Αισχύλος: ο πιο αυστηρός τραγικός

 Η λέξη τραγωδία σημαίνει «Τράγων Ωδή». Αν ήταν ωδή σχετική με κάποιο τράγο, που θυσίαζαν κατά τους ποιητικούς αγώνες, ή ωδή που εκτελούσαν τράγοι δηλαδή ηθοποιοί μεταμφιεσμένοι σε τράγους, στις πρώτες σατυρικές συνθέσεις, είναι ζήτημα που έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις. Ο Αριστοτέλης κλίνει προς τη δεύτερη ερμηνεία. Βέβαιο είναι πάντως πως η τραγωδία έχει ηρωϊκοθρησκευτική προέλευση. Και βαθειά θρήσκος ήταν ο πρώτος και μεγαλύτερος εκπρόσωπός της ο Αισχύλος (γεννήθηκε γύρω στο 525 π.Χ.).

Ο Αισχύλος ήταν άνθρωπος και της σκέψεως και της δράσεως. Είχε ζήσει στην πρώτη γραμμή το δράμα με τους Πέρσες πολεμώντας στις σπουδαιότερες μάχες (τα τραύματά του είχαν συγκινήσει τους δικαστές κατά τη διάρκεια μιας δίκης, όταν κατηγορήθηκε ότι είχε αποκαλύψει στα έργα του ορισμένα τελετουργικά μυστικά).

Είχε κερδίσει πολλές φορές το πρώτο βραβείο, που απονεμόταν κάθε χρόνο, κατά τις γιορτές του Διονύσου στον καλύτερο δραματουργό και είχε φιλοξενηθεί με εξαιρετικές τιμές στην αυλή του Ιέρωνα Α΄ τυράννου των Συρακουσών. Και στις Συρακούσες πέθανε κατά τη δεύτερη εκεί παραμονή του το 456-455 π.Χ. Ένας περίεργος θάνατος σύμφωνα με το θρύλο: μια χελώνα που είχε ξεφύγει από τα νύχια ενός αετού, έπεσε πάνω στο κεφάλι του από μεγάλο ύψος.

Ο Αισχύλος είναι ο υμνητής των μεγάλων αρχαίων αρετών: της σωρφοσύνης, της συνειδήσεως, της τιμής, του μέτρου. Η θεότητα γι’ αυτόν είναι σχεδόν μονοθεϊστική, αυστηρή αλλά δίκαιη. Δεν είναι θεότητα που ευνοεί ή μαίνεται κατά του ανθρώπου, όπως συμβαίνει συχνά στην Ελληνική Μυθολογία (αρκεί να σκεφτή κανείς την περίφημη έννοια «του φθόνου των θεών» - θεών που σκοτώνουν ένα θνητό, επειδή φθονούν την τύχη του).

 Ο θεός του Αισχύλου τιμωρεί τον άνθρωπο, που αμάρτησε. Και γύρω απ’ αυτό το όραμα του θεού-τιμωρού περιστρέφονται όλα τα γεγονότα του ανθρώπινου βίου. Αυτό συμβαίνει στην Ορέστεια, με την τρομερή αλληλουχία της βίας, όπου κάθε έγκλημα πλήττει εκείνον, που έγινε ένοχος ενός προηγούμενου εγκλήματος. Ο Αγαμέμνων θυσιάζει την κόρη του Ιφιγένεια για να του χαρίσουν οι θεοί την επιτυχία της εκστρατείας, γι’ αυτό και η γυναίκα του Κλυταιμνήστρα τον σκοτώνει κατά την επιστροφή του από τον πόλεμο με τη βοήθεια του εραστή της. Ο γιος του, Ορέστης, εκδικείται τον πατέρα του σκοτώνοντας τη μητέρα του και καταδιώκεται και αυτός με τη σειρά του, από τις Ερινύες. Αλλά και ο Προμηθέας Δεσμώτης, άλλο αισχύλειο αριστούργημα, δεν είναι παρά η ιστορία ενός εξιλασμού: του εξιλασμού ενός Τιτάνα, που ύψωσε το ανάστημά του αντίκρυ στο Δία, του Προμηθέα, ενόχου γιατί δίδαξε τη χρήση της φωτιάς στους ανθρώπους. 

Παρ’ όλα αυτά, ο Προμηθέας, απεικονίζεται έτσι ώστε κα κατακτά όλη τη συμπάθεια του θεατή. Και είναι αναμφισβήτητα συναρπαστικό το γεγονός ότι ο πιο αυστηρός από τους τραγικούς, δείχνει τόση ανθρώπινη κατανόηση για το θύμα του θεού-τιμωρού. Είναι έμμεσα, μια έξαρση του ανθρώπου.

Εικόνα: Prometheus Bound, oil on canvas by Jacob Jordaens, 1640; in the Wallraf-Richartz Museum, Cologne, Germany.

ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΑΜΦΙΣΒΗΤΙΕΣ» ΣΩΚΡΑΤΗΣ

ARNOLDO MONDADORI EDITORE S.P.A. 1973

Μ.τ.φ.: Βασίλειος Κοχλατζής

Αισχύλος: ο πιο αυστηρός τραγικός

Η λέξη τραγωδία σημαίνει «Τράγων Ωδή». Αν ήταν ωδή σχετική με κάποιο τράγο, που θυσίαζαν κατά τους ποιητικούς αγώνες, ή ωδή που εκτελούσαν τράγοι δηλαδή ηθοποιοί μεταμφιεσμένοι σε τράγους, στις πρώτες σατυρικές συνθέσεις, είναι ζήτημα που έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις. Ο Αριστοτέλης κλίνει προς τη δεύτερη ερμηνεία. Βέβαιο είναι πάντως πως η τραγωδία έχει ηρωϊκοθρησκευτική προέλευση. Και βαθειά θρήσκος ήταν ο πρώτος και μεγαλύτερος εκπρόσωπός της ο Αισχύλος (γεννήθηκε γύρω στο 525 π.Χ.).

Ο Αισχύλος ήταν άνθρωπος και της σκέψεως και της δράσεως. Είχε ζήσει στην πρώτη γραμμή το δράμα με τους Πέρσες πολεμώντας στις σπουδαιότερες μάχες (τα τραύματά του είχαν συγκινήσει τους δικαστές κατά τη διάρκεια μιας δίκης, όταν κατηγορήθηκε ότι είχε αποκαλύψει στα έργα του ορισμένα τελετουργικά μυστικά).

Είχε κερδίσει πολλές φορές το πρώτο βραβείο, που απονεμόταν κάθε χρόνο, κατά τις γιορτές του Διονύσου στον καλύτερο δραματουργό και είχε φιλοξενηθεί με εξαιρετικές τιμές στην αυλή του Ιέρωνα Α΄ τυράννου των Συρακουσών. Και στις Συρακούσες πέθανε κατά τη δεύτερη εκεί παραμονή του το 456-455 π.Χ. Ένας περίεργος θάνατος σύμφωνα με το θρύλο: μια χελώνα που είχε ξεφύγει από τα νύχια ενός αετού, έπεσε πάνω στο κεφάλι του από μεγάλο ύψος.

Ο Αισχύλος είναι ο υμνητής των μεγάλων αρχαίων αρετών: της σωρφοσύνης, της συνειδήσεως, της τιμής, του μέτρου. Η θεότητα γι’ αυτόν είναι σχεδόν μονοθεϊστική, αυστηρή αλλά δίκαιη. Δεν είναι θεότητα που ευνοεί ή μαίνεται κατά του ανθρώπου, όπως συμβαίνει συχνά στην Ελληνική Μυθολογία (αρκεί να σκεφτή κανείς την περίφημη έννοια «του φθόνου των θεών» - θεών που σκοτώνουν ένα θνητό, επειδή φθονούν την τύχη του). Ο θεός του Αισχύλου τιμωρεί τον άνθρωπο, που αμάρτησε. Και γύρω απ’ αυτό το όραμα του θεού-τιμωρού περιστρέφονται όλα τα γεγονότα του ανθρώπινου βίου. Αυτό συμβαίνει στην Ορέστεια, με την τρομερή αλληλουχία της βίας, όπου κάθε έγκλημα πλήττει εκείνον, που έγινε ένοχος ενός προηγούμενου εγκλήματος. 

Ο Αγαμέμνων θυσιάζει την κόρη του Ιφιγένεια για να του χαρίσουν οι θεοί την επιτυχία της εκστρατείας, γι’ αυτό και η γυναίκα του Κλυταιμνήστρα τον σκοτώνει κατά την επιστροφή του από τον πόλεμο με τη βοήθεια του εραστή της. Ο γιος του, Ορέστης, εκδικείται τον πατέρα του σκοτώνοντας τη μητέρα του και καταδιώκεται και αυτός με τη σειρά του, από τις Ερινύες. 

Αλλά και ο Προμηθέας Δεσμώτης, άλλο αισχύλειο αριστούργημα, δεν είναι παρά η ιστορία ενός εξιλασμού: του εξιλασμού ενός Τιτάνα, που ύψωσε το ανάστημά του αντίκρυ στο Δία, του Προμηθέα, ενόχου γιατί δίδαξε τη χρήση της φωτιάς στους ανθρώπους. Παρ’ όλα αυτά, ο Προμηθέας, απεικονίζεται έτσι ώστε κα κατακτά όλη τη συμπάθεια του θεατή. Και είναι αναμφισβήτητα συναρπαστικό το γεγονός ότι ο πιο αυστηρός από τους τραγικούς, δείχνει τόση ανθρώπινη κατανόηση για το θύμα του θεού-τιμωρού. Είναι έμμεσα, μια έξαρση του ανθρώπου.

Εικόνα: Prometheus Bound, oil on canvas by Jacob Jordaens, 1640; in the Wallraf-Richartz Museum, Cologne, Germany.

ΟΙ ΜΕΓΑΛΟΙ ΑΜΦΙΣΒΗΤΙΕΣ» ΣΩΚΡΑΤΗΣ

ARNOLDO MONDADORI EDITORE S.P.A. 1973

Μ.τ.φ.: Βασίλειος Κοχλατζής

Φωτογραφία του θεάτρου Επιδαύρου κατά το 1899.

 Το 1947, ο Ζακ Λακαριέρ, έρχεται να ανεβάσει τους «Πέρσες» του Αισχύλου στην Επίδαυρο. Είναι η πρώτη φορά που αυτό το αρχαίο θέατρο χρησιμοποιείται ως σκηνικός χώρος ύστερα από αιώνες σιωπής αλλά και η πρώτη φορά που παίζεται εκεί ο Αισχύλος στα γαλλικά και οι ξένοι έρχονται στην Ελλάδα μετά τον πόλεμο.

Στο υπέροχο βιβλίο του «Το ελληνικό καλοκαίρι» γράφει: «Το αυτοκίνητο σταμάτησε στην είσοδο του ιερού. Του κάκου ψάχνω το θέατρο με τα μάτια. Για την ώρα δε βλέπω άλλο από πεύκα. Απ' αυτά τα πεύκα έρχονται φωνές, κραυγές, τραγούδια, ανακατεμένα με γκαρίσματα γαϊδάρων και χλιμιντρίσματα μουλαριών.

 Πλησιάζω στο λόφο που μας κρύβει το θέατρο, δεν πιστεύω τα μάτια μου: χιλιάδες χωριάτες κάθονται κάτω απ' τα δέντρα, μέσα στα μάρμαρα του ναού, πάνω στην πλατεία του Ασκληπιού, φερμένοι απ' όλες τις γωνιές της Πελοποννήσου, για να δούνε τους "Πέρσες". Το έργο παίζεται στα γαλλικά και κανείς τους δεν θα πρέπει να καταλαβαίνει τη γλώσσα. Αλλά θα πρέπει να λεχθεί ότι με την εξαίρεση μιας παράστασης που είχε δώσει πριν τον πόλεμο, το 1936, το ίδιο αυτό Αρχαίο Θέατρο της Σορβόννης, είναι η πρώτη φορά που λειτουργεί αυτό το θέατρο μετά από είκοσι πέντε αιώνες. Και για όλους, γι' αυτούς, για μας, για τους λίγους Αθηναίους που έκαναν την προσπάθεια να 'ρθουν, είναι ένα σπουδαίο γεγονός.

 Είναι μεσημέρι. Οι πετσέτες με τα φαγιά είναι λίγο-πολύ παντού απλωμένες. Οι μουσικοί πιάνουν τα όργανα και το πανηγύρι αρχίζεις. Είναι η πρώτη φορά που ακούω σημερινή ελληνική μουσική, τον ήχο του λαούτου, του αυλού, τις φιοριτούρες της λύρας. 

Έχω την εντύπωση ότι ξαναζεί μια αρχαία γιορτή: αυτή η ζωντανή αταξία, αυτά τα παρδαλά πλήθη, αυτή η ταραχή, που θα 'πρεπε να υπήρχε στα μεγάλα ιερά στις γιορτινές μέρες, ένα είδος πανηγυριού, θορυβώδους ευφροσύνης, όπου τα άσματα του κόσμου και οι φωνές των ζώων ανακατεύονταν με τις οσμές των ψητών πάνω στη θράκα, του καμένου λίπους πάνω στους βωμούς, της ζεστής ρετσίνας, του ιδρώτα των ανθρώπων. Ναι, έτσι θα έπρεπε να ήταν η Επίδαυρος όταν οι χιλιάδες ασθενείς έτρεχαν στα θαυματουργά τέμπλα. 

Αυτό το χωριάτικο και τόσο ζωντανό πλήθος μού επέτρεψε εκείνη τη μέρα, με το θαύμα της αναπάντεχης παρουσίας του, να ξαναβρώ τη μεγάλη χαρά των παγανιστικών χρόνων».

Πέρσες του Αισχύλου. Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος

  Απόψε θα σας παρουσιάσω την τραγωδία του Αισχύλου Πέρσαι. Η σειρά παρουσίασης έργων του αρχαίου δράματος που ξεκίνησε το προηγούμενο Σάββατο θα συνεχιστεί με το γνωστό δράμα του μεγάλου Αθηναίου τραγικού ποιητή και δραματουργού.

                                                                                 


  Το έργο διδάχθηκε το 472 π.Χ. και ήταν από τα πρώτα που παίχτηκαν, στο νεότευκτο εκείνη την εποχή, θέατρο του Διόνυσου στην Αθήνα και κέρδισαν το πρώτο βραβείο. Μετέπειτα οι Πέρσες διδάχθηκαν και στις Συρακούσες.

  Οι "Πέρσες" αποτέλεσαν αυτοτελές δράμα και όχι τμήμα τριλογίας, καθώς τα υπόλοιπα έργα που είχε παρουσιάσει ο Αισχύλος τότε ήταν τα εξής: Φινεύς, Γλαύκος, Πονιεύς και Προμηθεύς.

  Το έργο ήταν μοναδικό στο είδος του έως τότε, καθώς τα γεγονότα που περιέγραφε ήταν σύγχρονα με την εποχή του ποιητή (υπενθυμίζεται ότι ο Αισχύλος υπήρξε Μαραθωνομάχος). Αποτέλεσε επιπλέον ύμνο στον θρίαμβο της Αθήνας στη ναυμαχία της Σαλαμίνας.

  Ο Αισχύλος με σεβασμό στους Πέρσες, θα ψάλει τον αθηναϊκό θρίαμβο μέσα από τα στόματα των Περσών (και όχι οποιωνδήποτε Περσών αλλά του βασιλιά, της βασίλισσας και των κορυφαίων αξιωματούχων...) χωρίς να αλλοιώσει στο ελάχιστο το ιστορικό περίγραμμα.

  Το έργο έχει ειπωθεί, πως αποτέλεσε την πρώτη αφήγηση μίας μεγάλης ιστορίας από μεγάλο ποιητή στην παγκόσμια λογοτεχνία.



                 
            Πέρσες του Κουν, Επίδαυρος 2000


Η υπόθεση:

  Η υπόθεση του έργου το οποίο διαδραματίζεται στα Σούσα έχει, συνοπτικά, ως εξής: Την είσοδο του Χορού την αποτελούν Πέρσες γέροντες ευγενείς (σύμβουλοι) που εκφράζουν την ανησυχία τους για την τύχη του στρατού που έχει εκστρατεύσει κατά της Ελλάδας (δεν έχουν φτάσει ακόμη τα μαντάτα της καταστροφής), αναφέροντας ταυτόχρονα τα ονόματα των επιφανών Περσών που συμμετέχουν στην εκστρατεία. Ο Χορός περιγράφει το πλήθος του στρατού, αλλά και την ιστορία των Περσών όσον αφορά τη στρατιωτική (και ναυτική) επιχείρηση που τώρα έχουν αναλάβει.

  Στη σκηνή εισέρχεται ύστερα η Άτοσσα, σύζυγος του νεκρού Δαρείου και μητέρα του αρχηγού της εκστρατείας Ξέρξη. Εμπιστεύεται στον Χορό την ανησυχία που την έχει κυριεύσει και διηγείται το όνειρο που την τάραξε (τη ζεύξη δύο γυναικών, μιας Ελληνίδας και μιας Ασιάτισσας, σε ένα άρμα από τον Ξέρξη), δηλώνοντας επίσης ότι προτίθεται να προσφέρει θυσία στους θεούς.

