Ο Πατέρας, του Αυγούστου Στρίμπεργκ. Το θέατρο της Δευτέρας.

 Αγαπητοί φίλοι, απόψε, πρόκειται να σας παρουσιάσω ένα αριστούργημα της Παγκόσμιας θεατρικής λογοτεχνίας, τον Πατέρα του Αυγούστου Στρίμπεργκ. Το έργο είναι ένα Νατουραλιστικό θεατρικό δράμα σε άμεση συνάρτηση με την Αρχαία Τραγωδία.

                                 

Ο Σουηδός συγγραφέας έγραψε το έργο το 1887 και το παρουσιάζει να εκτυλίσσεται στην εποχή του (στα τέλη του 19^ου αιώνα) μέσα σε μια οικογένεια που αποτελείται από τον πατέρα- Λοχαγό Λάσεν, τη μητέρα-Λάουρα, τη μητέρα της Λάουρας-γιαγιά, την παραμάνα του Λοχαγού, ενώ συμμετέχουν ακόμη ο αδελφός της Λάουρα (ο πάστορας) και ο γιατρός που ενοικιάζει κάποιο μέρος του σπιτιού.

Ο Στρίμπεργκ ως γνήσιος εκφραστής του Νατουραλιστικού θεάτρου του 19^ου αιώνα βλέπει με απέχθεια το γάμο και τις επιταγές του οικογενειακού βίου.

Τα δράματα του σουηδού δραματουργού ως μοντέρνες κοινωνικές τραγωδίες, οικονομημένης και σφιχτοδεμένης πλοκής, διακρίνονται για τον πλούτο της φαντασίας, τη δύναμη της σύλληψης, την περιπαθή εξομολόγηση του προσωπικού του μαρτυρίου (οικονομική δυσπραγία, ταξική διφυία, αντιφεμινισμός [έντονη έλξη για το αντίθετο φύλο, ταραγμένες σχέσεις με τη σύζυγό του Σίρι φον Έσσεν], «κόλαση» [περίοδος ψυχονευρικής κρίσης και στροφή προς τον μυστικισμό και την αλχημεία])

Δυο λόγια για την υπόθεση:

 Στον «Πατέρα», ο Στρίντμπεργκ παρακολουθεί τον έγγαμο βίο του Λοχαγού Αδόλφου Λάσσεν με τη γυναίκα του Λάουρα. Τους συναντάμε όταν οι δυο τους διαφωνούν για την ανατροφή και μόρφωση της κόρης τους Βέρθας. Πίσω από την επιμονή του λοχαγού να ορίσει το μέλλον της κόρης του κρύβεται η άποψη του πως πρέπει να μεταγγίζει και τη ψυχή του στο παιδί του. Η κατάσταση στο σπίτι εκτραχύνεται όταν η Λάουρα αφήνει να εννοηθεί πως ο λοχαγός δεν είναι ο φυσικός πατέρας της κόρης τους, την ώρα που υπονομεύει με κάθε τρόπο την επιστημονική έρευνα την οποία διεξάγει ο σύζυγός της. (monopoli.gr)

 

Η διαμάχη:

 Το έργο είναι μία αρένα συναισθημάτων και επιχειρημάτων με θέμα την αβυσσαλέα αντιπαράθεση θηλυκού-αρσενικού μέσα από τη διαμάχη δύο συζύγων ιδωμένη όμως από την ανδρική σκοπιά.

 Ο αναγνώστης ή ο θεατής συνήθως υιοθετεί, ασχέτως φύλλου, την οπτική του Στρίμπεργκ επειδή ο πατέρας αντιπροσωπεύει το λογικό, την ευθύνη, την ευθύτητα, την πνευματικότητα και τη γνώση, ενώ το θηλυκό (η μητέρα εν προκειμένω) εκφράζει το παράλογο, τη επιθυμία και την προκατάληψη.

  Σε όλο το έργο, λοιπόν, διαδραματίζεται μία διαμάχη.  Ας τη δούμε προσεκτικά:

 Σε πρώτο πλάνο η  σύγκρουση διαδραματίζεται ανάμεσα στον πατέρα και την μητέρα με αντικείμενο την ανατροφή του παιδιού τους. Ο πατέρας θέλει να στείλει την κόρη τους στην πόλη για να σπουδάσει δασκάλα, η μητέρα από την άλλη θέλει να την κρατήσει κοντά της  ώστε να την κάνει δασκάλα.Η αναπτυξιακή πορεία της  κόρης φέρνει φοβερούς τριγμούς σα θεμέλια της οικογένειας. Ποιος θα έχει τον τελευταίο καθοριστικό λόγο; Σε ποιον ανήκουν τα παιδιά; Στον πατέρα ή στη μητέρα;

 Στη διαμάχη η μητέρα προκειμένου να εμποδίσει τον πατέρα να επιβάλλει τη δική του απόφαση παίζει με τον ισχυρότερο φόβο επικαλούμενη το ίστατο, αλλά ψευδές, επιχείρημα ότι το παιδί δεν είναι δικό του. Ο ήδη κλονισμένος σύζυγος απομονωμένος λόγω των χειρισμών της χάνει την κυριαρχία του στην τύχη του παιδιού, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί στην τρέλα και την καταστροφή.

 Σε δεύτερο πλάνο εξελίσσεται ένας αδυσώπητος αγώνας ανάμεσα στα δύο φύλλα: άνδρας εναντίον γυναίκας. Επαναλαμβανόμενο θέμα σύγκρουσης μεταξύ τους η ψυχολογική ανωτερότητα.

 Σε ένα τρίτο πλάνο λαμβάνει χώρα η αντίσταση και η πάλη ενάντια στην κοινωνική αλλαγή που προμηνύεται: αλλαγή θέσης της γυναίκας, αμφισβήτηση του θεσμού του γάμου, της οικογένειας, της εκκλησίας, αλλά και η άνοδος της επιστημονικής σκέψης και έρευνας. Πρόκειται για αλλαγές που ο συγγραφέας έχει συλλάβει.

 

Η οικογένεια  

 Η  οικογένεια είναι ο ενδιάμεσος κρίκος ανάμεσα στο άτομο και την κοινωνία, είναι ένα μικρό σύνολο ατόμων που μπορεί να νοηθεί και ως σύστημα. Λειτουργεί σε συγκεκριμένα κοινωνικά πλαίσια με τη δική του δομή που μετασχηματίζεται και προσαρμόζεται στην αναπτυξιακή πορεία των μελών της και στις μεταβαλλόμενες καταστάσεις της κοινωνίας. Ο στόχος της είναι η διατήρηση της συνέχειας της και η προαγωγή της ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης κάθε μέλους της.

 

Η γυναικεία χειραφέτηση

 Ο λυσσαλέος αγώνας για επικράτηση ανάμεσα στη γυναίκα του και το λοχαγό διαλύει κάθε ψευδαίσθηση για τη σχέση του ζευγαριού και αναδεικνύει την καχυποψία, την υπονόμευση και την ανταγωνιστικότητα ανάμεσα στα δύο φύλλα, αποτέλεσμα χρόνιας προηγούμενης καταπίεσης και καταναγκασμού. Η χειραφετημένη γυναίκα από θύμα γίνεται θύτης, ενώ ο λοχαγός θα χάσει ότι πολυτιμότερο έχει: την κηδεμονία της κόρης του και οδηγείται στην τρέλα.

 Το νόημα της χειραφέτησης της γυναίκας, λοιπόν, αμφισβητείται έντονα, σύμφωνα με το Αύγουστο Στρίμπεργκ είναι επικίνδυνη επειδή θίγει το κυριότερο διακύβευμα της ανδρικής ταυτότητας και κυριαρχίας, την πατρότητα.

 Οι γυναικείοι χαρακτήρες σ’ ολόκληρο το έργο το Στρίμπεργκ είναι  τυπικές διαβολικές σφετερίστριες το κυρίαρχου ρόλου των ανδρών στην κοινωνία και το επιτυγχάνουν με δόλο, πονηριά και σκληρότητα. Οι γυναίκες έτσι θρυμματίζουν την ανώτερη ψυχοσύνθεση των ανδρών και εξαντλούν τις διανοητικές τους δυνάμεις.

Νατουραλισμός:

 Το έργο όπως προαναφέρθηκε κατατάσσεται  στα Νατουραλιστικά δράματα του συγγραφέα, εντούτοις εμπίπτει και σε άλλα καλλιτεχνικά ρεύματα (ωμός ρεαλισμός). Ο Νατουραλισμός του Στρίμπεργκ ξεπέρασε τα πρότυπα του γαλλικού Νατουραλισμού και στόχευε στην ανάλυση του ψυχισμού των ηρώων και των αοράτων μεταξύ τους σχέσεων όπως θα αποκαλύπτονται κάθε φορά στις συγκρούσεις.

