Απόψεις Ρώσου πρεσβευτή σχετικά με το ζήτημα της Εξαρχίας.

Η Ρωσία ήταν βασικός παίχτης των εξελίξεων στο βαλκανικό χώρο.
Μετά τη συνθήκη του Βερολίνου (1879), Ρώσος πρέσβης στην Πόλη συντάχθηκε με τις ελληνικές προτάσεις στο εκκλησιαστικό όσον αφορά το ζήτημα τη λειτουργία της της Εξαρχίας.

Οι προτάσεις του Ρώσου πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη Nelidov ήταν οι ακόλουθες:

ο Έξαρχος να εγκατασταθεί στη Σόφια και η δικαιοδοσία του να περιοριστεί στην Ηγεμονία, να συμμετέχει στις εργασίες της Πατριαρχικής Συνόδου της Κωνσταντινουπόλεως, ο Πατριάρχης να διορίζει Βούλγαρους μητροπολίτες στη Μακεδονία από τους υποψηφίους που θα πρότεινε ο Έξαρχος, αλλά μονάχα στις επαρχίες όπου οι Βούλγαροι αποτελούσαν την πλειοψηφία. Στις επαρχίες όπου οι Βούλγαροι ήταν μειοψηφία, θα υπήρχε Βούλγαρος Επίσκοπος. Ο Nelidov ισχυριζόταν ότι η ελληνική κυβέρνηση, το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η Ρωσική Σύνοδος δέχονταν αυτούς τους όρους.
 Βλ. P.
Popov, Balkanskata Politika na Bâlgarija 1894-1898, Σόφια 1984, σ. 82.
 Η Ρωσία ενδιαφερόταν περισσότερο για την ενότητα της ορθοδοξίας, ώστε να μην επωφελείται η ουνιτική και η προτεσταντική προπαγάνδα από τη διάσπαση της.
 Η Ελλάδα δεν ήταν αρνητική στη ρωσική πρωτοβουλία, διότι περιείχε τη βασική γραμμή της οροθέτησης του ελληνισμού από τον σλαβισμό.

Τελικά οι προτάσεις του πρέσβη δεν έγιναν ποτέ δεκτές και ακολούθησε η διάσπαση.

Το έτος 1871...

Η αναγνώριση της βουλγάρικης εξαρχίας πραγματοποιήθηκε από το Σουλτάνο υπο την πίεση όμως των Ρώσων...

Ο Άγιος Παϊσιος ο Χιλανδαρινός

Το έτος 1871…

Το 1871, λοιπόν, υπό την ασφυκτική πίεση των Ρώσων ο Σουλτάνος αναγνώρισε τη Βουλγαρική Εξαρχία, η οποία αποσχίσθηκε από το Οικουμενικό
Πατριαρχείο και έλαβε την άδεια να ιδρύει στα οθωμανικά εδάφη της Μακεδονίας βουλγαρικές Μητροπόλεις και εκκλησιές. Στόχος ήταν οι σλαβόφωνοι Μακεδόνες, που στην βόρεια ζώνη της Άνω Μακεδονίας αποτελούσαν την πλειοψηφία του μακεδονικού ελληνισμού και αρχικά προσελκύονταν εύκολα στους ναούς της
Εξαρχίας επειδή αντιλαμβάνονταν μέσες-άκρες καλύτερα τη γλώσσα της Λειτουργίας.
Όλοι αυτοί εγγράφονταν στα οθωμανικά κιτάπια σαν «Εξαρχικοί» και κατ’ επέκταση σαν «Βούλγαροι» διότι οι Οθωμανοί ξεχώριζαν τους υπηκόους τους ανάλογα μόνον με το θρήσκευμά τους και έως τότε ανέγραφαν όλους τους
Ορθοδόξους ως Ρουμ, δηλαδή Ρωμαίους, Έλληνες.

Το 1871 υπήρξε χρονιά σταθμός για τον Ελληνισμό της Νοτίου Βουλγαρίας καθώς άνοιξε ο δρόμος για τον εκβουλγαρισμό του με θρησκευτικά μέσα...

Βασικά ζητήματα που τέθηκαν μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας στη συνθήκη του Βερολίνου το 1878

Το συνέδριο του Βερολίνου έλαβε χώρα το 1878 και αποτέλεσε την διόρθωση της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου, που υποκίνησε ένα χρόνο πριν (1877) η Ρωσία προκειμένου να δημιουργήσει τη μεγάλη Βουλγαρία.

Η Αγγλία και η Γαλλία κατά κύριο λόγο με πνεύμα ρεαλισμού επανέφεραν τη Βουλγαρία σε περιορισμένα σύνορα ενώ χορηγήθηκε και καθεστώς ημιαυτονομίας στην Ανατολική Θράκη.

Στο συνέδριο του Βερολίνου κυριάρχησαν τα εξής θέματα:

1) Η τύχη του Ελληνισμού της Ανατολικής Ρωμυλίας.
2) Η άρση του βουλγάρικου σχίσματος.
3) Η οριοθέτηση των σφαιρών επιρροής της Ελλάδας και της Βουλγαρίας στο χώρο της Μακεδονίας.

Όσον αφορά την τύχη της Ανατολικής Ρωμυλίας (60.000 Έλληνες επίσημα καταγεγραμμένοι) η Ελλάς ήξερε ότι με την ημιαυτονομία ήταν χαμένη. Η ελληνική εξωτερική πολιτική συνειδητοποιώντας την αδύναμη ισχή της χώρας θα χρησιμοποιούσε εφεξής τους βορειο-θρακικούς ελληνικούς πληθυσμούς ως αντίβαρο για τις διεκδικήσεις της στη Μακεδονία.

Σχετικά με το θέμα της Εξαρχίας το οικουμενικό πατριαρχείο ήταν έτοιμο να προβεί στην άρση του σχίσματος με την προϋπόθεση όμως ο Βούλγαρος έξαρχος θα έφευγε από τη Θεσσαλονίκη και θα εγκαθίστατο στη Σόφια περιορισμένος στις περιοχές της βουλγάρικης ηγεμονίας και της Ανατολικής Ρωμυλίας. Ο πατριάρχης θα έδινε άδεια στον έξαρχο να στείλει ιερείς να πραγματοποιούσαν τη θεία λειτουργία στη σλαβονική σε περιοχές όπου κυριαρχούσαν σλάβικοι πληθυσμοί πλην όμως η Μακεδονία θα περέμενε στη δικαιοδοσία του πατριαρχείου.
Ο βούλγαρος έξαρχος διαφώνησε καθώς η Μακεδονία ήταν στις βουλγάρικες επιδιώξεις.

Το Πατριαρχείο κινούνταν στο πλαίσιο της οικουμενικής του πολιτικής, ενώ η Εξαρχία ήταν πολιτικός θεσμός με ένα σαφή βουλγαρικό εθνοκεντρικό χαρακτήρα, σε πλήρη αρμονία με τις απώτερες βουλγαρικές βλέψεις στη Μακεδονία.

Η επίσημη Βουλγαρία την περίοδο της διακυβέρνησης του ηγεμόνα Aleksander Battenberg (1879-1886) άφηνε αόριστα να εννοηθεί ότι δεν απέρριπτε προκαταβολικά την ιδέα της κατανομής της Μακεδονίας σε σφαίρες ελληνικής και βουλγαρικής επιρροής, αλλά επικαλούνταν πάντα την
«εθνολογική γραμμή», χωρίς όμως να τη συγκεκριμενοποιεί. Εκτός των παραλίων, η Βουλγαρία φαινόταν γενικά απρόθυμη να αναγνωρίσει ελληνικές διεκδικήσεις στη μακεδονική ενδοχώρα.

Η συνέχεια σε όλα τα μέτωπα ήταν δραματική...

Οι Βούλγαροι το Σεπτέμβριο του 1885 θα προσαρτήσουν την Ανατολική Ρωμυλία πραξικοπηματικά και θα εξομαλύνουν τις σχέσεις τους με την Πύλη μέσω των ενεργειών του πρωθυπουργού τους Σταμπούλωφ, ταυτόχρονα θα αποπέμψουν τον φιλορώσο βασιλιά Μπάντεμπεργκ καταλήγοντας στη λύση του Φερδινάρδου.