Αγαπητοί φίλοι απόψε πρόκειται να σας μεταφέρω σε μία περίεργη παραθαλάσσια πανσιόν και να σας παρουσιάσω το εφιαλτικό έργο του Χάρολντ Πίντερ: Το πάρτι γενεθλίων.
Το έργο ανέβηκε για πρώτη φορά στο Λονδίνο το 1958 και αποτέλεσε το τρίτο στη σειρά έργο του Πίντερ, ενώ ήταν και το πρώτο τρίπρακτο του. Η πρόσληψη του από το κοινό και την κριτική υπήρξε επεισοδιακή. Όταν παίχτηκε το έργο στην αγγλική τηλεόραση έκανε τους θεατές να τα χάσουν και τάραξε την ησυχία για πολλές ημέρες, για πολλές ημέρες ήταν θέμα συζήτησης.
Το Πάρτι γενεθλίων ανήκει στην ευρύτερη κατηγορία έργων του ¨Θεάτρου του παραλόγου¨. Το Θέατρο του Παραλόγου (γαλλικά: Le Théâtre de l'Absurde) είναι φράση που χρησιμοποιείται σε αναφορά σε συγκεκριμένα έργα γραμμένα από έναν αριθμό βασικά Ευρωπαίων θεατρικών συγγραφέων στις δεκαετίες του 1940, 1950 και 1960, καθώς και στο στυλ θεάτρου που εξελίχθηκε από το έργο τους. Ο όρος επινοήθηκε από τον κριτικό Μάρτιν Έσλιν, ο οποίος χρησιμοποίησε τη φράση ως τίτλο σε ένα βιβλίο του 1962 πάνω στο θέμα αυτό. Ο Έσλιν θεώρησε πως το έργο των συγγραφέων αυτών δίνει καλλιτεχνική άρθρωση στην φιλοσοφία του Αλμπέρ Καμύ πως η ζωή είναι έμφυτα χωρίς νόημα, όπως επεξηγείται στο έργο του Ο Μύθος του Σισύφου. Το Θέατρο του Παραλόγου θεωρείται πως κατάγεται από τον Ντανταϊσμό, ανόητη ποίηση και αβάν-γκαρντ τέχνη των δεκαετιών του 1920 και 1930. Ωστόσο, το είδος αυτό του θεάτρου κατάφερε να γίνει δημοφιλές αφού ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος τόνισε την αβεβαιότητα και επισφαλή θέση της ανθρώπινης ζωής. Η έκφραση Θέατρο του Παραλόγου έχει γίνει στόχος κριτικής από μερικούς συγγραφείς, και έτσι συναντάμε και τους όρους «Αντι-Θέατρο» και «Νέο Θέατρο». (Βίκιπέδια)
Η υπόθεση
H ιστορία διαδραματίζεται σε μία μίζερη παραθαλάσσια πανσιόν και διαρκεί μία ημέρα. Στην πανσιόν αυτή, την οποία διατηρεί η Mεγκ, μια καλοσυνάτη γυναίκα με τον σύζυγό της Πητ, έχει βρει καταφύγιο ο Στάνλεϋ, ένας πρώην πιανίστας. Mοναδικός ένοικος της πανσιόν μέχρι τη στιγμή που καταφθάνουν δύο μυστηριώδεις τύποι για να τον πάρουν μαζί τους. Mετά από μια παράλογη και εξοντωτική ανάκριση του οργανώνουν ένα «πάρτι γενεθλίων», το οποίο σταδιακά μετατρέπεται σε καφκικό εφιάλτη. Όπως ο Σάμιουελ Μπέκετ, έτσι και ο Πίντερ αρνείται να παράσχει λογικές εξηγήσεις για τις ενέργειες των χαρακτήρων του. Το νόημα του έργου δεν εξαρτάται από το να γνωρίζουμε τί έκανε ο Στάνλεϊ. Αυτό που πρέπει να ξέρουμε είναι ότι σε κάποιο σημείο του παρελθόντος του αυτός, όπως όλοι μας, έκανε κάτι, είναι ένοχος. (culturnow)
Επιπλέον στοιχεία για το έργο
Η υπόθεση του έργου είναι υποτυπώδης, όπως σε όλα τα έργα του συγγραφέα. Μια μικρή ομάδα ζει σε ένα μικροαστικό εγγλέζικο σπίτι και κάποια στιγμή οργανώνεται ένα πάρτι γενεθλίων. Ιστορικός χρόνος δεν υπάρχει.
Παρά τα πολλά κωμικοτραγικά γεγονότα το έργο παραμένει αινιγματικό και τρομακτικό. Ο θεατής παρατηρεί μια φαινομενικά κοινότυπη κατάσταση να φορτίζεται απότομα και επικίνδυνα με στοιχεία απειλής, τρόμου και μυστηρίου, παράλληλα με τη λεπτομερή αποτύπωση των διακυμάνσεων και την ηθελημένη παράλειψη μιας εξήγησης ή ενός κινήτρου της δράσης. Η παραθαλάσσια πανσιόν της Μεγκ και του Πητ είναι το σκηνικό μέσα στο οποίο συμβαίνουν όλα αυτά. Πίσω από φαινομενικά απλούς ανθρώπους κρύβονται θύελλες που όταν ξεσπούν τους σαρώνουν.
Οι διάλογοι είναι απλοί (αποδραματοποιημένοι) και συνθέτουν κλιμακωτά μια ιδιότυπη και πολυεπίπεδη δραματουργική δομή που τελικά επιδέχεται πολλαπλές αναγνώσεις. Λιτές περιγραφές με λέξεις ουτοπικές και δίσημες που οδηγούν σε μία ψυχαναγκαστική διαδικασία και δράση. Οι υποτυπώδεις συνεννοήσεις και επικοινωνίες καταλήγουν γρήγορα σε πλήρη αποτυχία.
Η υπόθεση είναι υποτυπώδης όπως σε όλα τα έργα του. Μία ομάδα ζει σε ένα μικροαστικό εγγλέζικο σπίτι και κάποια στιγμή οργανώνεται ένα πάρτι γενεθλίων. Ιστορικός χρόνος δεν υπάρχει. Η διάλυση του κοινωνικού ιστού έχει προϋπάρξει, ήταν αυτή που συνάρμοζε τα άτομα προγενέστερων εποχών σε ένα σύνολο φαινομενικά ενιαίο, ένα σύνολο που αντιμετώπιζε με αίσθημα συλλογικής ευθύνης κάθε κοινό πρόβλημα. Αυτό το σύνολο έχει δώσει τώρα τη θέση του στον κατακερματισματισμένο άνθρωπο.
Στη βάση του το Πάρτι γενεθλίων, σύμφωνα με τον Κερ, μοιάζει να περιέχει όλα «τα αναγνωρίσιμα συμπαρομαρτούντα ενός παλιομοδίτικου θεατρικού μελοδράματος ή μιας ταινίας αγωνίας». Παρακολουθούμε «ένα θύμα που εγκλωβίζεται από επίδοξους γκάνγκστερ που θέλουν να ‘τον πάνε μια βόλτα’, ενώ ο εγκλωβισμός του συμβαίνει φανερά επί σκηνής». Ο Κερ προσεγγίζει το έργο στα πλαίσια μιας υπαρξιστικής προβληματικής. Ο κάθε άνθρωπος ερχόμενος στον κόσμο βρίσκεται σε ένα «κενό» και προσπαθεί μέσα από τις πράξεις του να ανακαλύψει την ταυτότητά του. Η πορεία ανακάλυψης και δόμησης της ταυτότητας είναι μια διαδικασία που δεν υπακούει σε κάποιο «προϋπάρχον σχέδιο, είναι μια διαδικασία δοκιμής και λάθους». Δεν είναι μια συνειδητή απόφαση, αλλά εγγενής στην ίδια τη φύση του ανθρώπου. Από την άλλη, όμως, ο κάθε άνθρωπος «δεν είναι ο μοναδικός κάτοικος του κενού». Αυτή η συγκατοίκηση μπορεί ενδεχομένως να προκαλέσει τη συνάντηση μεταξύ των διαφορετικών υπάρξεων, μέσα από την οποία παράγεται
αναπόφευκτα η σύγκρουση. Φαινομενικά είναι μια πάλη για την εξουσία, στην πραγματικότητα όμως είναι μια πάλη για τον καθορισμό της ταυτότητας και τα αποτελέσματά της μπορεί να είναι καταστροφικά για τον έναν ή και για όλους τους παράγοντες που εμπλέκονται σε αυτήν. Έτσι, το Πάρτι γενεθλίων μπορεί να ειδωθεί ως μια περιγραφή αυτής της αιφνίδιας, τυφλής, μυστηριώδους σύγκρουσης ανάμεσα στις αντίρροπες δυνάμεις που εκπροσωπούνται από τον Στάνλεϊ και από τους
Γκόλντμπεργκ και Μακάν, με το αποτέλεσμά της να παραμένει ακαθόριστο. «Το τελευταίο πράγμα που ακούμε είναι ο ήχος ενός αυτοκινήτου που απομακρύνεται».
Το έντονο χιούμορ είναι εμπλουτισμένο με τραγικά στοιχεία και οδηγεί σε πολιτικά και φιλοσοφικά μηνύματα. Η μελέτη του έργου, επίσης, αποκάλυψε τα «σκοτεινά στοιχεία κι’ έφτασε στα άδυτα της ψυχής» όπου ελλοχεύει ο φόβος, ο πόνος και η αβεβαιότητα του παρόντος και του μέλλοντος. Όπως και ο Σάμιουελ Μπέκετ, ο συγγραφέας αρνείται να παράσχει λογικές εξηγήσεις. Η παράσταση αρχίζει και τελειώνει με τα ίδια τετριμμένα λόγια ανάμεσα στο ζευγάρι (Μεγκ και Πητ), που του λείπει η ουσιαστική επαφή και σχέση.
Οι πρωταγωνιστές…
Όσον αφορά τον κεντρικό ήρωα (Στάνλεϋ) Ερωτήματα σχετικά με την ταυτότητά του, εγείρονται και για τον κεντρικό ήρωα του έργου, τον Στάνλεϊ, αποδέκτη της βίας των δύο «μυστηριωδών» κακοποιών, τον οποίο πολλοί μελετητές είδαν ως απόγονο του Γιόζεφ Κ. της Δίκηςτου Κάφκα (Franz Kafka).
Αυτό που πρέπει να ξέρουμε είναι ότι, ο πρωταγωνιστής μας σε κάποιο σημείο του παρελθόντος έκανε κάτι, είναι όπως όλοι μας ένοχος. Ο Στάνλεϋ στην πορεία καταρρέει σωματικά με συνακόλουθο την απάλειψη της ανθρώπινης συνείδησης και την αχρήστευση του ανθρώπινου μυαλού, θέματα που βρίσκονται στο επίκεντρο του πιντερικού ενδιαφέροντος.
Εχθρικός προς τον έξω κόσμο, τελικά η πραγματικότητα θα εισβάλει, η απειλή θα εισβάλει στην επίπλαστη πραγματικότητα του. Η βραδιά έχει τελικά τρομερό αντίκτυπο σ’ αυτόν, γεγονός που διαπιστώνεται το επόμενο πρωί. Οι δύο κύριοι αποχωρούν πέρνοντας μαζί τους τον σπαραλιασμένο Στάνλεϋ και αφήνοντας τη Λούλου σε μια οδυνηρή εμπειρία.
Σε προγενέστερο χρόνο ο Στάνλεϋ εκμεταλλεύεται την προθυμία των ιδιοκτητών και ιδιαίτερα της Μεγκ που του αφοσιώνεται. Ο σύζυγος της, ο Πητ πηγαινοέρχεται στην ασήμαντη δουλειά του χωρίς να δίνει την πρέπουσα προσοχή στη Μεγκ και στην κακότροπη συμπεριφορά του Στάνλεϋ.
Ο Πίντερ αρνείται να παράσχει λογικές εξηγήσεις για τις ενέργειες των χαρακτήρων του. Οι φορείς απειλής στο έργο του είναι οι δύο άγνωστοι Γκόλτεμπεργκ και Μακάν. Είναι οι δύο άνδρες όντως απεσταλμένοι κάποιας μυστικής οργάνωσης την οποία έχει προδώσει ο Stanley ή μήπως πρόκειται για άντρες νοσοκόμους που στάλθηκαν για να φέρουν τον ήρωα πίσω σε ένα άσυλο από το οποίο έχει δραπετεύσει; Το ερώτημα όμως δεν θα πάρει ποτέ απάντηση. Αντ ΄αυτού, οι δύο άνδρες οργανώνουν ένα πάρτι γενεθλίων για έναν τρομοκρατημένο Στάνλεϋ, ο οποίος επιμένει ότι δεν είναι τα γενέθλιά του.
Τα δύο αυτά πρόσωπα, που κατά βάση λειτουργούν ως θύτες στο έργο, παρουσιάζουν και κάποιες στιγμές αδυναμίας που αυτόματα τους προσδίδουν την ιδιότητα του θύματος, όπως επισημάνθηκε από διάφορους μελετητές. Ας μην παραλείψουμε και τη λιγότερο προφανή προσέγγισή τους, ως του κωμικού ζευγαριού των γκάνγκστερ που «ανάμεσα στις ανακρίσεις προβαίνουν σε διασκεδαστικά σχόλια για την παράδοση, τη νεωτερικότητα, και τις δυσκολίες της εργασιακής καθημερινότητας»
Η σκηνή της τυφλόμυγας
Στη σουρεαλιστική σκηνή [της τυφλόμυγας] όπου ο Στάνλεϊ προσπαθεί να στραγγαλίσει τη Μεγκ και να βιάσει τη Λούλου, η χωρίς προσχήματα επιθετικότητά του και η αδικαιολόγητη –με ρεαλιστικούς όρους– βία κατά των γυναικών υποδηλώνουν ότι οι δύο γυναίκες έχουν μεταμορφωθεί στο διαταραγμένο μυαλό του Στάνλεϊ σε απειλητικά σύμβολα της θηλυκότητας. Ολόκληρη η σκηνή παίρνει τη μορφή αρχαίας φυλετικής τελετουργίας, περιεχόμενο της οποίας είναι ο εξορκισμός του κινδύνου που αντιπροσωπεύει το θηλυκό στοιχείο.
Το έργο εντέλει αποτελεί αντικείμενο ενός μεγάλου αριθμού αναλύσεων και ερμηνειών, θεωρητικών όπως και σκηνοθετικών, ο ίδιος ο Πίντερ, από δηλώσεις του, φαίνεται ότι αυτό που τον ενδιαφέρει να δει στο έργο είναι «η καταδίωξη ως φαινόμενο που επαναλαμβάνεται σε όλη την ανθρώπινη ιστορία».
Πηγές:
rethemnos.gr/event/i-parastasi-parti-genethlion-toy-charolnt-pinter-apo-ton-thiaso-exi/
www.culturenow.gr/party-genethliwn-toy-xarolnt-pinter-sto-apo-mhxanhs-theatro/
www.politeianet.gr/books/9789603352884-pinter-harold-nobel-2005-iridanos-to-parti-genethlion-225108
www.m.naftemporiki.gr/story/1168511/parti-genethlion-pou-metatrepetai-se-efialti
Φιλοτεχνικός Όμιλος Μυτιλήνης, ο Θεόφιλος
www.newsbeast.gr/entertainment/theatre/arthro/2468508/parti-genethlion-tou-charolnt-pinter-sto-apo-michanis-theatro
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΘΕΑΤΡΟΥ ΞΕΝΙΑ ΑΗΔΟΝΟΠΟΥΛΟΥ Ο ΧΑΡΟΛΝΤ ΠΙΝΤΕΡ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΚΗΝΗ, 1961-2006: σκηνοθετικές προσεγγίσεις και κριτικές αποτιμήσεις
Charles Grimes, Harold Pinter’s Politics. A Silence Beyond Echo
Martin Esslin, Pinter the Playwright.
Michael Billington, The Life and Work of Harold Pinter.
Walter Kerr, «Harold Pinter», στο: Rebecca Blanchard και Justin Karr (επιμ.), Drama Criticism.
Raymond Williams, Drama from Ibsen to Brecht, Harmondsworth: 2η αναθ. εκδ. Penguin, 1973 [1968]
Elizabeth Sakellaridou, Pinter’s Female Portraits,
Wikipedia
Παίζουν οι ηθοποιοί:
Γιώργος Πέτρου: Μακμάν
Σταύρος Ξενίδης Γκόλντμπεργκ
Πέπα Οικονομοπούλου: Λούλου
Σμαρώ Στεφανίδου: Μεγκ
Χριστόφορος Μπουμπούσης: Πήτι
Κώστας Καμανάς: Στάνλεϋ
 |
| Ο Σταύρος Ξενίδης |
Φραγκούλης Φραγκούλης: Μία φωνή
Η μεταφόρτωση έγινε από το Glob TV:
