Πολιτισμική Διαδρομή : Βαγγέλης Ρωμνιός

Τον περασμένο Μάιο με μεγάλη αγωνία περίμενα να ακούσω το έργο του αείμνηστου Βαγγέλη Ρωμνιού Χαρτοπόλεμος, από την «Πλατεία Θεάτρου» του «Αθήνα 9,84», ένα έργο του οποίου οι κριτικές και η επιτυχία του στο σανίδι δημιουργούσε μεγάλες προσδοκίες στον ακροατή. Δυστυχώς όμως απογοητεύτηκα…

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή…

Το έργο αποτελεί ραδιοφωνική διασκευή της ομώνυμης παράστασης, που ανέβηκε στο σανίδι για πρώτη φορά το 2017 στο θέατρο Ιλίσια Βολονάκη, και μετέπειτα για δύο χρόνια στο Θέατρο Γκλόρια (θα αναφερθώ μόνο στη ραδιοφωνική διασκευή του, καθώς δεν παρακολούθησα την δια ζώσης παράσταση). Σε μια εποχή, που η κρίση ήταν ακόμη νωπή, η παράσταση ξεχώρισε και αγκαλιάστηκε από κοινό και κριτικούς από την αρχή. Υπήρξε γενικά μια επιτυχημένη παράσταση.

Το πέρασμα της παράστασης στο ραδιόφωνο έγινε από τη συχνότητα του Αθήνα 9,84 τη Δευτέρα 24/05/2021. Τα έργα ηχογραφούνται σε ειδικά διαμορφωμένο στούντιο για τις ανάγκες της εβδομαδιαίας εκπομπής «Πλατεία Θεάτρου» από τον ηχολήπτη του σταθμού, Πάνο Αργύρη. Το εγχείρημα υποστηρίχθηκε από την εταιρεία Man non Troppo που ιδρύθηκε το 2012 (από τους Γιώργη Τσουρή και Βάλια Παπακωνσταντίνου) και δραστηριοποιείται θεατρικά στην Αθήνα. Το κείμενο ήταν του Βαγγέλη Ρωμνιού, η δραματουργική επεξεργασία του κειμένου και η μουσική του Γιώργη Τσουρή και η ραδιοσκηνοθεσία του Γιώργου Παλούμπη.

Η σχέση του θεάτρου με το ραδιόφωνο αναθερμάνθηκε, ως αντίδραση στην πανδημική συνθήκη που κρατά τα θέατρα κλειστά. Μέσα σ΄αυτές τις περιστάσεις το έργο εξέφρασε τη δημιουργική ανάγκη των συντελεστών να παραδώσουν κάτι, επίσης οι συντελεστές άλλαξαν πολλές φράσεις, για τις «ραδιοφωνικές ανάγκες του ώστε να παραμείνει ρεαλιστικό. Ας δούμε όμως την υπόθεση του έργου:

Σε ένα υποθηκευμένο σπίτι, έναν σύγχρονο «Βυσσινόκηπο», πέντε ήρωες, τρία αδέλφια, μια κοπέλα και ένας πωλητής, όλοι εκπρόσωποι της αντιηρωικής γενιάς των τριαντάρηδων στην Αθήνα της κρίσης, κρίνονται, αλληλοαγαπιούνται και αλληλοκατασπαράζονται. Σε μια μόνο μέρα παιδικά και ενήλικα τραύματα χρόνων βγαίνουν στην επιφάνεια. Η προσπάθεια για επιβίωση-οικονομική αλλά και συναισθηματική-οδηγεί στα άκρα με αναπάντεχη κατάληξη. Ένα σύγχρονο θρίλερ που θα μπορούσε να έχει εξελιχθεί στην διπλανή μας πόρτα. Ένας «Χαρτοπόλεμος» που θα σκορπίσει στον αέρα τις στάχτες μιας ολόκληρης κοινωνίας.

