Πολιτισμική Διαδρομή : Ζακ Ντεβάλ

Αγαπητοί φίλοι του θεάτρου απόψε πρόκειται να σας παρουσιάσω ένα έργο από το αρχείο του Θεάτρου της Δευτέρας, το Ρομανσέρο του Ζακ Ντεβάλ. Μια ιστορία αγάπης με φόντο το κανάλι του Παναμά.

Το έργο διαβάστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1959, με πρωταγωνιστές του Δημήτρη Χορν και Μάρω Κοντού. Με το Ρομανσέρο η Κοντού πρωτοεμφανίστηκε στο σανίδι, στο θέατρο ¨Κεντρικόν¨. Ο συγγραφέας έγραψε το έργο το 1958.

Η υπόθεση, μέσα από τις σημειώσεις του Ζακ Ντεβάλ:

Η δράση του έργου ξετυλίγεται σε τέσσερις εικόνες από την 29 Ιουνίου έως την 5 Ιουλίου του ίδιου χρόνου μέσα στην Calle Fransesa (Γαλλικός Δρόμος), στο Χωρίλλιο, την ερωτική συνοικία της πόλης του Παναμά στα 1930.

Έχουν κι’ όλας περάσει χρόνια από το άνοιγμα της Διώρυγας του Παναμά στην εμπορική ναυσιπλοΐα όλων των Εθνών καθώς και στον πολεμικό στόλο των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Η πόλη του Παναμά, επιφανειακά Αμερικανοποιημένη, παραμένει ένα από τα απείραχτα λείψανα της Ισπανικής κυριαρχίας, ενώ η συνοικία του Χωρίλλιο (που στα Γαλλικά σημαίνει Regalade) γίνονταν ένα είδος διεθνούς ερωτικής ζώνης. Το πλήρωμα και οι επιβάτες των καραβιών που ταξίδευαν με οποιαδήποτε σημαία εύρισκαν εκεί μέρα και νύχτα συντροφιά σ’ οποιαδήποτε γλώσσα του κόσμου με μηδαμινό αντίτιμο.

Από την άλλη μεριά η αρχιεπισκοπή του Παναμά βρέθηκε ξαφνικά ανίκανη να καλύψει τις ανάγκες για πνευματική καθοδήγηση που γεννήθηκαν από το γεγονός ότι όλες οι ενορίες της από τη μια μέρα στην άλλη γινόταν πιο πλούσιες και πιο πυκνοκατοικημένες. Αναγκάστηκε λοιπόν να κάνει έκκληση σε πολλά ισπανικά Σεμινάρια. Οι νεαροί ιερείς που βρέθηκαν πιο πρόθυμοι να επαναπατριστούν ήταν βάσκοι και Κατάλανοί στην καταγωγή. Μια ράτσα αλλοιωμένη από τα ταξίδια. Σε αντίθεση από τον Παναμαϊκό κλήρο που ήταν αγαθός και κοιμισμένος οι Ισπανοί έφεραν μαζί τους στην εξάσκηση των καθηκόντων τους όλη τη φήμη του πιο γνωστού και του λιγότερου κοιμισμένου σ’ ολόκληρη την Ισπανία.

Αυτή τη χρονιά η Ρολάντα Ούσταριτς περνούσε για πρώτη φορά ανάμεσα στις εταίρες της Calle Francesa και ο Παντρέ Μικέλ Ιμπάρα, που είχε μόλις έρθει από την Ισπανία διορίζονταν δεύτερος Βικάριος της ενορίας του Χωρίλλιο.

Τα γεγονότα που μόλις έφεραν αντιμέτωπους σε μια άγρια μάχη τον Πάπα αυτόν και την περίφημη εταίρα, είναι σήμερα ακόμη ονομαστά στα χρονικά της πόλη του Παναμά. Η ιστορία αυτή είναι πιο τολμηρή ακόμη και από ένα θρύλο του Βοκάκιου και πιο αγνή από ένα μύθο του Άντερσεν. Αρκεί να τη διηγηθεί κανείς και αυτή τη χάρη έταξα στον εαυτό μου.

Ο Πλάτων Μουσαίος θα πει για το έργο:

Σε ένα γράμμα του στο κοινό ο Ζακ Ντεβάλ εξηγεί πως έγραψε το έργο και σε τι απέβλεπε. Αποδίδοντας το στη γλώσσα μας προσπαθήσαμε να διατηρήσουμε ανέπαφη την ατμόσφαιρα και το πνεύμα του έργου. Και επειδή πολλοί συγγραφείς έχουν καταπιαστεί με την αμάχη ανάμεσα σε ένα ιερέα του Ύψιστου και μια Ιέρεια του Έρωτα, προσπαθήσαμε να υπογραμμίσουμε εκείνο ακριβώς που κάνει το έργο του Ντεβάλ πιο πρωτότυπο από τα άλλα. Κάτω από το τόσο διαφορετικό ντύμα των δύο ηρώων, του Παντρέ και της Ρολάντας, κρύβεται μια πρωτόγονη αγνότητα και μια βουνίσια παλικαριά που μυρίζει θυμάρι.

Η ορμή τους δε μπορεί να σταματήσει μπροστά στις καθιερωμένες συμβατικότητες, γι’ αυτό και είναι έτοιμοι να παλέψουν με κάθε τρόπο και μέσο ως το τέλος. Δυο τέτοιοι αλύγιστοι μαχητές δεν ήταν δυνατόν να υποκύψουν ο ένας στον άλλον. Μόνο μια λύση μπορούσε να υπάρξει: η μονομαχία. Μια μονομαχία αντάξια των ιπποτών του Μεσαίωνα, αλλά χωρίς όπλα και δίχως αίματα, όμως «μέχρις εσχάτων». Μια παράξενη μονομαχία τόσο συνδικαλιστική στην εξωτερική της εμφάνιση όσο ηρωική στη βαθύτερη προέκταση της.

Σπάνια σε έργο έχουν συνδυαστεί με όχι λίγη μαστοριά, το ιερό με το ανίερο, το αγνό με το αμαρτωλό, και το λιβάνι με το θυμάρι.

Τέλος ο σκηνογράφος Γ. Βακαλό θα γράψει:

Το Ρομανσέρο εξελίσσεται σε μία πυκνή συνοικία, από τη ζωή του Νότου, από τη ζωή τβμ αισθήσεων και του χρήματος. Περισσότερο από ένας τόπος, είναι ένα πρόσωπο μέσα στο έργο, γιατί ενάντια σ’ αυτή τη συνοικία της βασιλείας της σάρκας πολεμά ο Παντρέ Μικέλ Ιμπάρα, και τη βασιλεία αυτή νοιώθει μέσα στην περηφάνια της πόλης η Ρολάντα.

Το σπίτι της κυκλώνεται από τη βοή της γειτονιάς της, από παντού φθάνουν φωνές, βήματα, πόθοι. Το τοποθέτησα στο κέντρο της σκηνής κυκλωμένο από τους στενούς δρόμους για να είναι χωριστό και ενωμένο συγχρόνως μαζί τους. Είδα το δράμα του Ρομανσέρο σαν το δράμα της καρδιάς μιας ολόκληρης συνοικίας. Γι’ αυτό θέλησα παραπάνω απ’ όσο ήταν απαραίτητο για τη δράση του έργου να συνθέσω το εσωτερικό με τα εξωτερικά, να δώσω τις αρτηρίες που καταλήγουν και που ξεκινούν απ’ αυτήν την καρδιά για να την τροφοδοτήσουν και να τροφοδοτηθούν με το αίμα της, την εξέγερση και τον πόνο της.

Και είσαι ακόμη τη συνοικία του σπιτιού της Ρολάντας τόσο παλιά, κάτω από τον ήλιο που βρίσκονται οι σκιές απ’ την πατίνα της να ρουφούν ευθύς ένα σκληρό φως που την χτυπάει την σώζει συγχρόνως θερμαίνοντας την.

Η Μάρω Κοντού

Πρώτη παράσταση στην Ελλάδα:

Θεατρική περίοδος1959-1960, Σκηνοθέτης Χορν, Δημήτρης Χρηστίδης, Μηνάς Συγγραφέας Deval, Jacques Μεταφραστής Μουσαίος, Πλάτων Μουσικός/συνθέτης Πλέσσας, Μίμης Σκηνογράφος Βακαλό, Γιώργος Ενδυματολόγος Βακαλό, Γιώργος Θίασος Χορν Δημήτρη Αθήνα Θέατρο Κεντρικόν Αθήνα, πλατεία Κολοκοτρώνη.

Φυσικά υπάρχουν "romancero" και "romancero". Αν και είναι μια ιστορία αγάπης, δεν έχει καμία σχέση με την περιπέτεια του Chimène και του Rodrigue. Ο Jacques Deval, έχοντας αδειάσει φωτεινά χρώματα στην παλέτα του, έστησε με επιτυχία το καβαλέτο του στις όχθες του καναλιού του Παναμά. Όχι στη Marie-Galante, αλλά στο ίδιο το "ciudad" του Παναμά, μπροστά από το οποίο σταθμεύουν τώρα πλοία όλων των σημαιών. Οι ναυτικοί κατεβαίνουν εκεί για να κάνουν εκδρομές, τρέχοντας γρήγορα στην περιοχή που είναι γνωστή ως το Chorillo και στην Calle Francesa, η οποία μοιάζει με την Bouterie στην Παλιά Μασσαλία πριν από το σβήσιμο της από τους Γερμανούς.

Στην Calle Francesa το αγόρι είναι για το κορίτσι, το κορίτσι είναι για το αγόρι, όπως λέει ένα τραγούδι. Το πιο όμορφο κορίτσι είναι η Ρολάντα Ουστάριτς, η οποία είναι ατρόμητη όπως η Κάρμεν.

Σε σκηνοθεσία Σταμάτη Χονδρογιάννη, μουσική επιμέλεια Αιμιλίας Ρόδη, μετάφραση Πλάτωνα Μουσαίου και σκηνικά-κοστούμια Γιάννη Κύρου προβλήθηκε στις 22 Αυγούστου 1977 από το Θέατρο της Δευτέρας της ΕΡΤ το θεατρικό του Ζακ Ντεβάλ ΡΟΜΑΝΣΕΡΟ με τους ηθοποιούς Μάρω Κοντού, Λάκη Κομνηνό, Τασσώ Καββαδία, Πίτσα Μπουρνόζου, Μαρία Μαρτίκα, Αννα Μπράτσου, Αθηνόδωρο Προύσαλη, Νικήτα Αστρινάκη, Δημήτρη Ζακυνθινό, Γιάννη Κανδήλα, Μιχάλη Μαραγκάκη, Αρτέμη Μάτσα, Σοφία Μυρμηγκίδου, Θόδωρο Ντόβα, Ισμήνη Μιχαηλίδου, Κατερίνα Ραυτοπούλου, Καίτη Καρατζά και Ηλία Κακλαμάνη

Η μεταφορά έγινε από το κανάλι dimitrios Pavlidis: