ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΣ ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ

Οι Έλληνες της Ουκρανίας έχουν πίσω τους μια μακρά ιστορία 2.500 ετών. Ήδη από τον 6ο  αιώνα είχε αρχίσει ο ελληνικός εποικισμός στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας (Ευξείνου Πόντου) και στη χερσόνησο της Κριμαίας. Η παρουσία αυτή των Ελλήνων είναι αδιάλειπτη εδώ και 27 αιώνες. Οι αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν την Κριμαία Ταυρίδα ,σύμφωνα με το όνομα των κατοίκων της, των Ταύρων. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι ο Ηρακλής όργωσε αυτή τη γη χρησιμοποιώντας ένα γιγάντιο ταύρο, (Ηροδότου Ιστορίαι 2.43.1-2.45.3).

Στα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ. οι αρχαίοι Έλληνες αποικιστές άρχισαν να εγκαθίστανται κατά μήκος της Μαύρης Θάλασσας. Κάπου εκεί βρισκόταν και η μυθική Κολχίδα από όπου ο Ιάσονας πήρε το χρυσόμαλλο δέρας. Το 1777, μετά την προσάρτηση της χερσονήσου της Κριμαίας στη Ρωσία, η αυτοκράτειρα Αικατερίνη Β΄ διέταξε την εγκατάσταση όλων των Ελλήνων από τη χερσόνησο στη Βόρεια Αζοφική Θάλασσα, έτσι έγιναν γνωστοί ως Έλληνες της Αζοφικής. Εκεί θα ιδρύσουν μια νέα πόλη, στην οποία θα δώσουν το όνομα της Παναγίας και θα ονομαστεί Μαριούπολη. Από εκεί και πέρα η ελληνική μητρόπολη της Ουκρανίας θα μεταφερθεί στην περιοχή της Μαριούπολης με 23 ελληνικά χωριά. Στην Οδησσό (<Οδυσσεύς), την τέταρτη μεγαλύτερη πόλη της Ουκρανίας, υπήρχε μία οργανωμένη ελληνική παροικία. Η πόλη είναι συνδεδεμένη με την Ιστορία του Ελληνισμού. Το 1814 ιδρύθηκε στην πόλη η Φιλική Εταιρεία, που προετοίμασε την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Την ίδια χρονιά λειτούργησε και το πρώτο ελληνικό σχολείο. Από τον 18ο έως τις αρχές του 20ου αιώνα, στον Καύκασο μετανάστευαν μαζικά οι Έλληνες από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, κυρίως από την περιοχή του Πόντου. Στη Μαριούπολη δημιουργήθηκε ο εκδοτικός οίκος «Κολεκτιβιστής», ο οποίος εξέδιδε την ομώνυμη ελληνόγλωσση εφημερίδα είτε στην ελληνική δημοτική γλώσσα είτε στη μαριουπολίτικη  ελληνική διάλεκτο. Το 1928, μόνο στην περιοχή της Μαριούπολης, λειτουργούσαν 39 ελληνικά σχολεία πρώτης βαθμίδας και έξι της δεύτερης με 159 εκπαιδευτικούς.

Η Σοβιετική Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 και κυρίως η εποχή του Ιωσήφ Στάλιν θα επηρεάσει αποφασιστικά το μέλλον των ελληνικών κοινοτήτων. Τον Δεκέμβριο του 1937, με απόφαση της σταλινικής ηγεσίας η ελληνική μειονότητα στοχοποιήθηκε. Περίπου 30.000 Έλληνες μεταφέρθηκαν στη Σιβηρία. Η ελληνική παιδεία απαγορεύτηκε, τα ελληνικά σχολεία έκλεισαν, τα ελληνικά κομματικά τυπογραφεία καταστράφηκαν, οι αυτόνομες  ελλη-νικές περιοχές καταργήθηκαν. Εκατοντάδες έχασαν τη ζωή τους έπειτα από δίκες-παρωδία. Με ψευδείς κατηγορίες, εκτελέστηκαν όλοι οι Έλληνες διανοούμενοι, καθώς και χιλιάδες εργάτες και αγρότες ελληνικής καταγωγής. Πολλοί Έλληνες άλλαξαν τα ονόματά τους και τα έκαναν ρωσικά για να διασωθούν. Όμως το ελληνικό στοιχείο θα αφήσει τη σφραγίδα του και στο μοίρασμα του κόσμου μετά το τέλος του 2ου  Παγκόσμιου Πολέμου. Ένα από τα χαρακτηριστικά σημεία της Κριμαίας ήταν η περιοχή της Γιάλτας, μια κωμόπολη που το 1900 κατοικούνταν από 10.000 Έλληνες. Το όνομά της είναι ελληνικό, προερχόμενο από τη λέξη «(αι)γιαλός». Στην περιοχή εγκαταστάθηκαν πολλοί πρόσφυγες από τις βαλκανικές χώρες. Βόρεια της Γιάλτας η περιοχή ονομάστηκε Λιβαδειά και ο Λάμπρος Κατσώνης απέκτησε με τσαρική εντολή μια μεγάλη έκταση γης. Το αρχοντικό που υπήρχε στην ιδιοκτησία του Κατσώνη μετατράπηκε σε ξενοδοχείο υπό την επωνυμία «Λιβαδειά» και σ’ αυτό υπογράφηκε τον Φεβρουάριο του 1945 η περίφημη συμφωνία της Γιάλτας, με την οποία οι νικητές του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου μοίρασαν μεταξύ τους τον κόσμο.

Στη συνέχεια, με την άνοδο στη σοβιετική εξουσία του Νικήτα Χρουστσώφ, οι Έλληνες της Ουκρανίας, όπως και της υπόλοιπης πρώην Σοβιετικής Ένωσης, αποκτούν σχετική πολιτική ελευθερία. Το κλίμα όμως αλλάζει ριζικά, όταν στην εξουσία της Σοβιετικής Ένωσης βρίσκεται ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ. Στις 25 Ιανουαρίου του 1989 στη Μαριούπολη, ιδρύεται ο πρώτος ελληνικός σύλλογος, με πρωταρχικό σκοπό την αναγέννηση της ελληνικής διαλέκτου της Μαριούπολης και η εκμάθηση της νέας ελληνικής γλώσσας. Την 25η Μαρτίου του ίδιου έτους εορτάζεται για πρώτη φορά η εθνική εορτή μας και ακούγεται ο εθνικός ύμνος της Ελ-λάδας. Από το 1992 έως το 2000 στον τοπικό δημοτικό ραδιοφωνικό σταθμό, δύο φορές τον μήνα μεταδιδόταν η εκπομπή «Καλησπέρα». Από το 1992 έως το 1995 στο Ντονέτσκ εκδιδόταν η εφημερίδα «Λόγος», ενώ από το 1994 άρχισε να κυκλοφορεί η εφημερίδα «Χρόνος» του ελληνικού συλλόγου της Μαριούπολης και το 1996 ιδρύθηκε στην ίδια πόλη Ελληνικό Προξενείο. Η ελληνική γλώσσα διδάσκεται σε εκατοντάδες παιδιά, ενώ οι έδρες Νεοελληνικών Σπουδών της Μαριούπολης, του Κιέβου, της Συμφερούπολης και του Λβοφ έχουν εκπαιδεύσει εκατοντάδες δασκάλους της ελληνικής γλώσσας.

Τις τελευταίες δεκαετίες η Ομογένεια ξαναβρήκε τα βήματα της. Πλέον, τους Έλληνες της Ουκρανίας τους συναντά κανείς παντού. Είναι καταστηματάρχες, ακαδημαϊκοί, ιατροί, δάσκαλοι. Μάλιστα στην προηγούμενη σύνθεση του Κοινοβουλίου της Ουκρανίας υπήρχαν δύο Έλληνες βουλευτές. Πάντως το 2014 αρκετοί Ουκρανοί ελληνικής καταγωγής σκοτώθηκαν στις πολεμικές συγκρούσεις, ενώ μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία ορισμένες ελληνικές κοινότητες εντάχθηκαν στη ρωσική επικράτεια. Σήμερα τα συμφέροντα των Ελλήνων εκπροσωπούνται από 95 ελληνικές κοινότητες σε 21 περιοχές της Ουκρανίας, οι ο-ποίες έχουν ενωθεί στην Ομοσπονδία Ελληνικών Σωματείων Ουκρανίας. Η Μαριούπολη με σχεδόν μισό εκατομμύριο κατοίκους είναι το κέντρο του Ελληνισμού, όπως μαρτυρεί και το όνομα .

Κρατική Ορχήστρα Αθηνών...

 

Μόνο Ντροπή.

Ουκρανία και Ουκρανικό Ζήτημα.

 Η Ουκρανία έγινε μία από τις ιδρυτικές δημοκρατίες της Σοβιετικής Ένωσης. Κατά την διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου η Ναζιστική Γερμανία απέκτησε τον έλεγχο εδαφών της Ουκρανίας για ένα σύντομο διάστημα, μέχρι να επανέλθει ξανά ο έλεγχός τους στα χέρια των Σοβιετικών. Η ουκρανική επικράτεια της Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας διευρύνθηκε προς τα δυτικά λίγο πριν και μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, και νότια το 1954 με τη μεταφορά της Κριμαίας στην επικράτεια της Ουκρανίας. Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 η Ουκρανία έγινε ανεξάρτητη και πάλι. Τότε άρχισε μια περίοδος μετάβασης στην οικονομία της αγοράς και την φιλελεύθερη κοινοβουλευτική δημοκρατία κατά την οποία η Ουκρανία βίωσε μακρόχρονη ύφεση.

Κατά το μεγαλύτερο μέρος της μετάβασής της, Πρόεδρος της Ουκρανίας ήταν ο Λεονίντ Ντανύλοβιτς Κούτσμα, ο οποίος ήταν ο δεύτερος πρόεδρος της ανεξάρτητης Ουκρανίας από τις 19 Ιουλίου 1994 έως τις 23 Ιανουαρίου 2005. Ο Κούτσμα ανέλαβε τα καθήκοντά του μετά τη νίκη του στις προεδρικές εκλογές του 1994 εναντίον του αντιπάλου του, τότε προέδρου Λ. Κραβτσούκ. Ο Κούτσμα επανεξελέγη για μια επιπλέον πενταετή θητεία το 1999. Η προεδρία του περιβαλλόταν από πολυάριθμα σκάνδαλα διαφθοράς και την αποδυνάμωση της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης. Η διαφθορά επιταχύνθηκε μετά την εκλογή του το 1994, αλλά κατά την περίοδο 2000-2001, η εξουσία του άρχισε να εξασθενεί ενόψει των αποκαλύψεων στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

Ιδιαίτερο κεφάλαιο στην πολιτική σκηνή της Ουκρανίας αποτελούν οι σχέσεις της χώρας με τη Ρωσία. Από το 1997, οι σχέσεις της Ρωσίας και της Ουκρανίας διαμορφώθηκαν στη βάση της «Μεγάλης Συμφωνίας» («Big Treaty»). Αυτό το συνονθύλευμα διμερών συμφωνιών καλύπτει όλους τους τομείς (ενεργειακό, οικονομικό, στρατιωτικό, πολιτιστικό, ανθρωπιστικό). Οι δύο χώρες, ωστόσο, δεν έπαψαν να έχουν στόχους, οι οποίοι ενίοτε έρχονται σε ασυμφωνία με το πνεύμα της συνθήκης. Η Μόσχα, για παράδειγμα, από την άνοδο του Βλαντίμιρ Πούτιν στην εξουσία κι έπειτα, έχει ως κύριο μέλημα την επέκταση της επιρροής της στις χώρες που προέκυψαν από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, και πρωτίστως στην Ουκρανία. « Ούτε η Πολωνία, ούτε οι βαλτικές χώρες, ούτε καν ο Καύκασος δεν καταλαμβάνουν τέτοια θέση στην καρδιά των Ρώσων » ομολογούσε στα τέλη του 2008 ο Μιροσλάβ Πόποβιτς, καθηγητής φιλοσοφίας στο Κίεβο. « Ο ίδιος ο τσάρος Νικόλαος στην εποχή του δήλωνε ότι δεν θα παραχωρούσε ποτέ την Ουκρανία. Η χώρα αποτελεί κομμάτι της παραδοσιακής επιρροής του Κρεμλίνου, το οποίο δεν προτίθεται να την εγκαταλείψει ».

Το Memorandum Βουδαπέστης (1994)

- Παρείχε εγγυήσεις ασφάλειας στην Ουκρανία για την ένταξή της στην Συνθήκη Μη διασποράς των Πυρηνικών Όπλων (Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons) ως κράτος χωρίς πυρηνικά.

- Για την παράδοση των (σοβιετικών) πυρηνικών της, οι ΗΠΑ, το Η.Β και η Ρωσία δεσμεύθηκαν να «σέβονται την Ανεξαρτησία και Κυριαρχία και τα υπάρχοντα σύνορα της Ουκρανίας» και διατύπωσαν την «υποχρέωση να μη χρησιμοποιούν βία ή απειλή χρήσης βίας κατά της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας εκτός της άμυνας και στα πλαίσια του Καταστατικού του ΟΗΕ»

- Τα τρία κράτη (ΗΠΑ, ΗΒ και Ρωσία) δεσμεύθηκαν να ζητήσουν άμεση επέμβαση του Συμβουλίου Ασφαλείας για παροχή βοήθειας σε περίπτωση απειλής κατά της Ουκρανίας.

Κριμαία

Η Κριμαϊκή Χερσόνησος, που είναι απλώς γνωστή ως Κριμαία, είναι μια χερσόνησος στην βόρεια πλευρά της Μαύρης Θάλασσας, η οποία έχει μεγάλη γεωπολιτική σημασία και περικυκλώνεται σχεδόν αποκλειστικά από θάλασσα. Η Κριμαϊκή Αυτόνομη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία δημιουργήθηκε στις 18 Οκτωβρίου, 1921 ως τμήμα της ρωσικής ΣΟΣΔ. Η ηγεσία της Σοβιετικής Ένωσης, το 1954 αποφάσισε να την προσαρτήσει από τη Ρωσική Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία στην Ουκρανική. Από το 1991 με την ανεξαρτητοποίηση της Ουκρανίας η Κριμαία αποτελούσε μέρος της ως αυτόνομη δημοκρατία.

Το 2005, ο συνολικός πληθυσμός της Κριμαίας ήταν 1.994.300. Από το 1989 έως 2001, ο πληθυσμός της αυτόνομης δημοκρατίας μειώθηκε κατά 396.795 άτομα, με ποσοστό μείωσης 16.33% από τον πληθυσμό του 1989, παρά την επιστροφή εκτοπισθέντων ομάδων, όπως οι Τάταροι της Κριμαίας. Από το 2001 έως το 2005 ο πληθυσμός μειώθηκε επιπλέον κατά 39.400 άτομα, άλλο ένα 2% δηλαδή από το 2001. Οι μεγαλύτερες εθνοτικές ομάδες στην Κριμαία βάσει της απογραφής του 2001 ήταν Ρώσοι: 58.32%, Ουκρανοί 24.32%, Τάταροι της Κριμαίας: 12.03%. Οι Τατάροι της Κριμαίας, οι οποίοι αποτελούσαν περίπου το 25% του κριμαϊκού πληθυσμού υπέστησαν διώξεις και τις εκκαθαρίσεις του Ιωσήφ Στάλιν στη δεκαετία 1930. Οι Έλληνες μια άλλη πολιτισμική ομάδα είχαν ίδια αντιμετώπιση μέσα στη δίνη των πολιτικών εξελίξεων της εποχής.

Κατά τη διάρκεια του Β' Π.Π. η Κριμαία έγινε ένα από τα πλέον αιματοβαμμένα πεδία μαχών. Οι Ναζί ήθελαν να κατακτήσουν και να αποικίσουν τη γόνιμη χερσόνησο ως τμήμα της πολιτικής τους για επανεγκατάσταση των Γερμανών στην Αν. Ευρώπη, εις βάρος των Σλάβων. Οι Γερμανοί κατέλαβαν μετά τη μάχη της χερσονήσου του Κερτς σχεδόν ολοκληρωτικά την Κριμαία εκτός από τη Σεβαστούπολη, η οποία έλαβε μεταπολεμικά την τιμητική ονομασία Ηρωίδα Πόλη.

Το 1991, με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, η περιοχή παρέμεινε στα Ουκρανικά εδάφη, ως Αυτόνομη Δημοκρατία της Κριμαίας, ενώ η Σεβαστούπολη, το κύριο λιμάνι της χερσονήσου, απέκτησε και αυτό ένα ειδικό καθεστώς αυτονομίας. Στο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Ουκρανίας, στις 1 Δεκεμβρίου 1991, το 54.19% των κατοίκων από την Κριμαία και το 57.07% από τη Σεβαστούπολη ψήφισαν υπέρ της ουκρανικής ανεξαρτησίας. Βασισμένο στη θέσπιση νέου συντάγματος από τη Βέρχοβνα Ράντα και το ανάλογο ψήφισμα για την Κριμαία (Verkhovna Rada), το κοινοβούλιο της Κριμαίας, στις 26 Φεβρουαρίου, 1992, μετονόμασε την κριμαϊκή ΑΣΣΔ σε Δημοκρατία της Κριμαίας και διακήρυξε αυτοδιάθεση στις 5 Μαΐου, 1992.Την επομένη πέρασε το πρώτο κριμαϊκό σύνταγμα. Η παραμονή της Κριμαίας στην ανεξάρτητη Ουκρανία το 1991 δημιούργησε εθνοτικής φύσης ζητήματα, καθώς ο πληθυσμός εξαιτίας των αλλεπάλληλων εθνοκαθάρσεων είναι στο μεγαλύτερο τμήμα του πολιτισμικά και εθνικά ρωσικός. Η συγκεκριμένη κατάσταση οδήγησε σε προστριβές και εντάσεις τις σχέσεις Ρωσίας και Ουκρανίας, πολύ περισσότερο εξαιτίας της παρουσίας του ρωσικού στόλου της Μαύρης θάλασσας, ο οποίος αποτελεί θεωρητικά απειλή για την Ουκρανία.

Στις 19 Μαΐου 1992 η Κριμαία συμφώνησε να παραμείνει τμήμα της Ουκρανίας και ακύρωσε την προκήρυξη της αυτοδιάθεσης. Έως τις 30 Ιουνίου 1992, οι κομμουνιστές της Κριμαίας πίεσαν την κυβέρνηση του Κιέβου να επεκτείνει το status αυτονομίας της Κριμαίας. Την ίδια περίοδο ο Ρώσος πρόεδρος Μπορίς Γιέλτσιν και ο τότε πρόεδρος της Ουκρανίας Λ. Κραβτσούκ συμφώνησαν να διαιρέσουν τον πρώην σοβιετικό στόλο της Μαύρης Θάλασσας ανάμεσα στη Ρωσία και το νεοσχηματισθέν Ουκρανικό Ναυτικό.

Μετά την επικύρωση του Συμφώνου Φιλίας, Συνεργασίας και Συνεταιρισμού του Μαΐου 1997 για τη διάσπαση του Στόλου της Μαύρης Θάλασσας, οι διεθνείς εντάσεις βαθμιαία αποκλιμακώθηκαν. Με τη συμφωνία η Μόσχα αναγνώρισε τα σύνορα της Ουκρανίας, την εδαφική της ακεραιότητα και αποδέχθηκε την επικυριαρχία της επί της Κριμαίας και της Σεβαστούπολης. Με ξεχωριστή συμφωνία η Ρωσία παρέλαβε το 80% και απέκτησε δικαίωμα χρήσης των στρατιωτικών εγκαταστάσεων στη Σεβαστούπολη με εικοσαετή (20ετή) εκμίσθωση.

Ωστόσο οι σχέσεις των δύο χωρών δεν ήταν ομαλές λόγω κυρίως του δυτικού προσανατολισμού της Ουκρανίας μετά την πορτοκαλί επανάσταση. To 2006 ξέσπασαν διαμαρτυρίες κατά του ΝΑΤΟ στη χερσόνησο όταν πεζοναύτες του αμερικανικού στρατού έφθασαν στην κριμαϊκή πόλη Θεοδοσία για να λάβουν μέρος στη νατοϊκή στρατιωτική άσκηση Sea Breeze 2006, στην οποία συμμετείχε και η Ουκρανία. Οι διαμαρτυρόμενοι υποδέχθηκαν τους πεζοναύτες με οδοφράγματα και συνθήματα. Δύο ημέρες αργότερα η Βερκόβνα Ράντα της Κριμαίας διακήρυξε την Κριμαία «περιοχή ελεύθερη του ΝΑΤΟ». Μετά από αρκετές ημέρες διαμαρτυρίας, οι Αμερικανοί πεζοναύτες αποσύρθηκαν από τη χερσόνησο. Το Σεπτέμβριο του 2008 ο υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας Βολοντιμίρ Οχρύζκο (Volodymyr Ohryzko) κατηγόρησε τη Ρωσία ότι παρέχει ρωσικά διαβατήρια στον πληθυσμό της Κριμαίας και περιέγραψε την πράξη ως «πραγματικό πρόβλημα» δεδομένης της δεδηλωμένης θέσης της Ρωσίας για στρατιωτική επέμβαση στο εξωτερικό, προκειμένου να προστατευθούν Ρώσοι πολίτες.

Από το 1992 έως το 2002, η Ουκρανία έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ομάδα GUAM (Γεωργία –Ουκρανία –Αζερμπαϊτζάν -Μολδαβία), η οποία σχηματίσθηκε βάσει των ανησυχιών των χώρων αυτών σχετικά με το Ρωσικό ηγεμονισμό στο μετά-σοβιετικό χώρο. Η αποτυχία της Ουκρανικής ελίτ να εξασφαλίσει τις αποτελεσματικές εσωτερικές μεταρρυθμίσεις και την πρόοδο της χώρας προς της Ευρώπη είχε ως αποτέλεσμα τη στροφή της εξωτερικής πολιτικής του Προέδρου Λεονίντ Κούτσμα προς τη Ρωσία.

Η Ουκρανία δεν είναι απλώς ένα κομμάτι του εγγύς εξωτερικού της Μόσχας όπου η τελευταία έχει «προνομιακά συμφέροντα» (priviledged interests). Βρίσκεται στην καρδιά του Ρωσικού έθνους καθώς στην Ουκρανία αναδείχθηκε το πρώτο ανατολικό σλαβικό έθνος κατά τον Μεσαίωνα. Τον 9ο αιώνα μ.Χ. εμφανίζεται το κράτος των Ρως με πρωτεύουσα το Κίεβο. Ο εκχριστιανισμός των πληθυσμών της περιοχής έγινε το 988 όταν ο πρίγκιπας Βλαδίμηρος βαπτίστηκε στα νερά του ποταμού Δνείπερου.

Δεν είναι όμως μόνο ο πολιτισμός και η μακραίωνη (ή και πιο πρόσφατη, σοβιετική) ιστορία που συνδέει τις δύο χώρες. Σήμερα, η Ουκρανία και η Ρωσία αποτελούν δύο σημαντικούς οικονομικούς εταίρους. Η Ρωσία απορροφά το 23% των ουκρανικών εξαγωγών (ένα ποσοστό που όμως βαίνει συνεχώς μειούμενο από τη δεκαετία του 1990) ενώ το μερίδιο στις εισαγωγές παραμένει σταθερό στο 45‐50% του συνόλου. Συνολικά, το ένα τρίτο ή και περισσότερο των εμπορικών συναλλαγών της Ουκρανίας γίνεται με τη Ρωσία υποδηλώνοντας την ενεργειακή κυρίως εξάρτηση της πρώτης από τη δεύτερη. Το 70‐75% του φυσικού αερίου και σχεδόν το 80% του πετρελαίου που καταναλώνει η Ουκρανία προέρχεται από τη Ρωσία. Η Ρωσία παραμένει σημαντική αγορά για τα προϊόντα της Ουκρανίας ιδιαίτερα για προϊόντα τεχνολογίας, μέταλλα, ηλεκτρικά μηχανήματα, εργαλειομηχανές και εξοπλισμό, τρόφιμα, και προϊόντα χημικής βιομηχανίας. Επίσης, η Ρωσία στην πραγματικότητα αποτελεί τον σημαντικότερο επενδυτή στην Ουκρανία (καθώς πολλά από τα καταγεγραμμένα κεφάλαια από Ολλανδία και Γερμανία είναι ρωσικής προέλευσης).

Η σχέση ωστόσο Κιέβου‐Μόσχας απέχει πολύ από το να χαρακτηριστεί ως σχέση αγαστής συνεργασίας. Η Μόσχα συχνά τα τελευταία χρόνια χρησιμοποίησε τηνενέργεια ως μέσο πίεσης του Κιέβου όπως έγινε με τον λεγόμενο πόλεμο του φυσικού αερίου τον χειμώνα του 2005‐2006 και 2007‐2008 ή προέβη σε εμπορικούς περιορισμούς όπως αυτοί που επέβαλε στα ουκρανικά προϊόντα τον Αύγουστο του 2013 (ως προειδοποίηση για τις συνέπειες μιας μελλοντικής υπογραφής της Συμφωνίας Σύνδεσης με την ΕΕ). Απόρροια των τεταμένων διμερών σχέσεων των δύο χωρών είναι η συστηματική προσπάθεια του Κιέβου να αποκτήσει ερείσματα στη διεθνή κοινότητα και να διευρύνει τις διεθνείς οικονομικές του σχέσεις (το Κίεβο επεδίωξε και πέτυχε την είσοδό του στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου ήδη από το 2008 πριν την ένταξη της Μόσχας).

Το πραγματικό πρόβλημα μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας που θρέφει την έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο λαών είναι ότι η αποδοχή μια ανεξάρτητης Ουκρανίας αποτελεί ακόμα ζητούμενο για τη Ρωσία. Δημοσκοπήσεις που έγιναν το 2005 και το 2007 έδειξαν ότι το 71% το 48% αντίστοιχα των Ρώσων εξέφρασαν την επιθυμία για ένωση με την Ουκρανία σύμφωνα με δημοσκόπηση του All‐Russian Public Opinion Research Center. Σύμφωνα με μια δημοσκόπηση του 2012 από το Διεθνές Ινστιτούτο Κοινωνιολογίας του Κιέβου και το κέντρο Levada το 72% των Ουκρανών και το 60% των ερωτηθέντων Ρώσων δήλωσαν ότι ήθελαν να δουν τις χώρες τους ανεξάρτητες, αλλά με φιλικές σχέσεις και ανοικτά σύνορα χωρίς βίζα. Το ποσοστό των υπέρμαχων της ενοποίησης των δύο κρατών συρρικνώθηκε στο 14% στην Ουκρανία ενώ αυξήθηκε στο 20% στη Ρωσία.

Έτσι το Κίεβο αρνήθηκε το 1993 να υπογράψει τη συμφωνία για την ίδρυση του Διακρατικού Οικονομικού Συμβουλίου, του πρώτου υπερεθνικού οργάνου της Κοινοπολιτείας Ανεξαρτήτων Κρατών (ΚΑΚ). Επίσης, δεν έχει υπογράψει τον Χάρτη της ΚΑΚ, ενώ ένταση στις σχέσεις των δύο χωρών προκάλεσε η ενεργός συμμετοχή του Κιέβου στην περιφερειακή συνεργασία GUAM (1997) με άλλες «αντι‐ρωσικές» δημοκρατίες όπως η Γεωργία, το Αζερμπαϊτζάν και η Μολδαβία, φιλοξενώντας μάλιστα την έδρα του Οργανισμού. Εξάλλου, παρά τις έντονες πιέσεις της Μόσχας ιδιαίτερα τον τελευταίο χρόνο, η Ουκρανία παραμένει απλώς παρατηρητής και δεν έχει ενταχθεί ούτε στην Ευρασιατική Οικονομική Κοινότητα η οποία αναμένεται να ιδρυθεί την 1η Ιανουαρίου 2015 από τη Ρωσία, τη Λευκορωσία και το Καζακστάν και θα αποτελεί μετεξέλιξη της Τελωνειακής Ένωσης που τέθηκε σε ισχύ το 2010.

Δύο είναι κυρίως τα θέματα άμεσου ενδιαφέροντος για τη Μόσχα τα οποία γεωγραφικά εστιάζονται στη χερσόνησο της Κριμαίας που αποτελεί αυτόνομη δημοκρατία εντός της Ουκρανίας. Πρώτον, η ύπαρξη σημαντικού Ρωσικού πληθυσμού καθώς το 58% των δύο περίπου εκατομμυρίων πολιτών της Κριμαίας δηλώνουν Ρώσοι. Δεύτερον, η πρόσβαση της Ρωσίας στις λεγόμενες «ζεστές» θάλασσες γίνεται μέσω της Σεβαστούπολης, πόλης στη νότια ακτή της Κριμαίας, όπου έχει έδρα ο Ρωσικός Στόλος στη Μαύρη Θάλασσα.

Η ‘Πορτοκαλί επανάσταση’ και η άνοδος του Γιουστσένκο

Οι προεδρικές εκλογές του 2004 ήταν μια προσπάθεια εκ μέρους της πολιτικής ελίτ, η οποία κυβερνούσε την Ουκρανία τα τελευταία 13 χρόνια, να προωθήσει την μεταβίβαση της εξουσίας από την ομάδα επιρροής του προέδρου Κούτσμα από το Ντνιεπροπετρόβσκ (μεγάλη βιομηχανική πόλη της Ανατολικής Ουκρανίας) στην ομάδα επιρροής του Ντονέτσκ (μια άλλη μεγάλη βιομηχανική πόλη στην Ανατολική Ουκρανία), την οποία εκπροσωπούσε ο τέως κυβερνήτης της περιοχής, και μέχρι πρόσφατα πρωθυπουργός Βίκτωρ Γιανουκόβιτς. Η επιχείρηση «Διαδοχή», ξεκίνησε με το διορισμό του Βίκτωρ Γιανουκόβιτς στην θέση του πρωθυπουργού της χώρας και έφτασε στην κορύφωση της την παραμονή των εκλογών, όταν παραβιάζοντας τους νόμους οπρόεδρος Κούτσμα απευθύνθηκε μέσω των τηλεοπτικών καναλιών της χώρας κάνοντας έκκληση στους Ουκρανούς να υποστηρίξουν τον Βίκτωρ Γιανούκοβιτς.

Στις 22 Νοεμβρίου του 2004, η εισαγγελία χαρακτήρισε παράνομες τις διαδηλώσεις και η SBU διαχώρισε δημοσίως τη θέση της. Ήταν η πρώτη δημόσια ρήξη στα όργανα επιβολής του νόμου. Οι τριγμοί έγιναν εμφανείς και ο Kούτσμα έθεσε προ των ευθυνών του τον Γιανούκοβιτς.

Στις 28 Νοεμβρίου του 2004, δεκάδες χιλιάδες πολίτες παρέμεναν στην πλατεία ανεξαρτησίας στο Κίεβο, διαμαρτυρόμενοι για μαζική νοθεία στις προεδρικές εκλογές. Στις 10 το βράδυ της ίδιας ημέρας στο Υπουργείο Εσωτερικών κτυπά συναγερμός. Περισσότεροι από 10.000 στρατιώτες ετοιμάζονταν να επέμβουν και το Κίεβο οδηγείτο σε βίαιη σύγκρουση. Και τότε κάποια περίεργα γεγονότα διαδραματίζονται με ήρωες τις μυστικές υπηρεσίες πληροφοριών. Αξιωματούχοι των υπηρεσιών πληροφοριών επιδίδονται σε ένα μαραθώνιο αποτροπής μιας εμφύλιας σύρραξης. Όπως αποκαλύπτουν οι New York Times (το σχετικό ρεπορτάζ αναδημοσίευσε η εφημ. Ημερησία της 22ης Ιανουαρίου 2005), ο επικεφαλής των υπηρεσιών ασφαλείας της Ουκρανίας (SBU), συνταγματάρχης Ιχόρ Σμέσκο, προειδοποίησε το Υπουργείο Εσωτερικών ότι η χρήση βίας εναντίον ειρηνικών διαδηλώσεων είναι παράνομη και ότι οι 10.000 στρατιώτες που ετοίμαζε ο στρατηγός Ποπκόφ θα έβρισκαν αντιμέτωπες τις υπηρεσίες ασφαλείας.

Κάπως έτσι ακυρώθηκε ο συναγερμός και η «Πορτοκαλί Επανάσταση» στέφθηκε με επιτυχία. Χάρη σε μια ομάδα ανώτερων αξιωματούχων των υπηρεσιών πληροφοριών που επέλεξαν να μην ακολουθήσουν τη γραμμή του Προέδρου Kούτσμα και να μην ταχθούν εναντίον ενός ολόκληρου λαού. Άμεσα ή έμμεσα, στήριξαν τον εν αναμονή πρόεδρο της Ουκρανίας, Βίκτωρ Γιουστσένκο.

Μετά από τρεις εβδομάδες διαδηλώσεων, οι δύο πλευρές δεν μπόρεσαν να φτάσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Η αντιπολίτευση δεν κατάφερε να επαναλάβει το σενάριο της Γεωργιανής «επανάστασης των ρόδων», όταν πριν ένα χρόνο με το αναίμακτο λαϊκό πραξικόπημα ανετράπη το τότε πολιτικό καθεστώς της Γεωργίας. Αποτέλεσμα του αδιεξόδου αυτού υπήρξε ο συμβιβασμός μεταξύ της αντιπολίτευσης και της κυβέρνησης, σύμφωνα με τον οποίο οι εκλογές στην χώρα θα επαναλαμβάνονταν, ενώ ο νεοεκλεγείς πρόεδρος θα έχανε περισσότερες από τις αρμοδιότητές του και η χώρα θα μετατρεπόταν από προεδρική σε προεδρευόμενη δημοκρατία. Στις εκλογές της 26ης Δεκεμβρίου του 2004, ο εκπρόσωπος της αντιπολίτευσης Βίκτωρ Γιουστσένκο εξασφάλισε κατά 2,2 εκατομμύρια περισσότερες ψήφους (Γιουστσένκο:51,9%, Γιανουκόβιτς:44,2%, με ποσοστό συμμετοχής:77%).

Στις 31 Δεκεμβρίου του 2004, λίγες ώρες πριν από το πρωτοχρονιάτικο διάγγελμα του προέδρου Kούτσμα, ο πρωθυπουργός της Ουκρανίας Βίκτωρ Γιανουκόβιτς ανακοίνωσε την παραίτηση του. Η παραίτηση του πρωθυπουργού Γιανουκόβιτς υπήρξε μια άνω τελεία στην πολιτική κρίση, η οποία είχε αρχίσει να εξελίσσεται στη χώρα από την 21η Νοεμβρίου του 2004 μετά το δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών στην Ουκρανία.

Η παραίτηση του πρωθυπουργού Γιανουκόβιτς έδωσε ένα προσωρινό τέλος στην πολιτική αντιπαράθεση στη χώρα. Ο νεοεκλεγείς πρόεδρος δήλωσε πως στην κυβέρνησή του θα συμμετάσχουν εκπρόσωποι των πολιτικών του συμμάχων από τα κεντροδεξιά και αριστερά κόμματα. Αλλά ούτως η άλλως, ο πόλεμος για την εξουσία στην Ουκρανία φαίνεται ότι δεν έχει τελειώσει ακόμα.. Σύμφωνα με τον συμβιβασμό, οι προεδρικές αρμοδιότητες του προέδρου Γιουστσένκο θα περιορισθούν σοβαρά την 1η Σεπτεμβρίου του 2005.

Στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών, ο οποίος διεξήχθη στις 17 Ιανουαρίου 2010, προηγήθηκε με 35,32% των ψήφων ο Βίκτορ Γιανουκόβιτς έναντι 25,05% για την πρωθυπουργό Γιούλια Τιμοσένκο. Την πέμπτη θέση κατέλαβε ο απερχόμενος πρόεδρος, Βίκτορ Γιουσένκο με 5,45% των ψήφων. Ο δεύτερος γύρος, στις 7 Φεβρουαρίου, ανέδειξε νικητή το Γιανουκόβιτς με 48,95%, έναντι 45,47% που απέσπασε η αντίπαλός του, Γιούλια Τιμοσένκο. Η Τιμοσένκο αρνήθηκε να δεχθεί το αποτέλεσμα και υποσχέθηκε να το προσβάλει διά της δικαστικής οδού.

Η Συμφωνία του Kharkov

Επέκταση της συμφωνίας για την παραμονή του ρωσικού στόλου στη βάση της Σεβαστούπολης με αντάλλαγμα την μείωση της τιμής του φυσικού αερίου που προμηθεύει η Ρωσία στην Ουκρανία υπέγραψαν η Μόσχα και το Κίεβο ως επιστέγασμα των πολύ καλών σχέσεων που έχουν αναπτύξει οι δυο χώρες έπειτα από την εκλογή Γιανουκόβιτς στο προεδρικό αξίωμα τον Φεβρουάριο 2010. Οι συμφωνίες αυτές συνήφθησαν στις 21 Απριλίου 2010 από τους πρόεδρους των δυο χωρών, Ντμίτρι Μεντβέντεφ και Β. Γιανουκόβιτς, στην πόλη Kharkov της Ανατολικής Ουκρανίας.

Ειδικότερα, οι δυο πλευρές συμφώνησαν στην παράταση της σύμβασης για την ενοικίαση της στρατιωτικής βάσης της Σεβαστούπολης της Κριμαίας, η οποία αποτελεί το λιμάνι του ρωσικού στόλου στη Μαύρη Θάλασσα για 25 χρόνια, πέρα από το 2017, οπότε και εκπνέει η ισχύουσα συμφωνία. Επιπρόσθετα, συμφωνήθηκε και περαιτέρω πενταετής παράταση σε περίπτωση που καμία από τις δυο χώρες δεν φέρει αντίρρηση. Υπενθυμίζεται πως το ζήτημα της Κριμαίας αποτέλεσε μία από τις κύριες εστίες έντασης στις σχέσεις Ρωσίας- Ουκρανίας κατά τη διάρκεια της προηγούμενης ουκρανικής προεδρίας του Βίκτορ Γιουστσένκο, ο οποίος επιθυμούσε την απομάκρυνση του ρωσικού στόλου από την ουκρανική επικράτεια, χαρακτηρίζοντας την παρουσία του ως «εχθρική». Ως μέρος του ενοικίου της βάσης, οι Ντμίτρι Μεντβέντεφ και Β. Γιανουκόβιτς συμφώνησαν στη μείωση της τιμής του φυσικού αερίου που αγοράζει η Ουκρανία από τη Ρωσία. Συγκεκριμένα, το Κίεβο θα λαμβάνει έκπτωση 100 δολάρια σε περίπτωση που η τιμή του φυσικού αερίου υπερβαίνει τα 330 δολάρια/1.000 m3 ή έκπτωση 30% εάν η τιμή είναι χαμηλότερη. Η συμφωνία αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική για την Ουκρανία, αφενός γιατί η ενεργειακή της επάρκεια εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη Ρωσία και αφετέρου γιατί θα τη βοηθήσει να διασφαλίσει δανειοδότηση από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ώστε να μπορέσει να εξέλθει από την τόσο δεινή οικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκεται.

Ωστόσο, η συμφωνία σχετικά με τη βάση της Σεβαστούπολης, αν και έτυχε ιδιαίτερα θερμής υποδοχής από τον επιχειρηματικό κόσμο της Ουκρανίας, προκάλεσε την αντίδραση μερίδας Ουκρανών αλλά και της αντιπολίτευσης. Στις 24 Απριλίου χιλιάδες Ουκρανοί πραγματοποίησαν διαδήλωση μπροστά από το Κοινοβούλιο του Κιέβου, ενώ η ηγέτιδα της αντιπολίτευσης, Γιούλια Τιμοσένκο, υποστήριξε πως η συμφωνία αυτή απειλεί τα εθνικά συμφέροντα της Ουκρανίας και επιπρόσθετα παραβιάζει το άρθρο 17 του Συντάγματος της χώρας, το οποίο απαγορεύει την παρουσία στρατιωτικών βάσεων ξένων χωρών στο έδαφός της.

Η Ουκρανική Κρίση του 2013/14 και η προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία

Το Νοέμβριο του 2013, ο Πρόεδρος Βίκτορ Γιανουκόβιτς αρνήθηκε να υπογράψει την Συνθήκη Σύνδεσης με τη Ευρωπαϊκή Ένωση, με αποτέλεσμα να ξεσπάσουν διαδηλώσεις στο Κίεβο με επίκεντρο την πλατεία Ανεξαρτησίας οι οποίες έμειναν γνωστές ως «Euromaidan». Η Ουκρανία διαπραγματευόταν τη Συμφωνία Σύνδεσης με την Ε.Ε. στο πλαίσιο της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης και οι διαπραγματεύσεις που ξεκίνησαν τονΔεκέμβριο του 2011 είχαν ολοκληρωθεί από τον Μάρτιο του 2012. Η υπογραφή Η Ανατολική Εταιρική Σχέση (Eastern Partnership), η οποία ξεκίνησε το 2009, στοχεύει στην προσέγγιση έξι μετασοβιετικών δημοκρατιών με την Ε.Ε., κυρίως μέσα από την υλοποίηση φιλόδοξων συμφωνιών συνεργασίας, οι οποίες έχουν αντίκτυπο πολιτικό, θεσμικό και οικονομικό. Από αυτές τις χώρες, το Αζερμπαϊτζάν, η Αρμενία και η Λευκορωσία δεν έχουν προχωρήσει καθόλου στις διαπραγματεύσεις. Η μη υπογραφή της Συμφωνίας Σύνδεσης από την Ουκρανία συνοδεύτηκε από τη συμφωνία μεταξύ Κιέβου και Μόσχας για μείωση κατά 1/3 της τιμής του φυσικού αερίου και δάνειο που θα παρείχε η Ρωσία ύψους 15 δισεκατομμυρίων. Η ΕΕ είχε συνδέσει την υπογραφή της Συμφωνίας Σύνδεσης με πολιτικές μεταρρυθμίσεις στην Ουκρανία οι οποίες όμως δεν είχαν υλοποιηθεί.

Οι διαδηλωτές στην πλατεία Ανεξαρτησίας τον Νοέμβριο 2013 ζητούσαν την παραίτηση του προέδρου και της κυβέρνησής του, κατηγορώντας τους ότι εξυπηρετούν τα σχέδια της Ρωσίας, και απαιτούσαν την υπογραφή της Συνθήκης με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μετά τις 16 Ιανουαρίου 2014, τα γεγονότα πήραν βίαιη τροπή με αφορμή τη ψήφιση νόμων κατά των συγκεντρώσεων από την τότε κυβέρνηση. Οι αντικυβερνητικοί διαδηλωτές προχώρησαν σε καταλήψεις κυβερνητικών κτιρίων στο Κίεβο. Κατά τη διάρκεια των ταραχών από τις 18 έως τις 20 Φεβρουαρίου σκοτώθηκαν 98 άτομα και τραυματίστηκαν χιλιάδες. Στις 21 Φεβρουαρίου, ο Γιανουκόβιτς υπέγραψε συμφωνία με τους ηγέτες της Αντιπολίτευσης για τον τερματισμό της βίας και ανακοίνωσε πρόωρες εκλογές για τον Δεκέμβριο. Οι διαδηλωτές συνέχισαν να απαιτούν την παραίτησή του. Στις 22 Φεβρουαρίου, το Ουκρανικό Κοινοβούλιο κήρυξε έκπτωτο τον Πρόεδρο Γιανουκόβιτς και προκήρυξε προεδρικές εκλογές για τις 25 Μαΐου του 2014. Ο Βίκτορ Γιανουκόβιτς διέφυγε στη Ρωσία όπου έλαβε άσυλο. Την εξουσία ανέλαβε προσωρινή κυβέρνηση συνεργασίας αποτελούμενη από κεντροδεξιά κόμματα, το ακροδεξιό Σβόμποντα καθώς και διάφορους φιλοευρωπαϊκούς κοινοβουλευτικούς συνασπισμούς και ανεξάρτητους βουλευτές. Ειδικά η συμμετοχή του Σβόμποντα προκάλεσε πολλά σχόλια, με διάφορους σχολιαστές να το θεωρούν ναζιστικό, και άλλους, όπως και η ίδια η ηγεσία του κόμματος, να το χαρακτηρίζουν εθνικιστικό αλλά όχι φασιστικό.

Την 1η Μαρτίου, ο Πρόεδρος της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, έλαβε την έγκριση του ρωσικού κοινοβουλίου για την αποστολή ρωσικών στρατευμάτων στην Ουκρανία και συγκεκριμένα στη χερσόνησο της Κριμαίας. Τις επόμενες ημέρες στρατιώτες του Ρωσικού στρατού έθεσαν υπό τον έλεγχό τους το μεγαλύτερο μέρος της Κριμαίας, ενώ η μεταβατική κυβέρνηση του Κιέβου κήρυξε γενική επιστράτευση, χαρακτηρίζοντας τις ρωσικές ενέργειες ως «κήρυξη πολέμου». Το τοπικό κοινοβούλιο της Κριμαίαςπροκήρυξε δημοψήφισμα για τις 16 Μαρτίου 2014 για την αυτονομία της περιοχής ή την ένωσή της με τη Ρωσία. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήταν σε ποσοστό 95.5% υπέρ της ένωσης της περιοχής με την Ρωσία (με τη συμμετοχή στο 82,17%), κάτι που επικυρώθηκε αργότερα επίσημα. Το δημοψήφισμα αναγνώρισε η Ρωσία αλλά θεωρείται παράνομο από τη κυβέρνηση της Ουκρανίας, την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ. Το αμέσως επόμενο διάστημα η κρίση συνέχισε να υφίσταται με Ρωσόφωνες επαρχίες να ζητούν η μία μετά την άλλη ανεξαρτησία ή ένωση με τη Ρωσία.

Στις 21 Μαρτίου 2014, η ΕΕ και η Ουκρανία υπέγραψαν τις πολιτικές διατάξεις της Συμφωνίας Σύνδεσης.

Τον Μάιο του 2014 εξελέγη νέος πρόεδρος ο Πέτρο Ποροσένκο, ο οποίος ανέλαβε καθήκοντα τον επόμενο μήνα.

Συμφωνία του Μινσκ

Εκπρόσωποι της ουκρανικής πλευράς και των φιλορώσων αυτονομιστών συμφώνησαν τον Σεπτέμβριο 2014 σε κατάπαυση του πυρός και στη δημιουργία μιας αποστρατιωτικοποιημένης ζώνης πλάτους 30 χιλιομέτρων στην ανατολική Ουκρανία. Η συμφωνία προβλέπει εννέα σημεία, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται η παύση της χρήσης των όπλων και η απόσυρση του βαρέως πυροβολικού σε απόσταση 15 χιλιομέτρων εκατέρωθεν.

Ευρωπαϊκές Κυρώσεις στη Ρωσία

Διπλωματικές κυρώσεις:

-Αποβολή της Ρωσίας από την G8

-Αναβλήθηκαν προγράμματα συνεργασίας και συζητήσεις για βίζες και νέες συμφωνίες

Ατομικές κυρώσεις:

-Απαγόρευση χορήγησης βίζας

-Πάγωμα περιουσιακών στοιχείων

Οικονομικές κυρώσεις:

-Αναβλήθηκαν νέες επιχειρήσεις από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανοικοδόμησης και Ανάπτυξης

-Απαγορεύτηκαν οι εισαγωγές από την Κριμαία εκτός αν πιστοποιούνταν από την Ουκρανία

-Απαγορεύτηκε η εξαγωγή στρατιωτικών υλικών στην Κριμαία

-Απαγορεύτηκε η πρόσβαση σε κεφαλαιαγορές της Ε.Ε. σε συγκεκριμένες μεγάλες Ρωσικές Τράπεζες και Επιχειρήσεις

Γιατί είναι παράνομη η προσάρτηση της Κριμαίας

Ι) Παραβίαση Χάρτη Ηνωμένων Εθνών (άρθρο 4 απαγόρευση χρήσης βίας)

ΙΙ) Παραβίαση των διμερών συμφωνιών: Μνημόνιο Βουδαπέστης (1994), Συμφωνία Φιλίας Ουκρανίας-Ρωσίας (1997)

ΙΙΙ) Παραβίαση διεθνούς δικαίου

-Χρήση και απειλή χρήσης στρατιωτικής βίας

-Παραβίαση εδαφικής ακεραιότητας

-Κατάληψη Ουκρανικού εδάφους πριν και μετά το δημοψήφισμα

-Παρέμβαση στις εσωτερικές σχέσεις με την υποστήριξη της αυτονομιστικής αυτοαποκαλούμενης κυβέρνησης της Κριμαίας

ΙV)Το δημοψήφισμα της 16 Μαρτίου κρίθηκε παράνομο τόσο στο εγχώριο όσο και στο διεθνές δίκαιο

Πηγές

Παναγιώτα Μανώλη, Ποιος έχασε (σ)το Κίεβο; ELIAMEP Briefing Notes 30/2014, ΕΛΙΑΜΕΠ, Αθήνα, Μάρτιος 2014. Διαθέσιμο στο http://www.eliamep.gr/wp-content/uploads/2014/03/panagiota.pdf (πρόσβαση 25 Νοεμβρίου 2014)

John J. Mearsheimer, «Γιατί η ουκρανική κρίση είναι σφάλμα της Δύσης. Οι φιλελεύθερες αυταπάτες που προκάλεσαν τον Πούτιν», Foreign Affairs Hellenic Edition, 17/11/2014. Διαθέσιμο στο:

http://foreignaffairs.gr/articles/70069/john-j-mearsheimer/giati-i-oykraniki-krisi-einai-sfalma-tis-dysis (πρόσβαση 25 Νοεμβρίου 2014)

Σωτήρης Ντάλης και Βσέβολοντ Σαμοχβάλοβ, Η "Πορτοκαλί Επανάσταση" στην Ουκρανία και τα νέα δεδομένα στις σχέσεις της Ουκρανίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη Ρωσία, ΕΚΕΜ, Αθήνα 11 Απριλίου 2005. Διαθέσιμο στο:http://www.ekem.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=176:i-portokali-epanastasi-stin-oykrania-kai-ta-nea-dedomena-stis-sxeseis-tis-oykranias-me-tin-eyropaiki-enosi-kai-ti-rosia&catid=15:2008-05-12-11-28-15&Itemid=68 (πρόσβαση 20 Νοεμβρίου 2014)

Ιστορικές συμφωνίες Ρωσίας-Ουκρανίας: Παράταση παραμονής του ρωσικού στόλου στην Κριμαία με αντάλλαγμα φθηνότερο φυσικό αέριο, Κείμενο Πολιτικής, Κέντρο Ρωσίας, Ευρασίας και Νοτιοανατολικής Ευρώπης, 12 Μαΐου 2010. Διαθέσιμο στο: http://ceregreece.org/ (πρόσβαση 20 Νοεμβρίου 2014)

Ο «περίπατος» της Μόσχας και ο πυρηνικός εφιάλτης. Σταύρος Τζίμας

Η Ουκρανία τρέχει να εξοπλιστεί από τους Δυτικούς για να αποκρούσει, αν μπορεί, ενδεχόμενη ρωσική στρατιωτική εισβολή. H στρατιωτική υπεροχή της Ρωσίας είναι συντριπτική και σ’ έναν κεραυνοβόλο πόλεμο, χωρίς την υποστήριξη της Δύσης σε σύγχρονο οπλισμό αλλά και στρατεύματα, οι Ρώσοι θα φτάσουν με «περίπατο» στην ανατολική όχθη του Δνείπερου, που αποτελεί το φυσικό «σύνορο» το οποίο χωρίζει τους πληθυσμούς της Ουκρανίας σε φιλοδυτικούς και φιλορώσους.

Ο αντιστράτηγος ε.α. Χρήστος Δρίβας, πρώην διοικητής του νατοϊκού στρατηγείου στη Θεσσαλονίκη και παλαιότερα τμηματάρχης ασκήσεων του ΝΑΤΟ στο ΓΕΕΘΑ, συμμετείχε στην οργάνωση τεσσάρων αεροναυτικών ασκήσεων μεγάλης κλίμακας στην Οδησσό και στη Μαύρη Θάλασσα. Ηταν ασκήσεις στο πλαίσιο του «Συνεταιρισμού για την Ειρήνη» (PFP) που διεξήχθησαν στο διάστημα από το 1998 έως το 2003 και η Ελλάδα συμμετείχε με δύο μονάδες επιφανείας, ένα υποβρύχιο, ένα ζεύγος μαχητικών F-16 και έναν λόχο πεζοναυτών. Στην ερώτησή μας εάν η Ουκρανία μπορεί να αντέξει μια ρωσική εισβολή, ο κ. Δρίβας είναι κατηγορηματικός: «Ούτε κατά διάνοια, θα τους ισοπεδώσουν σε χρόνο μηδέν. Ο Πούτιν διαθέτει τρομακτική πολεμική μηχανή και μπορεί να ισοπεδώσει ανά πάσα στιγμή την Ουκρανία», λέει και περιγράφει με μελανά χρώματα την κατάσταση στην Ουκρανία από στρατιωτικής απόψεως. «Οταν οι Ρώσοι έφυγαν, το 1991, με την ανεξαρτησία άφησαν πίσω τους στρατιωτική “στάχτη και μπούρμπερη”, το χάος. Δεν υπήρχε απολύτως τίποτα, μιλάμε για κατάσταση απόλυτης ένδειας. Για να καταλάβετε, όταν πήγα στο Λβοβ, στην εκεί σχολή των Ευελπίδων της Ουκρανίας, εκπροσωπώντας σε άσκηση του ΝΑΤΟ την Ελλάδα, είχε τρομερό κρύο. Δεν υπήρχε καν θέρμανση γιατί δεν είχαν λεφτά για καύσιμα και για να επισκευάσουν τα καλοριφέρ που είχαν σαπίσει. Κοιμήθηκα έχοντας κάτω από τις κουβέρτες σε λειτουργία ένα σεσουάρ που είχα πάρει για τα μαλλιά, για να μην πεθάνω από το κρύο. Πιο φτώχεια δεν γινόταν, ήταν όλα διαλυμένα, παροπλισμένα, σάπια. Σε τέτοιες συνθήκες δεν μπορείς να έχεις αξιόμαχο στράτευμα. Το ΝΑΤΟ βοήθησε βεβαίως στην αναδιοργάνωση των ενόπλων δυνάμεων, σε γνώσεις, εξοπλισμό και τεχνογνωσία. Παρ’ όλα αυτά η Ουκρανία είναι περιορισμένων δυνατοτήτων ως προς την παραγωγή όπλων διότι έλεγχε την αμυντική της βιομηχανία η Ρωσία». Τα πράγματα ίσως να ήταν διαφορετικά σήμερα αν η Ουκρανία δεν είχε ανταλλάξει το πυρηνικό της οπλοστάσιο με τους Ρώσους έναντι υποσχέσεων περί σεβασμού της εδαφικής ακεραιότητας και της ανεξαρτησίας της.

Ηταν το 1994 όταν στη Βουδαπέστη συνήλθαν οι τρεις μεγάλες πυρηνικές δυνάμεις, ΗΠΑ, Ρωσία, Βρετανία, αλλά και η Ουκρανία για να συζητήσουν την τύχη του πυρηνικού οπλοστασίου της τελευταίας μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης. Μέχρι τότε οι Ουκρανοί είχαν το τρίτο μεγαλύτερο πυρηνικό οπλοστάσιο στον πλανήτη(!), μολονότι το Κίεβο δεν είχε τον επιχειρησιακό έλεγχο των όπλων αυτών. Με το μνημόνιο που υπεγράφη, ΗΠΑ, Ρωσία και Βρετανία παρείχαν εγγυήσεις για την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας η οποία, ως αντάλλαγμα, θα παρέδιδε τα πυρηνικά της όπλα. Είκοσι χρόνια μετά, το 2014, η Ρωσία, με τον ακρωτηριασμό και την προσάρτηση της Κριμαίας, παραβίασε κατάφωρα το Memorandum της Βουδαπέστης και τώρα απειλεί και πάλι να εισβάλει στην Ουκρανία, που φέρεται να σκέπτεται να αποκτήσει και πάλι πυρηνικά. Ο Πούτιν μπορεί να λέει ότι οι δυτικοί τον εξαπάτησαν επεκτείνοντας το ΝΑΤΟ προς ανατολάς ενώ είχαν διαβεβαιώσει τη Μόσχα ότι αυτό δεν θα γίνει, όμως το ίδιο θα μπορούσαν να ισχυριστούν και οι Ουκρανοί στην περίπτωση της συμφωνίας για τα πυρηνικά.

Ο στρατηγός Δρίβας θεωρεί ότι με την παράδοση των πυρηνικών όπλων στους Ρώσους οι Ουκρανοί απογυμνώθηκαν τελείως στρατιωτικά. «Ηταν μεγάλο λάθος τους, αλλά εμμέσως πλην σαφώς τους το επέβαλαν οι Ρώσοι, οι οποίοι ήλεγχαν τους μηχανισμούς λειτουργίας και ασφαλείας τους», αναφέρει και παρομοιάζει την παρουσία των πυρηνικών όπλων στην Ουκρανία με αυτήν των αμερικανικών στη βάση του Ιντσιρλίκ, τα οποία μπορεί να βρίσκονται σε τουρκικό έδαφος, αλλά τελούν υπό τον απόλυτο έλεγχο των ΗΠΑ.

Και ενώ η Μόσχα διαβεβαιώνει ότι δεν προτίθεται να κάνει χρήση πυρηνικών σε ενδεχόμενη ανάφλεξη, ο Ουκρανός υπουργός Αμυνας Aντρέι Τάραν δήλωσε πως η Ρωσία «ετοιμάζεται να αποθηκεύσει πυρηνικά όπλα στην Κριμαία», περιοχή δηλαδή που απέσπασε από την Ουκρανία το 2014. Ανεξαρτήτως εάν οι Ουκρανοί προλαβαίνουν, που δεν προλαβαίνουν, να αποκτήσουν πυρηνική αποτροπή, τούτες τις κρίσιμες ώρες και μόνο η συζήτηση που έχει ανοίξει, προκαλεί διεθνώς ανησυχίες. Οπως σημειώνουν οι New York Times, μπορεί να ανοίξει ο ασκός του Αιόλου και η όρεξη άλλων επίδοξων περιφερειακών δυνάμεων, όπως η Τουρκία, το Ιράν, η Σαουδική Αραβία, να δημιουργήσουν το δικό τους εφιαλτικό αυτό οπλοστάσιο. Και αν μια πυρηνική σύγκρουση θεωρείται απίθανη, ο εφιάλτης της εισβολής εντείνεται όσο δεν αποδίδουν οι προσπάθειες της διπλωματίας.

Ο στρατηγός Δρίβας δεν αποκλείει έναν «αστραπιαίο» πόλεμο των Ρώσων, και σε μια τέτοια περίπτωση θεωρεί ότι δεν θα υπάρξει άμεση στρατιωτική εμπλοκή του ΝΑΤΟ. «Σε καμία περίπτωση δεν θα πολεμήσει η Συμμαχία. Μόνο εάν οι Ρώσοι επιτεθούν στην Πολωνία ή στη Βαλτική. Ο Πούτιν έχει ένα μεγάλο πλεονέκτημα σε σχέση με το ΝΑΤΟ: αποφασίζει μόνος αυτός, ενώ στο ΝΑΤΟ αν διαφωνήσει κάποιος, π.χ. το Λουξεμβούργο, δεν λαμβάνεται απόφαση. Ενα μοντέλο, το πιο πιθανό, σε περίπτωση πολεμικής σύρραξης θα ήταν η ad hock σύμπραξη της νεόκοπης συμμαχίας Αγγλίας – ΗΠΑ – Αυστραλίας».
Η θέση της Ελλάδας

Και η Ελλάδα; «Η εμπλοκή μας είναι αναπόφευκτη διότι έχουμε τις βάσεις, κυρίως την Αλεξανδρούπολη. Οι βάσεις, διά της συμφωνίας με τις ΗΠΑ, έχουν δοθεί στους Αμερικανούς. Στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ έχει δοθεί μόνο η Λήμνος. Οι άλλες διέπονται από τη διμερή διακρατική σύμβαση», λέει ο κ. Δρίβας.

Aνάλυση: Το ουκρανικό σε έναν κόσμο λιγότερο ασφαλή. Γιώργος Ν. Τζογόπουλος

 Το 1998, στα 94 του χρόνια, ο Τζορτζ Κένναν, αρχιτέκτονας της αμερικανικής πολιτικής ανάσχεσης της Σοβιετικής Ένωσης, διαφωνούσε έντονα με την τότε διεύρυνση του ΝΑΤΟ. Προέβλεπε σταδιακή ρωσική αντίδραση και έκανε λόγο για έναρξη ενός νέου ψυχρού πολέμου. Δεκαπέντε χρόνια μετά, το 2013, η έναρξη της ουκρανικής κρίσης άνοιξε, πράγματι, ένα καινούριο κεφάλαιο στις σχέσεις Δύσης-Ρωσίας. Η περίοδος σχετικά αρμονικής συνεργασίας τελείωσε, και η αντιπαλότητα άρχισε να αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό, ιδίως μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014.

Οι συμφωνίες Μίνσκ Ι και ΙΙ συνέβαλαν στη μείωση των εντάσεων στην Ουκρανία, τουλάχιστον σε κάποιο βαθμό, αλλά δεν αντιμετώπισαν το ουσιαστικό πρόβλημα. Η φιλοδυτική πορεία της Ουκρανίας θα αποτελούσε για τη Ρωσία κίνδυνο για την εθνική της ασφάλεια, ιδίως εάν συνδυαζόταν με εμβάθυνση της στρατιωτικής συνεργασίας της Ουκρανίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες και με εντατικοποίηση των ζυμώσεων για μελλοντική ένταξή της στο ΝΑΤΟ. Από τη δική τους πλευρά, οι Ηνωμένες Πολιτείες επέλεξαν την άσκηση αυξανόμενης πίεσης προς τη Ρωσία – μεταξύ άλλων μέσω αυστηρών κυρώσεων – ελπίζοντας στη μεταμόρφωση της συμπεριφοράς της σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα και στην αναγκαστική προσαρμογή της σε μία αρχιτεκτονική ασφάλειας, η οποίας θα καθοριζόταν από την πιο επιτυχημένη στρατιωτική συμμαχία στην σύγχρονη ιστορία των διεθνών σχέσεων, το ΝΑΤΟ. 

Κάπως έτσι φτάσαμε στη σημερινή κατάσταση. Η Ρωσία, έχοντας ήδη ενισχύσει και εκσυγχρονίσει τις ένοπλες δυνάμεις της, φαίνεται αποφασισμένη να αντιδράσει, ώστε να προλάβει το ενδεχόμενο καινούριας διεύρυνσης του ΝΑΤΟ και εγκατάστασης αμερικανικών οπλικών συστημάτων στην Ουκρανία. Τα τύμπανα πολέμου ακούγονται εδώ και αρκετές βδομάδες, ενώ αμερικανικά περιοδικά, όπως το Foreign Affairs, επεξεργάζονται σενάρια εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, και τρόπους αμερικανικής και γενικότερα νατοϊκής αντίδρασης. Η Μόσχα εμφανίζεται αρκετά απαιτητική στις συζητήσεις με την Ουάσιγκτον, ζητώντας εγγυήσεις ασφάλειας, όπως τη διακοπή της διαδικασίας περαιτέρω διεύρυνσης του ΝΑΤΟ, που η δεύτερη δεν αποδέχεται. Η συνέχιση του διαλόγου, ιδίως πίσω από κλειστές πόρτες, είναι ιδιαίτερα σημαντική με στόχο την εκτόνωση της κρίσης. Την σύγχρονη εποχή, που δεσπόζει ο πόλεμος της πληροφορίας, το ενδεχόμενο ένοπλης σύρραξης παρουσιάζεται ως πολύ πιθανό στη δημόσια σφαίρα. Ωστόσο, η πραγματική διπλωματία είναι διαφορετική από τη δημόσια ρητορική. 

Μετά την αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν, βασικό ερώτημα που απασχολεί τη διεθνή κοινότητα, ιδίως τους συμμάχους των Ηνωμένων Πολιτειών, είναι ποιος μπορεί να είναι ο μελλοντικός τρόπος αντίδρασής τους σε ενδεχόμενο καινούριων κρίσεων. Η περίπτωση της Ουκρανίας ίσως δώσει απάντηση. Από ένα άλλο πρίσμα, όμως, δεν αποκλείεται η Ρωσία να εμφανίζεται απαιτητική και στιβαρή μέχρι στιγμής, επειδή, σύμφωνα με τη δική της ανάγνωση, οι Ηνωμένες Πολιτείες πολύ δύσκολα θα δείξουν στη πράξη την πυγμή του παρελθόντος. Το στοίχημα, λοιπόν, για την αμερικανική διπλωματία είναι να αποτρέψει μία πιθανή ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, πείθοντας τη Μόσχα ότι οι συνέπειες μιας τέτοιας ενέργειας θα είναι μεγαλύτερες από τα όποια οφέλη. Θα φανεί στο επόμενο διάστημα, αν μπορεί να το πετύχει. Σίγουρα, έχει τις δυνατότητες και την εμπειρία να το πράξει. 

Σε κάθε περίπτωση, ο κόσμος του 2022 κάθε άλλο παρά είναι ασφαλής. Η περιορισμένη συνεργασία των μεγάλων δυνάμεων για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της ανθρωπότητας, όπως η συνεχιζόμενη πανδημία, δημιουργούν ερωτήματα στην παγκόσμια κοινότητα για την μελλοντική πορεία του κόσμου. Σενάρια πολέμου, προοπτικές διχοτόμησης και μια διαρκής κακοφωνία, επιδεινώνουν την κατάσταση.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν η μοναδική υπερδύναμη αλλά ο τρόπος με τον οποίο προσπαθούν να ηγηθούν στον 21ο αιώνα προβληματίζει συχνά ακόμα και τους συμμάχους τους. Η ειρηνική διαχείριση της ουκρανικής κρίσης πρέπει να αποτελεί μονόδρομο για την Ουάσιγκτον. Ένας πόλεμος στην Ουκρανία, άλλωστε, θα πλήξει πολύ περισσότερο την Ευρώπη και τους πολίτες της παρά την Αμερική – λόγω γεωγραφικής απόστασης. Έχει έλθει η ώρα για τις Ηνωμένες Πολιτείες να επιστρέψουν στο δρόμο των επιτυχιών, που παλαιότερα εμφυσούσαν εμπιστοσύνη και ενέπνεαν. 

* O Δρ. Γιώργος Ν. Τζογόπουλος είναι Senior Fellow στο ΕΛΙΑΜΕΠ και το Begin Sadat Centre του Ισραήλ, και λέκτορας διεθνών σχέσεων στο Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο της Νίκαιας.

Πηγή: Καθημερινή

Ο Όλεγκ Μπλαχίν

 Ο δεύτερος μετά τον ΘΡΥΛΟ ΛΕΒ ΓΙΑΣΙΝ κορυφαίος ποδοσφαιριστής που ανέδειξε το σοβιετικό ποδόσφαιρο και ο κορυφαίος ουκρανός ποδοσφαιριστής όλων των εποχών

Γεννήθηκε στο Κίεβο. Έκανε τα πρώτα του ποδοσφαιρικά βήματα στις ακαδημίες της Ντιναμό Κιέβου. Με την ομάδα του Κιέβου υπέγραψε το πρώτο του επαγγελματικό συμβόλαιο το 1969 σε ηλικία 17 ετών. Στην ομάδα της Ντιναμό Κιέβου παρέμεινε για δεκαεννιά χρόνια έχοντας κατακτήσει ενδιάμεσα αρκετούς τίτλους τόσο σε εγχώριο όσο και σε διεθνές επίπεδο. Συνολικά, με την ομάδα του Κιέβου πραγματοποίησε 432 εμφανίσεις και κατάφερε να πετύχει και 211 γκολ.

Βασικό στέλεχος της σπουδαίας ομάδας του Βαλερί Λομπανόφσκι, κατεκτησε με την φανέλα της 8 Πρωταθλήματα Σοβιετικής Ένωσης ,5 Κύπελλα, και 2 Κύπελλα Κυπελλούχων, το 1975 -χρονια κατά την οποία.ηταν και ο νικητής της Χρυσής Μπάλας- και το 1986.

Το 1988, έπειτα από μία σπουδαία καριέρα στο πρωτάθλημα της Σιοβιετικής Ένωσης, ο Όλεγκ Μπλαχίν αποφάσισε να ταξιδέψει στην Αυστρία για λογαριασμό της Βόρβαρτς Στέιρ, στην οποία αγωνίστηκε για ένα χρόνο. Κατά τη διάρκεια της παρουσίας του στην ομάδα της Αυστρίας πέτυχε εννιά γκολ σε σύνολο 41 εμφανίσεων. Το καλοκαίρι του 1989, ο Όλεγκ Μπλαχίν πήρε μεταγραφή στον Άρη Λεμεσού. Στην ομάδα της Κύπρου παρέμεινε για ένα χρόνο πραγματοποιώντας 22 εμφανίσεις και πετυχαίνοντας και πέντε γκολ. Μετά το τέλος της αγωνιστικής περιόδου 1989-90, ο Όλεγκ Μπλαχίν αποφάσισε να κρεμάσει τα ποδοσφαιρικά του παπούτσια και να βάλει τέλος στην πλούσια και πολυετή καριέρα του.