Το ύψωμα 1378 (Αρισβάνιτσα), βρισκόταν βαθιά στο βουλγαρικό έδαφος και η νικηφόρα κατάληξη των μαχών για την κατάληψη του, έκρινε και τα σημερινά σύνορα με την Βουλγαρία.
Οι Βούλγαροι ύστερα από συνεχείς υποχωρήσεις, εκμεταλλευόμενοι και την κατόπιν ρωσικών πιέσεων και αυστριακών απειλών σερβική αδράνεια, μετέφεραν δυνάμεις στο μέτωπο με την Ελλάδα πραγματοποιώντας την ύστατη προσπάθεια να αλλάξουν τα πολεμικά δεδομένα.
Για το λόγο αυτό έφεραν μία από τις εκλεκτότερες μονάδες τους, το 1ο Σύνταγμα της βασιλικής φρουράς, καθώς και ένα ακόμη σύνταγμα επιλέκτων. Απέναντι τους κατά ευνοϊκή συγκυρία βρέθηκαν μερικές από τις καλύτερες μονάδες του ελληνικού στρατού, το 1/38 Σύνταγμα Ευζώνων , το 9ο Τάγμα Ευζώνων με επικεφαλής τον Ταγματάρχη Βελισσαρίου, το 8ο Τάγμα Ευζώνων και το Τάγμα Κρητών.
Οι μάχες ξεκίνησαν στις 12 Ιουλίου και ειδικά εκείνες που δόθηκαν στο ύψωμα 1378, χαρακτηρίζονταν, από πρωτοφανή αγριότητα, με τον ένα να ξεκοιλιάζει τον άλλο…
Είναι χαρακτηριστικό το απόσπασμα που διηγείται ό λοχίας Παναγάκης του Τάγματος των Κρητών : `` Οι Βούλγαροι ενισχυθέντες , φαίνεται την ημέραν εκείνην προέβησαν εις ορμητικήν επίθεσιν εναντίον των δύο ταγμάτων των Κρητικών και ενός τάγματος του 17ου. Τέσσερα πεδινά πυροβόλα εβοήθουν τους Βουλγάρους δια των καταστρεπτικών πυρών τους από τόσον μικράς αποστάσεως , ώστε ήταν κανονισμένα εις το μηδέν.
Οι ήρωες Κρήτες και εύζωνοι προ της ορμητικής αυτής επιθέσεως και προ των τρομακτικών απωλειών προς στιγμή κλονίζονται. Την στιγμήν εκείνην δέκα σάλπιγγες σημαίνουν γενικήν επίθεσιν και ανακτούν το θάρρος των. Ορμούν ακάθεκτοι δια της λόγχης και ο εχθρός προ της παράφρονος αυτής επιθέσεως ανακόπτει την ορμήν του.
Συγχρόνως ενίσχυσις δύο λόχων υπό τους ήρωας λοχαγούς Μανωλίδην και Καραχρήστον δίδουν θάρρος εις τους μαχομένους. Κρήτες και εύζωνοι πλησιάζουν πλέον τους Βουλγάρους και η μάχη μεταβάλλεται εις λυσσώδη πάλην δια των χειρών και των οδόντων. Ένας Κρής ευρισκόμενος εν τω μέσω πέντε εχθρών λογχίζεται με λύσσαν. Έχει πετάξει το Μάνλιχερ και κρατά μία πελώριαν πάλαν.
Με αυτή κτυπά μέχρις ότου πίπτει νεκρός με 22 λογχισμούς εις το σώμα. Δύο εύζωνοι του 8ου τάγματος ο λοχίας Τόλιας και ο στρατιώτης Μακράκης ανέρχονται από μίαν χαράδραν η οποία χωρίζει τους Βουλγάρους απ` αυτούς και προχωρούν εις τα προχώματα του υψώματος 1378.
Οι εχθροί τους αφίνουν και πλησιάζουν και εκεί τους τεμαχίζουν δια της λόγχης μετά λυσσώδην πάλην. Εις το σώμα του Τόλια εμετρήσαμεν περί τους 30 λογχισμούς .
Ο Μακράκης με τους οφθαλμούς εξωρρυγμένους και το στήθος διάτρητον από σφαίρες. Η σφαγή αυτή διήρκεσε μέχρι της 7ης εσπερινής και θα εξηκολούθει , αν δεν εξηντλούντο όχι μόνο τα φυσίγγια των ευζώνων και των Κρητών , αλλά και οι πέτρες ακόμη ``.
(Αρίστου Περίδη `` Στα κανόνια μας ``
Οι ελληνικές δυνάμεις τρεις φορές κυρίευσαν το ύψωμα 1378 και τρεις φορές εκτοπίσθηκαν απ' αυτό. Κατά την διάρκεια των μαχών είχαν φονευθεί εκλεκτοί αξιωματικοί όπως ο διοικητής του Τάγματος Κρητών Γιώργος Κολοκοτρώνης (ακαριαία από οβίδα), ο θρυλικός Διοικητής του 9ου Τάγματος Ευζώνων Ταγματάρχης Βελισσαρίου Ι. , ενώ λίγο αργότερα τους ακολούθησε και ο Διοικητής του 9ου Τ. Ευζώνων Λοχαγός Μανωλίδης,
Ο Γιώργος Κολοκοτρώνης ήταν εγγονός του θρυλικού γέρου του Μωριά. Πάντα βάδιζε μπροστά από τους άνδρες του χωρίς να υπολογίζει οβίδες και σφαίρες Κάποια φορά ο διοικητής της μονάδας του έκανε παρατήρηση να φυλάγεται περισσότερο, με τον Κολοκοτρώνη να απαντά:
`` Κύριε διοικητά σέβομαι όσα μου λέτε. Αλλά αν ένας αξιωματικός οφείλει να προφυλάσσεται, σε ένα Κολοκοτρώνη δεν αρμόζει να μην είναι μπροστά από τους άνδρες του ``.
Αλλά και ο θρυλικός Ταγματάρχης Βελισσαρίου που (πριν από τον Πλαστήρα ) τον είχαν ονομάσει Μαύρο Καβαλλάρη δεν ήξερε από άμυνα. Για το λόγο αυτό πάντοτε ξεκινούσε με το σπαθί υψωμένο πρώτος την επίθεση παροτρύνοντας τους στρατιώτες του με εκφράσεις όπως ``εμπρός δια της λόγχης`` και `` Επάνω τους παιδιά,`` μέχρι που δύο σφαίρες τον βρήκαν κατάστηθα…
Σύμφωνα με μαρτυρίες `` παρέδωσε την ψυχήν του παραληρών προς την γυναίκα του: Χαρίκλεια, Χαρίκλεια μετά δύο ώρας στη Σόφια! Και εξέπνευσε ``.
Τον θάνατο του τον είχε προαισθανθεί η γυναίκα του, όταν πριν ξεκινήσει ο β’ βαλκανικός πόλεμος είχε φτάσει στο Ασβεστοχώρι για να ξεπροβοδίσει τον άνδρα της. Αυτός κατευθυνόταν προς την Γκιουβέζνα (Άσσηρος) . Ο Βελισσαρίου δείχνοντας με το δάκτυλο τις φλόγες της Μπέροβας , είπε στην γυναίκα του πως δεν έχει καιρό για αποχαιρετισμό και σπηρούνισε το άλογο του και χίμιξε προς τα εμπρός. Η γυναίκα του βουβή και δακρυσμένη ψιθύρισε : Κάτι μου λέει πως δεν θα τον ξαναδώ…
(Σαράντος Καργάκος `` Η Ελλάδα κατά τους βαλκανικούς πολέμους 1912-13).
Ο Αρχιστράτηγος Κωνσταντίνος, πληροφορούμενος τον θάνατο του ήρωα του Μπιζανίου Βελισσαρίου αντί συλλυπητηρίων τηλεγράφησε στην οικογένεια του την παρακάτω φράση:
"Χαιρετίζω τον ήρωα των ηρώων".
Οι μάχες ήταν φονικότατες με τις ελληνικές απώλειες να ανέρχονται σε 859 στρατιώτες. Αντίστοιχα μεγάλες όμως ήταν και οι απώλειες των Βουλγάρων μεταξύ αυτών και ο διοικητής της φρουράς τους…
Η πρωία της 15 Ιουλίου 1913 έβρισκε τον ελληνικό στρατό οριστικά κυρίαρχο του υψώματος. Από ψηλά μπορούσε να δει κάποιος τις κλιτύες και τις χαράδρες γεμάτες από ανάμικτα πτώματα Ελλήνων και Βουλγάρων. Ο αγώνας υπήρξε τόσο λυσσώδης και εκ του συστάδην, ώστε πολλοί εκ των πεσόντων εκατέρωθεν έφεραν τραύματα δια λόγχης, αρκετοί δε Βούλγαροι είχαν κτυπηθεί δια λίθων των οποίων έκαναν χρήση οι Εύζωνοι, όταν εξαντλήθηκαν τα πυρομαχικά ....