Φιλοδοξία του έργου ήταν να δώσει μια «γροθιά» στο στομάχι για τη σύγχρονη πραγματικότητα. Το μήνυμα όμως που περνάει ο Χαρτοπόλεμος είναι νοσηρό και συνάμα αστείο. Το μωσαϊκό του έργου συνθέτουν στοιχεία από κωμωδία, δράμα, αγωνιώδες θρίλερ και καθημερινότητας που συμπλέκονται χοντροκομμένα μεταξύ τους. Όλα αυτά επιχειρούν να προβάλλουν μια εξαθλιωμένη νεολαία που καταφεύγει αλόγιστα στα άκρα, ως αντίδραση στην οικονομική και ηθική κρίση που επί χρόνια βιώνει. Σαφώς και η γενιά των σημερινών τριαντάρηδων βίωσε την παρακμή και τη στέρηση, τα έτη μεταξύ 2010 και 2019, όμως δεν κατέφυγε στα άκρα. Προσαρμόστηκε, αγωνίστηκε και αγωνίζεται για τη νέα Ελλάδα, έγινε πολύ πιο λογική από την προηγούμενη γενιά των γονέων της. Λάθος λοιπόν η απόπειρα γενίκευσης των χαρακτήρων και της εκπομπής των νοσηρών καθολικών μηνυμάτων που παρουσιάζουν μια Ελλάδα που αρνείται να δώσει ανάσες ύπαρξης στη γενιά των τριαντάρηδων.

Υπήρξε εμβάθυνση στους χαρακτήρες μέσω της ραδιοφωνικής απόδοσης; Όχι. Και οι πέντε ηθοποιοί που ακούστηκαν έδειξαν ότι δεν κατανόησαν τη δυνατότητες που δίνει το ραδιοφωνικό θέατρο. Ήταν όλοι τους σφιγμένοι και μάλλον ανέτοιμοι για ένα τέτοιο εγχείρημα. Το αποτέλεσμα ήταν διάλογοι κουραστικής σαπουνόπερας τύπου «Λάμψης», το είδαμε αυτό και στη Γαλήνια εκδίκηση του Ορφανού το 2013. Τα ηχητικά εφέ ήταν επίσης φτηνά, βήματα και ομιλίες.

Ο σκηνοθέτης, Γιώργος Παλούμπης, σε συνέντευξη που παραχώρησε σε ιστότοπο θεώρησε τη συγκεκριμένη παράσταση μία από τις σημαντικότερες που έχει δημιουργήσει. Ήταν η πρώτη πρόταση για ραδιοσκηνοθεσία που είχε, και την αποδέχτηκε χωρίς δεύτερη σκέψη καθώς θεώρησε ότι το μέσο του ραδιοφώνου παρέμεινε αγνό. Σύμφωνα μ΄αυτόν το έργο έχει δύο αναγνώσεις: την καταγραφή της προηγούμενης κρίσης και την πραγμάτευση διαχρονικών αξίων. Εκτίθεται εν ολίγης ο άθλιος κόσμος που παραλαμβάνουν τα παιδιά από τους γονείς τους και η μετέωρη απόπειρα τους να προχωρήσουν στη ζωή. Είναι οικογενειακό δράμα και θρίλερ μαζί.

Ο σκηνοθέτης Γιώργος Παλούμπης

Πολύ σπουδαία καινοτομία αποτελεί η συνοδεία του έργου κατά τη διαδικτυακή προβολή από βίντεο οπτικής ερμηνείας στη νοηματική γλώσσα και εξειδικευμένους υπότιτλους για βαρήκοους και κωφούς. Παρόλαυτα όμως η επανεκκίνηση του ραδιοφωνικού θεάτρου απαιτεί μεγαλύτερη προσπάθεια και συγκέντρωση και λιγότερη αγγαρεία, ώστε να επέλθει η ποιότητα που θα το καθιερώσει ξανά…