Ο θάνατος του εμποράκου, του Άρθουρ Μίλερ. Ραδιοφωνικό Θέατρο

Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος.

 Αγαπητοί φίλοι, απόψε, θα σας παρουσιάσω ένα από τα σημαντικότερα θεατρικά έργα του 20ου αιώνα. Πρόκειται για το κλασικό, αλλά πάντα επίκαιρο έργο, του περίφημου Αμερικανού θεατρικού συγγραφέα Άρθουρ Μίλερ, "Ο θάνατος του εμποράκου".

                                         

Το έργο γράφτηκε το 1948 και ανέβηκε για πρώτη φορά το 1949 στο Broadway, ενώ έδωσε το βραβείο Πούλιτζερ στο Μίλερ το ίδιο έτος.  Το 1999 ο "Θάνατος του εμποράκου" κέρδισε το βραβείο "Τόνι" (καλύτερης αναβίωσης έργου), ενόσω ο Μίλερ ζούσε ακόμη (πέθανε το 2005).Ο "Εμποράκος" αποτέλεσε ακρογωνιαίο λίθο του σύγχρονου Αμερικάνικου Θεάτρου και ειδικότερα του "ρεαλιστικού θεάτρου", χάρισε έτσι στον τριαντατριάχρονο τότε Μίλερ, την παγκόσμια αναγνώριση. Το ρόλο του εμποράκου ακόμη ερμήνευσε στη μεγάλη οθόνη, με τεράστια επιτυχία, ο Ντάστιν Χόφμαν.

 

 «Ο θάνατος του εμποράκου» (Death of a salesman) παίχθηκε στην Ελλάδα από το Θέατρο Τέχνης το 1949, με τον Β. Διαμαντόπουλο και το 1962 με τον Γ. Λαζάνη, από την Νέα Ελληνική Σκηνή, το 1986 με τον Θύμιο Καρακατσάνη, από το ΔΗΠΕΘΕ Βέροιας, το 1988, με τον Δ. Καταλειφό, από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, το 1991, με τον Ανδρ. Ζησιμάτο, από τον Θίασο Κώστα Καζάκου, το 1993, από το Θέατρο Διαδρομή, το 2002 με τον Γ. Μιχαλακόπουλο, από τον Θίασο Θ. Καρακατσάνη, το 2008, από το Εθνικό θέατρο, το 2016, με τον Π. Φιλιππίδη κ.ά. 

 

Η υπόθεση του έργου: 

 Στο «θάνατο του εμποράκου» υφαίνονται σταδιακά, οι τραγικές συνέπειες των απέλπιδων προσπαθειών, ενός μεσόκοπου πλασιέ να καταξιωθεί και να αισθανθεί σπουδαίος. Μέσα σε δύο «θεατρικά» εικοσιτετράωρα, εκτίθενται οι σχέσεις του με την οικογένειά του και η αδυναμία του να διαχειριστεί την αποτυχία. Για την πρωταγωνιστική φιγούρα του Γουίλυ Λόμαν ,ο Άρθουρ Μίλερ εμπνέεται από το θείο του, Μάνι Νιούμαν. Όπως χαρακτηριστικά θα δηλώσει μετέπειτα ο δραματουργός: «ο Νιούμαν ήταν ένας δυστυχισμένος έμπορος που πάλευε να μαζέψει χρήματα για να μεγαλώσει την πολυμελή οικογένειά του. Ήταν ο άνθρωπος που θα βρισκόταν πάντα στην τελευταία θέση, καταδικασμένος να παρακολουθεί εγκλωβισμένος στην αποτυχία του την επιτυχία όσων τον περιτριγύριζαν. Αναπόφευκτη κατάληξη η αυτοκτονία.»

 

 

 

Επιπλέον στοιχεία για το έργο:

 

 Κατά μία έννοια, το έργο διηγείται την κατάρρευση του "Αμερικάνικου ονείρου" με τρόπο προφητικό, καθώς θα επέλθει περίπου μία δεκαετία αργότερα. Ο εξαιρετικός ηθοποιός Δημήτρης Καταλειφός, που πρόσφατα ερμήνευσε το ρόλο του " Εμποράκου" βρέθηκε μπροστά από το φακό του Culturenow σχολιάζοντας το εμβληματικό, όπως το χαρακτηρίζει, θεατρικό έργο: «Είναι ένα έργο που συγκινεί πάντα γιατί παρουσιάζει μία οικογένεια μέσα στην οποία ο πατέρας προσπαθεί να ζήσει και ο ίδιος και τα παιδιά του σύμφωνα με τις επιταγές του αμερικανικού ονείρου, που είναι η επιτυχία, η καταξίωση, τα χρήματα, το να σε αναγνωρίζουν και με αυτό τον τρόπο, με αυτή την αγωνία, με αυτό το άγχος να προσαρμοστεί στο αμερικάνικο όνειρο, αυτό που τελικά καταφέρνει είναι να προκαλέσει την καταστροφή του και την τραγωδία και του εαυτού του και της οικογένειάς του.»(artick.gr)

 

 Ορμητήριο έμπνευσης για τον Μίλερ ήταν τα μεταπολεμικά τραύματα της Αμερικής, βουτά βαθιά βαθιά, στην αμερικάνικη ψυχοσύνθεση και την εξετάζει. Ο Μίλερ εμπνεύστηκε από έναν εμποράκο, ο οποίος μάλιστα τύχαινε και θείος του, που πουλούσε γυναικεία ρούχα στη Νέα Υόρκη. Στη μεγάλη οικονομική ύφεση του 1929, ο άνθρωπος αυτός καταστράφηκε οικονομικά. Από τότε δεν είχε το κουράγιο να κοιτάξει τον γιο του στα μάτια. Ντρεπόταν που δεν μπορούσε να καλύψει οικονομικά και τις πιο βασικές του ανάγκες. Κι έτσι, πικραμένος, πέθανε. Έζησε την τελευταία η μέρα της ζωής του, ντροπιασμένος, χωρίς δουλειά, χωρίς όνειρα. 

 

 Ο Μίλερ με αυτό το έργο θέλησε να μεταφέρει στο σανίδι το αμερικάνικο όνειρο μέσα από τα βιώματα μια μικροαστικής οικογένειας, που οικονομικά, πριν τη κρίση, ήταν μια χαρά. Ένα όνειρο που δικαίωνε τη σκληρή δουλειά με χρήμα. Ένα όνειρο σύμφωνα με το οποίο η απόλυτη επιτυχία τότε ήταν δύο παιδιά, ένα σπίτι στα προάστια με ασφάλεια και γκαράζ με δύο αυτοκίνητα .Όλα γκρεμίστηκαν το 1929 στην οικονομική ύφεση. (protothema) 

 

 Η αέναη προσπάθεια των ανθρώπων της μεσοαστικής και μικροαστικής τάξης, να πλασαριστούν λίγο παραπάνω, είτε μέσω της διαδρομής των παιδιών τους, είτε μέσω της κοινωνικής γοητείας των τεσσάρων τροχών. Η επί σκηνής επιβίωση του μικρομεσαίου πολίτη σε μία κοινωνία εντελώς καταναλωτική, οι ηθικές αξίες πέφτουν και το μόνο που απασχολεί είναι το χρήμα. Η θεματολογία του επηρεάστηκε ασφαλώς από την οικονομική καταστροφή του Πολωνοεβραίου πατέρα του. Πρόκειται αναμφίβολα για έργο κόλαφος, ενάντια στην υλιστική κοινωνία και τη βάναυση χωρίς αναστολές λειτουργία του καπιταλιστικού συστήματος.

 

 Ο συγγραφέας A. Miller προσπάθησε να δώσει τον ακριβή στόχο του έργου: «Ο εμποράκος είναι η τραγωδία του ανθρώπου, που πίστεψε, ότι μόνον εκείνος δεν μπόρεσε να ικανοποιήσει τα κριτήρια που έθεσαν, για όλη την ανθρωπότητα, κάποιοι φρεσκοξυρισμένοι, άκαμπτοι κύριοι, που παροικούν σήμερα στην κορυφή των τηλεοπτικών επιχειρήσεων και των διαφημιστικών γραφείων». Ο ήρωας του έργου είναι ο ίδιος ο εαυτός μας, αδύναμος απέναντι στη ροή των γεγονότων και την αναπόφευκτη φθορά της καθημερινότητας.(Vakxikon.gr). Ο Γουίλι Λόμαν ήταν ένας άνθρωπος που πίστεψε πως εκείνος μόνο δεν μπόρεσε να ικανοποιήσει τα κριτήρια που έθεσαν για την ανθρωπότητα κάποιοι "ευυπόληπτοι κύριοι" που παροικούν στην κορυφή της πολιτικής και του επιχειρηματικού κόσμου.

 

 

 Η απόφασή του εμποράκου να αυτοκτονήσει με το αυτοκίνητό του, έτσι ώστε η οικογένειά του να καρπωθεί τα χρήματα της ασφάλειας, δίχασε τους κριτικούς. Διαφωνούσαν αν η πράξη αυτή του κεντρικού ήρωα ήταν μια πράξη δειλίας ή μια αυτοθυσία στο βωμό του Αμερικάνικου Ονείρου, το οποίο αποδεικνύεται ένα ψέμα, διαφωνώντας ουσιαστικά με την πραγματική φύση της τραγωδίας και τη σύγκριση σε τραγικότητα του "ανθρωπάκου" Λόμαν με αρχέτυπα του αρχαίου δράματος. Ο Μίλερ απάντησε στις κριτικές αυτές, ότι ήθελε να υπογραμμίσει, πως η τραγικότητα ενός ήρωα έγκειται στο κατά πόσο είναι πρόθυμος να θυσιαστεί για να προστατέψει την προσωπική του αξιοπρέπεια, κάτι που έκανε ο Λόμαν.

 

 

 Στο βάθος του έργου μπορεί κανείς να διακρίνει έστω και 20 χρόνια μετά την οικονομική κρίση του 1929 (το ΚΡΑΧ) . Επιδιώκει να θίξει τις συνέπειες της κρίσης στην Αμερική, με την έκθεση της εξαθλίωσης των μέχρι πρόσφατα ευημερούντων Αμερικανών, καθώς και τη διάψευση των προσδοκιών που έφερε το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στην αμερικάνικη κοινωνία. 

 

 Η ηττοπαθής κίνηση του Εμποράκου για ένα καλύτερο μέλλον της προβληματικής οικογένειάς του, όπως πολύ τραγικά απέδειξε, είχε θετικά αποτελέσματα και προκαλεί ρίγος... Πολύ εύστοχα ο ίδιος αναφέρει: “Μετά από τόσα ταξίδια, τρένα, ραντεβού, χρόνια ολόκληρα, τελικά πιο πολύ αξίζεις πεθαμένος παρά ζωντανός”. 

 

 Η ελληνική κοινωνία κατά την περίοδο 2010-2019 έζησε και αυτή στα πρόσωπα αναρίθμητων Ελλήνων το ψυχορράγημα του ανθρώπου που προσπαθεί να ονειρευτεί μια καλύτερη ζωή αλλά συνθλίβεται μέσα στην οδυνηρή πραγματικότητα και τη διάψευση των προσδοκιών του...

Παίζουν οι: Γιάννης Αργύρης, Μαρία Σκούντζου, Δημήτρης Παπαγιάννης, Κώστας Δίπλαρος, Νίκος Χήτας, Έφη Ροδίτη, Λάμπρος Κοτσίρης, Λευτέρης Λουκαδής, Θόδωρος Δημήτριεφ, Γιώργος Γεωγλερής, Σοφία, Χάνου, Φωτεινή Φιλοσόφου, Μάλαμα Αργυροπούλου. Ραδιοσκηνοθεσία: Θεόφιλος Ζαμάνης. 

Ο Γιάννης Αργύρης ερμηνεύει με μεγάλη επιτυχία το ρόλο του Γουίλι Λόμαν...

Η μεταφόρτωση πραγματοποιήθηκε από το κανάλι "Ισοβίτης":

http://isobitis.com/theatro1/?p=172

Πηγές: Εθνικό Θέατρο, Εφημερίδα Καθημερινή, Αθηναϊκά Θέατρα, greekradiotheater, in.gr, protothema.gr,capital.gr iefimerida.gr, cuemagazin.gr, paspartou.gr, artick.gr

-Ο Παύλος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1978 στη Δράμα, μεγάλωσε στις Σέρρες και έζησε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Από το 1996 εργάζεται στο δημόσιο σε διάφορες διοικητικές θέσεις. Είναι απόφοιτος της Σχολής Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, της Σχολής Αστυφυλάκων της Αστυνομικής Ακαδημίας, της Σχολής Επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης ΕΛ.ΑΣ., και της Σχολής Ελληνικού Πολιτισμού, του Τμήματος Ανθρωπιστικών. Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά.

Ήταν όλοι τους παιδιά μου, Άρθουρ Μίλερ. Ραδιοφωνικό θέατρο

Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος.

  Απόψε πρόκειται να σας παρουσιάσω ένα συγκλονιστικό έργο. Πρόκειται για το αριστούργημα του Άρθουρ Μίλερ "Ήταν όλοι τους παιδιά μου". Το έργο θα μεταφέρει τον ακροατή στη μεταπολεμική Αμερική, λίγο μετά τη λήξη του Δευτέρου παγκοσμίου πολέμου.

                              

Το έργο γράφτηκε το 1947, και είναι βασισμένο σε πραγματικά περιστατικά.

  Στο επίκεντρο της υπόθεσης θα βρεθεί μια οικογένεια στην οποία τίποτα στην κυριολεξία δεν είναι ότι φαίνεται, φοβερές αλήθειες θαμμένες περιμένουν με ανυπομονησία να αναδυθούν βίαια...

  Είναι εργοστασιάρχες, ευτυχισμένη φαινομενικά οικογένεια, με βαριά για όλους τη σκιά του νεκρού τους παιδιού στον πόλεμο, επιπρόσθετα σιγά σιγά αναμοχλεύεται ένα σκάνδαλο πίσω στο '40, με μία παρτίδα ελαττωματικούς κυλίνδρους από το εργοστάσιο τους, που οδήγησε στη συντριβή 21 αεροσκάφη.

  Ο συνεταίρος στο εργοστάσιο βρίσκεται φυλακή, ωστόσο η αλήθεια δεν μπορεί να μείνει για πολλή θαμμένη και όταν αποκαλυφθεί, παρασύρει την οικογένεια στην λυτρωτική κάθαρση.

 Ήταν ένα έργο ορόσημο που σηματοδότησε την έναρξη της μεταπολεμικής αμερικάνικης δημιουργίας.

Η υπόθεση:

  Κυριακάτικο πρωινό Αυγούστου, σε μία μικρή πόλη, κάπου στις ΗΠΑ -ίσως στο Οχάιο. Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος έχει λήξει πρόσφατα. Έχουν περάσει σχεδόν τριάμισι χρόνια από τη μέρα που ο Λάρι Κέλερ έχει κηρυχθεί αγνοούμενος -όταν το αεροπλάνο που πιλοτάριζε στον Πόλεμο κατέπεσε.

  Στο πατρικό του, ο εξηντάχρονος πατέρας του Λάρι, ο Τζο, αυτοδημιούργητος επιχειρηματίας, που, με το εργοστάσιό του -το οποίο σήμερα κατασκευάζει ηλεκτρικά είδη και ακμάζει-, στη διάρκεια του Πολέμου, πλούτισε εφοδιάζοντας με εξαρτήματα, την αμερικάνικη πολεμική αεροπορία, και η μητέρα του Κέιτ που εμμονικά αρνείται να παραδεχθεί πως ο Λάρι σκοτώθηκε,υποδέχονται την Αν Ντίβερ, την κοπέλα του Λάρι, που είχαν χρόνια τη να δουν.Κόρη του Στιβ Ντίβερ, άλλοτε γείτονά τους και συνεταίρου του Τζο, έχει δημιουργήσει, χωρίς οι γονείς του να το ξέρουν, σχέση με τον αδελφό του Λάρι, τον Κρις, έντιμο και ευαίσθητο νέο -που γύρισε από τον Πόλεμο, δύο χρόνια πριν, με τα δικά του ψυχολογικά τραύματα-, απογοητευμένο που ο κόσμος συνεχίζει να πορεύεται χωρίς τίποτα να έχει διδαχτεί από τα όσα συνέβησαν. Ο Κρις έχει καλέσει την Αν για να τη ζητήσει σε γάμο και να το ανακοινώσουν στους γονείς του, με φόβο, πάντως, για τις αντιδράσεις της μητέρας του που συνεχίσει να θεωρεί την Αν «το κορίτσι του Λάρι».

  Το παρελθόν των δύο οικογενειών έχει αμαυρωθεί από ένα γεγονός με τραγικά αποτελέσματα: μία φουρνιά από τους κυλίνδρους, τους οποίους το εργοστάσιο του Τζο και του Στιβ προμήθευε στην αεροπορία, αποδείχτηκε ελαττωματική, με αποτέλεσμα 21 πιλότοι να σκοτωθούν όταν τα αεροπλάνα τους έπεσαν. Στη δίκη που ακολούθησε ο Τζο, που αρχικά καταδικάστηκε, αθωώθηκε στο εφετείο ενώ η ευθύνη χρεώθηκε στον Στιβ που ακόμα εκτίει την ποινή του, ατιμασμένος και με τα παιδιά του να του έχουν γυρίσει την πλάτη και να μην τον έχουν ποτέ επισκεφθεί.

  Όταν, όμως, μετά από λίγο, εμφανίζεται στο σπίτι των Κέλερ, ο Τζορτζ, ο δικηγόρος αδελφός της Αν, που, πριν από λίγο, έκανε επισκεπτήριο, για πρώτη φορά, στον πατέρα του, η ευαίσθητη ισορροπία ανατρέπεται: ο Στιβ Ντίβερ του αποκάλυψε την αλήθεια. Ότι την εντολή για την παράδοση των, εν γνώσει του Τζο, ελαττωματικών κυλίνδρων εκείνος, που υποκρίθηκε τον άρρωστο για να μην είναι παρών, του την έδωσε από το τηλέφωνο, ρίχνοντάς του όλη την ευθύνη στο δικαστήριο. 

  Η Αν -πιστεύει ο Τζορτζ- δεν είναι δυνατό να παντρευτεί το γιο του ανθρώπου που κηλίδωσε την οικογένειά τους. Και, ακριβώς, για να την πάρει μαζί του ήρθε. Η Κέιτ, που έχει μάθει στο μεταξύ τα του γάμου και που καθόλου δεν τον θέλει, υπερθεματίζει να φύγει η Αν και «να περιμένει τον Λάρι». Η κοπέλα αρνείται.

  Ο Τζο που παραδέχεται την ευθύνη του -το μυστικό το ήξερε και η γυναίκα του η οποία τον κάλυπτε αλλά το συζητούσαν ήδη και οι γείτονες- προσπαθεί να εξιλεωθεί προσφερόμενος να βοηθήσει τον Τζορτζ να βρει δουλειά στην πόλη τους και προσφέροντας μία θέση στο εργοστάσιο στον πατέρα του όταν αποφυλακιστεί. Ο Τζορτζ θα φύγει, τελικά, μόνος του.

  Η Αν, για να λήξει η ιστορία και η Κέιτ να προσγειωθεί στην πραγματικότητα, της φανερώνει το γράμμα που ο Λάρι τής είχε στείλει πριν «χαθεί»: είχε διαβάσει στις εφημερίδες για τη σύλληψη των πατεράδων τους και την ευθύνη τους για το θάνατο τόσων συναδέλφων του και αποφάσισε να αυτοκτονήσει ρίχνοντας το αεροπλάνο του. Ο Λάρι δεν πρόκειται να γυρίσει, είναι νεκρός.

  Ο ακέραιος Κρις πιέζει τον πατέρα του, αρνούμενος να τον διαδεχτεί στο εργοστάσιο, να παραδοθεί και να ομολογήσει την αλήθεια. Όταν ενημερωθεί κι αυτός για το γράμμα του Λάρι, θα του το διαβάσει. Είναι η χαριστική βολή για τον Τζο. Τους λέει ότι αποφάσισε να παραδοθεί. Μπαίνει στο σπίτι, παίρνει το πιστόλι του και αυτοκτονεί.

Περαιτέρω στοιχεία για το έργο:

  Ο Άρθουρ Μίλερ με το «Ήταν όλοι τους παιδιά μου» (1947) τόλμησε, σε μία περίοδο

ευαίσθητη, να ξύσει νωπές πληγές: ο πόλεμος είχε τελειώσει, οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί

τους ήταν οι νικητές, η χώρα βάδιζε προς την παγκόσμια κυριαρχία της και το αμερικάνικο όνειρο άνθιζε έχοντας, όμως, πατήσει επί πτωμάτων και με τους πολεμοκάπηλους που πλούτισαν να παίρνουν τα ηνία και να αναδεικνύονται σε ιθύνουσα τάξη.

Αποκαλύπτεται λοιπόν μ' αυτόν τον τρόπο το τίμημα του αμερικάνικου ονείρου.

  Ο συγγραφέας ξύνει πληγές πληγές που είναι νωπές, ταυτόχρονα στηλιτεύεται η ματαιότητα της απληστίας.

  Εδώ βρίσκεται και ο πυρήνας της πολιτικής φυσιογνωμίας του δημιουργήματος του μεγάλου συγγραφέα. Καυτηριάζει με σκληρό τρόπο το success story του αμερικάνικου ονείρου, που πρεσβεύει ακόμη και σήμερα, μολονότι εξασθενημένο, το «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Η επίτευξη του στόχου, με όποιο τίμημα, αρκεί η επιτυχία να μεταφράζεται σε ύλη.

  Ο Τζον Κέλερ ως χαρακτήρας συνδυάζει τη νοητική αγαρμποσύνη ενός αμόρφωτου ανθρώπου με τυφλό πείσμα, αλλά και την αδυναμία του καλού πατέρα που διψά για την αγάπη των παιδιών του.

 Ο ήρωας όμως στο τέλος συνειδητοποιεί ότι δεν υπάρχει επιστροφή και ότι η ζωή πλέον γι αυτόν διαγράφεται ανέφικτη.

 O Μίλερ, ακολουθώντας την ιψενική γραμμή της αντιμετώπισης μεγάλων, ογκολιθικών θεμάτων μέσα από το ρεαλισμό, αντλεί, παράλληλα, από τα νάματα της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας εμμένοντας στις ενότητες τόπου, χρόνου και μύθου.

Ραδιοσκηνοθεσία: Κώστας Μπάκας

Μουσική επιμέλεια: Έλλη Σολομωνίδη-Μπαλάνου

Παίζουν: Φραντζέσκα Αλεξάνδρου, Άννα Βενέτη, Χρήστος Δακτυλίδης, Μαρία Ζαφειράκη, Βαγγέλης Καζάν, Λυκούργος Καλλέργης, Στέφανος Ληναίος, Βάσω Μεταξά, Αλέκος Ουδινότης

Η επιλογή ενός έξοχου ηθοποιού, του Λυκούργου Καλέργη στο ρόλο του Τζον Κέλερ κρίνεται άκρως επιτυχημένη...

                                

Η μεταφόρτωση πραγματοποιήθηκε από το κανάλι "Ισοβιτης".

Καλή σας ακρόαση:

http://isobitis.com/theatro1/?p=176

Πηγές: iefimerida, protothema, foroline, lifo, The art of crime, elculture, culture now.

-Ο Παύλος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1978 στη Δράμα, μεγάλωσε στις Σέρρες και έζησε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Από το 1996 εργάζεται στο δημόσιο σε διάφορες διοικητικές θέσεις. Είναι απόφοιτος της Σχολής Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, της Σχολής Αστυφυλάκων της Αστυνομικής Ακαδημίας, της Σχολής Επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης ΕΛ.ΑΣ., και της Σχολής Ελληνικού Πολιτισμού, του Τμήματος Ανθρωπιστικών. Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά.

 

Η προδοσία ως πολιτική νομοτέλεια στο έργο του Άρθουρ Μίλερ

Για τον Μίλερ η προδοσία, σε κάθε της μορφή, υπήρξε ανέκαθεν θέμα κεντρικό ανάμεσα στα ενδιαφέροντά του: η προδοσία του ατόμου από τις κοινωνικές αξίες, η προδοσία της κοινωνίας και των αξιών της από το άτομο, αλλά και η προδοσία του ατόμου από τις ίδιες τις ανάγκες του. Σύμφωνα με τον Archibald McLeish, «η ουσία της Αμερικής έγκειται στις υποσχέσεις της» –αυτό ακριβώς που τέθηκε σε αμφιβολία και αμφισβήτηση με το Μεγάλο Κραχ.

