MALTA YOK!!

 Πριν από 458 χρόνια, το 1565, το πρώτο οχυρό της Μάλτας, ο Άγιος Έλμο, πέφτει στα χέρια των Οθωμανων αφού άντεξε για 28 ημέρες, γεγονός που έδωσε χρόνο έτσι ώστε δύο μήνες αργότερα να πετύχει η δύση μια από τις πιο σημαντικότερες νίκες ενάντιον των Οθωμανών.

Η Μάλτα αποτελούσε στόχο προηγούμενων οθωμανικών εισβολών, ένα παραπάνω τώρα που οι Οσπιτάλιοι Ιππότες, το τελευταίο στρατιωτικό σταυροφορικό τάγμα που επέζησε, έλεγχαν το νησί και αποτελούσαν αγκάθι στην οθωμανική ναυτική ηγεμονία. Στις 18 Μαΐου 1565, οι Οθωμανοί εμφανίστηκαν στο νησί με περίπου 40.000 στρατιώτες, 200 πλοία, 50 κανόνια μεγάλου διαμετρήματος και βεληνεκούς και πάνω από 80.000 βλήματα. Οι υπερασπιστές είχαν στην διάθεση τους περίπου 500 ιππότες,5.500 χιλιάδες στρατιώτες, ενώ υπήρχαν διαθέσιμοι και οι 9.000 κάτοικοι της Μάλτας, που ήταν όμως ανίδεοι από το πεδίο της μάχης και δεν είχαν καμία εκπαίδευση.

Η κύρια εστία της πολιορκίας ήταν γύρω από μια χερσόνησο με πολλές οχυρώσεις και λιμάνια. Ο Άγιος Έλμο ήταν ένα φρούριο που βρισκόταν στην άκρη της χερσονήσου και φρουρούνταν από 1500 άνδρες κατά όλη τη διάρκεια της πολιορκίας. Απέναντι από τον κόλπο υπήρχαν τα φρούρια του Αγίου Μιχαήλ και του Μπίργκου, τα οποία μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν βάρκες για να υποστηρίξουν τον Άγιο Έλμο με προμήθειες και ενισχύσεις.

Στις 22 Ιουνίου, διατάχθηκε μια μεγάλη επίθεση στο οχυρό, αλλά οι Οθωμανοί χτυπήθηκαν από πίσω με μεγάλο κόστος για τη φρουρά. Το φρούριο είχε αντέξει για 27 ημέρες μέχρι στιγμής ωστοσο πολλά από τα τείχη του είχαν καταστραφεί και το μεγαλύτερο μέρος της φρουράς του είχε τραυματιστεί. Αποφασίστηκε ότι δεν θα καταβληθούν άλλες προσπάθειες για να βοηθηθεί το φρούριο που ως εκ θαύματος είχε άντεξει για σχεδόν ένα ολόκληρο μήνα και προκάλεσε χιλιάδες θύματα στους Τούρκους. Όλοι οι άνθρωποι και οι πόροι θα αφιερώνονταν στα εναπομείναντα φρούρια.

Οι αμυνόμενοι γνώριζαν πως έρχεται το τέλος. Εξομολογήθηκαν όλοι, κοινώνησαν των Αχράντων Μυστηρίων και κατόπιν έσκαψαν και έθαψαν την Αγία Τράπεζα του παρεκκλησίου του οχυρού για να “μην την μαγαρείσουν” οι Τούρκοι. Κατόπιν ο ιερέας του οχυρού άρχισε να χτυπά πένθιμα την καμπάνα. Συνέχισε μέχρι που έπεσε, αργότερα, νεκρός από το μαχαίρι των ισλαμιστών.

Στις 23 Ιουνίου οι Τούρκοι εξαπέλυσαν την τελική επίθεση κατά του οχυρού. Έριξαν στη μάχη σχεδόν 20.000 άνδρες έναντι λιγότερων των 400 υπερασπιστών που μπορούσαν ακόμα να σταθούν στα πόδια τους. Οι Ιππότες ντε Γκουράς και ντε Μιράντα που δεν μπορούσαν να σταθούν όρθιοι από τα τραύματα, δέθηκαν σε καρέκλες ενώπιον ρήγματος του τείχους μέσω του οποίου εξόρμησαν οι Τούρκοι.

Εκεί πολέμησαν μέχρις εσχάτων και αφού σκότωσαν πολλούς Τούρκους, κομματιάστηκαν κυριολεκτικά από τους αντιπάλους τους. Την ίδια τύχη είχε και ο γενναίος συνταγματάρχης Μας που πέθανε μαχόμενος με το σπαθί του κατά πλήθος εχθρών. Οι τελευταίοι υπερασπιστές, αφού άναψαν την πυρά – σινιάλο ότι το οχυρό έπεσε, πολέμησαν μέχρις ενός μπροστά από το παρεκκλήσιο του Αγίου Ιωάννου, στο οχυρό. Γλίτωσαν μόνο πέντε Μαλτέζοι που την τελευταία στιγμή βούτηξαν στη θάλασσα από τα τείχη και σώθηκαν κολυμπώντας

Μετά από 28 ημέρες μάχης, η φρουρά εξοντώθηκε, αλλά κατάφεραν να προκαλέσουν περίπου 8000 απώλειες, περίπου το 1/5 της συνολικής δύναμης εισβολής. Η θυσία της φρουράς επέτρεψε στις άλλες οχυρώσεις να αντέξουν για άλλους 2 μήνες, μέχρι που έφτασε

ενισχυτικό στράτευμα Σταυροφόρων 8.000 αντρών και έτρεψε τους Οθωμανούς σε φυγή. Η Πολιορκία της Μάλτας έμεινε στην ιστορία ως μια από τις μεγαλύτερες χριστιανικές νίκες ενάντιον των Οθωμανών για τους επόμενους 3 αιώνες.

Extra tip:Ανάμεσα στους αμυνόμενους στην πολιορκία της Μάλτας βρίσκονταν και 200 Έλληνες τακτικοί στρατιώτες, κυρίως αρκεβουζιοφόροι και μουσκετοφόροι ενώ πολύ σημαντική ήταν και η συμμετοχή του Βιτζέντζο Αναστάγκι (παραφθορά του Αναστάση). Γεννημένος στην Περούτζια, το 1531, αλλά καταγόμενος από τη Ραβέννα (με μακρινές ελληνικές ρίζες από την εποχή του "Βυζαντινού"Αυτοκράτορα Αναστασίου, ενώ μέλος της οικογένειας είχε νυμφευθεί την κόρη του στρατηγού Βελισάριου) ο Αναστάγκι είχε ενταχθεί στο Τάγμα του Αγίου Ιωάννη το 1563, δύο μόλις χρόνια πριν την τουρκική επίθεση, θέλοντας να πολεμήσει κατά των εχθρών του χριστιανισμού.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Ρώσος.

 Σαν πιθανότερη χρονολογία της γέννησής του είναι το έτος 1690. Και τούτο γιατί στους πολέμους που άρχισαν το 1711 και τελείωσαν το 1718 είναι στρατιώτης του Τσαρικού Στρατού του Μεγάλου Πέτρου της Ρωσσίας. Τα Τουρκικά στρα­τεύματα ήσαν ακατάβλητα, βάδιζαν από νίκη σε νίκη, είχαν σπείρει τον τρόμο σ' όλα τα έθνη. Στρατιώτης ο Όσιος Ιωάννης μάχεται για να υπερασπισθεί την πατρίδα του, τη Ρωσσία. Γαλου­χημένος με τα νάματα της Ορθοδοξίας από τους Χριστιανούς γονείς του, τον συγκλονίζει η φρίκη του πολέμου, τα χιλιάδες παλληκάρια, γυναικόπαιδα, γέροι που κείτονται νεκροί στο πέρασμα της λαίλαπας, της πολεμικής μανίας των εχθρών.

Στις μάχες για την ανακατάληψη του Αζώφ με χιλιάδες άλλους συμπατριώτες του, αιχμαλωτίζε­ται και οδηγείται στην Κωνσταντινούπολη. Απ' εκεί στο Προκόπιο, κοντά στην Καισάρεια της Καππαδοκίας της Μ. Ασίας, στην κατοχή ενός Αγά που διατηρούσε στρατόπεδο των Γενιτσάρων.

Βασανίζεται να αρνηθεί το Χριστό

Καταδικασμένος ψυχολογικά στην περιφρόνη­ση και το μίσος των Τούρκων, είναι ο «κιαφίρ», ο «άπιστος» που του αξίζουν σκληρά βασανιστήρια. Και τον χτυπούν με χοντρά ξύλα ραβδιά, τον κλω­τσούν, τον φτύνουν, του καίνε τα μαλλιά και το δέρμα της κεφαλής του με πύρινο τάσι. Τον πετούν στις κοπριές του σταύλου και τον υποχρεώνουν να ζει με τα ζώα.

Απαντά στα βασανιστήρια

Υπομένει όλα τα βασανιστήρια με καρτερία και αξιοθαύμαστη γενναιότητα. Λάμπει ο αδαμάντινος χριστιανικός του χαρακτήρας. Σαν τον ήλιο λάμπει ο υπέροχος εσωτερικός του κόσμος που ολόκληρος από τα παιδικά του χρόνια είναι δοσμένος στο Χριστό. Στους ξυλοδαρμούς, στις βρισιές και στις κλωτσιές των Τούρκων, απαντά με τα λόγια του Παύλου: «ποιος μπορεί να με χωρίσει από την αγάπη του Χριστού μου; Θλίψις ή στενο­χώρια ή διωγμός ή γυμνότης ή αιχμαλωσία;». Έχω πεποίθηση, πίστη και αγάπη στον Κύριό μου Ιησού Χριστό τον Μονογενή Υιό του Θεού μου και τίποτε απ' όλα τα δεινά, δεν θα με χωρίσει από την αγάπη Του.

Σαν αιχμάλωτος υπακούω στις προσταγές σου, στις δουλικές εργασίες. σ Χριστό δεν σε έχω αφέντη, «πειθαρχείν δει Θεώ μάλλον ή άνθρώποις». Ενθυμούμαι το αγκάθινο στεφάνι, τους εμπτυσμούς, τους κολαφισμούς, τα ραπίσματα και αυτόν τον σταυρικό θάνατο και είμαι πρόθυμος να υποστώ και εγώ τα μεγαλύτερα και δεινότερα βάσανα και αυτόν τον θάνατον, τον Ιησού μου όμως δεν τον αρνούμαι.

Δέχεται ο Όσιος Ιωάννης τους σκληρούς όρους της μαρτυρικής ζωής, τα βασανιστήρια, τη διαμο­νή με τα ζώα στο σταύλο που του θύμιζε, όπως έλεγε, το σταύλο της Βηθλεέμ· τις ασκήσεις, νηστείες, αγρυπνίες, προσευχές σε τέτοιο βαθμό, που δαμάσθηκε η θηριωδία των Τούρκων και έκπληκτοι τον ονομάζουν «βελή», άγιο.

Σε συνεστίαση Τούρκων αξιωματούχων θαυμα­τουργικά έστειλε με Άγγελο Κυρίου φαγητό σε χάλκινο πιάτο από το Προκόπιο της Μ. Ασίας στην Μέκκα της Αραβίας και ο Τούρκος Αγάς το έφαγε εκεί ζεστό. επιστρέφοντας έδειξε το πιάτο με το οικόσημο στους αξιωματούχους τρεις μήνες μετά. Το θαύμα αυτό που έγινε από τον Όσιο κατά παραχώρηση του Κυρίου, σταμάτησε το μίσος και την αδιάλλακτη μανία των βασανιστών του. Η πνευματική και ηθική ακτινοβολία του εδάμασε την θηριωδία των Τούρκων.

Το τέλος

1730 Μαΐου 27. Ένα στήριγμα είχε σε όλους τους αγώνες του και μία παρηγοριά στην τραχειά ζωή των βασανιστηρίων. Κατέφευγε σε προσευχές, γονυκλισίες, αγρυπνίες και κοινωνούσε κρυφά από τους Τούρκους, τα Άχραντα Μυστήρια. Η Θεία Κοινωνία κάθε Σάββατο ήταν η μεγάλη του ξεκού­ραση και ανάπαυση. Τελευταία ημέρα, 27 Μαΐου του 1730, ειδοποίησε τον ιερέα και εκείνος του πήγε τη Θεία Κοινωνία μέσα σε ένα μήλο που το είχε κουφώσει. Κοινώνησε εκεί στο σταύλο για τελευταία φορά. Η πρόσκαιρη αιχμαλωσία του, η δεινή κακοπάθεια πήραν τέλος· ο θαυμαστός Όσιος Ιωάννης πέρασε στην αιώνια αγαλλίαση και μακαριότητα, μόλις πήρε τα Άχραντα Μυστήρια.

Ο ενταφιασμός

Οι ιερείς και πρόκριτοι Χριστιανοί του Προκο­πίου, με άδεια του Τούρκου πήραν το σώμα. Με συγκίνηση και δάκρυα μέσα σε βαθειά κατάνυξη και ευλάβεια ο μέχρι χθες δούλος και σκλεται από Χριστιανούς - Τούρκους - Αρμενίους σαν αφέντης και δεσπότης. Σήκωσαν στον ώμο τους το πολύαθλο εκείνο σώμα, με θυμιατά και λαμπάδες, με ευλάβεια και προσοχή, το οδηγούν σε έναν τάφο στο Χριστιανικό κοιμητήριο, το ενα­ποθέτουν στη μάνα γη.

Θείο όραμα

Ο γέροντας ιερέας που κάθε Σάββατο άκουγε τον πόνο και τα βασανιστήριά του και του έδινε, τον κοινωνούσε τα Άχραντα Μυστήρια, είδε στον ύπνο του τον Όσιο Ιωάννη τον Νοέμβριο του 1733. Του είπε ο Όσιος πως το σώμα του έχει μεί­νει με τη χάρη του Θεού μέσα στον τάφο ακέραιο, ολόκληρο, αδιάφθορο, όπως το έβαλαν στον τάφο πριν 3 1/2 χρόνια. Να το βγάλουν και θα είναι μαζί τους ως ευλογία Θεού στους αιώνες. Μετά τους δισταγμούς του ιερέα, κατά θεία παραχώρηση, ένα ουράνιο φως φωτίζει τον τάφο του Οσίου σαν πύρινος στύλος. Οι Χριστιανοί άνοιξαν τον τάφο και ω του θαύματος! Το σώμα του Οσίου βρέ­θηκε ακέραιο, αδιάφθορο και μυρωμένο με αυτή τη θεία ευωδία που συνεχίζει να έχει μέχρι σήμερα. Με πνευματική ευφροσύνη και ευλάβεια σήκωσαν, πήραν στην αγκαλιά τους αυτό το θείο δώρο, το ιερό λείψανο και το μετέφεραν στο Ναό που αγρυπνούσε ο Όσιος! Από την ημέρα εκείνη, 273 τώρα χρόνια, μπήκε το ιερό σώμα στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας του Χριστού.

Ο Οσμάν Πασάς καίει το Ιερό Λείψανο

Σε μία εσωτερική διαμάχη και σύρραξη μεταξύ Σουλτάνου και Ιμπραήμ της Αιγύπτου ο απεσταλμένος Πασάς του Σουλτάνου, Οσμάν, καίει το Ιερό Λείψανο για να εκδικηθεί τους Χριστιανούς. Το ιερό σώμα οι Τούρκοι το είδαν να παίρνει κίνηση στη φωτιά. Έντρομοι εγκαταλείπουν το ανίε­ρο έργο τους και φεύγουν. Την άλλη ήμερα μετά την αποχώρηση των Τούρκων οι Χριστιανοί ανασηκώ­νουν τις στάχτες και τα κάρβουνα και βρήκαν σκε­πασμένο ολόκληρο το ιερό σώμα. Δεν είχε πάθει τίποτε, ευλύγιστο και μυρωμένο, του έμεινε μόνο το μαύρισμα από τους καπνούς και το πύρωμα.

Οι Μαυρόλυκοι, του Πετσάλη Διομήδη. Ραδιοφωνικό θέατρο

Αγαπητοί φίλοι καλησπέρα σας και χρόνια πολλά! Απόψε θα σας ταξιδέψω στους σκοτεινούς αιώνες της τουρκοκρατίας και θα σας παρουσιάσω σε εκδοχή ραδιοφωνικού θεάτρου το ιστορικό μυθιστόρημα του Πετσάλη Διομήδη, Μαυρόλυκοι.

Το ιστορικό μυθιστόρημα "Οι Μαυρόλυκοι. Το χρονικό της Τουρκοκρατίας 1565-1799" του Θανάση Πετσάλη - Διομήδη (1904-1995) πρωτοκυκλοφόρησε σε δύο τόμους, το 1947-48 από το Βιβλιοπωλείο της Εστίας.

Ο ίδιος ο συγγραφέας θα γράψει για το έργο:

 ''Χρονικό της Τουρκοκρατίας'' χαρακτηρίζει ο συγγραφέας του το μνημειώδες αυτό έργο που καλύπτει δύο πολυσέλιδους τόμους της σειράς της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Οι Μαυρόλυκοι ξεπερνούν κατά πολύ το χρονικό: είναι το έπος και το πάθος ενός λαού που οραματίζεται την ελευθερία του κι αγωνίζεται γι' αυτήν. Ο Θανάσης Πετσάλης - Διομήδης προσέφερε με τους Μαυρόλυκους μία από τις αρτιότερες συνθέσεις της νεότερης αφηγηματικής λογοτεχνίας μας. Οι Μαυρόλυκοι αποτέλεσαν σταθμό στα ελληνικά γράμματα. Η Ακαδημία Αθηνών βράβευσε το έργο κατά την πανηγυρική συνεδρία της 24ης Μαρτίου1950 και απέδωσε επιγραμματικά το μέγεθός του: ''Εδώ η τέχνη και η Ιστορία σφικτά χειροκρατούμεναι παρουσιάζουν ως εν πανοράματι τας περιπετείας του Γένους''.

Το έργο είναι ένα γλαφυρό χρονικό της Τουρκοκρατίας. Ο συγγραφέας, τηρώντας την ιστορική συνέπεια, ξανάπλασε μια εποχή ολοζώντανη, ξεκινώντας την αφήγησή του από το 1566 φτάνοντας μέχρι το 1847 και το θάνατο του Έλληνα πολιτικού Ιωάννη Κωλλέτη . Μέσα από την εξέλιξη της ζωής της οικογένειας των Μαυρόλυκων, παρακολουθούμε σκηνές και γεγονότα της Ελληνικής Ιστορίας, από τα πρώτα χρόνια της υποδούλωσης, την περίοδο του Νεοελληνικού διαφωτισμού, την προετοιμασία της επανάστασης και τα γεγονότα που σημάδεψαν την περίοδο έως και τις πρώτες δεκαετίες του νέου Ελληνικού κράτους.

Ο ίδιος ο συγγραφέας θα πει πάλι: Οι Μαυρόλυκοι είναι μια προσπάθεια να ξαναζωντανέψουν τα χρόνια της τουρκοκρατίας, τα χρόνια της μεγάλης σκλαβιάς, και το αργό και συγκινητικό ξύπνημα της συνειδήσεως του ελληνισμού, που στα εκατό πρώτα χρόνια της δουλείας κινδύνεψε να σβήσει οριστικά. Μέσα από φοβερές και επώδυνες περιπέτειες, που κράτησαν κοντά τέσσερις αιώνες, το Γένος μας κατόρθωσε να ξαναβρεί τη συνείδησή του και μαζί το δρόμο που θα το έφερνε στο δρόμο της ελευθερίας. Η οικογένεια των Μαυρόλυκων - με τα πολλά κλαδιά και παρακλάδια της- καλύπτει τους μακρούς αυτούς αιώνες της δουλείας και ένα μεγάλο τμήμα του υπόδουλου ελληνικού χώρου. Οι Μαυρόλυκοι μετέχουν σε όλους τους σκληρούς αγώνες για την επιβίωσή του, ακολουθούν τα πάθια του, τις άθλιες πτώσεις του και τις άξαφνες δόξες του. Είναι κατά κάποιο τρόπο οι Μαυρόλυκοι ένα σύμβολο του ελληνισμού, που όλο αγωνίζεται, κάμπτεται, γονατίζει, ψυχορραγεί, και πάντα βγάζει καινούρια φύτρα για να ξεκινήσει πάλι."

Λίγα λόγια για το συγγραφέα:

Ο Θανάσης Πετσάλης γεννήθηκε στην Αθήνα. Ο πατέρας του Νικόλαος ήταν γιατρός και καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Είχε έναν μεγαλύτερο αδερφό τον Αλέκο. Σπούδασε Νομική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι, όπου παράλληλα σπούδασε και στη Σχολή Πολιτικών Επιστημών. Ταξίδεψε στην Ευρώπη για σπουδές (1920-1924) και στη συνέχεια επέστρεψε στην Αθήνα, όπου φοίτησε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου (1924-1928). Το 1928διορίστηκε στην Τράπεζα της Ελλάδος, όπου εργάστηκε στο τμήμα μελετών και στο δικαστικό τμήμα ως το 1946.Το 1932 πολιτεύτηκε με το κόμμα του Γ. Καφαντάρη. Το 1941 παντρεύτηκε την Αιμιλία Γεωργίου Τριλίβα - με την οποία απέκτησε ένα γιο το Νίκο - και το 1952 σε δεύτερο γάμο την Ελισσάβετ Κωστακοπούλου, με την οποία απέκτησε τον δεύτερο γιο του Αλέξανδρο. Πρωτοεμφανίστηκε στο χώρο της λογοτεχνίας το 1923 με δημοσιεύσεις ποιημάτων και το 1925 εξέδωσε τη συλλογή διηγημάτων Μερικές εικόνες σε μια κορνίζα, με έντονες επιρροές από το χώρο του γαλλικού νατουραλισμού και του αισθητισμού. Ακολούθησε μια συνειδητή στροφή του προς το είδος του αστικού μυθιστορήματος, ενταγμένου στα πλαίσια της λεγόμενης μυθιστορηματικής τοιχογραφίας, μιας κατά το δυνατό αντικειμενικής θεώρησης της κοινωνικής ζωής και αληθοφανούς αναπαράστασής της, εντάσσοντας τα μυθιστορήματά του σε μεγαλύτερες, χρονικά διαδοχικές ενότητες. Για το λογοτεχνικό του έργο τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών το 1950 και με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος (1956 και 1963). Το 1948 αναγορεύτηκε μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Λογοτεχνών (θέση από την οποία παραιτήθηκε το 1950), το 1977 μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και το 1994 επίτιμος διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έργα του έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά και αγγλικά. Πέθανε στην Αθήνα. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Θανάση Πετσάλη Διομήδη βλ. Γιάκος Δημήτρης, «Πετσάλης - Διομήδης Θανάσης», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας 11. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. , Ζήρας Αλεξ., «Πετσάλης - Διομήδης Θανάσης», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό8. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1988, Παπαγεωργίου Κώστας Γ., «Θανάσης Πετσάλης - Διομήδης», Η μεσοπολεμική πεζογραφία· Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939) Ζ΄, σ.156-188. Αθήνα, Σοκόλης, 1993 και Πικραμένου Μίτση, «Βιοχρονολόγιο Θανάση Πετσάλη- Διομήδη, Νέα Εστία 138, Χριστούγεννα1995, ετ.ΞΘ’, αρ.1643, σ.2-6.

Το έργο μεταδόθηκε σε συνέχειες από την κρατική ραδιοφωνία. Η ραδιοφωνική διασκευή ήταν του Μάριου Βαλέρη.

Τα δύο έργα του Θανάση Πετσάλη – Διομήδη τιμήθηκαν, με το βραβείο λογοτεχνίας της Ακαδημίας Αθηνών «Οι Μαυρόλυκοι» και το Α΄ Κρατικό Βραβείο ο «Ελληνικός Όρθρος»

Η ραδιοφωνική ηχογράφηση μεταδόθηκε πρώτη φορά από την εκπομπή «Θέατρο Κυριακής» τον Νοέμβριο του 1967.

Μουσική επιμέλεια: Ειρήνη Σαλβαρλή

Ρύθμιση ήχου: Στέφανος Ευαγγελίου

Επιμέλεια ήχων: Άρτεμις Τρωίζου

Ραδιοσκηνοθεσία: Γρηγόρης Γρηγορίου



Παίζουν οι ηθοποιοί: Πέτρος Φυσσούν-αφηγητής,

Γιώργος Βαρσιβανόπουλος – α΄Αθαλασσίτης, Κουνάκης, πρώτος τσαούσης,

Χρήστος Δαχτυλίδης – β΄Αθαλασσίτης, α΄μαρινάρος,

Νίκος Τζόγιας- Φρε Μάρκος, Μάκης Ρευματάς- Στέφανος, Ρένα Βενιέρη-Ρίνα, γ΄γυναίκα, Θεόδωρος Έξαρχος- Στάθης, Μπέτυ Βαλάση- Σμαραγδή, β΄γυναίκα, γυναίκα Βαρνάβα, Στράτος Αλεξίου-Μάρκος, Γιώργος Μετσόλης-Κατής, Νίκος Γαροφάλλου-Θανασάκης, Βαρνάβας, Γιώργος Νέζος- Εβραίος, ένας Τούρκος, Βασίλης Ανδρονίδης-ΠαπάΓιάννης, Έλλη Ξανθάκη-Παναγιώτα-γυναίκα του Ματαπά, Ελένη Κριτή-γυναίκα του Γιάννη, Δημάκη, Κούλα Αγαγιώτου- Ανθή, γυναίκα του Δαμιανού, Τρύφων Καρατζάς-Δαμιανός- ένας Κλέφτης, Θεόδωρος Δημήτριεφ-Γιώργης, Βασίλης Μητσάκης-Τουρνατζίμπασης, Γρηγόρης Τζουμάκης- αφεντούλης, β΄μαρινάρος, Πάνος Βέλιας-Γιάννης, Τράκας, Αθανάσιος Χριστογιαννόπουλος- δεύτερος τσαούσης, Γιώργος Χαραλαμπίδης- καπετάνιος, Ματαπάς

Ο Νίκος Τζόγιας

Η μεταφορά όλων  έγινε από τον ιστότοπο isobitis:

http://isobitis.com/theatro1/?p=941

Πηγές:

Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).

http://radio-theatre.blogspot.com/2010/03/1-1821.html

https://webradio.ert.gr/trito-programma/13avg2017-to-theatro-tis-kyriakis-sto-trito-i-mavrolyki-to-mythistorima-enos-ethnous-theatriko-chroniko-tou-mariou-valeri-vasismeno-sta-erga-i-mavrolyki-ke-elliniko/

cantfus.blogspot.com/2016/02/1904-1995.html

Η Θεσσαλονίκη μέσα από τα μάτια του Βρετανού περιηγητή ταγματάρχη Lake...

Ο Βρετανός Αξιωματικός στις αρχές του 19ου αιώνα μας δίνει μία εικόνα της Θεσσαλονίκης...
Αρκετές πληροφορίες μπορεί ο αναγνώστης να αντλήσει σχετικά με την οικονομία και τις τιμές των προϊόντων από το κείμενο που ακολουθεί:

 Σαλόνικα ονομάστηκε η πόλη από Ιταλούς και Άγγλους, από τους Τούρκους Σελανίκ, από τους Έλληνες Σαλονίκη και από τους μορφωμένους Θεσσαλονίκη. Ήταν τοποθετημένη στην κατηφοριά ενός λόφου που πρόβαλε από την άκρη του υψηλότερου σημείου του λιμανιού στην κορυφή του Θερμαϊκού κόλπου που συμπεριλαμβάνονται με τον Βαρδάρη και το Καραμπουρνάκι. Περικλείονταν από ψηλούς, λευκούς τοίχους, των οποίων το εξωτερικό περίβλημα όπως και αυτό της πόλεως έχει θέα στη θάλασσα, ενώ υπάρχει μια πιο επιβλητική εμφάνιση στην προσέγγιση αυτής της πλευράς. Το σχέδιο της πόλης ομοιάζει με ημικύκλιο, του οποίου η διάμετρος διαγράφεται από ένα ψηλό τοίχο με πλευρικούς πύργους με έκταση ενός μιλίου σε μάκρος, κατά μήκος της παραθαλάσσιας ακτής, και φυλάσσεται από τρεις μεγάλους πύργους, έναν σε κάθε άκρο, και ο τρίτος να έχει θέα προς τη σκάλα ή την αποβάθρα, όπου και υπάρχει ένα μικρό προάστιο ανάμεσα στον πύργο και στην ακτή. Από την εφεύρεση της πυρίτιδος και εξής, πυροβολαρχίες προστέθηκαν στις ναυτιλιακές αμυντικές δυνάμεις στα πιο σπουδαία σημεία και ένα κάστρο κατασκευάστηκε στη δυτική γωνία της πόλης. Οι ανατολικοί και δυτικοί τοίχοι ακολουθούν τις άκρες του υψώματος όπου βρίσκεται σε κάθε πλευρά προς μια μικρή κοιλάδα που βρέχεται από ένα ποταμάκι και τερματίζει πάνω από τους τοίχους του κάστρου, το οποίο έχει διπλό περίβλημα προς την πόλη πλαισιωμένο με τετράγωνους πύργους. Ο πληθυσμός της Θεσσαλονίκης υπολογίζεται σε 80.000, αλλά πιθανότατα δεν υπερβαίνει τις 65.000, εκ των οποίων 35.000 είναι Τούρκοι, 15.000 είναι Έλληνες και 13.000 είναι Εβραίοι, ενώ οι υπόλοιποι είναι Φράγκοι και Αθίγγανοι. Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης προέρχονται από την Ισπανία και βρέθηκαν στη Θεσσαλονίκη την εποχή της εκδίωξής τους στα τέλη του 15ου αιώνα. Όμως ένα σημαντικό τμήμα τους έγιναν Μουσουλμάνοι από εκείνη την εποχή, χωρίς να αγνοηθούν από τους Οσμανλήδες, και διαμόρφωσαν μια ξεχωριστή τάξη υπό την αίρεση των Μαμίνων.

Κληρονομώντας το εβραϊκό πνεύμα της φιλαργυρίας και της εργατικότητας, είναι εύποροι
και ανάμεσά τους είναι οι πιο πλούσιοι Τούρκοι της Θεσσαλονίκης. Ο Χασάν Ατζίκ, ένας
υπουργός στην Κωνσταντινούπολη και ο αδερφός του, φοροσυλλέκτης στη Σαλονίκη είναι
Μαμίνοι. Είναι συνήθως άνθρωποι με έντονη απέχθεια στους αδρανείς, φτωχούς και
σπάταλους Γενίτσαρους της κατώτερης τάξης. Πηγαίνουν τακτικά στο τζαμί και
συμμορφώνονται με την θρησκεία στα εξωτερικά στοιχεία, αλλά επικρίνονται από τους
άλλους Τούρκους πως έχουν μυστικές συναντήσεις και τελετές με άλλους ιδιόρρυθμους, των οποίων η καλύτερη απόδειξη είναι η γνώση της ισπανικής γλώσσας. Λέγεται ότι
διαχωρίζονται σε τρεις κατηγορίες, δύο εκ των οποίων δεν εμπλέκονται με την τρίτη, αλλά
ούτε και η τρίτη δίνει τις κόρες της για γάμο με Οσμανλήδες. Η Πολιτεία, η ελληνική κοινωνία, κυβερνάται από την μητροπολιτική επισκοπή, που μαζί με τους άρχοντες καθορίζει όλες τις πολιτικές διαμάχες για τις οποίες οι Τούρκοι δεν ενδιαφέρονται, εκτός εάν οι Χριστιανοί το θεωρούν σωστό να προσφύγουν στο δικαστήριo .

«Οι υπηρέτες των τουρκικών οικογενειών στη Θεσσαλονίκη, όπως οι kahuedji (καφετζήδες),
οι tutunji (καπνοπώλες), οι akhdji (μάγειρες), έπαιρναν περίπου 10 πιάστρες (12 αγγλικά
στερλίνια) το μήνα. Ο yazji ή γραφέας έπαιρνε 30 πιάστρες. Οι Ελληνίδες υπηρέτριες στις
οικογένειες των Φράγκων έπαιρναν περίπου 50 πιάστρες το χρόνο μαζί με το ρουχισμό και
την διατροφή τους. Η καλύτερη ποιότητα ψωμιού κόστιζε 15 παράδες η οκά για 2 και 3/4
λίβρες, και το πρόβειο κρέας 18 ή 20 παράδες η οκά. Το βοδινό μόνο 8 ή 10, αφού καταναλώνονταν μόνο από τους Εβραίους και τους Φράγκους. Η μέση τιμή του μεταξιού
ήταν 50 πιάστρες η οκά και σχεδόν όλες οι οικογένειες εξέτρεφαν μεταξοσκώληκες.
Συνηθισμένα βαμβακερά και μάλλινα είδη για το ρουχισμό των απλών ανθρώπων υφαίνονταν τόσο σε ιδιωτικούς χώρους όσο και στα γύρω χωριά. Μια αξιόλογη ποσότητα από βαμβακερές πετσέτες κατασκευάζονταν εδώ, μερικές φορές κεντημένες με χρυσό ρέλι, για το νίψιμο, ή για το πλύσιμο. Η τέχνη δε αυτή ήταν διαδεδομένη σε κάθε μέρος της Ελλάδος όπως στην Ομηρική εποχή. Άλλο ένα εργοστάσιο της πόλης κατασκευάζει μεταξωτές γάζες για πουκάμισα και κουνουπιέρες, αλλά η κύρια βιομηχανική παραγωγή της πόλης είναι η βυρσοδεψία και το βάψιμο των δερμάτων, η οποία βρίσκεται εξολοκλήρου στα χέρια των Γενίτσαρων. 

Το εμπόριο της Θεσσαλονίκης παρήκμασε σημαντικά κατά τη διάρκεια του πολέμου, φαίνεται άλλωστε και από τις περιγραφές του Beaujour ήδη από το 1797. Ο καπνός αποστέλλεται μακριά με αυτοκρατορικά πλοία και αποτελεί τώρα τη μόνη αξιόλογη εξαγωγή. Κανένα αγγλικό πλοίο δεν έχει φορτωθεί εδώ για 12 χρόνια. Οι μπέηδες έχουν τις δικές τους αποθήκες με σιτηρά, οι οποίοι με φιρμάνι της Πύλης, το οποίο δημοσιεύτηκε την περασμένη χρονιά και ανανεώθηκε φέτος, απαγορεύεται να το αποστέλλουν στη Χριστιανοσύνη.

 Εν τω μεταξύ η Πύλη απαιτούσε σε χαμηλή τιμή μια συγκεκριμένη αναλογία από όλες τις πιο παραγωγικές σε σιτηρά χώρες της αυτοκρατορίας. Η Μακεδονία ήταν εξαίρεση, καθώς απέφυγε αυτό το πλαφόν, έχοντας ως πρόσχημα τον εξοπλισμό του στρατού και του στόλου. Τρείς ή τέσσερις χιλιάδες (Stabul) κιλά σιταριού παράγονταν εδώ μέσα σ' ένα μήνα, και βοοειδή σε κάθε αριθμό που θα μπορούσε να

απαιτηθεί. Ο Μπέης της Θεσσαλονίκης υποφέρει περισσότερο και από τους πιο απομακρυσμένους ιδιοκτήτες, επειδή το λαθρεμπόριο του σίτου μπορούσε να διεξαχθεί πολύ πιο εύκολα από οποιοιδήποτε άλλο μέρος της ακτή.

Φυσικά τα νούμερα και τα στατιστικά των κειμένων των περιηγητών υπόκεινται σε έλεγχο καθώς παρατίθενται εμπειρικά ή από ακούσματα του συντάκτη κατά την επίσκεψη του στο εκάστοτε μέρος. Η γενικότερη εικόνα όμως δεν απέχει από την πραγματικότητα.