Λίγα λόγια για την υπόθεση:
Ο γιος μιας εύπορης οικογένειας επιστρέφει μετά από πολλά χρόνια απουσίας στο πατρικό του σπίτι, όλοι αγωνιούν να δουν την εξέλιξη του, σταδιακά αποκαλύπτονται πράγματα για το παρελθόν του, ενώ ανακαλύπτει ότι σιγά-σιγά πέφτει στις παγίδες που έχει στήσει ο ίδιος...
Περεταίρω στοιχεία:
Πρόκειται για ένα έργο από αυτά της νιότης της συγγραφέως και έχει μείνει γενικά στη σιωπή, καθώς δεν έχει ανέβει τις τελευταίες δεκαετίες σε κάποιο θέατρο. Το έργο ανήκει στην κατηγορία αυτών του Θεάτρου του Παραλόγου.
Ας δούμε όμως τι λέει η ίδια, για την κατάληξη της, να συγγράφει τελικά έργα θεάτρου παραλόγου:
Όμως τότε κατάλαβα πως έπρεπε ν’ αρχίσω από πολύ μακριά, από την παιδική μου ηλικία, γιατί πριν μυηθώ, ως συγγραφέας, στο θέατρο του παραλόγου, είχα ζήσει την αίσθηση του παραλόγου. Παιδί της Κατοχής, έζησα τον πρώτο φόβο και την πρώτη επαφή με το παράλογο μιας τεράστιας ανθρώπινης εξόντωσης. Τα παιδικά μου χρόνια σημάδεψαν ολόκληρη την ζωή μου και το έργο μου. Τα τραύματα εκείνα, αλλοιωμένα από τον χρόνο και την μνήμη, από την μυθοποίηση της φαντασίας, αυτή την μεταμορφωτική λειτουργία που είναι η άμυνα του μυαλού μπρος στο παράλογο της ζωής, τα κουβαλώ σε όλα μου τα βιβλία. Κάποτε είχαν γίνει όνειρα. Όνειρα που μεταποιούσαν την τραυματική εκείνη πραγματικότητα με έναν θαυμαστό τρόπο. Κι εγώ, για χρόνια, βυθιζόμουν μέσα τους να βρω τα θρύψαλα από τον βιωμένο μου χρόνο, να βρω το συμβολικό νόημα της κάθε μεταμόρφωσης. Σήμερα πιστεύω πως το μεγαλύτερο μέρος της αλήθειας μας είναι στα όνειρα.
Από αυτήν την ψυχική διεργασία – όνειρα και αυτοανάλυση της τραυματικής εμπειρίας – έμαθα πως ο υπερρεαλισμός είναι ένας θρίαμβος της πραγματικότητας. Υπάρχουμε σε παράλληλα επίπεδα, σε παράλληλες πραγματικότητες, αναδυόμενες μια μέσα από την άλλη, θραύσματα από μνήμες και όνειρα, από λάμψεις του βιωμένου μας χρόνου.
Λοιπόν, το δικό μου θέατρο του παραλόγου, τα έργα που έγραψα (ακόμα και ο υπερεαλισμός που υπάρχει στα μυθιστορήματά μου), βγήκαν μέσα από εκείνη την «μεταμορφωτική λειτουργία» του Εγώ. Με αφετηρία, σαν ακατέργαστο υλικό: τα χαλάσματα της γειτονιάς, στην Λήμνο, με τις σπασμένες οβίδες και το αυλάκι το αίμα. Ο φόβος της βάναυσης πραγματικότητας, που το παιδικό μυαλό έπρεπε να υπερβεί, με μοναδικό όπλο την μεταποίησή της, την μυθοποίησή της, όπως έγινε με τα όνειρα.
Από τότε ξέρω πως το όνειρο έχει μια καταλυτική δύναμη. Εισδύει μέσα στην πραγματικότητα και την αποσυνθέτει. Γι’ αυτό, λέω πάλι, προσωπικά πιστεύω πως εκεί βρίσκεται το μεγαλύτερο μέρος από τις αλήθειες μας: σ’ αυτήν την μεταμορφωτική, την υπερρεαλιστική λειτουργία του Εγώ μας.
Όταν λοιπόν έφτασα στο Παρίσι, ήμουν ήδη έτοιμη για το Θέατρο του Παραλόγου. Βέβαια, με βοήθησαν τα έργα του Beckett, του Ιονέσκο, η φιλοσοφία των έργων αυτών, καθώς και η υπαρξιακή φιλοσοφία του Σάρτρ και του Αλμπέρ Καμύ, ο θεατρικός στοχασμός του Αρτώ, αλλά και τα μαθήματα στην Σορβόννη με τον Bernard Dort και τον Henri Gouiller. Θυμάμαι, η πρώτη εργασία που έκανα στην Σορβόννη, ήταν μια ομιλία με θέμα «Το σύγχρονο τραγικό στοιχείο στα έργα του Samuel Beckett, σε αντιπαράθεση με την αρχαία τραγωδία”. Και έφτασα στην προσωπική μου απομυθοποίηση. Η μεταφυσική του κόσμου και τα επίπεδα της ύπαρξης, η τραγικότητα του υπαρξιακά μόνου, όλα αυτά οδηγούσαν στην βεβαιότητα πως ο άνθρωπος είναι τραγικά μόνος πάνω στην γη, στέκεται μπρος στο πεπρωμένο της ζωής του γυμνός και απρόσωπος, απομυθοποιημένος.
Αυτή η αντίληψη με είχε οδηγήσει στην δική μου υπαρξιακή ώρα. Ήταν η στιγμή που βίωνα κατακόρυφα την έννοια της ύπαρξης, σαν μια τομή κάθετη μέσα στην συνείδηση. Γιατί, για να φτάσεις στην βίωση του παραλόγου ως θεμελιακού νόμου της ζωής, πρέπει να έχεις ζήσει ο ίδιος την γυμνότητα της ύπαρξης, την μεταφυσική του λόγου και του πράγματος, να βρεις πως η σχέση σου με τον χρόνο και τον χώρο είναι μια λειτουργία της δικής σου νόησης, πως εσύ μόνος υπάρχεις στο κέντρο του κόσμου, πως το πεπρωμένο του είναι και δικό σου, και πως δεν γίνεται να ξεφύγεις από αυτό, πως είναι παγίδα. Και τότε συνειδητοποιείς πως είσαι παγιδευμένος μέσα σε αυτή την άγνωστη μεταφυσική παγίδα.
Από το σημείο αυτό αρχίζει η μεταμορφωτική λειτουργία της σκέψης: Ο υπερρεαλισμός. Και το Θέατρο του Παραλόγου είναι ένας υπερρεαλισμός καταστάσεων, όπως η ποίηση είναι υπερρεαλισμός του λόγου. Γι’ αυτό και το Θέατρο του Παραλόγου δεν δίνει προκατασκευασμένες συγκινήσεις, αλλά ανασύρει από τον θεατή τα προσωπικά του βιώματα, τον φέρνει μπρος στις δικές του αλήθειες, μπρος στον δικό του υπαρξιακό τρόμο.
Έτσι όταν βρέθηκα στο Παρίσι, σχεδόν κατευθείαν από τα ερημικά βράχια του νησιού μου, έζησα αυτή την ανάδυση των ψυχικών πεδίων από την τραυματική παιδική μου ηλικία, και αισθάνθηκα έτοιμη να γράψω θέατρο του παραλόγου. Και το πρώτο που έγραψα ήταν το Γυάλινο Κιβώτιο.
Η παράσταση έκανε τηλεοπτική πρεμιέρα την 20 Νοεμβρίου 1978 στην εκπομπή της Κρατικής Τηλεόρασης: Το Θέατρο της Δευτέρας, στην πρώτη τηλεοπτική περίοδο. Διάρκεια: 148'. Η σκηνοθεσία ήταν του Πέτρου Λεωκράτη.
Ηθοποιοί: Μαρία Αλιφέρη (Αλίς)
, Μαρία Ζαφειράκη (Δανάη,
μάνα) , Ελένη Ζαφειρίου (Βάσα,
οικονόμος) , Τρύφων Καρατζάς (Αλέκος)
, Γιώργος Καραφάς (Στέφανος)
, Αλεξάνδρα
Λαδικού (Ρέα) , Κωστής Μαλκότσης (αστυνόμος) , Βασίλης Μητσάκης (Πέτρος,
πατέρας) , Γιώργος Μιχαλάκης (Στράτος)
, Παναγιώτης
Παναγόπουλος (I) (Βάγγος) , Κώστας
Πανουργιάς (Τζόνι, μπάρμαν) , Γιώργος
Παυλικανίδης (Ζώης) , Γιώργος Τζώρτζης
(I) (Δημήτρης) , Καίτη
Τριανταφύλλου (Κάλλια).
Την παράσταση μπορείτε να παρακολουθήσετε από το αρχείο της Ε.Ρ.Τ.:
https://archive.ert.gr/category/teniothiki/sira/theatro-paragoges-ert/
Θα κλείσουμε παραθέτοντας λίγα λόγια για τη συγγραφέα:
Γεννήθηκε
στη Μύρινα της Λήμνου,
έλκοντας την καταγωγή της από τη Μικρά Ασία. Από τα νεανικά
της χρόνια ασχολήθηκε με τη συγγραφή.
Από το ακριτικό
νησί της Λήμνου εξέδωσε την πρώτη ποιητική της συλλογή Συναντήσεις.
Πρώτος ο Οδυσσέας
Ελύτης την αποκάλεσε «ποιήτρια» και έγραψε πως ο ποιητικός της
λόγος είναι «ώριμος» και «τείνει να συλλάβει την παρθενικότητα και τη
μοναδικότητα των πραγμάτων». Διορίστηκε υπάλληλος στο Επαρχείο Λήμνου,
κατόπιν διαγωνισμού. Ευθύς έδωσε εξετάσεις στο Πάντειο
Πανεπιστήμιο και το 1963 πήρε το πτυχίο με απόσπαση στη
Νομαρχία Αττικής.
Έχει τιμηθεί με
τα εξής βραβεία:
• 1996: Βραβείο
λογοτεχνίας της Ομάδας των Δώδεκα για το σύνολο του έργου της.
• 1987: Α΄ Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το μυθιστόρημα Η Μαρούλα της
Λήμνου.
• 1991: προτάθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού για το Αριστείο της Ευρώπης για
την ποιητική συλλογή Μυστικό Πέρασμα.
• 1994: Βραβείο πεζογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών για το μυθιστόρημα Με τη λάμπα
θυέλλης
• 1995: Βραβείο πεζογραφίας από το ίδρυμα Ουράνη για
(Απεβίωσε
στις 17 Ιουνίου 2023).