 Ως εκ τούτου, η εμπειρία της οικογένειάς του, που αρχικά πλούτισε στη νέα της πατρίδα αλλά στη συνέχεια έχασε τα πάντα στη Μεγάλη Ύφεση, προσέφερε στον νεαρό Μίλερ ένα διπλό μάθημα ελπίδας και απογοήτευσης.

Δεν είναι τυχαίο πως σε αντικατάσταση του διαρρηγμένου κοινωνικού συμβολαίου
προτάθηκε το «Νιου Ντιλ», μια νέα συμφωνία προς αποκατάσταση της εμπιστοσύνης και επαναφορά στην κανονικότητα. Αυτή η αίσθηση προσμονής και κατάρρευσης των ονείρων, καθώς και της ανάγκης για μια νέα προοπτική διαγράφεται άριστα μέσα από την ιστορία της βιβλικής οικογένειας.

Άλλωστε, κάθε μεγάλη πολιτική ή κοινωνική κρίση ενέχει συνήθως μια πολύπλευρη κρίση εμπιστοσύνης, οράματος και κατευθύνσεων που αντανακλά σε πολίτες και πολιτικό προσωπικό εξίσου. Αντίστοιχα, λοιπόν, στη Δημιουργία η κρίση είναι πολυεπίπεδη με πολλούς πόλους και ποικίλους παράγοντες που επιδρούν στις αποφάσεις: η οικογένεια βρίσκεται σε κρίση, την ώρα που η πολιτική τάξη καλείται να διαμορφώσει τους άξονες που θα οδηγήσουν την κοινωνία στο μέλλον.

 Οι δυο πλευρές της εξουσίας αντιμάχονται ποια θα υπερισχύσει και θα μπορεί να επηρεάζει την κοινωνία. Προκύπτει μία οιονεί εμφυλιοπολεμική συνθήκη όπου η οικογένεια οφείλει να σπαραχθεί, προκειμένου να θριαμβεύσει η μία πολιτική πλευρά. Η διάψευση του Παραδείσου ομοιάζει με τις αλλαγές που επέφερε το Κραχ. Η καταληκτική, μάλιστα, σκηνή του έργου, όπου

όλοι αρνούνται να αναλάβουν την ευθύνη για ό,τι συμβαίνει, μας θυμίζει τις απανωτές
διαψεύσεις της ελληνικής πολιτικής σκηνής με τις διαρκείς ανεπάρκειες, αντεγκλήσεις
και άρνηση ευθυνών.

Παρόμοια απογοήτευση με αυτή του 1930, και γενικότερα παρόμοιους κινδύνους,
ψυχανεμιζόταν ο Μίλερ και στις αρχές του ’70. Η ευφορία, που είχαν προξενήσει τα επαναστατικά ρεύματα της περασμένης δεκαετίας, του θύμιζε την αιθεροβάμονα ευφορία που χαρακτήριζε τη δεκαετία του ’20 και φοβόταν πως αυτή θα διαψευδόταν βίαια και καθετί καλό που είχε προκύψει θα ακυρωνόταν. Την ιδέα και απόφαση του Μίλερ να δραματοποιήσει την ιστορία της Γένεσης θα πρέπει, μεταξύ άλλων, να την
αναγνώσουμε και ως αντίδραση σε αυτούς τους φόβους, όπως επίσης και στον πόλεμο του Βιετνάμ, ο οποίος αποκάλυπτε την αχρειότητα της ανθρώπινης φύσης σε όλο της το εύρος.

Πηγή: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΒΑΜΒΟΥΚΟΣ, Ο πολιτικός Άρθουρ Μίλερ μέσα από το θεατρικό έργο του: Η δημιουργία του κόσμου και άλλες υποθέσεις.

Οι μάγισσες του Σάλεμ, Του Άρθουρ Μίλερ. Ραδιοφωνικό θέατρο.

Απόψε θα σας ταξιδέψω σε μία πολύ σκοτεινή εποχή... Πρόκειται να σας παρουσιάσω το έργο του γνωστού Αμερικάνου θεατρικού συγγραφέα Άρθουρ Μίλερ Οι μάγισσες του Σάλεμ.

Το έργο αυτό περιείχε στοιχεία πολιτικής αλληγορίας όπως για παράδειγμα, η μάχη της ανθρώπινης βούλησης και της ελεύθερης προσωπικότητας κάθε ατόμου ενάντια στη μισαλλοδοξία, τον δογματισμό και τις πολιτικές πιέσεις. Στον Μίλερ άλλωστε αποδίδεται η έκφραση κυνήγι μαγισσών για την εποχή του Μακαρθισμού.

Επρόκειτο λοιπόν για το πιο γνωστό κυνήγι μαγισσών...

Η αυστηρή άκαμπτη και απάνθρωπη ηθική του Προτεσταντισμού οδήγησε σε τέτοιες ακρότητες. Μία τέτοια ηθική απέχει έτη φωτός από την ορθόδοξη ανατολική θεώρηση των πραγμάτων.

Στην Ευρώπη οι δίκες εναντίων των μαγισσών  ξεκίνησαν το 1492 και στοίχησαν τη ζωή σε 200.000 περίπου ανθρώπους. Πραγματοποιήθηκαν από την καθολική και την προτεσταντική εκκλησία. Το 1692 οπότε και ξεκίνησε στο Σάλεμ της Αμερικής στην Ευρώπη το κυνήγι μαγισσών είχε ήδη ατονήσει.

Ας υπενθυμιστεί ότι στις δίκες εναντίον των μάγων και των αιρετικών οι υπόδικοι ή οι συγγενείς τους πλήρωναν όλα τα έξοδα: τους δικαστές, τους ενόρκους, το κόστος της φυλακής, αυτούς που κατασκεύαζαν το ικρίωμα και την αγχόνη ή  έστηναν την πυρά, εκείνους που έκοβαν τα ξύλα για τη φωτιά, τον δήμιο, τους ιερείς και τους γραμματείς των

δικαστηρίων. Επιπλέον, η περιουσία του καταδικασθέντος κατασχόταν από τις τοπικές αρχές, τον επίσκοπο, τον βασιλιά ή την Ιερά Εξέταση. Όταν μάλιστα η περιουσία ήταν μεγάλη, οι κοσμικές τη μοιράζονταν εξ ημισείας με τις εκκλησιαστικές αρχές.

Την εποχή εκείνη η περιοχή  της Μασαχουσέτης ανήκε στο βρετανικό στέμμα. Η περιοχή ταλανίζονταν από πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα. Η πουριτανική νοοτροπία τους ωθούσε στον ακραίο συντηρητισμό. Η πρόσφατη επιδημία ευλογίας και ο φόβος επιθέσεων από τους ιθαγενείς δημιούργησε φόβο, καχυποψία και δεισιδαιμονία. Σταδιακά επικράτησε μαζική υστερία.

Στο έργο, ακόμη, θα αποτυπωθεί με εύστοχο τρόπο η πίεση που ασκήθηκε από τις αρχές ώστε να κατονομαστούν άνθρωποι που καταπιάστηκαν με τα έργα του διαβόλου. Το αποτέλεσμα σ' αυτές τις περιπτώσεις είναι πάντοτε το ίδιο, πλάι σε κακοποιά στοιχεία σέρνονται και ευσεβείς πιστοί.

Η υπόθεση:

Τον κρύο χειμώνα του 1692, στο Σάλεμ της Μασαχουσέτης, δύο κορίτσια, η κόρη του αιδεσιμότατου Σάμιουελ Πάρις, Μπέτι, και η κηδεμονευομένη του, Άμπιγκειλ Ουίλιαμς, άρχισαν να παρουσιάζουν περίεργη συμπεριφορά. Μιλούσαν παράξενα, κρύβονταν κάτω από πράγματα και σέρνονταν στο πάτωμα. Κανένας γιατρός δεν μπορούσε να εξηγήσει τα συμπτώματα, μέχρι που ένας εξ αυτών απεφάνθη στις 8 Φεβρουαρίου ότι τα κορίτσια ήταν δαιμονισμένα.

Έτσι ο πάτερ Σάμιουελ και άλλοι ευλαβείς συμπολίτες του άρχισαν να πιέζουν τα δύο κορίτσια -και άλλα παιδιά που αργότερα παρουσίασαν ανάλογη συμπεριφορά- να κατονομάσουν τους ανθρώπους που τους οδήγησαν στα μονοπάτια του διαβόλου.

Οι τρεις πρώτες γυναίκες που κατηγορήθηκαν ήταν η Σάρα Γκουντ, η Σάρα Όσμπορν και η Τιτούμπα. Η Σάρα Γκουντ ήταν επαίτης, κόρη ενός Γάλλου ξενοδόχου, που αυτοκτόνησε όταν η ίδια ήταν έφηβη ακόμα. Η Σάρα Όσμπορν ήταν μία κατάκοιτη ηλικιωμένη γυναίκα, που άρπαξε την περιουσία του πρώτου συζύγου της από τα παιδιά του και την έδωσε στον δεύτερο σύζυγό της. Η Τιτούμπα ήταν η ινδιάνα σκλάβα του αιδεσιμότατου Σάμιουελ Πάρις. Οι τρεις αυτές γυναίκες κατηγορήθηκαν για μαγεία και την 1η Μαρτίου οδηγήθηκαν στη φυλακή.

Ακολούθησαν δεκάδες ακόμα, και καθώς οι φυλακές του Σάλεμ, της Βοστόνης και των γύρω περιοχών γέμιζαν σιγά - σιγά, προέκυψε ένα νέο πρόβλημα: Λόγω της έλλειψης νομοθετικού πλαισίου, όλοι αυτοί οι κρατούμενοι δεν ήταν δυνατόν να δικαστούν. Τη λύση έδωσε στα τέλη Μαΐου ο βασιλικός κυβερνήτης της Μασαχουσέτης, σερ Ουίλιαμ Φιπς, αποφασίζοντας τη συγκρότηση ενός ειδικού δικαστηρίου για την περίπτωση. Στο μεταξύ, η Σάρα Όσμπορν είχε πεθάνει, η Σάρα Γκουντ είχε γεννήσει ένα κοριτσάκι, ενώ ο αριθμός των υπόδικων είχε φτάσει τους 80, πολλοί από τους οποίους είχαν αρρωστήσει.

Με συνοπτικές διαδικασίες, όλοι οι κατηγορούμενοι κρίθηκαν ένοχοι και καταδικάστηκαν σε θάνατο. Μόνο όσοι παραδέχτηκαν την ενοχή τους και κατέδωσαν άλλους, γλίτωσαν την εκτέλεση. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού απαγχονίστηκαν συνολικά 19 άτομα, μεταξύ των οποίων ένας σεβαστός υπουργός κι ένας πρώην αστυνομικός που αρνήθηκε να συνεχίσει τις συλλήψεις υποτιθέμενων μαγισσών. Από αυτούς, μόνον οι έξι ήταν άνδρες.

Οι δίκες μαγισσών είχαν σημαντικές επιπτώσεις σ' όλη την περιοχή. Οι σοδειές αφέθηκαν στα χωράφια και τα ζώα χωρίς φροντίδα, όσοι φοβούνταν μήπως συλληφθούν εγκατέλειψαν την περιοχή με τα υπάρχοντά τους και κατέφυγαν στη Νέα Υόρκη, το εμπόριο οπισθοδρόμησε, ενώ υπήρχαν και πληροφορίες ότι οι Ινδιάνοι ετοιμάζονταν να εξεγερθούν.

Οι δίκες σταμάτησαν στις 3 Οκτωβρίου του 1692, με απόφαση του κυβερνήτη της Μασαχουσέτης, μετά από έφεση ομάδας κληρικών από τη Βοστόνη. Ωστόσο, όσοι είχαν ήδη φυλακιστεί δεν αφέθηκαν ελεύθεροι.

Όπως φάνηκε στην περίπτωση του Σάλεμ, ο συνήθης τρόπος για την εκτέλεση των μαγισσών ήταν ο απαγχονισμός. Στη Βρετανία η μαγεία θεωρούταν «έγκλημα ενάντια στην κυβέρνηση» και κακούργημα, που τιμωρούταν με κρέμασμα... 

Δικάστηκαν περίπου 200 άνθρωποι και εκτελέστηκαν περίπου 20.

Οι απαγχονισμοί έγιναν στο Λόφο της Κρεμάλας κοντά στο Σάλεμ.

Οι μάγισσες όμως αποτεφρώνονταν μετά τον θάνατό τους, ώστε να μην στοιχειωθεί η πόλη, και έτσι έμεινε ο μύθος για το κάψιμο των μαγισσών.... 


Έτσι, στις 29 Αυγούστου του 1957, με απόφαση της Βουλής της Μασαχουσέτης, που είχε υπογραφεί από τον Κυβερνήτη της, αποκαταστάθηκε πλήρως η μνήμη των αδικοχαμένων φερόμενων μαγισσών Ann Pudeator, Bridget Bishop, Susannah Martin, Alice Parker, Margaret Scott και Wilmot Redd. Η μνήμη τους αποκαταστάθηκε πλήρως πλην όμως δεν δόθηκαν περαιτέρω αποζημιώσεις.

Οι γυναίκες αυτές είχαν απαγχονιστεί το 1692, ενώ αργότερα κηρύχτηκαν αθώες και οι οικογένειες τους αποκαταστάθηκαν υλικά (1711) αφού πρώτα το γενικό δικαστήριο έκρινε παράνομα τα βασανιστήρια στις μάγισσες το 1702. Εκτελέστηκε ακόμη και ένας αστυνομικός που αρνήθηκε να προβεί σε συλλήψεις.

Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι η σύγχρονη επιστημονική έρευνα επιχείρησε να δώσει πειστικές απαντήσεις για τα συμπτώματα  (σωματικά και ψυχικά) που θεωρήθηκαν ως δαιμονικές επιρροές.

Το κτίριο όπου δικάστηκαν οι μάγισσες του Σάλεμ.

Η ηχογράφηση έγινε το 1962.
Παίζουν οι ηθοποιοί: Ολυμπία Παπαδούκα, Αρης Βλαχόπουλος, Τάνια Σαββοπούλου, Ματίνα Καρρά, Μαίρη Λαλοπούλου, Βασίλης Κανάκης, Παπαδάκη, Κική Ρέππα, Μάργαρη, Νίκος Τζόγιας, Ελλη Ξανθάκη, Βασίλης Μητσάκης, Λυκούργος Καλλέργης, Αρης Μαλιαγρός, Σταύρος Ξενίδης.

Η εξαιρετική η φωνή του Νίκου Τζόγια, θα διακριθεί στο έργο...

Ο Νίκος Τζόγιας

Το έργο θα μεταφoρτωθεί από το κανάλι glob tv Καλή ακρόαση...

Πηγές : greekradiotheater,HuffPost Greece,maxmag,Strange Press,mixanitouxronou,Το Βήμα και The Daily Owl.