 Πρόκειται για την προ-Ινφέρνο (περίοδος διατάραξης της ψυχική και πνευματικής του υγείας) περίοδο λογοτεχνικής παραγωγής του Στρίμπεργκ. Η αίσθηση ότι η επίγεια ζωή είναι μια κόλαση στην οποία άνδρες και γυναίκες είναι αναγκασμένοι να αντέξουν είναι κυρίαρχη. Οι ήρωες ζουν έναν εφιάλτη στον οποίον υποφέρουν για αμαρτίες που διαπράχθηκαν στην προηγούμενη φάση της ύπαρξης τους

Το τραγικό στοιχείο

 Στο έργο πραγματώνεται μία συνειδητή αναγωγή σε πρόσωπα και μορφές της Αρχαίας Τραγωδίας. Η αναβίωση παλιών θεοτήτων και η αναγωγή των πρωταγωνιστών σε πρόσωπα και καταστάσεις της Αρχαίας Ελληνικής Τραγωδίας, όπως Αγαμέμνονας-Κλυταιμνήστρα, ευνουχισμός Ουρανού από τη Γη κλπ, είναι ολοφάνερη. Εδώ όμως στη θέση της αρχαίας μοίρας και των θεόσταλτων χρησμών τοποθετούνται βιολογικές σφραγίδες, και έτσι συγκροτείται μία μοντέρνα τραγωδία με κεντρική ιδέα την πάλη ανάμεσα στη Μητριαρχία και την Πατριαρχία.

 Η αρχέγονη πάλη ανδρών και γυναικών εγγράφεται μέσα στην αστική ζωή και στην ηθική του προτεσταντικού βορρά. Ο άνδρας, πατέρας της αστικής τάξης, οδηγείται στην τρέλα όταν του αμφισβητείται η βεβαιότητα της φυσικής νομοτέλειας. Η γυναίκα δεν είναι αστή κυρία αλλά η φύση και η έκφραση της γονιμότητας. Την ώρα που ο άνδρας χτίζει τον κόσμο μέσα από αξιώματα και επιχειρήματα η γυναίκα πράττει το ίδιο μέσω του σώματός της.

 Ο Στρίμπεργκ απορρίπτει εν τέλει τη γυναίκα εκδικητή και ιεροποιεί τη γυναίκα μητέρα. Στη σύγκρουση ανδρικής λογικής και γυναικείου ενστίκτου προσπαθεί να συμβιβάσει τη γυναίκα ως σκεύος ηδονής και τέμενος οδυνών. Τη γνωστή από τη μυθολογία γυναίκα Ομφιάλη (κόρη του Ιαρδάνου, του βασιλιά της Λυδίας, γνωστή από τις περιπέτειες της με τον Ηρακλή) και τον ομφάλιο λώρο.

 Κλείνοντας θα πρέπει να αναφέρουμε ότι ο Στρίμπεργκ στον Πατέρα θα μεταφέρει (όπως  στον Πελεκάνο) μία ακόμη προσωπική του τραυματική εμπειρία, όταν η πρώτη του αριστοκρατικής καταγωγής Φιλανδή σύζυγος του θα υποστηρίξει ότι δεν είναι ο βιολογικός πατέρας των παιδιών του. Ύστερα από αυτήν την τραυματική εμπειρία ο Στρίμπεργκ θα πάρει διαζύγιο και θα γράψει τον Πατέρα. Γραμμένο το 1887, δέκα χρόνια σχεδόν μετά το Κουκλόσπιτο του Ίψεν, όπου πρώτη φορά θα εκφραζόταν τόσο τολμηρά στο σύγχρονο θέατρο η διεκδίκηση της γυναικείας ταυτότητας, πρωτίστως ως καθήκον χειραφέτησης από τα δεσμά του παραδοσιακού της ρόλου, ο Πατέρας (ακόμα και η επιλογή του τίτλου είναι ενδεικτική της θέσης που υιοθετεί ο συγγραφέας) αμφισβητεί ξεκάθαρα το νόημα μιας τέτοιας χειραφέτησης και προκαλεί ανάμεικτες αντιδράσεις.

Θεατρική σκηνοθεσία: Αλέξης Μινωτής. 

Τηλεοπτική σκηνοθεσία: Γιώργος Αγαθονικιάδης.

Συγγραφέας: Αύγουστος Στρίντμπεργκ.

Μετάφραση & διασκευή κειμένου: Νίκος Γκάτσος.

Βοηθός σκηνοθέτης-μουσική επιμέλεια: Γιώργος Μεσσάλας.

Σκηνικά-κοστούμια: Βασίλης Βασιλειάδης.

Διεύθυνση παραγωγής: Στέλιος Αντωνιάδης.

Παίζουν: Αλέξης Μινωτής, Νέλλη Αγγελίδου, Ιάκωβος Ψαρράς, Δημήτρης Ντάρλας, Γιώργος Παρτσαλάκης, Γιώργος Τσιτσόπουλος, Μαρία Μοσχολιού, Πένυ Παπουτσή.

Η μεταφορά έγινε από το κανάλι GPITRAL7 Radio on ... Έαρ:

Πηγές:

 www.dramatotherapia.gr,

 www.athensvoice.gr,

 www.ελculture.gr,

 www.Monopoli.gr, 

Αραβάνης Σ., Αύγουστος Στρίμπεργκ (1849-1912), 2009.

Μποζίζιο Π., Ιστορία του Θεάτρου, 2010.

Πετράκου Κ.’ Οδηγός μελέτης: Ο Πατέρας του Στρίμπεργκ, εκδ. Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Λευκωσία 2020.

Ιστορία της Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας από τις αρχές του 18^ου αιώνα έως τον 20^ο αιώνα, εκδ Ε.Α.Π., Πάτρα 2000.

-Ο Παύλος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1978 στη Δράμα, μεγάλωσε στις Σέρρες και έζησε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Από το 1996 εργάζεται στο δημόσιο σε διάφορες διοικητικές θέσεις. Είναι απόφοιτος της Σχολής Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, της Σχολής Αστυφυλάκων της Αστυνομικής Ακαδημίας, της Σχολής Επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης ΕΛ.ΑΣ., και της Σχολής Ελληνικού Πολιτισμού, του Τμήματος Ανθρωπιστικών. Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά.

 

Ο Πελεκάνος, του Αυγούστου Στρίμπεργκ. Ραδιοφωνικό Θέατρο

  Αγαπητοί φίλοι καλησπέρα σας, απόψε θα σας παρουσιάσω ένα θεατρικό έργο που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον από πολλές απόψεις. Πρόκειται για τον  ¨Πελεκάνο¨ του Σουηδού συγγραφέα Αυγούστου Στρίμπεργκ. Ο ´´Πελεκάνος´´ είναι το αυτοβιογραφικό του Στρίμπεργκ, όπως χαρακτηρίστηκε από πολλούς με κεντρικό άξονα την προσωπικότητα του ίδιου του Αύγουστου Στρίμπεργκ.

               

  Το  έργο γράφτηκε το 1907 και ανήκει στην Τρίτη περίοδο  δημιουργίας του Σουηδού συγγραφέα, ενώ τα θέματα που πραγματεύεται είναι: ο θάνατος, η σεξουαλικότητα, η ζοφερότητα και η βιαιότητα των οικογενειακών σχέσεων. Εκείνη την περίοδο ο Στρίμπεργκ βρέθηκε στα πρόθυρα της τρέλας ύστερα από το οδυνηρό γι' αυτόν τρίτο διαζύγιο, ευρισκόμενος έτσι σε απόγνωση ζήτησε την φροντίδα της αγαπημένης αδερφής του.

  Η αδερφή του όμως τον βασάνισε με την αποτρόπαια συμπεριφορά της στο διάστημα που παρέμεινε σπίτι της για να τον φροντίσει, έτσι το έργο στην πραγματικότητα αποτέλεσε μία εκδικητική Σονάτα εναντίων της έως τότε αγαπημένης του αδερφής. Στην πρωταγωνίστρια-μητέρα του έργου ο Στρίντμπεργκ αντικατοπτρίζει την αδερφή του, ενώ στο τέλος την υποχρεώνει να αποκαλύψει τον πραγματικό της εαυτό και να ταπεινωθεί μπροστά στα παιδιά της.

                                  

  Ο Στρίμπεργκ ήταν όμως και γιος δούλας-παραδουλεύτρας της οικογένειας του πατέρα του, ο οποίος τη στεφανώθηκε λίγο πριν  τη γέννηση του. Στα δεκατρία του χρόνια ο Σουηδός συγγραφέας χάσει τη μητέρα του και ο πατέρας του θα νυμφευθεί τη γκουβερνάντα του μικρού Αύγουστου, η οποία θα τον καταπιέσει. Το στίγμα ´´γιος της δούλας´´ θα διαμορφώσει το μισογυνισμό του.

Ο Αύγουστος Στρίμπεργκ

Η εξέλιξη του έργου

 Τρεις γιοι και τρεις κόρες, ως δύο πρόσωπα σε ποικίλες παραλλαγές σχέσης, μοιράζονται την ίδια κι απαράλλαχτη μάνα. Η μητέρα τίκτει. Η μητέρα γεννά. Η μητέρα αναθρέφει με το γάλα της τα παιδιά της. Η μητέρα αγαπά άνευ όρων και αιτίας. Η μητέρα δεν στερεί. Η μητέρα απλά υποφέρει και φέρει εις πέρας ένα ανομολόγητα ιερό καθήκον, να θυσιάζει την υπόστασή της για χάρη των παιδιών της.

  Η μητέρα-πελεκάνος απλά τίκτει. Η μητέρα-πελεκάνος δεν γεννά, δεν έχει γάλα, δεν στερείται, δεν υποφέρει, δεν θυσιάζεται, δεν αγαπά άνευ όρων και αιτίας. Αποτελεί ένα πρότυπο μιας άλλης μάνας διαφορετικής, μη κατακριτέας ωστόσο. Η μητέρα-πελεκάνος στερεί από τα παιδιά της, βάζει όρια στον εαυτό της και στην οικογένειά της, βγαίνει από τη “μάχη της θυσιαστικής αγάπης” αλώβητη κι ακμαία. Στη συνείδηση όλων, η μητέρα αυτή δεν έχει μητρικό ένστικτο, δεν μοιάζει με τη δική μας μάνα, δεν θεωρείται ιερή κι αξιοσέβαστη. Αυτή η μητέρα σπαρταρά μόνη της στο πάτωμα. Έχει τις ενοχές της, φοβάται τη μοναξιά, έρχεται σε σύγκρουση με τα παιδιά της, προσπαθεί διαρκώς να αποδείξει. Επιδιώκει να τεκμηριώσει τη συναισθηματική και ηθική βάση της στέρησης και της μη ικανοποίησης των αναγκών των παιδιών της.

  Η μητέρα-πελεκάνος ερωτεύεται και απιστεί, απομακρύνεται από την ηθική και τη συναισθηματική διάσταση της  . Βιώνει και μετουσιώνει στο απόλυτο τα ένστικτά της. Κάνει τη ζωή της πλουσιότερη κι ομορφότερη, αγαπά τις κοσμικότητες και τις απολαύσεις, απολαμβάνει τα ταξίδια και το καλό φαγητό. Αφήνοντας τα παιδιά της να καλύπτουν μόνο τις βασικές τους ανάγκες, καταδικάζεται και ενοχοποιείται. Θεωρείται ένοχη για όλα και σαν αποδιοπομπαίος τράγος διώκεται και περιθωριοποιείται. Δεν θεωρείται μητέρα πλέον. Απεμπολεί τον μητρικό της ρόλο και   μια γυναίκα-σκύλα που ανέκαθεν προσανατολίζεται μόνο στις δικές της ανάγκες. Ο σύζυγος-πατέρας δεν  , παρά μόνο ως ελατήριο στα οικονομικά ζητήματα της οικογένειας. Ο πατέρας θυματοποιείται και αθωώνεται λόγω χαμηλών προσδοκιών και της πάντοτε υποστηρικτικής κοινής γνώμης. Τα παιδιά της μητέρας-πελεκάνου την αμφισβητούν, σκέφτονται, θυμώνουν και ενεργοποιούνται στο να καλύψουν τις ανάγκες τους, βασικές και μη. Τα παιδιά της μητέρας-πελεκάνου ασύστολα και δυναμικά αποχωρούν από τη φωλιά τους. Ρίχνουν κυριολεκτικά μαύρη πέτρα πίσω τους. Τα παιδιά της μητέρας-πελεκάνου αποχωρούν απόλυτα και δίχως καμία ένοχή, για να χτίσουν τη δική τους ζωή. Και ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω.

Επιπλέον στοιχεία για το έργο.

  Μια μητέρα λοιπόν, αδιαφορεί για την ανατροφή των παιδιών της και ταυτόχρονα θέτει σε προτεραιότητα τις δικές της ανάγκες, η σχέση της με τα παιδιά της αποκλιμακώνεται συναισθηματικά και αμαυρώνεται επικίνδυνα από τους χειρισμούς επιβίωσης της στο πλαίσιο της ανασφάλειας που δημιουργείται στην οικογένεια μετά το θάνατο του πατέρα. Η  αποσύνθεση του οικογενειακού θεσμού, χαμένη αξιοπρέπεια η υποτίμηση της ανθρώπινης υπερηφάνειας, η αντιστροφή των ρόλων (θύτη-θύματος) μέσω ενός ανελέητου παιχνιδιού εκδίκησης σε συνδυασμό με τη σαδιστική εξωτερίκευση των μη διαχειρίσιμων συναισθημάτων του των ηρώων.

  Το έργο διερευνά τους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι εγκλωβίζονται σε εμμονές, φοβίες και ενοχές. Η πραγματικότητα που βιώνεται στην παιδική ηλικία είναι γνωστό ότι διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στην ψυχοσύνθεση και την εξέλιξη ενός ανθρώπου. Το εξπρεσιονιστικό στοιχείο μέσα σε όλα αυτά επικρατεί.

  Οι ήρωες του έργου, είναι αιχμάλωτοι μιας μοίρας που τους παρουσιάστηκε ως μοναδική, μολονότι καταραμένη, παλεύουν στα τυφλά για να ανακαλύψουν την αλήθεια που δεν ειπώθηκε ποτέ, ώστε να μπορέσουν να διακρίνουν εναλλακτικές επιλογές και να ενηλικιωθούν σωστά.

  Σε γενικές γραμμές ο Στρίμπεργκ είναι πεπεισμένος ότι ο νατουραλισμός είναι κάτι παραπάνω από λεπτομερή καταγραφή, έτσι λοιπόν διατρανώνει την πίστη του στη φύση και αναζητά τις συγκρούσεις εκεί που γίνονται οι πιο αιματηρές μάχες: στις σχέσεις των δύο φύλων, στις ψυχολογικές διακυμάνσεις, στις σεξουαλικές επιθυμίες, στην κληρονομιά του παρελθόντος κλπ. Επιπρόσθετα ο Σουηδός συγγραφέας βλέπει με καχυποψία και απέχθεια το γάμο και τις επιταγές του οικογενειακού βίου. 

  Μελετώντας το συγκεκριμένο έργο το μόνο που μας μας μένει να φωνάξουμε στο τέλος είναι:

  "Αλίμονο στη μάνα που δεν θυσιάζεται για τα παιδιά της! Αλίμονο στη μάνα που θέτει σε προτεραιότητα τον εαυτό της! Αλίμονο στη μάνα που αμαυρώνει τους άγραφους νόμους της μητρότητας και της συζυγικής πίστης!!"

  Η μεταφόρτωση έγινε από το κανάλι "Ραδιοφωνικό θέατρο"

                              

• Directed By – Διαγόρας Χρονόπουλος
• Music Consultant [Μουσική Επιμέλεια] – Γιώργος Παπαδάκης (2)
• Supervised By – Μάρα Καλούδη, Σιδερής Πρίντεζης
• Technician [Ψηφιακή Επεξεργασία] – Μίνως Μαμαγκάκης
• Translated By, Adapted By (Text) [For Radio] – Αλίκη Αλεξανδράκη
• Voice Actor – Α. Βλάχου*, Β. Βανίτα*, Ε. Κουμαριανού*, Δ. Χρυσομάλλης*, Ν. Τσακίρογλου*

Note

"Το Μικρό Θέατρο στο Β΄ Πρόγραμμα"

Broadcast in 1977.

ΠΑΥΛΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, ΑΝΩΤΕΡΟΣ ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΥΠΑΛΛΗΛΟΣ, ΠΤΥΧΙΟΥΧΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ.

Πηγές: ΣΚΑ´Ι´, Αθηνόραμα, Λιφο, ΚουλτούρΝάου, ΝιουποστΝιουποσττ, Ιστορία της Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας (ΕΑΠ) 

Η σονάτα των φαντασμάτων, του Αυγούστου Στρίμπεργκ. Ραδιοφωνικό θέατρο

Απόψε το βράδυ η Πολιτισμική Διαδρομή πιστή στο ραντεβού της με το ραδιοφωνικό θέατρο θα σας παρουσιάσει ένα έργο με ιδιαίτερη θέση στο παγκόσμιο ρεπερτόριο, πρόκειται για τη "Σονάτα των Φαντασμάτων¨του Αυγούστου Στρίμπεργκ (1849-1912).

Το έργο γράφτηκε το 1907, λίγο πριν το θάνατο του μεγάλου Σουηδού συγγραφέα και γνώρισε εντυπωσιακή επιτυχία. Η Σονάτα είναι αναμφίβολα το πιο γνωστό και πολυσυζητημένο έργο του Στρίμπεργκ και συνοψίζει ολόκληρη την ψυχική και καλλιτεχνική του πορεία.

Το έργο ανήκει στην κατηγορία των θεάτρικών δωματίου του Στρίμπεργκ, τα οποία έχουν ως χαρακτηριστικό την πραγμάτευση ενός θέματος σε βάθος, που ενώ κινήται στο χώρο της φαντασίας στηρίζεται στην ανθρώπινη εμπειρία και παρατήρηση.

Το έργο είναι χωρισμένο σε τρεις πράξεις κατά το πρότυπο μιας τριμερούς φόρμας μίας μουσικής σονάτας.

Η υπόθεση του έργου:

Ένας νεαρός φοιτητής βρίσκεται σε κάποιο μυστηριώδες σπίτι όπου, πέρα από το

πρόσωπο τού γέρου Χούμελ και τη γοητευτική κοπέλα που συναντά και τον θέλγει,

έλκεται και από το ίδιο το περιβάλλον του σπιτιού με την ομορφιά και την πολυτέλεια

του. Στην πορεία, ωστόσο, ο φοιτητής θα καταλάβει την πολλαπλή και αενάως

μεταβαλλόμενη υφή προσώπων και πραγμάτων. Στο έργο κυριαρχεί η προβολή του

υποσυνείδητου ως η κατ' εξοχήν δύναμη που μορφώνει τη ζωή και την ύπαρξη. Τα

πρόσωπα είναι αιχμαλωτισμένα μέσα σε μάσκες( εξαιρετικό μακιγιάζ ), που τις

συντηρούν με πυρετώδη ένταση, ως τη στιγμή που ο εγκλωβισμένος εαυτός

ξεχύνεται με δαιμονική δύναμη, για να καταστρέψει και να καταστραφεί. Ο κόσμος

της τρέλας, της οδύνης, του εφιάλτη ή του ονείρου αποκαλύπτεται σε όλο του το

μεγαλείο...

Το σκηνικό του έργου είναι αυτό που απαντά ο θεατής σε όλα τα έργα του Στρίμπεργκ: Ένα σπίτι με τηλέφωνο και νερό σε μία πόλη του 20ου αιώνα. Το έργο επίσης ισορροπεί ανάμεσα στο κωμικό και το τραγικό μεταιχμιακά καθώς υπάρχει πλήθος κωμικών σκηνών. Έτσι λοιπόν μοιραία το παρόν θα γελοιοποιεί το παρελθόν...

ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ:

Τα πρόσωπα που συνθέτουν το έργου είναι βρικόλακες, φαντάσματα και μούμιες. Απόκοσμες και φαντασιακές φιγούρες που κινούνται μέσα σε απόκοσμα μεσοαστικά δωμάτια. Περισσότερο φαντασιακά είναι ο Χούμελ και η πρώην μνηστή του. Παρόλαυτά όμως είναι ταυτόχρονα και πρόσωπα υπαρκτά που ζουν...

Ο Χούμελ...

Αποτελεί το κεντρικό πρόσωπο του έργου κει είναι τοκογλύφος, κλέφτης ψυχών και βρυκόλακας. Πρόκειται για έναν αιμοδιψή εξουσιαστή, ταυτόχρονα είναι ένας καταχθόνιος σακάτης που χρησιμοποιεί τον φοιτητή ως μακρύ του χέρι.

Ο φοιτητής...

Αρχικά είναι καλόκαρδος, στην πορεία όμως γίνεται κυνικός. Ποθεί την απλησίαστη δεσποινίδα που βρίσκεται στο δωμάτιο των Υακίνθων του οποίου οι τοίχοι αποπνέουν θάνατο.  Το όνειρο του καταλήγει στο θάνατο φθαρμένο από τα ψεγάδια, δηλητηριασμένο από το φαγητό και μολυσμένο από τον αέρα αυτού του κόσμου.

Ο αξιωματικός...

Δεν είναι αξιωματικός τελικά αλλά υπηρέτης.

Η μούμια...

Αποδομείται και αυτή. 

Η αξιολάτρευτη κόρη...

Είναι άρρωστη.

Η μαγείρισσα...

Την έχουν φορτωθεί εξαιτίας των αμαρτιών της.

Στη θέση των αληθινών προσώπων βρίσκονται συμβολικές μορφές. 

Περαιτέρω στοιχεία για το έργο:

Το έργο θα αποτελέσει ένα ονειρόδραμα,  με συνειρμική δομή που θα στηριχθεί στη λογική του ονείρου. Σύμφωνα με το Στρίμπεργκ, όλα θα είναι δυνατά και πιθανά, ενώ το υποσυνείδητο μορφώνει τη ζωή και την ύπαρξη. 

Ιδεαλιστικές παραστάσεις εναλλάσσονται εφιαλτών σε διάφορα στάδια κατάπτωσης.

Καθώς τα πέπλα της ψευδαίσθησης θα υποχωρούν σταδιακά, θα διαφαίνεται ολοένα και περισσότερο η κρυφή φύση της ζωής. Ο κόσμος της τρέλας, του ονείρου και του εφιάλτη θα αποκαλυφθεί σε όλο το μεγαλείο του. Το έργο θα κινηθεί ανάμεσα στη φαντασία και στην πραγματικότητα.

Οι ήρωες θα γίνονται θύματα και κατόπιν τα θύματα θα μετατρέπονται σε θύτες...

Υποσυνείδητα θα απομυθοποιηθεί η ανθρώπινη σάρκα την οποία, και ο ίδιος ο χρόνος θα την επιθυμεί πάντα ευάλωτη και θνησιγενή .

Ο χώρος και ο χρόνος θα καταρρίπτονται από το συγγραφέα χωρίς να ενδιαφέρει η λογική συνέχεια. Η δράση γενικά θα αναιρεί το χώρο και το χρόνο.

Τελικά στον κόσμο των φαντασμάτων δεν θα υπάρξει εντιμότητα και η αλήθεια πάντοτε θα σκοτώνει.

Η κατάταξη του έργου σε κάποια κατηγορία γραφής ή δραματουργία θα αποτελέσει δύσκολη υπόθεση. Πάντως θα είναι κυρίαρχος ο εξπρενσιονισμός της παραίσθησης μέσα από την ψευδή θεώρηση της ζωής. Το υποσυνείδητο τελικά θα κυριαρχήσει και θα διαμορφώσει την ζωή και την ύπαρξη.

Το έργο ηχογραφήθηκε το 1989 σε σκηνοθεσία Πέτρου Παναμά.

Ερμηνεύουν οι ηθοποιοί: Μαρία Σιουρούνη, Δημήτρης Καταλειφός, Γιώργος Μοσχίδης, Νίκος

Γαροφάλλου, Νίκη Κρεούζη, Ηλίας Πλακίδης, Χρήστος Δοξαράς, Τώνης Γιακωβάκης, Κίττυ

Αρσένη, Κάτια Γέρου, Νανά Κακκαβά.

Ένας εξαίρετος ηθοποιός ο Γιώργος Μοσχίδης θα υποδυθεί τον Χούμελ. Πρόκειται για έναν ηθοποιό, τον οποίον έχουμε συνηθίσει σε δευτεροκλασάτους ρόλους στον κινηματογράφο, η φωνή του οποίου σε συνδυασμό με το ρόλο που υποδύεται θα σας συγκλονίσει... (Αρκετά συχνό φαινόμενο στο ραδιοφωνικό θέατρο)

Ο ηθοποιός Γιώργος Μοσχίδης.

Η μεταφόρτωση πραγματοποιήθηκε από το glob tv, κανάλι του youtube.

Πηγές:

Το βήμα, Η Αθηναϊκή, Θεατρική ομάδα Θεσσαλονίκης,episkinis.