Βραδινοί θρύλοι. Χατζόπουλος

Απόψε θα συνεχίσω την παρουσίαση του λογοτεχνικού έργου του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου. Έτσι θα κλείσει ο πρώτος κύκλος παρουσίασης των έργων ενός λογοτέχνη η μελέτη του έργου του οποίου παρουσιάζει αυξημένο ενδιαφέρον ( Ο Πύργος του Ακροποτάμου και Το Φθινόπωρο ήταν τα άλλα δύο έργα που ανέλυσα)

Η ποιητική συλλογή "βραδινοί θρύλοι"  αποτέλεσε ένα από τα τελευταία έργα του Ακάρνανα λογοτέχνη. Το έργο ολοκληρώθηκε το 1920, έτος κατά το οποίο ο Χατζόπουλος απεβίωσε (αιφνιδίως  στο καράβι κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού του στην Ιταλία).

Η συλλογή διακρίνεται για το λυρικοπαθές ύφος και τη μουσικότητα του, ενώ ακόμη παρουσιάζει τα κύρια χαρακτηριστικά της Νέας αθηναϊκής σχολής, εντός της οποίας και έδρασε ο Χατζόπουλος.

Ο Τ. Καρβέλης, στο έργο του Κωσταντίνος Χατζόπουλος ο πρωτοπόρος, (εκδ. Σοκόλης, Αθήνα, 1998, σελ. 227-232) θα σημειώσει σχετικά με την ποίηση του Ακάρνανα λογοτέχνη:

«Η ποίηση του Χατζόπουλου […] εκφράζει την τάση απόσβεσης του οικείου και προβολής του ονειρικού και ανοίκειου. Έτσι, τα ποιητικά του αντικείμενα, χάνοντας την πραγματική τους υπόσταση, μετατρέπονται σε σύμβολα ψυχικών καταστάσεων. […] Όπως διαπιστώνουμε ρέπει προς τα στοιχεία εκείνα της φύσης που ανταποκρίνονται στη ρευστότητα, τη μοναχικότητα και τη ρεμβαστική διάθεση του εσωτερικού του κόσμου. Είτε καταφεύγει στην τονικότητα του ελευθερωμένου στίχου, είτε στη μονωδία του ισοσύλλαβου και γοργόρυθμου, μοναδική του μέριμνα παραμένει η μετατροπή του ποιήματος σε μουσική συμφωνία, όπου τον ρόλο των επαναλαμβανόμενων μοτίβων επωμίζονται κάποιες λέξεις, φράσεις ή και ολόκληροι στίχοι. […]

Η ποίησή του δεν χαρακτηρίζεται ούτε για την ευρύτητα του λεξιλογίου του ούτε για τον πλούτο των εικόνων της, που εντοπίζονται σ’ ένα φυσικό τοπίο, τα κύρια χαρακτηριστικά του οποίου αντικατοπτρίζουν τον εσωτερικό κόσμο και βρίσκουν την έκφρασή τους στο χλομό φως και τα φύλλα του φθινόπωρου, την ομίχλη και τους ίσκιους, το βράδυ και το φεγγάρι. Τα φυσικά αυτά αντικείμενα, που γίνονται πλέον ποιητικά, ανταποκρίνονται στις διάχυτα θολές και ρευστές διαθέσεις του ποιητή. Αυτό το ρευστό, το φευγαλέο και ονειρικό προσπαθούν να συλλάβουν με την μουσική τους αρμονία, αυτοδύναμες ή στη συνάφειά τους οι λέξεις, οι περιοδικώς επαναλαμβανόμενοι στίχοι, τα ποικίλα τεχνάσματα. Το αποτέλεσμα τείνει αλλά δεν οδηγεί πάντοτε προς την καθαρή ποίηση.

Ο θεματικός πυρήνας, ο περιγραφικός διάκοσμος, ο αφηγηματικός λόγος μπορεί να συρρικνώνονται. Δεν εξοβελίζονται όμως καθ’ ολοκληρίαν. Κι ακόμα: οι λέξεις με τους μαλακούς τους φθόγγους δεν αποπνευματώνονται, αλλά διατηρούν κάτι από το αισθηματικό, το νοηματικό κι ακουστικό βάρος τους. Ο κεντρικός, θεμελιώδης ρυθμός, που επίμονα κυνήγησε και προσπάθησε να εκφράσει ο Χατζόπουλος, δεν μετατρέπεται σε μια αφηρημένη και κρυσταλλωμένη μουσική, αλλά, φτάνοντας στην προβαθμίδα της, σε μια μουσική, όπου ο ταραγμένος κόσμος του πνεύματος, ο θολός και διάχυτος, βρίσκει την έκφρασή του σ’ ένα σχεδόν εξαερωμένο στίχο.»

Ο Mario Vitti θα πει:

Στις καλύτερες στιγμές της η έμπνευσή του αναδύει, μέσα σε μια ατμόσφαιρα θολή, γεμάτη σκιές, φθινοπωρινή, τα ρίγη της ψυχής του σε σύντομες μουσικές συνθέσεις, μηνύματα ενός κόσμου που μοιάζει να παραμένει απρόσιτος στις κοινές αισθήσεις. […] Όμως αν η μέθοδος του συμβολισμού πρόσφερε νέες εκφραστικές δυνατότητες, χάρη ιδίως στα πολλαπλά επίπεδα της γλώσσας, το βορεινό κλίμα με το οποίο ήταν οργανικά δεμένος ερχόταν σε πλήρη αντίθεση προς την ηλιόλουστη μεσογειακή φύση. Και πραγματικά, η κλιματολογική αυτή διαφορά δεν στάθηκε ασήμαντο εμπόδιο στη μεταφύτευση του συμβολισμού στην Ελλάδα, και δεν είναι καθόλου παράξενο ότι μόνο όταν απογυμνώθηκε από τα εξωτερικά στοιχεία με τα οποία είχε πρωτοπαρουσιαστεί, διατηρώντας την ουσία της μεθόδου του, μόνο τότε αποκάλυψε όλες του τις δυνατότητες.»

Οι βραδινοί θρύλοι συγκροτούνται από τα εξής ποιητικά έργα: Πέρασες, Ίσκιοι του Φθινοπώρου, βράδυ, και στο γύρισμα του δρόμου. Αποτελούν τέλος χαρακτηριστικά δείγματα της συμβολιστικής  γραφής (ειδικά το πέρασες που αποτελεί και το αντιπροσωπευτικότερο δείγμα του έργου).

Ο Χατζόπουλος ήταν από τους εισηγητές του νεοελληνικού συμβολισμού. Κύρια χαρακτηριστικά της συμβολικής ποίησης είναι η εσωτερικότητα (ποίηση ψυχικής διάθεσης και συναισθημάτων), η θολή και ρευστή ατμόσφαιρα (η ασάφεια). Βασικά θέματα των συμβολιστών είναι η απαισιοδοξία, η θλίψη, η μελαγχολία, το ανεκπλήρωτο του έρωτα και η νοσταλγία. Εικόνες παρομοιώσεις, μουσικότητα, μεταφορές καθώς επίσης επαναλαμβανόμενα μουσικά μοτίβα και επαναλήψεις λέξεων ή φράσεων είναι τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη συμβολιστική ποίηση.

Χαρακτηριστικό το απόσπασμα από τους Βραδινούς Θρύλους που ακολουθεί:

Συντρίμια το καράβι των ονείρων

και σκόρπια τάρμενα...

και συ μακρυάθε πέρα,

πέρα απ' τη θάλασσα,

καλείς με ακόμα, ακόμα με προσμένεις.

 

Ω του καημού βασίλισσα

και μάγισσα του ονείρου!

 

Κ' αφρίζει, αφρίζει η θάλασσα,

βογγάει ο βοριάς τριγύρου·

και συ στο βράχο ορθή,

στου έρμου γιαλού το βράχο πέρα,

καλείς με ακόμα, ακόμα με προσμένεις.

 

Συντρίμια το καράβι των ονείρων

και σκόρπια τάρμενα·

και κράζουνε θλιμένα οι γλάροι γύρω,

και σέρνονται βαρειά τα σύγνεφα, και πίσω

το δάσος μαύρο απλώνεται, και πέρα

πέρα αφρίζει η θάλασσα, και γύρου

βογγάει ο βοριάς τριγύρου,

ω του καημού βασίλισσα

και μάγισσα του ονείρου!

 

Συντρίμμια το καράβι των ονείρων

και σκόρπια τάρμενα·

και συ στο βράχο ορθή,

αιώνια ορθή,

καλείς με ακόμα, ακόμα με προσμένεις.

 

Ω του καημού βασίλισσα

και μάγισσα του ονείρου!

Το έργο μπορείτε να αντλήσετε από εδω:
https://anemi.lib.uoc.gr/metadata/7/f/a/metadata-daaff823e7fa2d2a8fa861d19da48536_1271248025.tkl?dtab=m&search_type=simple&search_help=&display_mode=overview&wf_step=init&show_hidden=0&number=10&keep_number=&cclterm1=&cclterm2=&cclterm3=&cclterm4=&cclterm5=&cclterm6=&cclterm7=&cclterm8=&cclfield1=&cclfield2=&cclfield3=&cclfield4=&cclfield5=&cclfield6=&cclfield7=&cclfield8=&cclop1=&cclop2=&cclop3=&cclop4=&cclop5=&cclop6=&cclop7=&isp=&search_coll%5Bmetadata%5D=1&&stored_cclquery=&skin=&rss=0&lang=el&ioffset=1&offset=1


Βιογραφικά στοιχεία για τον λογοτέχνη μπορείτε να δείτε εδώ:
https://politismikidiadromi.blogspot.com/2019/01/blog-post_24.html?m=1

 

Πηγές:

M. Vitti, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Οδυσσέας, Αθήνα, 1978, σελ. 279-80

Τ. Καρβέλης, Κωσταντίνος Χατζόπουλος ο πρωτοπόρος, Σοκόλης, Αθήνα, 1998,

http://piramatikoneiroland.blogspot.com/p/blog-page.html

Ο Πύργος του Ακροποτάμου, του Κ. Χατζόπουλου

Μετά την παρουσίαση του "Φθινοπώρου" η Διαδρομή θα συνεχίσει να παρουσιάζει το συγγραφικό έργο του όχι και τόσο προβεβλημένου άλλα με τεράστιο, από λογοτεχνικής άποψης , ενδιαφέρον λογοτέχνη.

Ο Χατζόπουλος ολοκλήρωσε, αφού τελικά το ξαναέγραψε το 1915 (το είχε γράψει αρκετά χρόνια νωρίτερα), τον "Πύργο του Ακροποτάμου" που αποτελεί ίσως το καλύτερο έργο του.




Η υπόθεση:

Ο Θωμάς Κρανιάς είναι ένας ξεπεσμένος υπάλληλος-έπαρχος σε μία μεθοριακή πόλη (τα σύνορα τότε έφταναν μέχρι τη Θεσσαλία). Προέρχεται από αρχοντική οικογένεια κτηματιών, αντιμετωπίζει όμως την οικονομική καταστροφή.
Μετά το θάνατο αυτού και της γυναίκας του, οι τρεις κόρες του προσπαθούν να επιβιώσουν στις σκληρές συνθήκες της επαρχίας. Η οικογένεια διαλύεται σταδιακά ο οικονομικός ξεπεσμός οδηγεί στον ηθικό ξεπεσμό. Με φόντο έναν ερειπωμένο πύργο στην άκρη του ποταμού μέσα στη σκληρή πραγματικότητα της επαρχιακής ζωής της εποχής κατά την οποία γράφτηκε το έργο.
Οι τρεις κοπέλες του έπαρχου Κρανιά, με μοναδικό υλικό εφόδιο την αμφίβολη σταθερότητα της υπαλληλικής θέσης του πατέρα, αρχίζουν τα όνειρα και τις φιλοδοξίες της οικογενειακής τους αποκατάστασης από τα πλουσιόπαιδα και τους αξιωματικούς των στρατιωτικών αποσπασμάτων. Ο γάμος όμως είναι εμπορική επιχείρηση και ο θάνατος των γονιών τους, που τις οδηγεί στην έσχατη φτώχεια, τις αναγκάζει να περιορίζουν τις απαιτήσεις τους στους επιλοχίες και τους λοχίες, για να καταλήξουν να γαντζωθούν κάπου -ακόμα και στο μονόχνωτο χαζοδάσκαλο... για να μη μείνουν γεροντοκόρες στο "ράφι".
Όλα αυτά συμβαίνουν γιατί απουσιάζουν τα ηθικά στηρίγματα.

Λίγα ακόμη στοιχεία για το έργο

Ο συγγραφέας θα εκθέσει τα προβλήματα των ηθών με επιτυχία, επιπρόσθετα θα απεικονίσει και την κακή εικόνα του στρατού (επηρεασμένος σαφώς από την στρατιωτική ήττα του 1897) καθώς και την μάστιγα της κομματοκρατείας. Θα αποτυπώσει επίσης την ομιλούμενη γλώσσα

Αναδεινκνύει ιδιαίτερα τη σχέση των οικονομικών συνθηκών με τις αλλαγές στους κοινωνικούς ρόλους και τη συμπεριφορά των ηρώων και καταδικάζει έμμεσα τη θεοποίηση του χρήματος. 

Ο Ακάρνανας λογοτέχνης θα σχηματοποιήσει την συμβολιστική πεζογραφία στην Ελλάδα, στραμμένη προς τον εσωτερικό προσωπικό του χώρο, χωρίς να χάνει παρόλα αυτά τον ρεαλισμό της.


Είναι ενδιαφέρουσα -ανεξαρτήτως των πολιτικών πεποιθήσεων του καθενός- όχι μόνο η ανάγνωση αλλά και η μελέτη του έργου του Χατζόπουλου. 

 
Ο Χατζόπουλος αν και καταλήγει (μετά από περιπλάνηση) σε συγκεκριμένο πολιτικό χώρο, δεν προπαγανδίζει ούτε επιβάλλει της απόψεις του χώρου αυτού. Εκθέτει την πραγματικότητα και αφήνει τον αναγνώστη να εξάγει μόνος του τα συμπεράσματα.


το έργο μπορείτε να το αντλήσετε από εδώ:
https://derkamerad.com/2016/07/28/downloads-%CE%BA%CF%89%CE%BD%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CF%82-%CF%87%CE%B1%CF%84%CE%B6%CF%8C%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%BF%CF%82-%CE%BF-%CF%80%CF%8D%CF%81%CE%B3%CE%BF/


Στοιχεία βιογραφικά για τον Χατζόπουλο εδώ:
https://politismikidiadromi.blogspot.com/2020/02/blog-post_93.html

Το Φθινόπωρο του Χατζόπουλου

Το Φθινόπωρο του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου γράφτηκε το 1917 και αποτέλεσε ένα εξαιρετικό δείγμα της συμβολιστικής πεζογραφίας.

Το έργο εκ πρώτης δίνει την εικόνα της ανασύστασης μίας πεζής και πληκτικής πραγματικότητας.
Ασήμαντες λέξεις επαναλαμβάνονται διαρκώς ταυτόχρονα αποκτούν αποκτούν όμως νόημα.





Η υπόθεση του έργου έχει ως εξής:
Ο Στέφανος και η Μαρίκα είναι αρραβωνιασμένοι ενώ γνωρίζονται από μικροί. Τον Στέφανο διεκδικεί επίσης και η εξαδέλφη του Ευανθία. Ο αρραβώνας Στέφανου και Μαρίκας έγινε με πρωτοβουλία της γιαγιάς της Μαρίκας της κυρίας Κατιγκός. Η Κατιγκό τρέφει ταυτόχρονα βαθιά έχθρα για την μητέρα του Στέφανου την κα Αγλαϊα. Ενώ ορισμένα δευτερευούσης σημασίας πρόσωπα πραγματοποιούν περάσματα από το έργο.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι απόψεις του συγγραφέα και μεταφραστή Μιχάλη Μαρκόπουλου για το έργο:
Το Φθινόπωρο –οι εικόνες του, οι άνθρωποι του, οι τετριμμένες απλές κουβέντες τους– είναι κλεισμένο όλο στις μετέωρες στιγμές όπου, ανάμεσα στις πράξεις του βίου, η ομορφιά υπάρχει ως κάτι άπιαστο αλλά ιδωμένο με την άκρη του ματιού, τα λόγια κάπου αγγίζουν τη σιωπή, και μια διάχυτη υπαρξιακή αγωνία ποτίζει την ψυχή. Οι πράξεις του Στέφανου, της Μαρίκας, πιο πολύ μοιάζουν με ακινησία. Και οι ίδιοι ποιοι είναι; Τους κοιτούμε στο Φθινόπωρο, όπως αυτοί διαρκώς κοιτούν κάτι –κρυφά ή φανερά ο ένας τον άλλον, ή το βουνό, τη θάλασσα, τα σύννεφα–, μα για τους ίδιους δε γνωρίζουμε στ’ αλήθεια τίποτε. Είναι, θαρρείς, μια ανάμνηση του εαυτού τους, σχεδόν φαντάσματα σαν τον παππού του Στέφανου, που εμφανίζεται άλαλος σε πόρτες και πίσω από τζάμια, ή σαν την Ευανθία όπως μια νύχτα εμφανίζεται στον Στέφανο· άνθρωποι έξω από τον εαυτό τους –όπως κει που ο Στέφανος πάει στη λέσχη και το νιώθει μόνο όταν μπαίνει μέσα και του νεύει ο κύριος νομάρχης, ή στην εκκλησία όταν νιώθει πως έσκυψε κι αυτός το μέτωπο– και έξω από το χρόνο, που το κύλισμα του στο Φθινόπωρο δεν είναι σαφές. Όπως δεν είναι σαφής ούτε ο χώρος. Οι περιγραφές της φύσης, με τη λεπταίσθητη συγκινητική, σχεδόν σπαραχτική ομορφιά τους, παρ’ όλα αυτά είναι πιο πολύ εσωτερικά τοπία παρά εξωτερικές εικόνες ενός τόπου.

Σε γενικές γραμμές το έργο στρέφεται στον εσωτερικό χώρο του ανθρώπου με έντονους κοινωνικούς προβληματισμούς, οι στόχοι του όμως παραμένουν ρεαλιστικοί ως το τέλος.

 Βιογραφικά στοιχεία για τον συγγραφέα θα βρείτε στο κάτωθι άρθρο της Διαδρομής:

https://politismikidiadromi.blogspot.com/2019/01/blog-post_24.html

Το έργο μπορείτε να το κατεβάσετε από εδώ:

https://www.openbook.gr/fthinopwro/

Ποιος ήταν ο Κωνσταντίνος Χατζόπουλος;

Ποιος ήταν ο Κωνσταντίνος Χατζόπουλος;

Έλληνας ποιητής, ζωγράφος, κριτικός,
δοκιμιογράφος, μεταφραστής και πολιτικός
διανοούμενος.

Γεννήθηκε στο Αγρίνιο το 1868 και πέθανε στο  
Brindisi το 1920.

Από 16 ετών υπήρξε φοιτητής της νομικής
(την δικηγορία θα ασκήσει επί 5 έτη συνολικά
στη γενέτειρα του το Αγρίνιο από το 1891
έως το 1896)ε ενώταυτόχρονα με τις σπουδές
του θα δημοσιεύει ποιήματα του
στα πιο γνωστά λογοτεχνικά περιοδικά
των Αθηνών (1884)
με το ψευδώνυμο Πέτρος Βασιλικός.

Ο Χατζόπουλος προορίζονταν από το σχετικά
εύπορο οικογενειακό του περιβάλλον για πολιτικός
με την παράταξη του Χαριλάου Τρικούπη.

Γεγονός σταθμός στη ζωή του
καθώς και στη διαμόρφωση του υπήρξε
η συμμετοχή του
στον ατυχή πόλεμο του 1897
ως έφεδρος αξιωματικός.
Η τραγική εικόνα του ελληνικού στρατού
σε συνδυασμό με την ήττα τον απομάκρυνε
από τα ιδανικά της Μ. Ιδέας.

Το 1900 θα εγκατασταθεί στην Γερμανία
έως την έκρηξη του παγκοσμίου πολέμου.
Εκει θα γνωρίσει και θα παντρευτεί
την Φινλανδή ζωγράφο Hangman
ενώ σταδιακά θα υιοθετήσει
την αριστερή κουλτούρα και ιδεολογία.

Τέλος υπήρξε υπέρμαχος του δημοτικισμού.