Στην φωτογραφεία βλέπουμε μπροστά τον Κεμαλ, πλάι του ο Ισμετ Ινονου και τους ακολουθούν ο Γάλλος Συνταγματάρχης Sarroux με τον απεσταλμένο της Γαλλικής Κυβερνήσεως Franklin Bouillon. Επιθεωρούν τα Τουρκικά στρατεύματα.
Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη στο Εσκη Σεχηρ μερικές μέρες πριν πέσει στα Ελληνικά στρατεύματα.
Η Ευρώπη στα μέσα του 19ου αιώνα βρίσκεται εν μέσω μιας περιόδου πραγματικά εντυπωσιακής αλλαγής και προσαρμογής. Η βιομηχανική καπιταλιστική οικονομία έχει αρχίσει να ανθεί σε όλη σχεδόν την ήπειρο (ιδιαίτερα στο κεντρικό και δυτικό κομμάτι της), υπάρχει προσπάθεια απελευθέρωσης του εμπορίου από δασμούς και οι κοινωνίες αλλάζουν ως αποτέλεσμα της άνθησης αυτής. Πολύ χονδρικά οι αλλαγές αυτές είναι:
1. Συγκέντρωση της πλειονότητας του πληθυσμού στις πόλεις
2. Δημιουργία μιας έμμισθης ανειδίκευτης εργατικής τάξης
3. Αυξανόμενες κοινωνικές και οικονομικές διαφορές μεταξύ πλούσιων – κεφαλαιούχων και φτωχότερων στρωμάτων, κάτι που προκάλεσε δυσαρέσκεια.
Αυτά ήταν τα οικονομικά και κοινωνικά δεδομένα και στη Γαλλία λίγο πριν την κήρυξη του Γαλλοπρωσικού πολέμου (1870-1871). Ο πόλεμος αυτός καθαυτός δε θα μας απασχολήσει – προς απογοήτευση των φίλων της στρατιωτικής ιστορίας ανάμεσά μας – πέραν δύο βασικών στοιχείων. Πρώτον οι Γάλλοι ηττήθηκαν κατά κράτος από τους Γερμανούς. Δεύτερον οι Γερμανοί πολιόρκησαν το Παρίσι για 4 μήνες (Σεπτέμβριος – Ιανουάριος). Ο πόλεμος είχε σαν αποτέλεσμα:
a. Την ανατροπή του ημι-αυταρχικού καθεστώτος του Λουδοβίκου Ναπολέοντα Γ
b. Την άνοδο μίας κυβέρνησης «Εθνικής Αμύνης», φαινομενικά αδύναμης και ανίκανης
c. Οδήγησε στην πενία και πείνα τους κατοίκους του Παρισιού
d. Τη διεύρυνση της Εθνοφρουράς
Γιατί το τελευταίο είναι σημαντικό; Η διεύρυνση αυτού του ιστορικά φιλοαστικού στρατιωτικού σώματος συνοδεύτηκε από την παροχή μισθού. Συνέπεια αυτού ήταν τα νέα μέλη της Εθνοφρουράς να προέρχονται από τα φτωχότερα εργατικά στρώματα της πόλης του Παρισιού. Με άλλα λόγια άρχισαν να οπλίζονται νόμιμα αυτοί που υπέφεραν περισσότερο από τον πόλεμο και το τρέχον κοινωνικοοικονομικό σύστημα.
Φυσικά θα ήταν άτοπο να πούμε πως οι νέοι «Εθνοφρουροί» του Παρισιού κατατάχτηκαν με κάποια “ατζέντα” στο μυαλό τους ή σχέδια για κοινωνική επανάσταση. Οι περισσότεροι το έκαναν, επειδή είχαν ανάγκη τα λεφτά ή ήθελαν να προστατέψουν τη χώρα τους από τους εισβολείς ή απλά για να “απασχοληθούν” κατά τη διάρκεια μιας πολιορκίας. Όμως η εισροή αυτού του ενεργητικού μέρους του πληθυσμού στην Εθνοφρουρά δεν πέρασε απαρατήρητη από τους ριζοσπαστικούς πολιτικούς της πόλης και συγκεκριμένα τους αναρχικούς Μπλανκιστές (σοσιαλιστές) και φυσικά Νεοϊακωβινούς. Οι τρείς αυτές ομάδες κατά τη διάρκεια της πολιορκίας άρχισαν να κυριαρχούν στις αυτοσχέδιες «Επιτροπές Επιφυλακής» που εμφανίστηκαν σε πολλές γειτονιές, ενώ παράλληλα προσπάθησαν να οργανώσουν τους νέους Εθνοφρουρούς σε μικρές αυτόνομες οργανωτικές επιτροπές. Μάλιστα κατάφεραν η πλειονότητα των συνταγμάτων της Εθνοφρουράς να ορκιστεί, ώστε να υπακούει στις εντολές μονάχα της Κεντρικής Οργανωτικής Επιτροπής και όχι του κυβερνητικού διοικητή. Ήταν φανερό πως μια επανάσταση δε θα αργούσε να ανάψει.
Συνοπτικά, ταφτωχότερα στρώματα της πόλης οπλίστηκαν νόμιμα και οργανώθηκαν σε ένα βαθμό κατά την πολιορκία. Παράλληλα με την πολιτική οργάνωση όμως των κατοίκων του Παρισιού είχαν αρχίσει να εμφανίζονται και έντονες ιδεολογικές διαφορές μεταξύ των τάξεων. Συγκεκριμένα, οι μεν μεγαλοαστοί και τα μεσαία στρώματα έβλεπαν το κάλεσμα για κοινωνική αλλαγή ή επανάσταση ως μεγαλύτερο κίνδυνο από τη γερμανική νίκη στον πόλεμο, ενώ τα κατώτερα στρώματα έβλεπαν τους προηγούμενους ως άπληστους και πιθανότατα προδοτικούς. Αυτή την κατάσταση επέτειναν οι πολλές ιστορίες (αληθινές και μη) συσσώρευσης πολύτιμων αποθεμάτων τροφής κατά τη διάρκεια της πολιορκίας.
Στις 26 Ιανουαρίου υπογράφτηκε ανακωχή μεταξύ των δύο πλευρών και μόλις 13 μέρες αργότερα διεξήχθησαν εκλογές για την ανάδειξη μιας νέας γαλλικής κυβέρνησης. Η εσπευσμένη αυτή εκλογική αναμέτρηση σε συνδυασμό με τη σαστισμένη κατάσταση της χώρας οδήγησε σε συντριπτική νίκη των συντηρητικών – μοναρχιστών (που στηρίζονταν από τους αγροτικούς πληθυσμούς της επαρχίας και τη μεγαλοαστική τάξη) που πλέον έλεγχαν περίπου το 60% της Εθνοσυνέλευσης. Έτσι και η νέα κυβέρνηση της Γαλλίας ήταν πολύ συντηρητική, το ίδιο και ο νέος της πρωθυπουργός, ο Αδόλφος Τιέρ. Η νέα κυβέρνηση δεν άφησε καμία ψευδαίσθηση σχετικά με το τι πίστευε για τις όλο και πιο αυτόνομες “μάζες του Παρισιού” Η κυβέρνηση μεταφέρθηκε από το Παρίσι στις Βερσαλλίες και άρχισε να τοποθετείται με γνώμονα τον αφοπλισμό ακόμα και την κατάργηση της Εθνοφρουράς, φοβούμενη ή αναμένοντας μια κοινωνική εξέγερση.
Η κίνηση της κυβέρνηση έρχεται στα μέσα Μαρτίου. Το βράδυ της 18ης Μαρτίου ο τακτικός στρατός εισέρχεται στο Παρίσι με όσο το δυνατόν περισσότερη μυστικότητα και αρχίζουν μεθοδικά να αφαιρούν το βαρύ πυροβολικό από κάθε σημείο της πόλης. Στα βόρεια διαμερίσματα όμως της Μονμάρτης, ενός από τα βόρεια διαμερίσματα του Παρισιού, συγκεντρώνονται περισσότερο εργατικές γειτονιές ενώ στα δυτικά πιο πολύ πλούσιες. Ο στρατός δεν προλαβαίνει να απομακρύνει τα κανόνια από τη θέση τους πριν γίνει αντιληπτός από τους κατοίκους της περιοχής. Εξαγριωμένοι Γάλλοι χτυπούν τις καμπάνες και μια αυθόρμητη μάζα ανθρώπων ξεχύνεται στους δρόμους, για να αντιταχθούν στο «πραξικόπημα» της κυβέρνησης Τιέρ.
Η πρώτη αυτή επαναστατική κίνηση λοιπόν δεν ήρθε από την οργανωμένη καθοδήγηση των σοσιαλιστών αναρχικών ή νεοϊακωβινών αλλά από την αυθόρμητη αντίδραση των πολιτών, οι οποίοι πραγματικά φαίνονταν να επιθυμούν μια ριζική αλλαγή και μια πραγματική λύση στα προβλήματά τους. Αν και πολλοί από τους ριζοσπάστες –κυριολεκτικά – πιάστηκαν στον ύπνο τις πρώτες ώρες της επανάστασης, γρήγορα ξαναβρήκαν τον επαναστατικό τους βηματισμό και νωρίς το πρωί ανακήρυξαν τη σύσταση Κομμούνας. Με άλλα λόγια συγκρότησαν μια τοπική εξουσία – και ενιαία για όλο το Παρίσι – ανεξάρτητη από την κεντρική κυβέρνηση της Γαλλίας. Μετά από τρείς μέρες και τη διεξαγωγή εκλογών για το συμβούλιο της Κομμούνας η Γαλλία ήταν στα πρόθυρα εμφυλίου πολέμου.
Τις υπόλοιπες μέρες του Μαρτίου το νέο συμβούλιο της Κομμούνας συζήτησε σχετικά με το μέλλον της, ενώ η κυβέρνηση των Βερσαλλιών προετοίμαζε μια νέα πολιορκία της πόλης. Αναπτύχθηκαν 2 ρεύματα, το «επαναστατικό» και το «πολεμικό» κατά τη διάρκεια της συζήτησης. Το πρώτο υποστήριζε ότι η Κομμούνα έπρεπε να επικεντρωθεί στην ανατροπή του κοινωνικού καθεστώτος, στην ανάπτυξη προγραμμάτων για βελτίωση της ζωής των εργατών και ήταν αντίθετο στη δημιουργία ενός κεντρικού εκτελεστικού οργάνου. Όσοι υποστήριζαν αυτή τη γραμμή έτειναν να είναι πιο αναρχικοί στις αντιλήψεις τους. Το δεύτερο ρεύμα (και το οποίο υποστήριζε η πλειοψηφούσα ομάδα των νεοϊακωβινών) πίεσε για επικέντρωση της ενέργειας των επαναστατών στην επικείμενη επίθεση στο Παρίσι παρά στην άμεση ανατροπή του καθεστώτος. Τελικώς το «πολεμικό ρεύμα» επικράτησε.
O Απρίλιος ήταν ένας μήνας δοκιμασίας για το Παρίσι και την Κομμούνα. Η πολιορκία του τακτικού στρατού και ο συνεχής βομβαρδισμός της πόλης έριξε το ηθικό των επαναστατών. Παράλληλα η Εθνοφρουρά αδυνατούσε να προβάλει αποτελεσματική αντίσταση λόγω της απροθυμίας των εθελοντών στρατιωτών και του συστήματος εκλογής των αξιωματικών από τους στρατιώτες, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα την αδυναμία διεξαγωγής μιας κεντρικά οργανωμένης άμυνας. Βλέποντας τα φρούρια του Παρισιού έτοιμα να πέσουν οι κομμουνάροι αποφάσισαν να στρέψουν την προσοχή τους προς τα κοινωνικά προβλήματα των πολιτών, όπως ακύρωση των πληρωμών για ενοίκια, την απαγόρευση επιβολής επιτοκίου, την ανακήρυξη του χωρισμού εκκλησίας και κράτους και τη φροντίδα για δίκαιη αμοιβή των εργατών.
Βέβαια όλα αυτά αποδείχθηκαν σπασμωδικές κινήσεις πριν το τέλος της Επανάστασης. Από την 21η έως τις 27 Μαΐου – την επονομαζόμενη «Ματωμένη Εβδομάδα» – ο τακτικός στρατός εισέβαλε στο Παρίσι, συνέλαβε 40.000 λιποτάκτες και σκότωσε γύρω στα 25.000 άτομα . Οι κομμουνάροι, σε μια τελευταία προσπάθεια εκρίζωσης της παλαιάς κοινωνικής τάξης πραγμάτων και μέσα σε αγανάκτηση, πυρπόλησαν πολλά κτήρια στο Παρίσι και η πόλη του φωτός τυλίχτηκε στις φλόγες.
Η Παρισινή Κομμούνα, αν και μικρή σε διάρκεια, παραμένει ένας από τους σταθμούς στην πολιτική εξέλιξη της Ευρώπης (αν και πολλές φορές επισκιάζεται από τον πόλεμο που προηγήθηκε). Η επανάσταση αυτή αποτέλεσε την έμπνευση για πολλούς πρακτικούς και θεωρητικούς επαναστάτες κατά βάση αναρχικούς και σοσιαλιστές. Παρ’ όλα αυτά, κατά γενική ομολογία ακόμα και των ίδιων των εχθρών της κοινωνικής τάξης η επανάσταση αυτή είχε κοινωνικό αλλά όχι καθαρά «σοσιαλοαναρχικό» χαρακτήρα. Το εγχείρημα αυτό αποτέλεσε μάθημα και στην εφαρμογή των επαναστατικών ιδεών στην πράξη, αλλά αποτέλεσε και προειδοποίηση, καθώς, όπως αναφέρει ο Hobsbawm: «στο εξής οι κοινωνικοί επαναστάτες ήξεραν τι τους περίμενε, αν δεν κατόρθωναν να διατηρήσουν την εξουσία». Τέλος η Κομμούνα ήταν η τελευταία μεγάλη προσπάθεια κοινωνικής μεταβολής με τη βία τον 19ο αιώνα και προκάλεσε αρκετό φόβο στους Ευρωπαίους αστούς ως το 1917 στην Ευρώπη, όταν κυριάρχησε ένας «νεοσυντηριτισμός» .
[1] Το κρέας αρουραίου θεωρούνταν πολυτέλεια, ενώ από την πείνα των Γάλλων δε γλύτωσαν ούτε τα ζώα του ζωολογικού κήπου.
[2] Βλ. A. Horne, The fall of Paris: The siege and the commune 1870-71, London, Penguin books, 2007³ [1η:1965], σελ. 187
[3] Νεοσυντηριτισμός: αναβίωση της απολυταρχίας με σημαντική έμφαση στην κοινωνική σταθερότητα
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ξενόγλωσσες Μονογραφίες
S. Dolgoff, Bakunin on anarchy, New York (Vintage Books), 1972
A. Horne, The fall of Paris: The siege and the commune 1870-71, London (Penguin books), 2007³ [1η:1965]
K. Marx, The Civil War in France, London (Dodo papers), 2009⁴ [1η:1871]
Ελληνικές Μονογραφίες
Π. Τσακαλογιάννης, Η σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία: από τη Βαστίλη στον 21ο αιώνα, τόμος Ι, Αθήνα (Βιβλιοπωλείο της «ΕΣΤΙΑΣ»), 2009
Μεταφρασμένες εκδόσεις
E. J. Hobsbawm, The Age of Capital 1848-1875, London (Weidenfeld and Nelson), 1976² [1η: 1975] (ελλ. έκδοση: Η εποχή του κεφαλαίου 1848-1875, μετάφρ. Δ. Κουρτόβικ, Αθήνα (ΜΙΕΤ), 2012 [1η: 1994])
Πηγή: https://studyinghistory.gr/neoteroi-chronoi/19os-aionas/parisini-kommouna-1871/
Το «Ελλάς – Γαλλία συμμαχία» ακούστηκε για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 1974. Η χούντα του Ιωαννίδη είχε καταρεύσει, η δημοκρατία του Καραμανλή προσπαθούσε να ορθοποδήσει, η Τουρκία του Ετσεβίτ προχωρούσε στην Κύπρο, ο στόλος της αρμένιζε στο Αιγαίο και η υπερδύναμη δεν είχε καιρό να ασχοληθεί με τη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Τον Αύγουστο του 1974 η προεδρία Νίξον ζούσε στον αστερισμό του Ουότεργκεϊτ. Ο Αγγελος Βλάχος, διευθυντής του πολιτικού γραφείου του Καραμανλή τότε, περιγράφει την κατάσταση στον τελευταίο όροφο της «Μεγάλης Βρεταννίας» όπου διέμενε ο πρωθυπουργός. Στο βιβλίο του «Αποφοίτηση 1974»αναφέρεται στις προσπάθειες να αποκαταστήσουν επαφή με την Ουάσιγκτον με στόχο τον σωφρονισμό του μικρομέγαλου εταίρου του ΝΑΤΟ. Σε απλά ελληνικά; Δεν τους έβγαιναν στο τηλέφωνο. Κι έτσι η Ελλάδα αποχώρησε από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Μπορεί να ήταν λάθος, όμως ήταν ανθρώπινο λάθος, οφειλόμενο στον εκνευρισμό του Καραμανλή, που από τη μια είχε τα σπαράγματα των χουντικών, από την άλλη τους Τούρκους στο Αιγαίο και τη σιωπή των Αμερικανών. Η μόνη δύναμη η οποία ανταποκρινόταν στις εκκλήσεις του ήταν η Γαλλία του Βαλερί Ζισκάρ ντ’ Εστέν.
Μου αρέσει να φαντάζομαι τον Βλάχο ή τον Καραμανλή να μιλούν στο τηλέφωνο με τον Ζισκάρ ντ’ Εστέν. Στα χρόνια που ακολούθησαν, η Γαλλία υποστήριξε την ένταξη της Ελλάδας στην τότε ΕΟΚ. Και στον απόηχο όλων αυτών ήρθε το 1981. Η Γαλλία εξέλεγε τον πρώτο της σοσιαλιστή πρόεδρο από δεκαετίες και η Ελλάδα τον πρώτο της σοσιαλιστή πρωθυπουργό. Ο σοσιαλισμός του Μιτεράν ήταν ευρωπαϊκός και απεχθανόταν τις τριτοκοσμικές λέξεις του Παπανδρέου, η χημεία ανάμεσά τους δεν ήταν η καλύτερη, όμως τη σχέση την έσωζε ο λυρισμός. Ηταν η εποχή του Μίκη, της Μελίνας, του Ζακ Λανγκ. Θα προσέθετα στο σύντομο αυτό χρονικό και την περίοδο των μνημονίων. Οταν η Γαλλία του Σαρκοζί και του Ολάντ, αδυνατισμένη χωρίς αμφιβολία, προσπαθούσε να απαλύνει τη γερμανική ακαμψία απέναντι στην πτωχευμένη Ελλάδα.
Τα γράφω αυτά για να θυμηθούμε ότι η αμυντική συμφωνία που υπέγραψαν ο Μητσοτάκης με τον Μακρόν δεν είναι ευκαιριακή-«οπορτουνιστική» κατά το λεξιλόγιο της προοδευτικής Αριστεράς. Εχει τις ρίζες της στην Ιστορία και των δύο χωρών. Το 2021 δεν είναι 1974, ούτε 1981 θα μου πείτε, συμφωνώ. Σήμερα η Γαλλία είναι η ισχυρότερη στρατιωτική δύναμη της Ευρώπης. Η υπόλοιπη Ευρώπη κοιτάζει τη Μεσόγειο αφ’ υψηλού, σχεδόν σαν βάρος. Η Γαλλία είναι προσκολλημένη στη Μεσόγειο. Είναι κομμάτι της δικής της Ιστορίας από τον καιρό του Ναπολέοντα. Γι’ αυτό έχει σημασία η Ελληνο-Γαλλική Μεσογειακή συμμαχία. Τα υπόλοιπα είναι μπακαλική.
Πηγή: Καθημερινή
Ο Βύρων Πάλλης υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους ηθοποιούς της παλιάς γενιάς. Πόσοι δεν τον θυμούνται ως Θανασάκη στο Θανασάκη τον Πολιτε...