  Η αγωνία για την τύχη του ευρισκόμενου στο εχθρικό ελληνικό έδαφος περσικού στρατού, θα είναι κυρίαρχη στο πρώτο μέρος του έργου έως την άφιξη του Αγγελιοφόρου.

  Φθάνει τελικά ο αγγελιαφόρος και αναγγέλλει τη νίκη των Ελλήνων και την καταστροφή των Περσών, πληροφορώντας την Άτοσσα για τη σωτηρία του Ξέρξη ενώ αναφέρεται και ονομαστικά στους Πέρσες που σκοτώθηκαν. Κατόπιν περιγράφει αναλυτικά τη ναυμαχία καθώς και την κακή τύχη του υπόλοιπου στρατού που επιχείρησε να επιστρέψει δια ξηράς.

 Η Άτοσσα επιστρέφει στο παλάτι για να ετοιμάσει θυσία. Ο Χορός εν τω μεταξύ θρηνεί για την πανωλεθρία. Η Άτοσσα μαζί με τον Χορό προσφέρουν τιμές στον τάφο του Δαρείου. Ξαφνικά εμφανίζεται το φάντασμα του Δαρείου και μιλάει προς τους Πέρσες και την Άτοσσα. Ο Δαρείος πληροφορείται για τη συμφορά των Περσών και την αποδίδει στην αλαζονεία του γιου του που ξεπέρασε το μέτρο. Η Σαλαμίνα είναι το πρώτο μέρος της ανταπόδοσης και οι Πλαταιές, όπως προφητεύει ο Δαρείος προτού επιστρέψει στον Κάτω Κόσμο, θα είναι το δεύτερο.

   Ο Χορός αναπολεί τις επιτυχίες του Δαρείου όσο ήταν ζωντανός. Έρχεται τότε ο Ξέρξης με θρήνους για τη συμφορά και σε λυρικό διάλογο με τον Χορό μνημονεύει και άλλους επιφανείς Πέρσες που χάθηκαν. Το έργο τελειώνει με λυρικούς θρηνητικούς στίχους που εναλλάσσονται ανάμεσα στον Ξέρξη και στον Χορό.

  Η περιγραφή στο ξεκίνημα του έργου της τεράστιας δύναμης των Περσών θα κάνει περισσότερο εκκωφαντική την πτώση τους στο πεδίο της μάχης.

Η τελική αποτίμηση είναι συγκλονιστική...

  

  Όταν ανθίζει η έπαρση καρπίζει στάχυ θυμού. Συμφορά εσοδεύει. Αυτή είναι η πληρωμή. Και να θυμάστε την Αθήνα και την Ελλάδα. Όλα τα πλοία των Ελλήνων στα τριακόσια θα έφταναν. Ο Ξέρξης χίλια είχε κι άλλα διακόσια επτά που ήταν πολύ γρήγορα. Αυτοί ήταν οι αριθμοί. Δε χάσαμε όμως για τους αριθμούς. Κάποιος δαίμονας μας ρήμαξε. Τη χτύπησε τη ζυγαριά την έκλινε στο μέρος τους. Θεοί τη σώζουν την πόλη της Παλλάδας. Έτσι είπε ο αγγελιοφόρος.

Κι η Άτοσσα ξαναρωτάει: Τόσα καράβια είχαν, που τόλμησαν ν’ αντιβγούν στον περσικό στρατό, μπήγοντας έμβολα; Άμα υπάρχουν άντρες το κάστρο είναι άπαρτο, απαντά εκείνος. Αυτοί οι άνδρες την κρίσιμη ώρα όρμησαν ψάλλοντας τον παιάνα:

 Ω παίδες Ελλήνων, ίτε, ελευθερούτε πατρίδα, ελευθερούτε δε παίδας, γυναίκας, θεών τε πατρῴων έδη, θήκας τε προγόνων· νυν υπὲρ πάντων αγών!!!

Λίγα ακόμη στοιχεία:

  Κύρια έννοια της τραγωδίας αποτέλεσε η Ύβρις των Περσών και του Ξέρξη. Μέσα από την σύγκρουση των δύο διαφορετικών κόσμων θα επικριθεί η αλαζονεία του περσικού συστήματος και του Ξέρξη.

  Βαθύτατα θρησκευόμενος ο Αισχύλος τοποθετεί το θείο στοιχείο κυρίαρχο μέσα στα έργα του να συνυπάρχει με το ανθρώπινο. Η νίκη είναι νίκη των Ελλήνων αλλά και των θεών, είναι θεία Δίκη! Στην προκειμένη περίπτωση ο Δίας τιμωρεί τους Πέρσες για την υπέρμετρη αλαζονεία τους.

  Οι Πέρσες θα αναγνωρίσουν ως θεό μόνο τα πλούτη και την ύλη από τη μία, ενώ οι Έλληνες από την άλλη δεν θα είναι ούτε υπήκοοι κανενός, (όπως θα πληροφορήσει ο Χορός την βασίλισσα των Περσών Ατόσσα σχετικά με τους Έλληνες σε χωρίο του έργου).

  Η αλαζονεία των Περσών εκφράστηκε πριν τη Σαλαμίνα με τη ζεύξη του Ελλήσποντου, το μαστίγωμα της θάλασσας και φυσικά με την ίδια την απόφαση τους να εκστρατεύσουν εναντίων της Ελλάδας μετά το πάθημα του Μαραθώνα.

  Η εντολή και ταυτόχρονα παρακαταθήκη που θα δώσει ο Ξέρξης τελικά στους Πέρσες μετά την συντριβή τους θα είναι σαφής:

  Να μην εκστρατεύσετε στην Ελλάδα ποτέ. Μήτε κι αν είναι ο στρατός μεγαλύτερος. Η ίδια η γη βοηθάει τους Έλληνες.

                               

  Τέλος λίγοι θα γνωρίζουν ότι το παράδειγμα της συντριβής των Περσών όπως θα περιγραφεί από τον Αισχύλο θα χρησιμοποιηθεί από τους Τούρκους ιστορικούς, ακόμη και από τον ίδιο τον Ατατούρκ (sic) προκειμένου να περιγράψουν το εγχείρημα των Ελλήνων να διαλύσουν την Τουρκία το 1921. ¨Δεν διδάχθηκαν από την τραγωδία του Αισχύλου (Πέρσες) και επιχείρησαν κάτι το οποίο ήταν πάνω από τις δυνάμεις τους, γιαυτό και τώρα έρχεται η θεία δίκη¨. Θα πει ο Ατατούρκ βλέποντας το κατάντημα και την θλιβερή εικόνα των Ελλήνων κατά την υποχώρηση τους, μετά τη συντριβή του Ελληνικού στρατού και πληθυσμού τον Αύγουστο του 1922 στη Μικρά Ασία. (Το αφήνουμε ασχολίαστο...)

 Η ηχογράφηση έγινε στους ραδιοθαλάμους της Ε.ΡΑ. το μακρινό 1954 (δηλαδή 65 χρόνια πριν...)

Παίζουν με τη σειρά που ακούγονται:

 Αθανασία Μουστάκα, Στέλιος Βόκοβιτς, Γιάννης Αποστολίδης, Νίκος Χατζίσκος* *Χορός Γκίκας Μπινιάρης, Γρηγόρης Βαφιάς, Θόδωρος Ανδριακόπουλος, Αλέκος Δεληγιάννης* *Κορυφαίος Γιάννης Αυλωνίτης* 

*Μετάφραση Ιωάννης Γρυπάρης* 

*Ραδιοφωνική προσαρμογή και σκηνοθεσία Κωστής Μιχαηλίδης

Η Αθανασία Μουστάκα υποδύεται την Ατόσσα

                    

       

Πηγές : Άγγελος Σακκέτος.gr, διάστιχο.gr,το καρφί.gr, τέχνες-γράμματα.gr, Οι τραγικοί-Κρεβατάς

Καλή σας ακρόαση...

-Ο Παύλος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1978 στη Δράμα, μεγάλωσε στις Σέρρες και έζησε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Από το 1996 εργάζεται στο δημόσιο σε διάφορες διοικητικές θέσεις. Είναι απόφοιτος της Σχολής Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, της Σχολής Αστυφυλάκων της Αστυνομικής Ακαδημίας, της Σχολής Επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης ΕΛ.ΑΣ., και της Σχολής Ελληνικού Πολιτισμού, του Τμήματος Ανθρωπιστικών. Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά.