ΓΡΑΔΕΜΠΟΡΙ (ΠΕΝΤΑΛΟΦΟΣ) ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1904 Η ΒΑΡΒΑΡΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΚΡΙΤΟΥ ΤΡΑΙΚΟΥ ΣΤΕΡΓΙΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΥΟ ΓΙΩΝ ΤΟΥ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΜΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΟΜΙΤΑΤΖΗ ΠΕΤΚΩΦ, Η ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΤΟΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΠΟΥ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΙ ΜΕ ΚΑΘΕ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ ΤΟ ΣΤΥΓΕΡΟ ΕΓΚΛΗΜΑ. (στη φωτό τα πτώματα του προκρίτου και του ενός από τους δολοφονηθέντες γιους)

Η διαμάχη Ελλήνων και Βουλγάρων για τη Μακεδονία ήταν φοβερή...

Αρχικά, οι Βούλγαροι εκμεταλλευόμενοι τη αδράνεια του ελληνικού κράτους (μετά τον ατυχή ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897) είχαν πάρει κεφάλι στη Μακεδονία, όμως και η Ελλάδα πιεζόμενη από τους Έλληνες της Μακεδονίας (σημαντικότατο το ιστορικό συλλαλητήριο της Θεσσαλονίκης τον Φεβρουάριο του 1904), οι οποίοι υπέφεραν τα πάνδεινα από τους κομιτατζήδες, είχε αρχίσει να δραστηριοποιείται.

Ένα από τα χωριά όπου υπήρχε εντονότατη σύγκρουση μεταξύ Ελληνόφρονων (πατριαρχικών) και Βουλγαρόφρονων (εξαρχικών) ήταν το τότε Γραδεμπόρι (ο σημερινός Πεντάλοφος). Στο Γραδεμπόρι είχαμε πολύ αιματηρά συμβάντα τα οποία προσέλκυσαν τεράστιο ενδιαφέρον από την κοινή γνώμη ακόμα και τον διεθνή τύπο της εποχής. Ένα από αυτά συνέβη το καλοκαίρι (Ιούνιο) του 1903 όταν οι Τούρκοι εξολόθρευσαν τη συμμορία του Γραδεμπορινού κομιτατζή Τσιόπκα. Σε αντεκδίκηση ο αρχικομιτατζής Πετκώφ τον δεκαπενταύγουστο του 1904 με την πολυμελή συμμορία του ήρθε στο χωριό και με τη βοήθεια ντόπιων κατοίκων δολοφόνησε με φρικιαστικά βασανιστήρια τον πρόκριτο του χωριού Τράικο Στεργίου (Τσιφούτη) και τους 2 γιους του ενώ τραυμάτισαν βαρύτατα και τη γυναίκα του. 

Η βάρβαρη αυτή δολοφονία προκάλεσε την άμεση κινητοποίηση του τότε μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Αλέξανδρου (Ρηγόπουλου) ο οποίος ήρθε άμεσα στο χωριό, ενημερώθηκε επί τόπου για το φοβερό έγκλημα, συμπαραστάθηκε και εμψύχωσε τους Ορθοδόξους (πατριαρχικούς) κατοίκους και επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη όπου έκανε διάβημα στον Τούρκο Νομάρχη και στη συνέχεια έστειλε μια δραματικότατη επιστολή στον Πατριάρχη Ιωακείμ Γ'. Σε αυτήν περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια το βάρβαρο έγκλημα. 

Σας την παραθέτω στη συνέχεια, όπως υπάρχει στο "Κατάλογος υπό των οργάνων του Βουλγαρικού κομιτάτου δολοφονηθέντων Ορθοδόξων εν Μακεδονία και Θράκη κατά τα τελευταία 5 έτη" που εκδόθηκε από το Πατριαρχείο στην Κωνσταντινούπολη το 1904.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ

Περί του εν τω χωρίω Γραδομπορίου θηριώδους φόνου του ορθοδόξου προκρίτου Τράικου Στεργίου και των δύο υιών αυτού.

Παναγιώτατε δέσποτα,

Υπό το κράτος των οδυνηροτέρων εντυπώσεων και ψυχικής συγκινήσεως απεριγράπτου περί δείλην της χθες  επανελθών εκ του χωρίου Γραδομπορίου, δίωρον απέχοντος της Θεσσαλονίκης, έσπευσα να διαβιβάσω τη Υμετέρα Θειοτάτη Παναγιότητι το εξής τηλεγράφημα: «Επανέρχομαι από χωρίον Γραδομπόρι, όπου χθες, ώραν τρίτην νυκτός, βούλγαροι λησταντάρται εισελθόντες επυρπόλησαν οικίαν ορθοδόξου προκρίτου Τράικου Στεργίου, κατακρεουργήσαντες αυτόν, δύο υιούς και πληγώσαντες επικινδύνως σύζυγον. Γενική εντύπωσις  οδυνηροτάτη, λεπτομερείας ταχυδρομικώς». Μήπω συνελθών εκ των εντυπώσεων εκείνων και της συγκινήσεως, επείγομαι να μεταδώσω τη Μητρί Εκκλησία τα καθέκαστα του στυγερού κακουργήματος, του εις τα πρόθυρα, ούτως ειπείν, της Θεσσαλονίκης υπό των ανθρωπόμορφων τεράτων του απαίσιου βουλγαρικού κομιτάτου διαπραχθέντος.

Την νύκτα της προχθές  κυριακής προς την δευτέραν, περί ώραν 3ην τουρκιστί βούλγαροι λησταντάρται υπέρ τους πεντήκοντα, αφού προηγουμένως παρωχέτευσαν το ύδωρ, δι’ ου το χωρίον υδρεύεται, και αφού μετ’ επιμελείας κατέλαβον άπαντα τα πέριξ αυτού σημεία, όπως μηδείς των κατοίκων δυνηθή να εξέλθει, επρονόησαν εν πρώτοις να αποκλείσωσι και περικλείσωσιν εντός του φυλακείου των τους φρουρούντας το χωρίον τρεις και μόνον χωροφύλακας στρατιώτας, τοποθετήσαντες κατέναντι αυτών ένοπλον κουστωδίαν, μεθ΄ο ομάς κακούργων διηυθύνθη εις την οικίαν του εκ των προκρίτων του χωρίου και θερμού πρωτοστάτου των ορθοδόξων αυτού Τράικου Γιόφκου, ενώ ταυτοχρόνως ετέρα ομάς κατευθύνεται εις την οικίαν του στερρώς επίσης της πατρώας θρησκείας και εκκλησίας εχομένου προκρίτου Τράικου Στεργίου (Τσιφούτη επωνυμουμένου). Και εκείνη μεν απέτυχεν ευτυχώς του μελετωμένου κακούργου σκοπού, χάρις εις τους αγρίους κύνας και εις την γενναιότητα του οικοδεσπότου και των δύο αυτού υιών, ότε εν τη αποτυχία των οι κακούργοι διενοήθησαν και επεχείρησαν να πυρπολήσωσι τον παρακείμενον τη οικία αχυρώνα, όπως ούτω μεταδιδομένου του πυρός και εις αυτήν κατακαύσωσι τους εν αυτή ζώντας αλλά και εν τούτω απέτυχον, δια του θάρρους και της ευψυχίας μεθ΄ης η θεία πρόνοια ώπλισε τον έτερο των υιών, όστις αψηφών τας βολάς των δολοφόνων ανήλθεν επί της στέγης του καιομένου αχυρώνος και κατώρθωσε να εμποδίση την μετάδοσιν του πυρός εις την οικίαν.

Αλλά δυστυχώς δια τον συνώνυμον αυτώ και συναγωνιστήν υπέρ της Ορθοδοξίας Τράικον Στεργίου η ειμαρμένη εδείχθη ανηλεής και αδυσώπητος.

Οι απαίσιοι δολοφόνοι συνωδεύοντο υπό γνωστού τη ειρημένη οικογενεία γείτονος Δημητρίου καλουμένου, όστις κρούσας την έσω θύραν της οικίας εζήτησε ν’ ανοίξωσιν αυτήν, προφασιζόμενος ότι έχει απόλυτον ανάγκη να ομιλήση προς τον οικοδεσπότην. Η σύζυγος του νεωτέρου των υιών του εννοήσασα την φωνήν του γείτονος ηρνήθη κατ΄αρχάς να ανοίξη την θύραν, διατεινομένη ότι πάντες κοιμούνται, ενδούσα όμως επί τέλους εις τας επανειλημμένας και επιμόνους αυτού αιτήσεις ήνοιξεν αυτήν, μη υποπτευομένη ποσώς η τάλαινα μηδέ φανταζομένη ότι ήγοιγε συγχρόνως τον τάφον όλης της οικογενείας. Πάραυτα τέσσαρες των αιμοχαρών δολοφόνων εισήλθον εντός της οικίας και συλλαβόντες κατά πρώτον τον υπέρ τα εξήκοντα έτη φέροντα πατέρα έδεσαν αυτού σφιγκτά τα χείρας όπισθεν. Είτα δε επιτεθέντες κατά του δευτεροτόκου υιού του Αναστασίου, νέου το 24 μόλις άγοντος το έτος της ηλικίας, υπέβαλλον αυτόν υπό τα όμματα του γέροντος πατρός εις βασανιστήρια πρωτάκουστα εν τη παγκοσμίω ιστορία των εγκληματικών πράξεων βασανιστήρια, άτινα και αυτά ίσως τα αιμοβόρα θηρία αποτροπιάζονται. Εξέδειραν τον περί τον τράχηλον δέρμα, απέκοψαν τα χείλη, την ρίνα, τα ώτα και τα αιδοία αυτού και αφού εξώρυξαν τους οφθαλμούς τοσαύτα επί του σώματος αυτού κατήνεγκον δι’ εγχειριδίων τραύματα, ώστε κατέστη τούτο εξ αυτών διάτρητον και παντελώς παραμεμορφωμένον. Ούτε αι γοεραί φωναί και οι σπαραγμοί του δυστυχούς νεανίου αλλ’ ούτε αι ικεσίαι και οι ολολυγμοί συζύγου και μητρός ίσχυσαν να μαλάξωσι την θηριώδη καρδίαν των κακούργων και αποτρέψωσι την χείρα αυτών αυτών των τοιούτων φρικτών βασανιστηρίων. Τουναντίον οι δολοφόνοι επέτεινον ταύτα, όπως τραγικώτερον καταστήσωσι μετ’ ολίγον τον θάνατον του πατρός επί τη θέα αυτών, καθ’ ου ημιθανούς σχεδόν εκ της φρίκης όντος βάλλουσιν ήδη την μιαιφόνον χείρα αποκόψαντες την ρίνα, τα ώτα και τα αιδοία αυτού και δι’ απείρων θανατηφόρων τραυμάτων τον προητοιμασμένον αυτώ φρικτόν θάνατον επενεγκόντες.

Τούτων εν τω κατωτέρω ορόφω της οικίας διαπραττομένων, ο εν τω δευτέρω κοιμώμενος πρεσβύτερος υιός Στέργιος, εικοσιεπταετετής την ηλικίαν, τας οιμωγάς και γόοους των κατακρεουργημένων ακούσας, ηγέρθη παραχρήμα και ηθέλησε να κατέλθει την κλίμακα ωσεί φρενήρης γενόμενος αλλά η καταλαβούσα αυτόν σύγχυσις και παραζάλη, το επικρατούν πυκνόν σκότος ώστε μη διακρίνειν την θύραν και αι προτροπαί και παρακλήσεις της συζύγου του, εννοησάσης τον επαπειλούντα αυτόν όλεθρον, συνεκράτησαν αυτόν εν τω δωματίω αναμένοντα μαθείν αργότερον τα συμβάντα. Πλην ηγνόει ο δυστυχής ότι το αυτό και τούτω η ειμαρμένη επεφύλασσε μοιραίον τέλος διότι οι κακούργοι αντιληφθέντες του ύπερθεν αυτών προξενηθέντος θορύβου και των φωνών και κατανοήσαντες ότι το τρίτον θύμα αυτών εκρύπτετο εκεί, ανήλθον μετά σπουδής την κλίμακα και εκβιάσαντες την θύραν συνέλαβον αυτόν και κατεβίβασαν εις τον κάτω όροφον, ένθα κατακρεουργημένα έκειντο τα πτώματα του πατρός και αδελφού, ρίψαντες αυτόν επί του κοιμωμένου βρέφους αυτού. Η εξηκοντούτις μήτηρ εν τη απογνώσει και απελπισία αυτής εξαφθείσα ώρμησεν εν τω μέσω των δολοφόνων, αλλά τα κατενεχθέντα κατ’ αυτής τραύματα έρριψαν αυτήν χαμαί ημιθανή, μεθ’ ο οι θεοστυγείς δολοφόνοι ήρξαντο του απαισίου αυτών έργου, εφαρμόσαντες και κατά τούτου οία και κατά του αδελφού του φρικώδη βασανιστήρια, υφ’ α τον μαρτυρικόν και ούτος υπέστη θάνατον.

Ούτω δε περάναντες το προμεμελετημένον στυγερόν κακούργημα εις μεν τας νεαράς συζύγους επιτάσσουσι ν’ απέλθωσι παρά τοις γονεύσιν αυτών προς αναζήτησιν νέας τύχης, προσειπόντες αυτές ότι εις τούτους τοιαύτη ήρμοζε τιμωρία, εις δε την οικίαν προς συμπλήρωσιν της καταστροφής θέτουσι πυρ και απέρχονται αυτής προς τους αναμένοντας αυτούς ομοτίμους συντρόφους.

Το πυρ μετεδόθη εντός ολίγου εις όλην την οικίαν και αι φλόγες ήδη εξέρχονται της στέγης αυτής αλλ’ ουδείς τολμά να εξέλθη της οικίας αυτού, καθόσον από της εισόδου των ληστανταρτών εν τω χωρίω πυκνοί και συνεχείς πυροβολισμοί ενέσπειραν τον πανικόν εις τους χωρικούς και κρατούσιν αυτούς εντός των οικιών. Τολμηρότερος και γενναιότερος πάντων αναδείκνυται γέρων τις, όστις με προφανή κίνδυνον της ζωής του εισέρχεται εντός της καιομένης οικίας και κατορθώνει να σύρει εις την αυλήν την ημιθανή γραία και τα πτώματα μόνον του πατρός και του πρεσβυτέρου υιού, του πτώματος του νεωτέρου εναπολειφθέντος εντός των φλογών.

Περί την ογδόην ώραν τουρκιστί, αποχωρησάντων των ληστανταρτών, οι τολμηρότεροι των κατοίκων ορθοδόξων εξέρχονται και κατορθούσι να περιορίσωσι το πυρ. Μετ’ ου πολύ δε μεταδίδεται η είδησις της εν τω χωρίω επελεύσεως των ληστανταρτών και του διαπραχθέντος κακουργήματος τω Νομάρχη, διαταγή του οποίου απέρχεται εσπευσμένως επί τόπου μεθ’ ικανού αριθμού χωροφυλάκων ο αρχηγός της χωροφυλακής προς καταδίωξιν των κακούργων, μετ’ αυτόν δε και ο μερκέζ – καιμακάμης προς εξακρίβωσιν των συμβάντων και ενέργειαν των προσηκουσών συλλήψεων και ανακρίσεων.

Την δε πρωίαν πληροφορηθείς περί των διαδραματισθέντων, ουχί βεβαίως ως ταύτα συνέβησαν, αναχωρώ αυθωρεί δια το ειρημένον χωρίον, συμπαραλαβών δύο των ανθρώπων μου και ένα ιερέα, τούτο μεν προς εξακρίβωσιν των κακουργημάτων εξ ιδίας αντιλήψεως, τούτο δε προς παρηγορίαν των παθόντων και ενθάρρυνσιν των λοιπών ορθοδόξων.

Η εν τω χωρίω απροσδόκητος παρουσία μου συνεκίνησεν επί μάλλον τους ορθοδόξους κατοίκους, οίτινες με οφθαλμούς πεπληρωμένους δακρύων, με καρδίαν υπό αρρήτου οδύνης συνεχομένην, ησπάζοντο την χείραν μου, διεκτραγωδούντες την απέλπιδα θέση αυτών και εξαιτούμενοι έλεος και προστασίαν.

Εννοείται ότι δεν έλειψα τους προσήκοντας επί τη δεινή ταύτη περιστάσει παρηγόρους και ενθαρρυντικούς λόγους να προσείπω αυτοίς, όπως εγκαρτερήσωσι και μη μικροψυχήσωσι προ του φοβερού και σπαραξικαρδίου δυστυχήματος. Αλλά τους αυτούς λόγους δεν ηδυνήθην να επαναλάβω ότε μετ’ ολίγον μετέβην ίνα ίδω τα θύματα των απαισίων δολοφόνων. Η αποκαλύψις αυτών εν υπαίθρω κατακειμένων, απεκάλυψε προ των ομμάτων μου φρικαλέον, αποτρόπαιον θέαμα. Η δια γραφίδος επί του χάρτου πιστή αναπαράστασις αυτού καθίσταται πάντη αδύνατος. Επί τη θέα των πτωμάτων η γλώσσα μου δεσμεύεται, η διάνοιά μου σκοτίζεται, ακουσίως οπισθοδρομώ, ρίγος διατρέχει όλα τα μέλη του σώματός μου, τα γόνατά μου αισθάνομαι τρέμοντα και καμπτόμενα, την δε καρδίαν μου δεινώς πάλλουσαν και έξω του στήθους εκθρώσκουσαν. Είναι αδύνατον να φαντασθή τις ότι ανθρωπίνη καρδία δύναται να αποτολμήση τοιαύτην εγκληματικήν πράξιν.

Και όμως εις τα στέρνα των μιαιφόνων οπαδών του βουλγαρικού κομιτάτου εγκλείεται καρδία και της των θηρίων θηριωδεστέρα.

Υπό συγκινήσεως απεριγράπτου, αλλά και αγανακτήσεως εν ταυτώ κατεχόμενος, αποστρέφω τα βλέμματά μου από των θυμάτων προς την εγγύς κατακειμένην αναίσθητον σχεδόν εκ των τραυμάτων γραίαν, περί ης η δέουσα λαμβάνεται μέριμνα, όπως μετενεχθή εις Θεσσαλονίκην και ης η θέσις παρίσταται απελπιστική. Υπολείπεται ήδη η ανεύρεσις του πτώματος του τρίτου θύματος, όπερ τέλος κατόπιν πολλών κόπων ανακαλύπτεται υπό τα φλέγοντα εισέτι ερείπια και μεταφέρεται απηνθρακωμένον πλησίον των άλλων. Η θέα αυτού έτι φρικαλεωτέραν εμποιεί αίσθησιν και ακατάσχετα φέρει τα δάκρυα υπό των οφθαλμών πάντων.

Γάλλος δημοσιογράφος ελθών προς θέαν των θυμάτων εδάκρυε διαρκώς και έλεγεν ότι το προκείμενον κακούργημα είναι πρωτάκουστον εις τα χρονικά των ποινικών δικαστηρίων όλου του κόσμου. Παραμείνας επί δύο εισέτι ώρας εν τω χωρίω και διατάξας τους ιερείς ίνα προβώσιν εις την κηδείαν των θυμάτων μεθ’ όλης της απαιτούμενης εκκλησιαστικής τάξεως επανέκαμψα περί την δείλην εις Θεσσαλονίκην. Αφικόμενος δε εις την μητρόπολιν διηυθύνθην αμέσως εις το διοικητήριον παρά τω Νομάρχη προς ον δια των ζοφερωτέρων χρωμάτων εκθέσας τα διαδραματισθέντα εντόνους εποιησάμην παραστάσεις και παρεκάλεσα την εξοχότητά του, όπως προνοήσει δραστηρίως περί της συλλήψεως και παραδειγματικής τιμωρίας των ενόχων και των συνεργών αυτών, ων πιθανότατα πολλοί εισίν εκ του ιδίου χωρίου, και ως και περί της εξασφαλίσεως των χριστιανών από νέας εν τω μέλλοντι επιδρομής των κακούργων δια της παραμονής εν τω χωρίω ικανής στρατιωτικής φρουράς μη παραλείψας επί τη αφορμή ταύτη ίνα την αυτήν ποιήσωμαι αυτώ σύστασιν και περί άλλων χωρίων, ένθα προς τοις ορθοδόξοις υπάρχουσι και σχισματικοί.

Η εξοχότης του πάνυ ευμενώς τας παρακλήσεις και συστάσεις μου αποδεξάμενος, και την εγκάρδιον αυτού λύπην επί τοις διαδραματισθείσιν εκδηλώσας υπεσχέθη και διεβιβαιώσατό μοι ότι περί όλων τούτων καθηκόντως θέλει προνοήση, τας προσηκούσας δίδων τοις αρμοδίοις διαταγάς.

Κατά την επάνοδόν μου εκ του χωρίου συνήντησα καθ’ οδόν μεταβαίνοντας εκείσε τους υποπροξένους της Ρωσσίας, Αυστρίας και Γερμανίας μετά των διερμηνέων των οικείων προξενείων, τον ανταποκριτήν του «Χρόνου» του Λονδίνου κ. Δόνασον μετά του διερμηνέως του αγγλικού προξενείου και άλλους ξένους ανταποκριτάς εφημερίδων και δημοσιογράφους.

Ο δε της Ελλάδος πρόξενος κ. Λ. Κορομηλάς από πρωίας είχε μεταβή επί τόπου και παρέμεινεν εν τω χωρίω μέχρι της αναχωρήσεώς μου εκείθεν.

Αι εκ του στυγερού τούτου κακουργήματος εντυπώσεις υπήρξαν παρά πάσιν ανεξαιρέτως οδυνηρόταται και δυσμενέσταται δια τους βουλγάρους, ιδία δε παρά τοις ξένοις, οίτινες είτε εξ εσφαλμένης αντιλήψεως και κρίσεως είτε εξ άλλων λόγων και ελατηρίων κινούμενοι αλλοίαν περί των κακουργιών του βουλγαρικού κομιτάτου είχον γνώμην και αλλοία συνεπώς έγραφον και εδημοσίευον, αποδίδοντες εκάστοτε εις ταύτας τον χαρακτήρα των κοινών εγκλημάτων.

Ταύτα εν ατελεί περιγραφή μεταδίδων τη Μητρί Εκκλησία και τας ευχάς και ευλογίας της Υμετέρας θειοτάτης Παναγιότητος επικαλούμενος, διατελώ

Εν Θεσσαλονίκη τη 17 Αυγούστου 1904.

Της Υμετέρας Θειοτάτης και προσκυνητής μοι Παναγιότητος ταπεινότατος θεράπων

Ο Θεσσαλονίκης ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

Ο καπετάν Μητρούσης

 Ο Μητρούσης Γκογκολάκης, υπήρξε η κατ’εξοχήν ηρωϊκή φυσιογνωμία του Μακεδονικού Αγώνα στην περιφέρεια των Σερρών. Καταγόταν από ένα χωριό κοντά στις Σέρρες με το όνομα Χομόνδος (σημερινό Μητρούσι), οι κάτοικοι του οποίου ήταν σλαβόφωνοι, πλην όμως γνήσιοι Ελληνομακεδόνες και καυχιόνταν για την ελληνική τους καταγωγή. Το αθλητικό του παράστημα η αδιαφιλονίκητη υπεροχή του ως παλαιστή και το εξαίρετο ήθος του , είχαν ως αποτέλεσμα ο Γκογκολάκης να χαίρει του θαυμασμού και της αγάπης των κατοίκων της περιοχής. Ο Μητρούσης συγκρότησε ένοπλη ομάδα και ανέπτυξε πλούσια δράση κατά των βουλγαρικών συμμοριών.

Στις 1 Σεπτεμβρίου του 1906, ο αρχικομιτατζής Τάσκα, ο οποίος απέτυχε να προσελκύσει στις τάξεις του τον Γκογκολάκη με παροχές και υποσχέσεις, για να τον εκδικηθεί και να τον τρομοκρατήσει μπαίνει στο σπίτι του στο Χομόνδος και σφάζει τη γυναίκα του και το μοναδικό παιδί τους. Ο Μητρούσης μόλις πληροφορείται το γεγονός γίνεται έξαλλος και στρέφεται μαζί με συντρόφους του κατά του βουλγαρίζοντος χωριού Καρατζάκιοϊ (Μονοκλησιάς) όπου σύμφωνα με πληροφορίες κρύβονταν οι δολοφόνοι των δικών του. Εκεί σκοτώνουν γύρω στους 30 κομιτατζήδες (μέλη βουλγαρικών συμμοριών) και πριν φθάσουν τα τουρκικά αποσπάσματα πυρπολούν σπίτια και αποχωρούν.

Το εγχείρημα αυτό του Γκογκολάκη, προκάλεσε διαμαρτυρία και κάποια αναταραχή στο Κέντρο των Σερρών και προκειμένου να κοπάσει κάπως ο σάλος που δημιουργήθηκε, ο Μητρούσης αποστέλλεται στην Αθήνα, απ' όπου επανέρχεται μετά από δύο μήνες με δύο φίλους του συναγωνιστές από την ελεύθερη Ελλάδα και τίθεται αμέσως επικεφαλής Σώματος ανδρών, (στο οποίο, πλην των δύο αγαπητών του συντρόφων, του Ιωάννου Ούρδα και του Μιχαήλ Ουζούνη, προσκολλώνται ως υπαρχηγός του Σώματος, ο λοχίας Θεόδωρος Τουρλεντές από την Μεγαλόπολη Αρκαδίας και ο Νικόλαος Παναγιώτου από το Αγρίνιο, με τους οποίους γνωρίστηκε στην Αθήνα. 

Τον Ιούλιο του 1907, πληροφορείται ο Γκογκολάκης ότι ο φονιάς της συζύγου και του παιδιού του, αφού διέφυγε κατά την επίθεση στο Καρατζάκιοϊ, κρύβεται στην πόλη των Σερρών. Αψηφώντας τους κίνδυνους, το απόγευμα της 13ης Ιουλίου φθάνει με τους τέσσερις γενναίους συναγωνιστές του στην πόλη των Σερρών (στη συνοικία Καμενίκια), και εγκαθίσταται στην οικία του ιερέα του Ιερού Ναού της Ευαγγελιστρίας Σερρών, Παπαθανάση, όπου, όμως, γίνεται αντιληπτός από τον βουλγαρίζοντα Δίγκο και προδίδεται απ' αυτόν στις Τουρκικές Αρχές. Ευθύς αμέσως, η συνοικία που βρισκόταν ο Γκογκολάκης, δηλαδή τα Καμενίκια, πολιορκείται από ισχυρότατη τουρκική στρατιωτική δύναμη, αποτελούμενη από ολόκληρη την φρουρά των Σερρών και περίπου 500 άτακτους.

Το επόμενο πρωί, δηλαδή στις 14 Ιουλίου 1907, αρχίζει η επική και οπωσδήποτε άνιση από αριθμητικής πλευράς μάχη. Ο Μητρούσης με τα παλληκάρια του Γιάννη Ούρδα, Μιχάλη Ουζούνη, συγχωριανούς του, Θεόδωρο Τουρλεντέ και Νικόλαο Παναγιώτου, από την ελεύθερη Ελλάδα, καταλαμβάνει το παρακείμενο κωδωνοστάσιο του Ιερού Ναού της Ευαγγελίστριας.

Ο σκληρός και χωρίς ελπίδα αγώνας διαρκεί πέντε ώρες. Δύο από τα παλληκάρια του Μητρούση, ο Θεόδωρος Τουρλεντές και ο Μιχάλης Ουζούνης, πέφτουν ηρωϊκώς στο πλευρό του, ενώ οι άλλοι δύο, δηλαδή ο Νίκος Παναγιώτου και ο Ιωάννης Ούρδας, πολεμώντας στήθος με στήθος στην Ούρα του προαυλίου της εκκλησίας, τραυματισμένοι βαρύτατα, συλλαμβάνονται αιχμάλωτοι και στις 31 Δεκεμβρίου του έτους 1907 οδηγούνται στην αγχόνη, αφού προηγουμένως βασανίστηκαν απάνθρωπα

Ο Καπετάν Μητρούσης, μένοντας τελικά μόνος, συνεχίζει τον αγώνα αλύγιστος μέχρις ότου αντιλαμβάνεται ότι μόνον μία σφαίρα του είχε απομείνει. Θέλει να την πουλήσει και αυτήν ακριβά. Καλεί τον Διευθυντή της Αστυνομίας, προσποιούμενος ότι θέλει, δήθεν, να παραδοθεί και φυτεύει στον κρόταφο του ανύποπτου αυτού Τούρκου αξιωματούχου την τελευταία του σφαίρα, ενώ συγχρόνως για να μην συλληφθεί ζωντανός, βυθίζει το μαχαίρι του στα σπλάχνα του μπροστά στα έκπληκτα μάτια των αντιπάλων του, δίνοντας έτσι τέλος στην ανεπανάληπτη αυτή εποποιία, η οποία θα παραμείνει για πάντα φωτεινό παράδειγμα και ορόσημο για να διδάσκει στους Έλληνες τις θυσίες των προγόνων μας για να παραμείνει η Μακεδονία μας ΕΛΛΗΝΙΚΗ.

Την επαύριο το σώμα του Μητρούση ετάφη πλησίον του τόπου της συμπλοκής. Η πόλις των Σερρών, ευγνωμονούσα έστησε την προτομή του ηρωικού τέκνου της Μητρούση Γκογκολάκη πλησίον του τόπου της θυσίας του.

Πηγή: dim-kat-mitrous.ser.sch.gr

Κώστας Γουμάτης

ΤΜΗΜΑΤΑ ΕΝΟΠΛΩΝ ΜΟΝΑΧΩΝ ΣΤΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ.

ΠΑΝΩ αναμνηστική φωτογραφία του 1913 που εμφανίζει ένοπλους μοναχούς, και στο κέντρο της φωτογραφίας διακρίνεται αξιωματικός της ‘’Ελληνικής Βασιλικής Χωροφυλακής’’ που ήταν ο επικεφαλής του αποσπάσματος, που σκοπός τους ήταν η επιτήρηση και η διαφύλαξη του Αγίου Όρους από επιδρομείς και κακοποιούς.

ΚΑΤΩ φωτογραφία κατά την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα όπου εμφανίζει ένοπλους Μοναχούς του Αγίου Όρους, οι οποίοι είχαν επιφορτιστεί με την προστασία των Μοναχών και των Μονών του Αγίου Όρους από ξένους εισβολείς, κλέφτες και αλλόθρησκους πλιατσικολόγους.

Τι ήταν ο "Μακεδονισμός"

Ο  μακεδονισμός υπήρξε  το  στρατήγημα  μιας μειονοτικής  εθνοτικής  ομάδας,  στο  εσωτερικό  της  ιστορικής  Μακεδονίας,  ώστε  να επικρατήσει  έναντι  των κυρίαρχων εθνικών ομάδων, των Τούρκων και των Ελλήνων.  

Γι’ αυτό  και  οι  λεγόμενες μακεδονικές  οργανώσεις  (η εσωτερική  Μακεδονική  Επαναστατική  Οργάνωση  και  η «εξωτερική»,  που  υποστήριζε  μέχρι  τέλους  τη  βουλγαρική  ταυτότητα  των  σλαβόφωνων,  οι  λεγόμενοι  Βερχοβιστές)  δεν  εμφανίζονται  αρχικώς  ως  βουλγαρικές  οργανώσεις,  παρότι  η  έδρα  τους  βρίσκεται  στη  Βουλγαρία,  και προσπαθούν  να  ενσωματώσουν  στο  εσωτερικό  τους  όχι μόνο  τους  Σλάβους  αλλά  και Έλληνες  αγρότες,  ιδιαίτερα τους  σλαβόφωνους  ελληνικής  συνείδησης  Μακεδόνες.

 Ο  υπολογισμός  των  Βουλγάρων  μακεδονιστών,  βάσιμος σε  μεγάλο  βαθμό,  ήταν  πως, εάν  η  Μακεδονία  αποκοβόταν τόσο  από  την  οθωμανική  Αυτοκρατορία  όσο  και  από  τον ελληνισμό  και  το  Πατριαρχείο  (εξ  ου  και  η  δημιουργία της  βουλγαρικής  Εξαρχίας  το 1870),  θα  μπορούσε  να  αποτελέσει,  τουλάχιστον  σε  μια πρώτη  περίοδο,  έναν  χώρο  διεκδικήσιμο  από  τη  Βουλγαρία,  όπως  είχε  συμβεί  με  την Ανατολική  Ρωμυλία.  

Για  τους Βουλγάρους,  λοιπόν,  τότε, όπως  και  σήμερα,  δεν  υπήρχε  ένα  μακεδονικό  «έθνος», αλλά  μόνο,  a  termine,  ένας μακεδονικός  «λαός»,  με  πολυεθνοτικά  χαρακτηριστικά, δηλαδή  οι  κάτοικοι  της  Μακεδονίας,  όπου  κατ’  αυτούς κυριαρχούσαν  οι  Βούλγαροι. 

Προφανώς  δε,  για  να  ενισχύσουν  τη  σλαβική  συνιστώσα της  μακεδονικής  περιοχής, έτειναν  να  επεκτείνουν  όσο το  δυνατόν  περισσότερο  τη μακεδονική  επικράτεια,  ώστε να  συμπεριλάβει  όλα  τα  βόρεια,  κατεχόμενα  ακόμα  από τους  Οθωμανούς,  εδάφη  των Βαλκανίων,  έστω  και  εάν  τα Σκόπια  π.χ.  ήταν  πρωτεύουσα  του  Κοσόβου. 

 Πάντως,  σε όλη  αυτή  την  ιστορική  περίοδο,  καθώς  οι  Έλληνες  θα  αρχίσουν  να  αντιδρούν  απέναντι στα  βουλγαρικά  σχέδια  και  θα αρχίσει  ο  Μακεδονικός  Αγώνας,  η  μακεδονική  διαμάχη  θα αφορά  κατ’  εξοχήν  την  αντίθεση  Ελλήνων  και  Βουλγάρων,  με  επίδικο  αντικείμενο και  βασικό  χώρο  αντιπαράθεσης  την  ιστορική  Μακεδονία. 

Εξάλλου,  παράλληλα,  θα  αρχίσουν  και  οι  Σέρβοι  να  παρεμβαίνουν  όλο  και  πιο  ενεργά  στη  διαμάχη,  υποστηρίζοντας  πως  οι  Σλάβοι  της  ευρύτερης  μακεδονικής  περιοχής  ήταν  στην  πραγματικότητα  μια  «παλαιοσερβική»  ή «νοτιοσερβική»  κοινότητα  η οποία  δεν  είχε  σχέση  με  τους Βουλγάρους  «που  αποτελούσαν ένα ταταρικό φύλο».

Πηγή: Καραμπέλιας

Μία ιστορική φωτογραφία του Παύλου Μελά

Από τον Ιστορικό συλλέκτη Βέροιας...

                         Ο Παύλος Μελάς

Τι ήταν η Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση (Ε.Μ.Ε.Ο.)

Το 1893 θα ιδρυθεί η ΕΜΕΟ (Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση) που σκοπό θα έχει την απόσχιση της Μακεδονίας από την Οθωμανική αυτοκρατορία με επαναστατικά μέσα.

Η ΕΜΕΟ θα γνωρίσει σύντομα τη διάσπαση ανάμεσα σε αυτούς που επιθυμούν μια αυτόνομη Μακεδονία και σε αυτούς που επιθυμούν την ενσωμάτωση της στη Βουλγαρία.

Ανεξάρτητα από τις επιλογές των μελών της και ό,τι σήμαιναν αυτές, ερώτημα που δε θα μας απασχολήσει εδώ, αυτό που έχει σημασία είναι ότι η δραστηριότητα αυτή θα κορυφωθεί με την
εξέγερση του Ίλιντεν εναντίον των Οθωμανικών αρχών το καλοκαίρι του 1903.

Η εξέγερση που θα ξεκινήσει από την περιοχή του Κρουσόβου και θα επεκταθεί, θα κατασταλεί από τους Οθωμανούς με ιδιαίτερα σκληρά μέσα και το θέμα θα πάρει διεθνείς διαστάσεις

Έλληνες βλαχόφωνοι του Μοναστηρίου αντιδρούν στην προσπάθεια βουλγαροποίησης τους το 1903 (απόσπασμα από υπόμνημα προς τις Μεγάλες Δυνάμεις).

Το 1903 κορυφωνόταν η βουλγαρική προσπάθεια αφομοίωσης των ελληνικών πληθυσμών της περιοχής των Σκοπίων.

Υπενθυμίζεται ότι τον Ιούλιο του ίδιου έτους είχε συντελεστεί η ψευτο-εξέγερση του Ίλιντεν.

Οι Έλληνες βλαχόφωνοι του Μοναστηριού αντέδρασαν συντάσσοντας υπόμνημα προς τις Μεγάλες Δυνάμεις απόσπασμα του οποίου σημείωνε τα εξής:

“…λαλούμεν  ελληνιστί,  βουλγαριστί,  βλαχιστί,  αλβανιστί,  αλλ’  ουδέν  ήττον  εσμέν άπαντες Έλληνες και ουδενί επιτρέπομεν ν’ αμφισβητεί προς ημάς τούτο”.

Ήταν η εποχή που οι Βούλγαροι είχαν το πάνω χέρι σε λίγο θα συνέβαινε η έκρηξη του Μακεδονικού Αγώνα και η κατάσταση θα ισορροπούσε.

Με πείσμα λοιπόν οι Έλληνες βλαχόφωνοι αρνούνταν να βουλγαροποιηθούν...

Η αληθινή στολή του Παύλου Μελά

Η αληθινή στολή του Παύλου Μελά βρίσκεται στο μουσείο Τσαρτσιδη στο Σιδηρόκαστρο.

Η αυθεντική στολή του μεγάλου Έλληνα...

Είναι η στολή που φορέθηκε και στην γνωστή ιστορική ταινία...

Το μουσείο Τσαρτσιδη διαθέτει μια πλούσια συλλογή ευρημάτων. Αξίζει να το επισκεφτείτε.

Η Γευγελή στις αρχές του 20ου αιώνα.

Η Γευγελή βρίσκεται πλησίον των συνόρων μέσα στο έδαφος των Σκοπίων.

Η όψη της πόλης σήμερα.

Η ονομασία της πόλης προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη Ζεύγλη που σημαίνει το καμπυλωτό μέρος του ζυγού που τοποθετείται η κεφαλή του ζώου.

Η πόλη ήταν πρωτεύουσα του ομώνυμου καζά (υποδιοίκησης), ενώ διοικητικά ανήκε στο βιλαέτι της Θεσσαλονίκης. Ο καζάς της Γευγελής περιελάμβανε 57 χωριά. Η πόλη στις αρχές του 20ου αιώνα είχε πληθυσμό 8.000 κατοίκους, αξίζει να σημειωθεί ότι έγινε κωμόπολη αφότου πέρασε από αυτήν ο σιδηρόδρομος Θεσσαλονίκης-Βελιγραδίου και φτιάχτηκε σιδηροδρομικός σταθμός, έως τότε αριθμούσε μόνο 3.000 κατοίκους.

Σε γενικές γραμμές η περιοχή παρουσίασε μεγάλη οικονομική ανάπτυξη.

Η πόλη της Γευγελής υπήρξε μήλον της έριδος κατά τον Μακεδονικό Αγώνα κυρίως μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων. Ο αντιβουλγάρικος αγώνας των Ελλήνων ξεκίνησε πρόωρα στην περιοχή της Γευγελής, πριν ακόμη από το 1903.

Ο Γερμανός Καραβαγγέλης απευθύνεται στον καπετάν Κώττα...

Όταν ο μεγάλος ιεράρχης συνάντησε τον γενναίο οπλαρχηγό...

Γ. Καραβαγγέλης σε Κώττα

"Εσείς είσαστε Έλληνες από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και πέρασαν οι Σλάβοι

και σας εκσλάβισαν. Η μορφή σας είναι ελληνική και η γη που πατάμε είναι ελληνική. Το

μαρτυρούνε τα αγάλματα που είναι κρυμμένα μέσα της. Και αυτά είναι ελληνικά και τα
νομίσματα που βρίσκουμε είναι ελληνικά κι οι επιγραφές είναι ελληνικές."

Ο Γερμανός Καραβαγγέλης τοποθετήθηκε από το πατριαρχείο μητροπολίτης Καστοριάς, με ειδική αποστολή την υποστήριξη από εκκλησιαστικής πλευράς στην οργάνωση της άμυνας έναντι της βουλγάρικης τρομοκρατίας. Η τοποθέτηση του μαζί με εκείνες του Χρυσόστομου Καλαφάτη (μετέπειτα Μεγαλομάρτυρα Χρυσοστόμου Σμύρνης) και του Ιωακείμ Φορολόπουλου στο Μοναστήρι αποτέλεσαν στρατηγικές κινήσεις του πατριαρχείου. Εκ του αποτελέσματος κρίθηκε επιτυχημένη.

Ο Κώττας (Κώττας Χρήστου) αποτέλεσε κλασικό παράδειγμα σλαβόφωνου με ελληνική συνείδηση, αν και αρχικά παρασύρθηκε από την βουλγάρικη προπαγάνδα και εντάχθηκε σε συμμορία κομιτατζήδων της ΕΜΕΟ και συμμετείχε στην εξέγερση του Ίλιντεν το 1903 ανταποκρινόμενος στο απατηλό κάλεσμα των Βουλγάρων για αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού στη Μακεδονία.

Πετρίτσι Βουλγαρίας, Μακεδονικός Αγώνας. Η δράση του Στέργιου Βλάχμπεη

Η Δράση του Μακεδονομάχου Βλάχμπεη από τα Πορόια στο Πετρίτσι Βουλγαρίας κατά το Μακεδονικό Αγώνα ανακούφισε τους Έλληνες και Ελληνόφρονες στον Καζά (υποδιοίκηση) του Πετριτσίου (Βουλγαρίας).

