Απόψε θα σας παρουσιάσω ένα από τα πρώτα ελληνικά θεατρικά έργα που
γράφτηκαν μετά την ίδρυση του Ελληνικού Βασιλείου (1830). Πρόκειται για την κωμωδία “Βαβυλωνία” του Δημητρίου Βυζάντιου.
Το έργο πρωτοδημοσιεύτηκε το 1836 και αποτέλεσε το μόνο
επιτυχημένο θεατρικό έργο της περιόδου της Φαναριώτικης-Αθηναϊκής σχολής
και της Ελληνικής Ρομαντικής σχολής (1830-1880). Πρόκειται για ένα από τα έργα
του παλαιότερου ελληνικού θεάτρου.
Το πραγματικό όνομα του συγγραφέα είναι Δημήτρης Χατζηασλάνης
και γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Με την έκρηξη της επανάστασης ήρθε στην
Ελλάδα και έλαβε ενεργό μέρος κυρίως σε πολιτικές θέσεις.
Η υπόθεση:
Το έργο πλέκεται στο Ναύπλιο το 1827, μετά
την αναγγελία της νίκης των συμμαχικών δυνάμεων στο Ναβαρίνο. Μια συντροφιά από
Έλληνες διαφόρων γεωγραφικών περιοχών γιορτάζουν την Απελευθέρωση, με τη
διαφορά των διαλέκτων τους όμως δημιουργούν παρεξηγήσεις, «συγκρούσεις» κι
ύστερα από επέμβαση της αστυνομίας φυλακίζονται. Η φασαρία ξεσπά όταν κάποιος
κατηγορείται ότι έκλεψε πρόβατα και η κατηγορία αυτή εκλαμβάνεται ότι έφαγε
κόπρανα (κουράδια/κουραδιές)! Στο τέλος ελευθερώνονται όλοι κι η κωμωδία
κλείνει με γιορταστικούς χορούς και τραγούδια.
ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ:
Η πρωτόγονη θελκτικότητα του έργου ξυπνά στην
ψυχή του αναγνώστη ή του θεατή αναμνήσεις και βιώματα της φυλής πολύ βαθύτερα
απ' το ηθογραφικό, φολκλορικό πλαίσιο της κωμωδίας. Ο συγγραφέας Δημήτριος Κ.
Βυζάντιος διαθέτοντας το χάρισμα να γράφει ζωντανούς διαλόγους σε διάλεκτο,
κερδίζει απ' την αρχή τον αναγνώστη και στην πορεία του έργου αναδεικνύεται
άξιος ζωγράφος τύπων, δηλαδή συγγραφέας με ποιητική πνοή.
Επτά διαφορετικές διαφορετικές τοπικές διάλεκτοι και μία του
σοφολογιότατου, ο οποίος προσπαθεί να αντικαταστήσει τις κοινές λέξεις με
αντίστοιχες αρχαίες, συμπλέκονται με ξεκαρδιστικά αποτελέσματα.
Το μοτίβο του έργου είναι ιδιαίτερα αγαπητό,
πηγάζει από τις παλαιότερες βενετσιάνικες διαλεκτικές κωμωδίες και τα
Κορακίστικα (είδος παιδικού γλωσσικού κώδικα ακαταλαβίστικου στους μεγάλους, ο
οποίος εκείνη την εποχή επιπρόσθετα διακωμωδούσε την προσπάθεια του Κοραή για
σύγκλιση στο γλωσσικό ζήτημα) του Ι. Ρ. Νερουλού.
Το έργο αγγίζει ένα τεράστιο ζήτημα της νέας
ελληνικής εποχής: Το γλωσσικό. Πιο συγκεκριμένα το πιο αδύνατο σημείο του: την
ύπαρξη των τοπικών διαλέκτων, καθώς εκείνη την εποχή δεν υπήρχε κοινή ομιλούμενη
ελληνική γλώσσα. Έτσι λοιπόν το έργο κάνει χρήση διαλέκτων από επτά περιοχές
προκειμένου να αναδείξει το τεράστιο γλωσσικό ζήτημα. Η προσπάθεια του Κοραή με
τη μέση οδό της καθαρεύουσας προκρίθηκε τελικά ως λύση
ανάμεσα στους οπαδούς της αρχαΐζουσας και της καθομιλουμένης. Τα κορακίστικα
διακωμωδούσαν τις προτεινόμενες λύσης του Κοραή.
Ο συγγραφέας καταπιάνεται με ένα αδύνατο σημείο της
ομιλούμενης γλώσσας το οποίο δε μπορεί να αντιμετωπιστεί με ικανοποιητικό τρόπο
στο πλαίσιο της σοβαρής διαμάχης: την ύπαρξη τοπικών διαλέκτων. Τα κωμικά
αποτελέσματα εντέλει προκαλούν οι διάφορες οδηγίες ρυθμιστικού χαρακτήρα που
στοχεύουν στη γλωσσική τυποποίηση και εφαρμόζονται στην καθημερινή ομιλία.
Στο έργο βλέπουμε ένα φανατικό οπαδό της νέας
γλώσσας (καθαρεύουσα) να πνίγεται στην προσπάθεια του να παραγγείλει μία
λαχανοσαλάτα, για την οποία η υποτιθέμενη διορθωμένη σωστή λέξη περιέχει
τριάντα γράμματα (ελαδιοξιδιολατολαχανοκαρύκευμα), και συνέρχεται μόνο όταν
πείθεται να ξεστομίσει την αντίστοιχη λέξη (λαχανοσαλάτα).
Στο εν λόγω θέμα (γλωσσικό) θέση του συντάκτη
αποτελεί η προάσπιση της καθαρεύουσας ως ορθής επιλογής καθώς τη δεδομένη
ιστορική χρονική στιγμή ήταν απαραίτητη η χρήση της προκειμένου να
αποκαθαρθεί η ελληνική γλώσσα από τα τούρκικα, βουλγάρικα, αλβανικά κ.α.
στοιχεία με τα οποία είχε αναμιχθεί.
Το έργο σε γενικές γραμμές εξαίρει το ήθος του
Ανατολίτη-Έλληνα (Κερκυραίου, Χιώτη κλπ) της εποχής. Τέλος παίζεται από θιάσους
σε γεμάτα θέατρα ακόμη και στις μέρες μας...
Πηγές:
2)
Λίνος Πολίτης, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, εκδ.,
Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 2007
3)
Roderick Beaton, Εισαγωγή
στη νεότερη λογοτεχνία, Ποίηση και Πεζογραφία 1821-1992, μετφρ. Ε. Ζούργου-Μ.
Σπανάκη, εκδ. Νεφέλη 1996
Η ηχογράφηση έγινε το 1962 για την εκπομπή " Το θέατρο της Κυριακής"
Λαμβάνουν μέρος με τη σειρά που ακούγονται οι ηθοποιοί :
Ραδιοσκηνοθεσία : Κώστα Κροντηρά.
Η μεταφόρτωση έγινε από το κανάλι Ισοβιτης:
