Η προστασία της ανθρώπινης ζωής και της ακεραιότητας του εργαζομένου αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο κάθε σύγχρονου και ηθικά υπεύθυνου επαγγελματικού περιβάλλοντος. Στον εξειδικευμένο τομέα των ψυκτικών συστημάτων και της κλιματιστικής, όπου ο τεχνικός βρίσκεται αντιμέτωπος με έναν συνδυασμό κινδύνων όπως η ηλεκτροπληξία, η πτώση από ύψος, τα χημικά ψυκτικά μέσα και οι κινητά μέρη μηχανημάτων, η τήρηση των πρωτόκολλων ασφαλείας δεν είναι απλώς μια διατριβή, αλλά μια υπόθεση επιβίωσης. Παρά το γεγονός ότι τα πρωτόκολλα αυτά είναι καλά τεκμηριωμένα και θεσμοθετημένα, τα ατυχήματα συνεχίζουν να συμβαίνουν, συχνά λόγω μιας θανάσιμης αλυσίδας παραβιάσεων και παραλείψεων.
Σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία (EU-OSHA), οι πτώσεις από ύψος και οι ηλεκτροπληξίες παραμένουν μεταξύ των κύριων αιτιών σοβαρών και θανατηφόρων εργατικών ατυχημάτων σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στο ελληνικό πλαίσιο, ο Π.Δ. 17/1996 «Σχετικά με τα μέτρα για τη βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία» ορίζει τις ελάχιστες απαιτήσεις ασφαλείας, οι οποίες, ωστόσο, συχνά συναντούν την «ανθρώπινη παράγων» και τις πιέσεις της καθημερινής λειτουργίας.
Στην παρούσα εργασία, θα αναλύσουμε διεξοδικά ένα πραγματικό και δυστυχώς συχνό ατύχημα: την πτώση τεχνικού από σκάλα, η οποία προκλήθηκε από απρόβλεπτη ενεργοποίηση μιας εξωτερικής μονάδας ψυκτικού συστήματος κατά τη διάρκεια εργασιών συντήρησης. Το συγκεκριμένο παράδειγμα είναι αντιπροσωπευτικό, καθώς αποκαλύπτει τον τρομερό συνδυασμό κινδύνων από ύψος και ηλεκτρική ενέργεια, δύο κινδύνους που ο τεχνικός ψυκτικών αντιμετωπίζει τακτικά.
Ο κεντρικός στόχος αυτής της ανάλυσης είναι διττός. Αφενός, να αναδείξει τις βαθύτερες ρίζες και αιτίες που οδήγησαν στο συμβάν, προχωρώντας πέρα από την επιφανειακή ερμηνεία της «απλής απροσεξίας». Αφετέρου, και κατ' ουσίαν πιο σημαντικό, να προτείνει ένα πλαίσιο πρακτικών και εφαρμόσιμων μέτρων πρόληψης και αποφυγής, τα οποία, εφαρμοζόμενα συστηματικά, μπορούν να εξαλείψουν την πιθανότητα επανάληψης ενός παρόμοιου δυστυχήματος. Η εργασία αυτή βασίζεται στην αρχή ότι κάθε ατύχημα είναι προβλέψιμο και, επομένως, αποφευκτό, υπό την προϋπόθεση της εφαρμογής μιας αυστηρής κουλτούρας ασφαλείας και του σεβασμού των θεμελιωδών πρωτοκόλλων.
Ανάλυση του Ατυχήματος & Αιτιών.
Η ανάλυση ενός εργατικού ατυχήματος απαιτεί την προσεκτική εξέταση όλων των παραγόντων που συνέβαλαν στη δημιουργία του. Αυτή η ενότητα έχει ως στόχο να αποκαταστήσει χρονολογικά τα γεγονότα που οδήγησαν στην πτώση του τεχνικού, παρουσιάζοντας μια ολοκληρωμένη εικόνα όχι μόνο του τι συνέβη, αλλά και του γιατί συνέβη. Η περιγραφή ξεκινά από το πλαίσιο της εργασίας και φθάνει μέχρι την κρίσιμη στιγμή της πτώσης, προετοιμάζοντας το έδαφος για την ανάλυση των βαθύτερων αιτιών που θα ακολουθήσει.
Το ατύχημα εκτυλίχθηκε σε ένα πολυώροφο κτίριο κατοικιών κατά τις πρωινές ώρες μιας καλοκαιρινής ημέρας. Ο καιρός ήταν ηλιόλουστος και οι θερμοκρασίες είχαν ήδη ανέβει, δημιουργώντας ένα περιβάλλον όπου η πίεση για γρήγορη ολοκλήρωση της εργασίας ήταν αισθητή. Ένας έμπειρος τεχνικός με πάνω από πέντε χρόνια εμπειρίας είχε αναλάβει την εβδομαδιαία ρουτίνα προληπτικής συντήρησης των κλιματιστικών του κτιρίου. Η συγκεκριμένη εργασία αφορούσε τον καθαρισμό των πτερυγίων του εναλλάκτη θερμότητας και τον έλεγχο μηχανικών εξαρτημάτων, όπως ο συμπλέκτης και ο κινητήρας του ανεμιστήρα, μιας εξωτερικής μονάδας ενός συστήματος τύπου split.
Η μονάδα ήταν τοποθετημένη σε πλίνθους στο μπαλκόνι του τρίτου ορόφου, σε ύψος περίπου οκτώ μέτρων από το έδαφος, γεγονός που καθιστούσε την πρόσβαση σε αυτήν κρίσιμο παράγοντα ασφαλείας. Σε μια προσπάθεια να εργαστεί γρήγορα, να μην ενοχλήσει τους ενοίκους με πιο περίπλοκες διαδικασίες και θεωρώντας την εργασία "ρουτίνας", ο τεχνικός επέλεξε να τοποθετήσει μια απλή εξασφαλίσιμη σκάλα πλαισίου, παρά τη στενότητα του χώρου που εμπόδιζε τη σταθεροποίησή της. Η κρίσιμη απόφαση που πήρε εκείνη τη στιγμή, βασισμένη σε μια ψευδή αίσθηση εμπιστοσύνης λόγω της εμπειρίας του, ήταν να παραβεί το πιο θεμελιώδες πρωτόκολλο ασφαλείας: δεν εφάρμοσε το σύστημα Κλειδώματος-Ετικέτας (Lockout/Tagout) στον ηλεκτρικό πίνακα τροφοδοσίας της μονάδας.
 |
| Tougout. Πηγή: https://www.ilearningplus.org/products/safety-poster-lockout-tagout-tags-pdf |
Ας εξετάσουμε λεπτομερώς τη σημαίνει η παράλειψη Κλειδώματος-Ετικέτας. Η κλειδαριά είναι ένα ειδικό, τροποποιημένο και πολύχρωμο εργαλείο ασφαλείας, όχι μια τυχαία κλειδαριά. Σκοπός της είναι να δημιουργήσει μία απόλυτα φυσική και οπτική βεβαιότητα ότι η πηγή ενέργειας είναι ασφαλής και απομονωμένη για τον εργαζόμενο που την επέμβει. Επρόκειτο για κρισημότατη και απαράδεκτη παράβαση των κανόνων ασφαλείας. Με το κλείδωμα (Lockout) ο εργαζόμενος που θα εργαστεί στο μηχάνημα, στην πράξη τοποθετεί μια ειδική, ατομική κλειδαριά σε έναν διακόπτη, απομονωτή η βαλβίδα, αποκλείοντας φυσικά την ενεργοποίηση της. Αυτή η παράλειψη άφησε το σύστημα ηλεκτρικά "ζωντανό" και ευάλωτο σε οποιαδήποτε απρόσμενη ενεργοποίηση, θέτοντας τις βάσεις για το επικείμενο δυστύχημα. Πρόκειται για αυστηρό και υποχρεωτικό πρωτόκολλο ασφαλείας, το οποίο χρησιμοποιείται στις βιομηχανίες και εγκαταστάσεις για την προστασία των εργαζομένων κατά τη συντήρηση ή την επισκευή μηχανημάτων ή ηλεκτρικών συστημάτων. Από την άλλη, η ετικέτα (Tagout) είναι στην πράξη μια ισχυρή, αδιάβροχη ετικέτα από πλαστικό ή βινύλιο, συχνά με έντονο χρώμα (κίτρινο, κόκκινο ή πορτοκαλί) και ένα στερεό σχοινί ή σύρμα για να δένεται. Δεν πρόκειται, όπως γίνεται αντιληπτό για ένα απλό χαρτάκι . Η ετικέτα είναι σχεδιασμένη να αντέχει στο εργοστασιακό περιβάλλον (λάδι, βρωμιά, υγρασία κλπ). Έτσι λοιπόν η κλειδαριά λέει ¨μην το ανοίξεις¨, ενώ η ετικέτα εξηγεί το ¨γιατί δεν πρέπει να το ανοίξεις¨. Επομένως, ο εργαζόμενος δούλευε σε έναν πίνακα χωρίς να έχει βάλει ούτε το φυσικό εμπόδιο, δηλαδή την κλειδαριά, ούτε το πληροφοριακό εμπόδιο, δηλαδή την ετικέτα για να ενημερώσει τους τρίτους για τον κίνδυνο (Φλέσσας Σπυρίδων, 2024:17-20).
Η χρονική στιγμή του ατυχήματος ήταν άκρως δραματική. Καθώς ο τεχνικός βρισκόταν στην κορυφή της σκάλας με τα χέρια του μέσα στον μηχανικό θάλαμο της μονάδας, ένα εργαλείο που κρατούσε ήλθε κατά λάθος σε επαφή με τους ακροδέκτες του συμπλέκτη. Ταυτόχρονα, μια σύντομη διακοπή ρεύματος στη γειτονία, ένα συχνό φαινόμενο κατά τους καλοκαιρινούς μήνες λόγω υπερφόρτωσης, προκάλεσε την απενεργοποίηση του συστήματος. Η επακόλουθη αποκατάσταση της παροχής, ωστόσο, οδήγησε στην αυτόματη επανενεργοποίηση της μονάδας μέσω του εγκολεσμένου θερμοστάτη. Ο εγκολεσμένος θερμοστάτης βρίσκεται ενσωματομένος, βυθισμένος ή τοποθετημένος της συσκευής που ελέγχει. Κύριος ρόλος του είναι η προστασία και ο έλεγχος. Λειτουργεί, κατά κάποιο τρόπο, ως «φρουρός» που ανιχνεύει τη θερμοκρασία στο μηχάνημα, είναι δηλαδή προστάτης που ¨ζει¨ μέσα στη μηχανή (Ραφτοπούλου, 2016:15).
Η μονάδα ξεκίνησε αιφνιδιαστικά, ο συμπλέκτης ενεργοποιήθηκε βίαια και το ακουμπισμένο εργαλείο προκάλεσε άμεσο βραχυκύκλωμα. Το αποτέλεσμα ήταν ένας δυνατός κρότος, ορατοί σπινθήρες και ένας καπνός που εξερχόταν από τη μονάδα. Ο τεχνικός, πανικόβλητος από τον αιφνίδιο και βίαιο θόρυβο και με τη φυσική αίσθηση του κινδύνου ηλεκτροπληξίας, αντέδρασε ενστικτωδώς. Αντί να κατεβεί με ηρεμία, έκανε μια απότομη κίνηση προς τα πίσω για να απομακρυνθεί από την πηγή του κινδύνου. Αυτή η ξαφνική κίνηση, σε συνδυασμό με την εγγενώς ασταθή βάση της σκάλας σε στενό χώρο, κατέληξε να χάσει την ισορροπία του και να οδηγηθεί σε πτώση από ύψος περίπου δύο και πέντε μέτρων, προκαλώντας του σοβαρά πολλαπλά κατάγματα στα χέρια και κρανιοεγκεφαλική κάκωση.
Συνοψίζοντας, το ατύχημα δεν ήταν το αποτέλεσμα ενός μόνο γεγονότος, αλλά μιας καταστροφικής αλληλουχίας. Η ρίζα του προβλήματος έγκειται στην παράβλεψη του πρωτοκόλλου Κλειδώματος-Ετικέτας, το οποίο αποσκοπεί ακριβώς στην εξάλειψη τέτοιων απρόβλεπτων ενεργοποιήσεων. Η αμελής αυτή πράξη, σε συνδυασμό με τις δυσμενείς συνθήκες εργασίας και την επείγουσα πίεση, δημιούργησαν το δυσμενέστερο δυνατό σενάριο. Η αντίδραση πανικού του τεχνικού αποτέλεσε το τελευταίο κρίκο αυτής της αλυσίδας, μετατρέποντας έναν ηλεκτροτεχνικό κίνδυνο σε ένα τραυματικό συμβάν από πτώση. Αυτή η διπλή φύση του κινδύνου – ηλεκτρική και πτώσης – καθιστά το συμβάν ιδιαίτερα σημαντικό για μελέτη, καθώς καταδεικνύει πώς οι κίνδυνοι σε έναν χώρο εργασίας μπορεί να αλληλεπιδρούν με τραγικούς τρόπους.
Μέτρα Αποφυγής & Πρόληψης - Προτάσεις για Ασφαλή Πρακτική
Η διεξοδική ανάλυση του ατυχήματος αποκαλύπτει μια σαφή οδό για την ανάπτυξη αποτελεσματικών μέτρων πρόληψης. Αυτή η ενότητα δεν στοχεύει απλώς στην καταγραφή θεωρητικών πρωτόκολλων, αλλά στην παρουσίαση μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής που αντιμετωπίζει τις συστημικές αδυναμίες που οδήγησαν στο συμβάν. Η υλοποίηση των ακόλουθων μέτρων μπορεί να μετατρέψει τον χώρο εργασίας από ένα δυνητικά επικίνδυνο περιβάλλον σε ένα χώρο όπου η ασφάλεια είναι αδιαπραγμάτευτη αρχή.
Το πιο κρίσιμο και μη
διαπραγματεύσιμο μέτρο είναι η απόλυτη εφαρμογή του συστήματος
Κλειδώματος-Ετικέτας (Lockout/Tagout - LOTO). Αυτό το πρωτόκολλο δεν είναι μια
απλή συμβουλή, αλλά μια δομημένη διαδικασία που αποσκοπεί στην απομόνωση όλων
των πηγών ενέργειας. Στο συγκεκριμένο σενάριο, η εφαρμογή του LOTO θα απαιτούσε
από τον τεχνικό πρώτα να ενημερώσει τους ενοίκους για τον προσωρινό διακοπή
λειτουργίας του κλιματιστικού, να εντοπίσει και να απενεργοποιήσει τον τον διακόπτη ρεύματος ή την ασφάλεια τροφοδοσίας της εξωτερικής μονάδας στον κεντρικό
ηλεκτρικό πίνακα, και αμέσως μετά να τοποθετήσει το προσωπικό του λουκέτο
στον μοχλό, καθιστώντας αδύνατη την επανενεργοποίηση από τρίτο πρόσωπο. Στη
συνέχεια, η τοποθέτηση μιας ετικέτας με το όνομά του και την ημερομηνία θα
ολοκλήρωνε την οπτική προειδοποίηση
Παράλληλα με το LOTO, η
αντικατάσταση της απλής σκάλας με ασφαλέστερα συστήματα πρόσβασης σε ύψος,
είναι εξίσου σημαντική. Για εργασίες σε ύψος άνω των 1.5 μέτρων, ιδιαίτερα σε
δυσπρόσιτες ή ασταθείς θέσεις όπως μπαλκόνια, η χρήση Προσωπικών Συσκευών
Πρόληψης Πτώσης (Π.Σ.Π.Π.) είναι απαραίτητη. Αυτό περιλαμβάνει μια πλήρη ζώνη
ασφαλείας ή ηνίασο, συνδεδεμένο με ένα αδιάσπαστο σχοινί ασφαλείας που
στερεώνεται σε ένα ασφαλές σημείο αγκύρωσης
 |
| Βολτόμετρο |
Ωστόσο, τα τεχνικά μέτρα και ο εξοπλισμός είναι αναποτελεσματικά χωρίς μια ισχυρή διοικητική και οργανωτική υποστήριξη. Η δημιουργία και η επιβολή Γραπτών Πρωτοκόλλων Ασφαλούς Εργασίας (ΓΠΑΕ) για κάθε τύπο εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της ρουτίνας συντήρησης, είναι υψίστης σημασίας. Αυτά τα πρωτόκολλα πρέπει να είναι εύκολα προσβάσιμα και να περιγράφουν βήμα προς βήμα τις ασφαλείς διαδικασίες. Ταυτόχρονα, η διοίκηση πρέπει να οργανώνει υποχρεωτικά και τακτικά σεμινάρια εκπαίδευσης και ενημέρωσης, που δεν επαναλαμβάνουν απλώς τη θεωρία, αλλά περιλαμβάνουν πρακτικές προσομοιώσεις κρισίμων καταστάσεων. Η δημιουργία ενός οργανωτικού κλίματος όπου η ασφάλεια προηγείται της ταχύτητας είναι βασική. Αυτό σημαίνει την εφαρμογή μιας πολιτικής μη ανοχής σε παραβιάσεις ασφαλείας, την ενθάρρυνση των τεχνικών να αναφέρουν επικίνδυνες καταστάσεις χωρίς φόβο, και την απόρριψη της πρακτικής της βιασύνης, διασφαλίζοντας ότι διατίθεται επαρκής χρόνος για την ασφαλή εκτέλεση κάθε εργασίας (Αδαμάκης, 2023:21-37).
Συμπερασματικά, η αποτροπή τέτοιων ατυχημάτων απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση που συνδυάζει τεχνικά μέτρα, εξοπλισμό και οργανωτική κουλτούρα. Η πτώση του τεχνικού δεν ήταν ένα μοιραίο συμβάν, αλλά το αναμενόμενο αποτέλεσμα της συνεχούς αμέλειας προς τα βασικά πρωτόκολλα. Η εφαρμογή του συστήματος LOTO, η χρήση κατάλληλου εξοπλισμού για εργασίες σε ύψος, και η δημιουργία μιας υποστηρικτικής αλλά αυστηρής διοικητικής δομής αποτελούν τους τρεις πυλώνες μιας αποτελεσματικής στρατηγικής πρόληψης. Μόνο μέσω αυτής της πολυδιάστατης προσέγγισης μπορεί να εξασφαλιστεί ότι κάθε τεχνικός θα επιστρέφει ασφαλής στο σπίτι του στο τέλος της εργασιακής του ημέρας.
Συμπεράσματα.
Η διεξοδική ανάλυση του συγκεκριμένου ατυχήματος, από την περιγραφή της δραματικής του εκδήλωσης έως την ανίχνευση των βαθύτερων αιτιών και την παρουσίαση μέτρων πρόληψης, οδηγεί σε ένα ξεκάθαρο και αμετάπτωτο συμπέρασμα: στην πυραμίδα των εργασιακών αξιών, η ασφάλεια πρέπει να αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο. Το συμβάν του τεχνικού που έπεσε από ύψος λόγω απρόβλεπτης ενεργοποίησης μιας ψυκτικής μονάδας δεν ήταν ένα απλό «ατύχημα» ή μια «συμβατική πτώση». Αποτέλεσε την κορύφωση μιας αλυσίδας γεγονότων που ξεκίνησε με τη συστημική παράβαση των πιο στοιχειωδών πρωτοκόλλων ασφαλείας και ολοκληρώθηκε με την ανθρώπινη αντίδραση πανικού. Αυτή η ανάλυση υπενθυμίζει με τραγικό τρόπο ότι στον κλάδο των ψυκτικών, οι κίνδυνοι σπάνια είναι μεμονωμένοι· συχνά αλληλεπιδρούν, με τον ένα να ενισχύει τον άλλο, δημιουργώντας ένα συνδυασμένο και δυνητικά μοιραίο σενάριο.
Η πραγματική μαθήματα που πρέπει να αντληθούν από αυτή την περίπτωση υπερβαίνουν το συγκεκριμένο παράδειγμα. Αφορούν την αναγκαιότητα δημιουργίας μιας ζωντανής και δυναμικής «κουλτούρας ασφαλείας» σε κάθε εργασιακό περιβάλλον. Αυτή η κουλτούρα δεν περιορίζεται στην ύπαρξη γραπτών κανονισμών, αλλά εμπεριέχει την ατομική ευθύνη κάθε εργαζομένου, τη διοικητική υποστήριξη για την εφαρμογή τους, και τη συλλογική δέσμευση ότι καμία εργασία δεν είναι τόσο επείγουσα ώστε να μην μπορεί να γίνει με ασφάλεια. Η ασφάλεια δεν είναι δαπάνη, είναι επένδυση στην ανθρώπινη ζωή και στην αξιοπρέπεια της εργασίας. Η αποφυγή ενός ατυχήματος, πέρα από την προφανή ανθρωπιστική της διάσταση, συμβάλλει και στην οικονομική βιωσιμότητα μιας επιχείρησης, προλαμβάνοντας το κόστος των απωλειών παραγωγής, των ιατρικών δαπανών και της νομικής ευθύνης.
Ως μελλοντικοί
επαγγελματίες στον τομέα των ψυκτικών, η ευθύνη μας είναι διπλή. Πρώτον, να
εξοικειωθούμε και να εφαρμόζουμε πιστά όλα τα πρωτόκολλα ασφαλείας, από το LOTO
έως τη χρήση του κατάλληλου Π.Α.Ε.Π., μετατρέποντας τα από απλές οδηγίες σε
δεύτερη φύση. Δεύτερον, να λειτουργούμε ως πρεσβευτές αυτής της κουλτούρας,
προωθώντας την στις ομάδες μας και στους χώρους εργασίας μας. Η εργασία αυτή,
λοιπόν, δεν αποτελεί απλώς μια ακαδημαϊκή απασχόληση, αλλά μια προφορτική
δέσμευση για την προστασία του εαυτού μας και των συναδέλφων μας. Το τελικό
συμπέρασμα είναι απλό και κατηγορηματικό: Κάθε ατύχημα είναι προβλέψιμο και,
επομένως, αποφευκτό. Η γνώση και η πειθαρχία είναι τα πιο ισχυρά εργαλεία που
διαθέτουμε για να διασφαλίσουμε ότι η επιστροφή στο σπίτι στο τέλος της ημέρας
θα παραμένει ο πιο σημαντικός στόχος για όλους μας.
-Ο Παύλος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1978 στη Δράμα,
μεγάλωσε στις Σέρρες και έζησε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Από το 1996
εργάζεται στο δημόσιο σε διάφορες διοικητικές θέσεις. Είναι απόφοιτος της
Σχολής Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, της Σχολής Αστυφυλάκων της
Αστυνομικής Ακαδημίας, της Σχολής Επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης ΕΛ.ΑΣ., και
της Σχολής Ελληνικού Πολιτισμού, του Τμήματος Ανθρωπιστικών. Σπουδών του
Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά.
Βιβλιογραφία
Αδαμάκης, Λ. (2023). Θέματα Υγείας και Ασφάλειας
Εργασίας. Αθήνα: ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε.
Ε.Λ.Ι.Ν.Υ.Α.Ε.
(2025, 12 1). Εργασία σε ύψος. Μ.Α.Π. Ανάκτηση από Ε.Λ.Ι.Ν.Υ.Α.Ε.:
https://www.elinyae.gr/themata-yae/ergasia-se-ypsos/page/mesa-atomikis-prostasias-map-atomikos-exoplismos-prostasias-apo
Κουδούμας, Ε., & Βισκαδούρρος, Γ.
(2013). Θέματα Ηλεκτρικών Μετρήσεων. Ηράκλειο: Τ.Ε.Ι. Κρήτης.
Παπαδόπουλος, Κ. (2020). Ο ρόλος του
Σχεδίου Ασφαλείας και Υγείας του Προγράμματος. Ποιότητες Έργου ως εργαλείων
ελέγχου εντός έργου. Μελέτη Περίπτωσης: Αναβάθμιση, Συντήρηση, Διαχείρηση και
Λειτουργία Περιφερειακού Αεροδρομίου Κεφαλληνίας. Πάτρα: Ε.Α.Π.
Ραφτοπούλου, Μ. (2016). Internet Of
Things: Έξυπνος Θερμοστάτης. Αθήνα: Ε.Μ.Π.
Φλέσσας, Σ. (2024). Διερεύνηση αιτιών
πρόκλησης εργατικών ατυχημάτων σε τεχνικά έργα. Η περίπτωση της κατασκευής
σταθμούπαραγωγής ενέργειας. Συνδιασμένου Κύκλου. Πάτρα: Ε.Α.Π.