Η Πέτριτσα σήμερα

Ως γνωστό στον Καζά (υποδιοίκηση) του Πετριτσίου οι Εξαρχικοί (βουλγαρόφρονες) ήταν περισσότεροι αριθμητικά από τους πατριαρχικούς. Οι Βούλγαροι είχαν αποσπάσει από τον Ελληνισμό πολλούς Έλληνες σλαβόφωνους μέσω της προπαγάνδας και κυρίως της τρομοκρατίας.

Οι συμμορίες του Σαντάνσκι και του Σαράφωφ λυμαίναν την περιοχή και οι δύσμοιροι Έλληνες ήταν στο έλεος τους.

Ο καταγόμενος από τα Πορόια οπλαρχηγός Βλάχμπεης τότε ανέλαβε δράση. Πέρασε στην άλλη πλευρά του Μπέλλες μέσα στο βουλγάρικο έδαφος και κατάφερε καίρια πλήγματα στις βουλγάρικες συμμορίες.

Βλαχμπεης

"Τα αποτελέσματα της επισκέψεως του Σώματος του Βλάχμπεη ανά την περιφέρειαν

Πετριτσίου, όπου δέσποζεν η βουλγαρική προπαγάνδα, ήσαν καταφανή. Χωριά τα οποία από δεκαετίας ηναγκάσθησαν να αποσχισθούν της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού δια της βίας των συμμοριών του Σανδάσκυ και Σαράφωφ, μόλις αντελήφθησαν ότι εδημιουργήθησαν προϋποθέσεις ασφαλείας, απεκήρυξαν το σχίσμα και επανλήθον εις την Μητέρα Εκκλησίαν.

Ο διορισθείς τότε πρόξενος Σακτούρης αναγγέλει αργότερον με ιδιαιτέραν χαράν το

γεγονός προς το Υπουργείον Εξωτερικών δια του από 24 Δεκεμβρίου 1906 εγγράφου του: "Λαμβάνω την τιμήν να πληροφορήσω ευχαρίστως το Β. Υπουργείον ότι εκ των

βουλγαροφώνων χωρίων της πεδιάδος Πετρίτσης τρία, το Μίτινο, το Σιαρμπάνοβο, και

Τοπόλνιτσα, σχισματικά από δεκαετίας, δι' αναφοράς των προς τας Τουρκικάς αρχάς

Πετρίτσης και τον Μητροπολίτην Μελενίκου κ. Αιμιλιανόν, εδήλωσαν ότι επανέρχονται εις την Ορθοδοξίαν. Κατόπιν της δηλώσεως ταύτης η Α. Σεβασμιότης ο Άγιος Μελενίκου

μεταβάς εις τα εν λόγω χωρία καθηγίασε τας εκκλησίας των και συνεχώρησε και ευλόγησε τους επανελθόντας εις τους κόλπους της Μητρός Εκκλησίας χωρικούς.

Προς τοις ανωτέρω χωρίοις, έτερον το Κολάροβον, είχεν προηγουμένως δηλώσει

επισήμως, ότι επανέρχεται και αυτό εις την Ορθοδοξίαν."

(Πέννας, Ιστορία των Σερρών, σ. 239)

Περιχαρής ο πρόξενος αναφέρει τη νέα κατάσταση που διαμορφώθηκε στην επαρχία Πετριτσίου.

Αρκετοί ελληνικής καταγωγής σλαβόφωνοι αλλά και ελληνόφωνοι βουλγαροποιήθηκαν. Απόκτησαν δηλαδή βουλγάρικη εθνική συνείδηση κυρίως εξαιτίας της προπαγάνδας και της τρομοκρατίας. Αυτό είναι φανερό από απειράριθμες αναφορές και πηγές όπως η ανωτέρω.

Οι πληθυσμοί αυτοί σήμερα έχουν βουλγάρικη εθνική συνείδηση καίτοι είναι ελληνικής καταγωγής και διαβιούν κατά κύριο λόγο στη νότια Βουλγαρία.

Αλλαγή στρατοπέδου Μακεδονικών πληθυσμών

Ήταν συχνό φαινόμενο η αλλαγή στρατοπέδου του πληθυσμού μίας περιοχής κατά τα κρίσιμα χρόνια λίγο πριν την έκρηξη των βαλκανικών πολέμων.

Βούλγαροι Κομιτατζήδες-Ίλιντεν

Η αλλαγή συνέβαινε πολλές φορές εξαιτίας της ασκούμενης τρομοκρατίας από ένοπλες συμμορίες.

Χαρακτηριστική ήταν η περίπτωση που αναφέρει ο δάσκαλος του χωριού Καΐλη (Βραχιά) Ιωάννης Ξάνθος με επιστολή του την 23-05-1904 προς τον Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης  και αφορά χωρία της περιοχής των Γιαννιτσων.

«δυσάρεστον και ελεεινήν κατάστασιν των πλησιοχώρων Γενιτσών, διότι εντός μίας
και ημίσεως εβδομάδος δια της καταπιέσεως του Κομιτάτου κατήντησαν όλα τα άνω
λεχθέντα χωρία να σώσουν υπογραφάς ότι θα γίνωσι Βούλγαροι»


Αποκαρδιωτική είναι και η αναφορά του προξένου της Θεσσαλονίκης Λάμπρου Κορομηλά που συντάχθηκε λίγες ημέρες μετά (30-05-1904) προς τον υπουργό εξωτερικών Ρωμανό και αφορά το ίδιο θέμα:

«ολόκληρον το έδαφος του σαντζακιού της Θεσσαλονίκης έχει καταπατηθή παρά των
βουλγαρικών συμμοριών, ων δια των ετών ενισχυθείς οργανισμός επέτρεψε να πραγματωθή εντός ενός μόνον μηνός η διαταγή της εκβιάσεως πάντων των χωριών εις υπογραφήν αναφορών υπέρ του σχίσματος»

Προπαγάνδα και τρομοκρατία οδηγούσαν ολόκληρους πληθυσμούς στην αλλαγή στρατοπέδου και εθνικής συνείδησης...