσιμο της "Αυτοκρατορίας" και αρχίζει να κάνει γνωστό το όνομα του και στην Ευρώπη φτάνοντας το 85 μέχρι τα ημιτελικά του Κόρατς. Αντίθετα η εθνική έχει μείνει εκτός από άλλη μία μεγάλη διοργάνωση και στο Ευρωμπάσκετ της Γερμανίας παρών είναι μόνο ο Πολίτης που βλέπει τους βετεράνους της Τσεχοσλοβακίας να κερδίζουν Γιουγκοσλάβους και Ισπανούς και να αντιμετωπίζουν στον τελικό τη Σοβιετική Ένωση.
Αυτός όμως έχει αποφασίσει την ανανέωση της ομάδας του. Η Ελλάδα θα πάρει την πρόκριση για το Μουντομπάσκετ της Ισπανίας και θα έχει μία πολύ καλή παρουσία κατακτώντας τη 10η θέση στην πρώτη της εμφάνιση σε Παγκόσμιο Πρωτάθλημα.
Ο στόχος έχει ήδη τεθεί και είναι το Ευρωμπάσκετ της Αθήνας. Το ημερολόγιο έχει σημάδι στην 3η Ιουνίου, ημερομηνία έναρξης με την πρόκριση στην οχτάδα είναι το ζητούμενο. Οτιδήποτε άλλο και αν έρθει θα είναι καλοδεχούμενο. Κανείς όμως δεν φανταζόταν αυτό που θα ζούσαμε....
Antreas Tsemperlidis
