Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Απόψεις. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Απόψεις. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Το Νεστόριο και η παραχάραξη της ιστορίας από το ΚΚΕ. Γιώργος Ξένος

 Το ΚΚΕ εγκαινίασε στο Νεστόριο της Καστοριάς Μουσείο – Μνημείο ΕΑΜ – ΕΛΑΣ –ΔΣΕ, διαβάζω στο Βήμα της 7/11/21. Τίτλος : «Το ΚΚΕ επενδύει στην ιστορία του»!

Το όνομα  Νεστόριο το άκουσα πρώτη φορά με το τραγούδι του Τζαβέλα, τελευταίο στη σειρά των χωριών που η πτώση τους στους αντάρτες έκανε τον φρούραρχο της Καστοριάς να τραβάει τα μαλλιά του. Τώρα, ο γενικός γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ εγκαινιάζει στο Νεστόριο μουσείο, θέλοντας όχι μόνο να διατηρήσει τη μνήμη αλλά και να αξιοποιήσει «την ιστορική πείρα», τονίζοντας πως τότε υπήρξε επαναστατική κατάσταση και κρινόταν η κατάκτηση της εξουσίας από το λαό και όχι η δημιουργία μιας κυβέρνησης λεγόμενης εθνικής ενότητας με τις αστικές δυνάμεις.



Και μιλάει χαλαρά το δημοσίευμα για το ανταρτοχώρι Νεστόριο, που έδωσε εκατοντάδες αντάρτες στον αγώνα και για τα τραγικά χωριά των Κορεστίων και της Πρέσπας που ρήμαξαν, όπως το Δενδροχώρι, που είχε προπολεμικά πάνω από χίλιους κατοίκους και το 1951 βρέθηκε να έχει μόνο δεκαεννιά, πατρίδα λέει του Λάζαρου Ζησιάδη, στελέχους του ΚΚΕ από προπολεμικά. Μα  το καλό  όνομα του Ζησιάδη ήταν Τερπόφσκι, ο οποίος, τον Ιούλιο του 1941, αποφυλακίστηκε ως Βούλγαρος,  καθώς οι Βούλγαροι ήσαν σύμμαχοι των κατακτητών Ιταλών που κατείχαν την περιοχή και οι κρατούμενοι κομμουνιστές που δήλωναν «Βούλγαροι» αποφυλακίζονταν. Όπως ο Ανδρέας Τσίπας, που για λίγους μήνες μετά την αποφυλάκισή του από την Ακροναυπλία, ως «Βούλγαρος», έγινε  γραμματέας του ΚΚΕ.

Δεν λέει κάτι το δημοσίευμα για τις δυσκολίες που είχε το ΚΚΕ στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας, να ισορροπήσει δηλαδή ανάμεσα στην επιδίωξή του να εμφανισθεί πατριωτικό και αντιστασιακό, μέσω του ΕΑΜ και, συγχρόνως, να μη χάσει όσους Σλαβομακεδόνες ήθελαν κάτι παραπάνω από την ισοτιμία των εθνοτήτων, γραμμή την οποία, εγκαταλείποντας την προηγούμενη για ενιαία και ανεξάρτητη Μακεδονία, προωθούσε πλέον η Μόσχα, στο πλαίσιο της δημιουργίας των «αντιφασιστικών μετώπων», σε συνεργασία και με αστικές δυνάμεις. Εκείνες που σήμερα δεν αρέσουν στον σ. Κουτσούμπα. 

Δεν λέει τίποτε το δημοσίευμα για όλους αυτούς που  στην αρχή εμφανίζονταν βουλγαρόφρονες, του Κομιτάτου (Κομιτατζήδες), και ύστερα  μεταμορφώθηκαν σε αντιφασίστες σνοφίτες, όταν το 1943 ιδρύθηκε από τους Σλαβομακεδόνες στην περιοχή το αντίστοιχο του ΕΑΜ, ΣΝΟΦ  (Σλαβιανομακεντόνσκι Ναρόντνο Οσλομποτίτελεν Φροντ). Άνθρωποι που περισσότερο αγαπούσαν τον Τίτο και πότε συνεργάζονταν με τον ΕΛΑΣ, πότε συγκρούονταν μαζί του και κατέφευγαν διωκόμενοι στην Γιουγκοσλαβία για να επιστρέψουν αργότερα πιο δυνατοί, έχοντας ανακαλύψει εν τω μεταξύ, καθώς η αξονική Βουλγαρία οπισθοχωρούσε, πώς είναι Μακεδόνες.

Και ενώ μας λέει για τον εμφύλιο στην πολύπαθη Δυτική Μακεδονία, εξακολουθεί να αναφέρεται μόνο στο ΚΚΕ και στον ΔΣΕ, αποσιωπώντας ότι το 1945 ιδρύθηκε στα Σκόπια το ΝΟΦ (εξέλιξη του ΣΝΟΦ,  χωρίς το Σ, δηλ. Ναρόντνο Οσλομποτίτελνο  Φροντ) για να προωθήσει τις σλαβομακεδονικές επιδιώξεις για αιγαιακή Μακεδονία, που έστειλε από το Μπούλκες στο Βίτσι τις πρώτες ομάδες διωκόμενων ελασιτών Σλαβομακεδόνων, οι οποίες προηγήθηκαν του ΔΣΕ και έδρασε, ως γιουγκοσλαβική ουσιαστικά οργάνωση,  μέχρι την ενσωμάτωσή  των μαχητών  του  στον ΔΣΕ  το 1946.

Είναι τόσο τραγική και πολύμορφη η ιστορία της περιοχής που η  αποσιώπησή της από το ΚΚΕ και η προβολή της, ως αποστειρωμένης εξιστόρησης  αγώνων και θυσιών των ηρώων του για τη ματαιωμένη ουτοπία (παραλείποντας πως επρόκειτο απλώς για την ίδρυση και στην Ελλάδα ενός κράτους όπως η Αλβανία), κάπου αδικεί και το ίδιο, που προσεταιριζόταν τους Σλαβομακεδόνες από ανάγκη, αφήνοντας τη λύση του θέματος «για αργότερα». Και δεν αμφιβάλλει κανείς πως, αν επρόκειτο να είχε επικρατήσει, μετά τους «αντιδραστικούς», τους  πρώτους  που θα έστελνε στη (δική του) Μακρόνησο θα ήσαν οι Σλαβομακεδόνες, ως «τιτικούς», «εθνικιστές» και τα συναφή.

Ακριβώς όλοι αυτοί οι «ήρωες καπεταναίοι», που κατέφυγαν στην αρχή στο Μπούλκες, δεν επέστρεψαν στο Βίτσι και στον Γράμμο για να συμβάλουν στην ομαλότητα, που ευαγγελιζόταν η ηγεσία του ΚΚΕ. Επέστρεψαν ως εκδικητές και επαναστάτες κατά της κυβέρνησης και του κοινωνικού καθεστώτος. Και είναι εκείνοι που παρέσυραν το ΚΚΕ στην άβυσσο ενός  εμφυλίου χωρίς ελπίδα, καθώς αυτό μέχρι και το 1946 θεωρούσε τον ένοπλο αγώνα «δυναμικό μέσο εκβιασμού πολιτικής λύσης». Όμως οι κομμουνιστές ήρωες της περιοχής, ο Γιαννούλης, ο Υψηλάντης, ο Λασσάνης, ο Παλαιολόγος, ο Αμύντας, είχαν ήδη βάλει φωτιά στο Γράμμο, στα Χάσια, στο Βίτσι. Καθώς τους φόνους σκληρών αποσπασματαρχών της Χωροφυλακής ακολούθησαν οι φόνοι κοινοταρχών και γενικά κρατικών αξιωματούχων, η επιλεκτική λεηλασία περιουσιών δεξιών ως «λαϊκή» φορολογία και η διά της τρομοκρατίας και των απηνών διώξεων παντός μη όντος μετ’ αυτών δημιουργία «λαϊκής εξουσίας». Στόχος, η  διά πυρός και σιδήρου  εξαφάνιση κάθε ίχνους κρατικής παρουσίας στις περιοχές αυτές.

Η ιστορία του ΚΚΕ δεν είναι τιμημένη, είναι τραγική. Για ένα πουκάμισο αδειανό γέμισε τα βουνά με κόκαλα, και μάλιστα ανθρώπων που πίστευαν πως αγωνίζονται για έναν καλύτερο κόσμο και των θυμάτων τους. Ο Γιαννούλης εκτελέστηκε, όχι ο Γούσιας ούτε ο Βλαντάς.

Και αν σήμερα το ΚΚΕ θέλει τον εμφύλιο ταξικό, αποσιωπά ευσχήμως πως για τους σλαβομακεδόνες συμπολεμιστές  του, που έφεραν και το κύριο  βάρος του, ήταν αγώνας εθνικοαπελευθερωτικός, εις βάρος της Ελλάδας. Η «απόσπασις μέρους εκ του όλου της επικρατείας», που τόσους έστειλε στο απόσπασμα, δεν ήταν κατασκευασμένος από τον μοναρχοφασισμό μύθος. Ήταν απτή πραγματικότητα και επιδιώχθηκε  με τα  όπλα. Και παρά ταύτα, κοντά  στο τραγικό τέλος, το κόμμα συνθηκολόγησε με τους Σλαβομακεδόνες και, στις αρχές του 1949, εγκατέλειψε την έως τότε γραμμή του για την ισοτιμία των μειονοτήτων και υιοθέτησε το αίτημα του ΝΟΦ για αυτοδιάθεση των Σλαβομακεδόνων. Εύλογο, αφού πλέον οι Σλαβομακεδόνες αποτελούσαν τα 2/3 των μαχητών του ΔΣΕ, 14.000 σε 20.000.

Εδώ βρίσκεται η ιστορία του ΔΣΕ, σ’ αυτή την καθημαγμένη περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας. Και οι εικόνες που στολίζουν το χαζοχαρούμενο δημοσίευμα του Βήματος, του δίκοχου του ΔΣΕ και του γενικού γραμματέα της ΚΕ του ΚΚΕ να επιθεωρεί χαρούμενος τις φωτογραφίες γελαστών μαχητριών, μόνο θλίψη προκαλούν.

(Τα στοιχεία έχουν ληφθεί από το βιβλίο του Ιωάννη Σ. Κολιόπουλου, Λεηλασία Φρονημάτων, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 2015).


Πηγή: https://booksjournal.gr/gnomes/3479-to-nestorio-kai-i-paraxaraksi-tis-istorias-apo-to-kke

Η «διανοητική παχυσαρκία» ως αναδυόμενος κίνδυνος από την εσφαλμένη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης. Του Σωτήριου Μάιπα

Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη, να εύχεσαι να ’ναι μακρύς ο δρόμος, γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις

Κ. Π. Καβάφης

Η Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial Intelligence, AI), μέσω των chatbots και της παραγωγικής AI, αποτελεί ένα ισχυρό εργαλείο που μετασχηματίζει το τοπίο της μάθησης, της διδασκαλίας και της έρευνας. Παρά τις τεράστιες δυνατότητες της AI, πολλοί μαθητές/φοιτητές προτιμούν να τη χρησιμοποιούν απλώς για να συλλέγουν απαντήσεις στις ερωτήσεις των διδασκόντων τους ή για να παράγουν κείμενα σε μια προσπάθεια να ελαχιστοποιήσουν τον χρόνο που αφιερώνουν στην απόκτηση γνώσης και στην πνευματική άσκηση και ανάπτυξη. Αυτό συνιστά μια μορφή εσφαλμένης χρήσης που εμπεριέχει σημαντικούς εκπαιδευτικούς, και όχι μόνο, κινδύνους.



Όπως είχε πει ο Κωνσταντίνος Καβάφης, ο δρόμος προς την «Ιθάκη» πρέπει να είναι μακρύς, γεμάτος εμπειρίες-περιπέτειες και γνώσεις. Χρησιμοποιώντας τα AI chatbots με έναν αντιπαραγωγικό τρόπο, οι μαθητές/φοιτητές χάνουν την ευκαιρία να βιώσουν την ομορφιά της αναζήτησης και της ανακάλυψης της γνώσης και να ωριμάσουν πνευματικά μέσα από ένα τέτοιο ταξίδι. Πράγματι, τα AI chatbots παρέχουν πληροφορίες με τρόπο ανάλογο με τα εστιατόρια γρήγορου φαγητού, που προσφέρουν έτοιμα, άμεσα διαθέσιμα, γεύματα. Ως αποτέλεσμα, μειώνεται ή και εξαλείφεται η διάρκεια του ταξιδιού προς τη γνώση. Αυτό θα μπορούσε τελικά να οδηγήσει σε μια νέα πραγματικότητα «διανοητικής παχυσαρκίας», με τους μαθητές/φοιτητές να γίνονται απλοί συλλέκτες πληροφοριών, χωρίς ο νους να προπονείται και χωρίς να καλλιεργείται η ικανότητα κριτικής σκέψης.

Η AI αυτή καθαυτή δεν θα πρέπει να θεωρείται ούτε εκπαιδευτικό θαύμα ούτε απειλή. Είναι ένα εργαλείο και η επίδρασή της εξαρτάται από το πώς χρησιμοποιείται. Η εσφαλμένη χρήση της AI συνεπάγεται σημαντικούς εκπαιδευτικούς κινδύνους, που αρκετά συχνά πηγάζουν από την έλλειψη γνώσης και δεξιοτήτων σχετικά με τη σωστή της εφαρμογή. Αξίζει να αναφερθεί εδώ ότι μια συστηματική ανασκόπηση που αφορούσε φοιτητές στον τομέα της υγείας αποκάλυψε ότι η πλειονότητά τους στερούνταν τα απαραίτητα προσόντα για να αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητες της AI (Mousavi Baigi et al., 2023). Ένα ακόμη σημαντικό ζήτημα είναι η πιθανή συμβολή των AI chatbots στο λεγόμενο «φαινόμενο Dunning–Kruger» (βλ. π.χ. Li et al., 2025), μια κατάσταση κατά την οποία τα άτομα με περιορισμένες γνώσεις ή δεξιότητες σε έναν συγκεκριμένο τομέα υπερεκτιμούν τις ικανότητές τους, ενισχύοντας έτσι τη πιθανή λανθασμένη αντίληψή τους για τις πραγματικές τους γνώσεις και δεξιότητες (Kruger and Dunning, 1999; Rahmani, 2020; Giray, 2024). Συνεπώς, η εκπαίδευση στην ορθή χρήση της AI για εκπαιδευτικούς σκοπούς, προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη κρίνεται απαραίτητη.

Επιπλέον, οι σύγχρονες εκπαιδευτικές προσεγγίσεις που ωφελούνται από την AI, πρέπει να αποφύγουν την παγίδα της λάθος χρήσης της. Για παράδειγμα, η εκπαίδευση STEM (Science, Technology, Engineering, and Mathematics, δηλαδή: Επιστήμη, Τεχνολογία, Μηχανική και Μαθηματικά), η οποία παίζει καθοριστικό ρόλο στην καλλιέργεια της κριτικής σκέψης και στην ενίσχυση της ικανότητας συμμετοχής στα δρώμενα με την ιδιότητα του ενεργού δημοκρατικά πολίτη (Zarestky and Vilen, 2023), αναμφίβολα μπορεί να επωφεληθεί σημαντικά από την ενσωμάτωση της AI. Ωστόσο, πρέπει να αναγνωριστούν όλοι οι πιθανοί κίνδυνοι. Αν η μαθησιακή διαδικασία καταστεί υπερβολικά σύντομη, υπερ-απλουστευμένη ή σε μεγάλο βαθμό μηχανιστική, οι θεμελιώδεις στόχοι της εκπαίδευσης STEM, που σχετίζονται με την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, της επιστημονικής δημιουργικότητας και των δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων (Hebebci and Usta, 2022), μπορεί να υπονομευθούν σε μεγάλο βαθμό.

Σε αυτό το πλαίσιο, η κατάλληλη ενσωμάτωση και ενίσχυση των Τεχνών (Arts) εντός του πλαισίου του STEM είναι πιο σημαντική από ποτέ, τόσο στην εκπαίδευση παιδιών σχολικής ηλικίας όσο και ενηλίκων. Η μετάβαση προς το STEAM (Επιστήμη, Τεχνολογία, Μηχανική, Τέχνες και Μαθηματικά) δεν είναι μόνο επίκαιρη, αλλά και αναγκαία πλέον. Ενσωματώνοντας τις Τέχνες, το STEAM μετατρέπεται σε ένα εκπαιδευτικό μοντέλο που μπορεί να καλλιεργήσει και να προάγει ακόμη περισσότερο την ανθρώπινη διάσταση της δημιουργικότητας (Segarra et al., 2018; de Vries, 2021; Zhang and Jia, 2024).

Η δημιουργικότητα τροφοδοτεί την καλλιτεχνική έκφραση και πρέπει να καλλιεργείται με στρατηγικό τρόπο. Συνεπώς, μεγάλη έμφαση πρέπει να δίνεται και στην καλλιτεχνική εκπαίδευση των φοιτητών. Η ενσωμάτωση μαθημάτων με καλλιτεχνικό προσανατολισμό στα πανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών μπορεί να εμπλουτίσει την εκπαιδευτική εμπειρία, καλλιεργώντας τη δημιουργικότητα, ιδιαίτερα σε μια εποχή όπου η ανθρώπινη δημιουργικότητα φαίνεται να αποτελεί το σημαντικότερο αντίβαρο στη λογική των αλγορίθμων.

Αλλά γιατί πρέπει να μιλάμε για «διανοητική παχυσαρκία»; Η παχυσαρκία είναι μια καλά τεκμηριωμένη και ευρέως μελετημένη χρόνια ασθένεια πανδημικών διαστάσεων, που αποδίδεται, μεταξύ άλλων παραγόντων, στην κακή διατροφή και στην έλλειψη σωματικής άσκησης. Αποτελεί επίσης σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη πολλών άλλων παθήσεων (Meldrum et al., 2017).

Κατά ανάλογο τρόπο, η σημερινή κατάσταση που αφορά στη λάθος χρήση της AI στην εκπαίδευση, και ιδιαίτερα στον τρόπο με τον οποίο οι μαθητές/φοιτητές βασίζονται -σχεδόν ή εντελώς αποκλειστικά- σε αυτήν κατά τον ατομικό τους χρόνο μελέτης έχει πράγματι αποκτήσει παγκόσμιες και συνεπώς «πανδημικές» διαστάσεις. Εδραιώνεται σταδιακά ένα μοντέλο ανεπαρκούς πνευματικής προπόνησης/άσκησης, το οποίο εν δυνάμει συνιστά παράγοντα κινδύνου για άλλα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα. Πράγματι, οι μαθητές/φοιτητές ολοένα και περισσότερο μετατρέπονται σε απλούς συλλέκτες τεράστιων ποσοτήτων πληροφοριών, οι οποίες συνήθως είναι αποκομμένες από αιτιακές συνδέσεις και από την εμπειρική διάσταση της αναζήτησης της γνώσης, της βαθύτερης κατανόησης και της σταδιακώς αποκτώμενης επίγνωσης.

Με βάση τα παραπάνω, για την περιγραφή αυτής της νέας «πανδημίας», προτείνεται η ευρεία υιοθέτηση του όρου «διανοητική παχυσαρκία» (“intellectual obesity”), ενός όρου που είναι ήδη γνωστός τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1920 (βλ. π.χ. Moravsky, 1928; Bross, 1955; Munshi, 2021). Το διακριτικό χαρακτηριστικό ανάμεσα στα δύο φαινόμενα είναι ότι η διανοητική παχυσαρκία λόγω AI δεν είναι καλά τεκμηριωμένη ούτε προφανώς ευρέως μελετημένη, όπως η σωματική παχυσαρκία. Ως εκ τούτου, συνιστά ένα φαινόμενο που απαιτεί επειγόντως εκτενή μελέτη και παρέμβαση, πριν η εκπαιδευτική διαδικασία αρχίσει να παράγει στρατιές διανοητικά παχύσαρκων αποφοίτων, εξαρτώμενων από μηχανές που οι προθέσεις τους ή οι προθέσεις όσων τις ελέγχουν μπορεί κάποια στιγμή να μεταβληθούν.

Η «Ιθάκη» θα είναι πάντα εκεί και θα μας περιμένει. Όμως, ακόμα κι αν την αγγίξουμε, δεν θα φθάσουμε ποτέ σε αυτήν πραγματικά, αν προσπαθήσουμε να αποφύγουμε το ταξίδι της γνώσης. Μήπως ο αληθινός προορισμός είναι η διαδρομή τελικά;


  • Bross I. D. (1955). Therapy for Intellectual Obesity: Common Sense in Reducing Figures. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 69(2), 372-378.
  • de Vries H. (2021). Space for STEAM: New creativity challenge in education. Frontiers in Psychology, 12, 586318.
  • Giray L. (2024). Negative effects of generative AI on researchers: publishing addiction, Dunning-Kruger effect and skill erosion. Journal of Applied Learning and Teaching, 7(2).
  • Hebebci M. T., Usta E. (2022). The Effects of Integrated STEM Education Practices on Problem Solving Skills, Scientific Creativity, and Critical Thinking Dispositions. Participatory Educational Research, 9(6), 358-379.
  • Kruger J., Dunning D. (1999). Unskilled and unaware of it: how difficulties in recognizing one’s own incompetence lead to inflated self-assessments. Journal of Personality and Social Psychology, 77(6), 1121-1134.
  • Li L. T., Adelstein J. M., Sinkler M. A., Mistovich R. J. (2025). Artificial intelligence promotes the Dunning Kruger effect: Evaluating ChatGPT answers to frequently asked questions about adolescent idiopathic scoliosis. JAAOS-Journal of the American Academy of Orthopaedic Surgeons, 33(9), 473-480.
  • Meldrum D. R., Morris M. A., Gambone J. C. (2017). Obesity pandemic: causes, consequences, and solutions—but do we have the will? Fertility and Sterility, 107(4), 833-839.
  • Moravsky M. (1928). The Perils of Literacy. The North American Review, 226(4), 473-478.
  • Mousavi Baigi S. F., Sarbaz M., Ghaddaripouri K., Ghaddaripouri M., Mousavi A. S., Kimiafar K. (2023). Attitudes, knowledge, and skills towards artificial intelligence among healthcare students: A systematic review. Health Science Reports, 6(3), e1138.
  • Munshi V. A. (2021). Intellectual Obesity – Are you at Risk? https://www.linkedin.com/pulse/intellectualobesityyouriskdrvikramamunshi-/. Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης: 11/09/2025.
  • Rahmani M. (2020). Medical trainees and the Dunning–Kruger effect: when they don’t know what they don’t know. Journal of Graduate Medical Education, 12(5), 532-534.
  • Segarra V. A., Natalizio B., Falkenberg C. V., Pulford S., Holmes R. M. (2018). STEAM: Using the arts to train well-rounded and creative scientists. Journal of Microbiology & Biology Education, 19(1).
  • Zarestky J., Vilen L. (2023). Adult STEM education for democratic participation. Adult Learning, 34(3), 157-167.
  • Zhang C., Jia B. (2024). Enriching STEAM education with visual art: education benefits, teaching examples, and trends. Discover Education, 3(1), 247.
Categories

Η καθημερινή ζωή στην κατοχή.

 Η «Καθημερινή Ζωή στην Κατοχή» αποτελεί ένα εκπαιδευτικό σενάριο που σε επίπεδο περιεχομένου επιδιώκει την ανάδειξη αθέατων και συχνά αντιφατικών όψεων της καθημερινότητας μέσα στον ζόφο της Κατοχής. Σε επίπεδο διδακτικής προσέγγισης είναι επιθυμητό να αποτελέσει ελκυστικό ερέθισμα για τους μαθητές και τις μαθήτριες ώστε να προβληματιστούν για το τι είναι σημαντικό για τους ίδιους/ες στο μάθημα της Ιστορίας, εστιασμένοι στην περίοδο 1940-1944, για το αν η Ιστορία είναι μια απλή σειρά γεγονότων, μόνο, για το πώς αλληλεπιδρούν ιδεολογίες, θεσμοί με τα κίνητρα και τις πράξεις των ανθρώπων, ή για το αν μπορούμε να ερμηνεύσουμε τις δράσεις των ανθρώπων με βάση την εμπειρία του παρόντος και σε ποιο βαθμό μπορούμε να διατυπώνουμε κρίσεις για πράξεις και επιλογές των ανθρώπων στο παρελθόν .



Σε αυτό το εκπαιδευτικό σενάριο επιχειρείται με αφετηρία και υφάδι τις προφορικές μαρτυρίες δύο μεγάλων λογοτεχνών, της Άλκης Ζέη και του Τίτου Πατρίκιου, οι μαθητές  καλούνται να βρουν τη δική τους άκρη του νήματος,  προκειμένου να συνομιλήσουν με  ποικίλες  όψεις  του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ελλάδα της Κατοχής και να τις εντάξουν στη «μεγάλη εικόνα» του ιστορικού γίγνεσθαι. Κυρίως όμως, επιδιώκεται να αφουγκραστούν τη φωνή,  την ανάσα, τα ίχνη των ανθρώπων που προσπαθούν να επιβιώσουν μέσα στον τρόμο, την οδύνη, την πείνα, τον θάνατο, συχνά με αντιφατικούς τρόπους ως προς το τι είναι νόμιμο, τι παράνομο και τι ηθικό απέναντι στη νέα πολιτική, οικονομική και κοινωνική τάξη πραγμάτων, για τη διεκδίκηση της προσωπικής και εθνικής αξιοπρέπειας στη νέα καθημερινότητα.

Τα δύο κεφάλαια ακολουθούν την πορεία της ζωής των δύο αφηγητών μας και αρθρώνονται με βάση ορισμένες περιόδους της ζωής τους  από την παιδική τους ηλικία, τη σχολική και νεανική τους ζωή την εποχή της μεταξικής δικτατορίας, την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, την Κατοχή μέχρι την Απελευθέρωση.

Η διδακτική αυτή πρόταση λαμβάνει υπόψη και επιχειρεί να συγκεράσει στοιχεία  μεθοδολογίας της επιστήμης της Ιστορίας και της Διδακτικής της, αλλά και τα πλεονεκτήματα που μας δίνει η Προφορική Ιστορία, όπως τη βιωμένη εμπειρία, τη ζωντάνια των αφηγήσεων, την οπτική των αφηγητών μας, τις αποχρώσεις του χαρακτήρα τους, μνήμες γεγονότων, αισθήσεων και συναισθημάτων που έζησαν τότε, τι σκέφτονται γι όλα αυτά σήμερα, όπως λέει χαρακτηριστικά ο Τίτος Πατρίκιος «η φωνή αυτή ακούγεται ακόμα στ΄αυτιά μου «Πεινάω, πεινάω κυρίες μου, πεινάω». Παράλληλα, η αξιοποίηση των ψηφιακών εργαλείων της εκπαιδευτικής πλατφόρμας για την υλοποίηση ερευνητικών και δημιουργικών δραστηριοτήτων με ατομικές ή ομαδικές εργασίες στοχεύουν στην ενεργοποίηση διαφορετικών τύπων νοημοσύνης και τρόπων  οικοδόμησης της γνώσης με βάση τις σύγχρονες θεωρίες της Παιδαγωγικής. Σε κάθε περίπτωση, βασικοί διδακτικοί στόχοι που ευελπιστούμε να επιτευχθούν κατά το δυνατόν μέσα από την υλοποίηση ολόκληρου ή πτυχών του εκπαιδευτικού σεναρίου και την αξιοποίηση του υλικού που υπάρχει στην εκπαιδευτική πλατφόρμα (οι δύο συνεντεύξεις σε μορφή βίντεο, ποικιλόμορφες και πολυτροπικές πηγές, όπως: αρχειακό υλικό, έγγραφα, φωτογραφίες, τραγούδια, βίντεο, εικαστικές αναπαραστάσεις, ψηφιακές βάσεις δεδομένων, κ.ά.) είναι η καλλιέργεια της κριτικής-ιστορικής σκέψης, η ανάπτυξη ενσυναισθητικών δεξιοτήτων, η ενδυνάμωση των αξιών της δημοκρατίας και του ανθρωπισμού με μεθοδολογία που εστιάζει στη βιωματική, διερευνητική, πολυπρισματική προσέγγιση και ευελπιστεί να αγγίξει όλους και καθέναν ξεχωριστά από τους μαθητές και τις μαθήτριές μας που θα έρθουν σε επαφή με αυτή την προσπάθεια.

Πιο συγκεκριμένα:

Οι βασικοί θεματικοί άξονες των δραστηριοτήτων που διατρέχουν και τα δύο κεφάλαια,  είναι:

  • Γνωριμία με την αφηγήτρια και τον αφηγητή. Επισκόπηση της ζωής τους στο σύνολό της με αξιοποίηση των Βιογραφικών Στοιχείων που υπάρχουν σε μορφή Bio-map και αναλυτικού βιογραφικού σημειώματος, φωτογραφιών από το Αρχείο, συνεντεύξεών τους κ.ά.
  • Τα παιδικά και σχολικά τους χρόνια και πως συνομιλούν με την καθημερινή ζωή στο μεταξικό καθεστώς, την υποχρεωτική συμμετοχή των πληροφορητών μας στην ΕΟΝ.  Ακόμη,  η σταδιακή ανάδειξη στοιχείων του χαρακτήρα τους μέχρι την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, η ζωή με βάση τις οδηγίες πολιτικής προστασίας, την αεράμυνα και τα καταφύγια για τους βομβαρδισμούς, την «πεποίθηση ότι στο τέλος θα νικήσουμε», όπως αφηγείται ο Τίτος Πατρίκιος και την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα με τον τρόμο που συνεπιφέρει.
  • Ο Κατοχικός Λιμός – Η Μαύρη Αγορά (Θάνατοι, Συσσίτια, Πληθωρισμός, ελλείψεις ειδών πρώτης ανάγκης). Η Άλκη κι ο Τίτος, μικρά παιδιά βλέπουν πηγαίνοντας σχολείο τους ανθρώπους πεσμένους στον δρόμο από την πείνα και η μικρή Άλκη σκέφτεται φωναχτά, πόσο θα ήθελε «να την πάρει (για) γάτα» η γειτόνισσα, όταν βλέπει τη γάτα να τρώει κοτόπουλο, ενώ οι γονείς της πούλησαν το πιάνο  για να της εξασφαλίσουν κι εκείνης ένα για να δυναμώσει, καθώς ήταν βαριά άρρωστη… Κι είναι η πρώτη φορά που βλέπει τον πατέρα της να κλαίει…

Η Πείνα της Κατοχής αποτελεί εξέχουσα θεματική που αναδεικνύεται τόσο από τις συνεντεύξεις, όσο και από πολυδιάστατες,  πολυτροπικές, πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές. Αναζητούνται τα αίτια του λιμού, αλλά παράλληλα οι συνέπειες και οι εκφάνσεις του σε όλες τις πλευρές της καθημερινότητας: δημογραφικές, κοινωνικές, οικονομικές, ηθικές, πολιτισμικές, πρακτικές, προσωπικές. Εκείνον τον φοβερό χειμώνα του 1941-42 δεκάδες χιλιάδες θάνατοι από την πείνα σημειώνονται, κυρίως στις πόλεις, όμως παράλληλα, κάποιοι πλουτίζουν με τον θάνατο των άλλων. Από τη μια μεριά έχουμε αυτούς που συντάσσονται με τον κατακτητή, ντόπιοι συνεργάτες, μαυραγορίτες που θησαυρίζουν, κάποιοι λιγότερο ισχυροί, φτωχοδιάβολοι που αγωνίζονται να πλουτίσουν ακόμη και σε βάρος του φίλου και του αδελφού. Από την άλλη όμως υπάρχουν κι εκείνοι που προσπαθούν να αντισταθούν αθόρυβα μέσα στην καθημερινότητά τους, να διατηρήσουν τη δική τους άποψη για την αξιοπρέπεια που αντιβαίνει στους νόμους και στις διαταγές του ναζιστικού καθεστώτος και της  «δοτής» κυβέρνησης.  Και η πρώτη πράξη αντίστασης, είναι ακριβώς αυτό: να κρατηθούν στη ζωή. Η ανυπακοή σε ό, τι προσπαθεί να επιβάλει ο κατακτητής, η άρνηση να πεθάνουν από την πείνα για να συνεχίσουν να αγωνίζονται 3.

  • Αυτή η διάσταση που κατεξοχήν υπογραμμίζεται είναι το γεγονός ότι η πείνα της Κατοχής έδωσε μεγάλη ώθηση όχι μόνο στο παράνομο εμπόριο, τον πληθωρισμό, τη μαύρη αγορά, αλλά κυρίως στη γέννηση και γιγάντωση της Αντίστασης. Λέει η Άλκη Ζέη: «…το πρώτο πράγμα, πρώτο σύνθημα …που γράψαμε στον τοίχο, δεν ήταν ούτε «Κάτω οι κατακτητές», ούτε «Ελευθερία». Αλλά γράφαμε «Ψωμί και συσσίτιο» κάτι πολύ έξυπνο που έκαναν τότε οι οργανώσεις… κι ήτανε το πρώτο θέμα, να σωθούμε απ΄την πείνα και  ύστερα ήρθανε τα άλλα, πώς θα δουλέψουμε… για να απελευθερωθούμε». Ενώ ο Τίτος Πατρίκιος εκφράζει την άποψη «Ήτανε ως φαινόμενο κά(τι) που έπρεπε να το καταγγείλουμε και να πούμε ότι αυτό …δεν ήταν τυχαίο, έγινε για να εξοντωθεί ο κόσμος. Ήτανε μια μορφή ας πούμε μικρής γενοκτονίας».
  • Η πρώτη πράξη Αντίστασης, το κατέβασμα από την Ακρόπολη της ναζιστικής σβάστικας, όπως περιγράφεται  από τους δύο αφηγητές μας, αλλά και από τον ίδιο τον Μανώλη Γλέζο en σε απόσπασμα συνέντευξης που είχε παραχωρήσει στο Αρχείο
  • Η Αντίσταση της Καθημερινής Ζωής (συγκεντρώσεις παραλλαγής – πάρτυ, μαθήματα γαλλικών-, μεταφορά υλικού για την αντίσταση, συνθήματα στους τοίχους, διαδηλώσεις, απεργίες, ο ρόλος του θεάτρου στην αντίσταση, κ.ά.) αποτελεί μια άλλη πολύ σημαντική διάσταση της Κατοχής.

Και οι δυο αφηγητές μας συμμετείχαν μέσα από την οικογένεια ή μέσα από την ΕΠΟΝ σε αντιστασιακές δράσεις στις παρυφές ή στη δήθεν «κανονικότητα» της καθημερινής ζωής. Ενδεικτικά, η μητέρα της Άλκης Ζέη, καθώς ήταν πολύ κομψή «κανείς δεν την υποπτεύθηκε ποτέ. Γύριζε με την τσάντα της και είχε μέσα ποιος ξέρει τι της είχε δώσει η Διδώ (Σωτηρίου) να μεταφέρει», μας λέει η συγγραφέας.

  • Τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς στην Κατοχή. Σ΄αυτή την ομάδα δραστηριοτήτων αξιοποιείται κι ένα μικρό απόσπασμα από τη συνέντευξη του Ζοζέφ Κοέν6 που μας δίνει πληροφορίες για τα γκαζοζέν. Στην Κατοχή οι επιτάξεις, η δέσμευση των υγρών καυσίμων και η νόθευση των υπαρχόντων οδήγησαν σε τεράστιο πρόβλημα στις μετακινήσεις και τις μεταφορές. Ο κόσμος μετακινείται κυρίως με τα πόδια, οι ουρές στις στάσεις ήταν σύνηθες φαινόμενο, όπως και η υπερφόρτωση των μέσων μεταφοράς.
  • Η Πνευματική και Πολιτιστική ζωή στην Κατοχή – Διασκέδαση και Ψυχαγωγία: Εδώ επιχειρείται να αναδειχτούν οι διαφορετικές όψεις τόσο του θεάτρου, όσο και της λογοτεχνίας. Από τη μια πλευρά, σύμφωνα και με τους δύο αφηγητές, υπήρξε «μια πολιτιστική δραστηριότητα χωρίς προηγούμενο», όπως λέει χαρακτηριστικά ο Τίτος Πατρίκιος, ενώ παρουσιάζεται κι ο ρόλος του θεάτρου στην αντίσταση των πόλεων, καθώς προσπαθούσαν να ξεγελάσουν τη λογοκρισία. «Άλλαζαν τα ονόματα, βάζανε ισπανικά και γράφανε… άλλαζαν τον συγγραφέα ότι ήταν Ισπανός και πέρναγε…», αφηγείται η Άλκη Ζέη. Κάπου εδώ αναδύεται και η έναρξη της συγγραφικής δραστηριότητας των δύο αφηγητών. Από την άλλη πλευρά όμως, υπήρχαν και χώροι  διασκέδασης των κατακτητών και των ντόπιων συνεργατών τους, και της προβολής  ανώδυνων και ανάλαφρων θεαμάτων.
  • Η ημέρα της Απελευθέρωσης της Αθήνας, οι τρελοί πανηγυρισμοί και ο τρόπος, που τη βίωσαν οι δυο πρωταγωνιστές του σεναρίου μας, αλλά και οι οιωνοί του άμεσα επερχόμενου δράματος του Εμφυλίου.
  • Η έκφραση εκ μέρους των δύο αφηγητών συλλογισμών και ιδεών τους για την Κατοχή και τη σύγχρονη Δημοκρατία αποτελούν έναυσμα προβληματισμού, από το παρελθόν για στο παρόν. Οι προτεινόμενες αναστοχαστικές δραστηριότητες επιδιώκουν την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, καθώς και την ενδυνάμωση στάσεων και αξιών ενεργού πολιτειότητας στους μαθητές.
  • Τέλος, στη φάση των μεταγνωστικών δραστηριοτήτων επιδιώκεται να «συνομιλήσουν» οι δύο πρωταγωνιστές μας μέσα από τα μάτια και τη δημιουργική φαντασία των παιδιών, πάντα όμως με βάση το ιστορικοποιημένο πλαίσιο, τα πλούσια στοιχεία που παρέχουν οι συνεντεύξεις, καθώς και τα αρχειακά τεκμήρια, οι πρωτογενείς, δευτερογενείς, πολυτροπικές και ποικιλόμορφες πηγές του υλικού που παρέχεται. Οι δραστηριότητες αυτές έχουν ως στόχο την καλλιέργεια ενσυναισθητικών δεξιοτήτων και δημιουργικής σκέψης μέσα από την κατάθεση αναπαραστάσεων της προσωπικής έκφρασης και προβληματισμών των παιδιών για το σήμερα και το αύριο.

Αντί επιλόγου, παραθέτουμε τα λόγια των πρωταγωνιστών αυτού του εκπαιδευτικού σεναρίου για την Καθημερινή Ζωή στην Κατοχή

Άλκη Ζέη:  «Απ΄τη μια …ήτανε η πείνα, η φρίκη, ο φόβος. Κι απ΄την άλλη, όμως, η ανάταση, η ελπίδα ότι κάτι όμορφο θα συμβεί μετά»

Τίτος Πατρίκιος: «έβραζε ένα καζάνι, αλλά δεν ήτανε μόνο τα αρνητικά. Και κυρίως ήτανε η πεποίθηση όχι απλώς στη νίκη, αλλά ότι θα έχουμε έναν καλύτερο κόσμο».

 Ενδεικτική Βιβλιογραφία – Δικτυογραφία
  1. Λούκος, Χ. (2007). Η πείνα στην Κατοχή. Δημογραφικές και κοινωνικές διαστάσεις. Στο Χ. Χατζηιωσήφ, Π. Παπαστρατής (επιμ.) Ιστορία της Ελλάδος του 20ου αιώνα. Β΄Παγκόσμιος Πόλεμος 1940-1945. Κατοχή – Αντίσταση, τ. Γ, μέρος Β. (1η έκδ.) Αθήνα: Βιβλιόραμα. Σελ. 219-261.
  2. Mazower, M. (1994). Στην Ελλάδα του Χίτλερ. Η εμπειρία της Κατοχής (Κ. Κουρεμένος, μτφ.). Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
  3. Μαθιόπουλος, Β. (1980). Εικόνες Κατοχής. Φωτογραφικές μαρτυρίες από τα γερμανικά αρχεία για την ηρωική αντίσταση του ελληνικού λαού. Αθήνα: Μετόπη (Διαμοιράστηκε με την εφημερ. Τα Νέα).
  4. Χαραλαμπίδης, Μ. (2012). Η εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης στην Αθήνα. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
  5. Χατζηιωσήφ, Χ. (2007). Η ελληνική οικονομία πεδίο μάχης και αντίστασης. Στο Χ. Χατζηιωσήφ, Π. Παπαστρατής (επιμ.) Ιστορία της Ελλάδος του 20ου αιώνα. Β΄Παγκόσμιος Πόλεμος 1940-1945. Κατοχή – Αντίσταση, τ. Γ, μέρος Β. (1η έκδ.) Αθήνα: Βιβλιόραμα. Σελ. 181-217.
  6. Μαργαρίτης, Γ. (1999, Απρίλιος 25). Η Αθήνα της Κατοχής. (1999).  Η πόλη στον αγώνα της καθημερινής επιβίωσης. Εφημ. Η Καθημερινή, σελ. 2-7. Διαθέσιμο από box.fu-berlin.de.
  7. Η Αθήνα Ελεύθερη: 12 Οκτωβρίου 1945. Εκπαιδευτικό Υλικό. Ανακτήθηκε 06/06/2020.
  8. Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Η Εποχή του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου 1940-1945.  Ανακτήθηκε 06/06/2020.
 Υποσημειώσεις:

[1] Κουνέλη, Ε. (2016). Πώς φτιάχνουμε ένα εκπαιδευτικό σενάριο για τη διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας. Στην ιστοσελίδα: Η Αθήνα Ελεύθερη: 12 Οκτωβρίου 1945. Εκπαιδευτικό Υλικό. Ανακτήθηκε 05/04/2020.

[2] Στην εκπαιδευτική πλατφόρμα υπάρχουν δύο ταινίες που δημιουργήθηκαν για εκπαιδευτικούς σκοπούς αξιοποιώντας αποσπάσματα από τις συνεντεύξεις της Άλκης Ζέη και του Τίτου Πατρίκιου. Οι συνεντεύξεις υπάρχουν ολόκληρες στο Αρχείο του προγράμματος “Μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα” (M.O.G.). του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου.

[3] «Κι όταν μιλάμε για αντίσταση, δεν πρέπει να τρέχει ο νους μας μόνο στην ένοπλη πάλη και στον ένοπλο αγώνα στα πολεμικά μέτωπα στα βουνά. Όταν λέμε Εθνική Αντίσταση δεν εννοούμε μόνον εκείνους που συμμετείχαν ενεργητικά στον αγώνα, ή ανήκαν σε αντιστασιακές οργανώσεις,[…] δεν εννοούμε μόνο τους φυλακισμένους, τους ομήρους, τους εκτελεσμένους. Συμπεριλαμβάνουμε όλους όσοι αντιστέκονταν με οποιονδήποτε τρόπο στην κατακτητή. Όλους εκείνους οι οποίοι με την ανυπακοή τους να πειθαρχήσουν  στις εντολές του κατακτητή, με την άρνησή τους, […] δεν υπέκυπταν, αλλά αγωνίζονταν…» Μανώλης Γλέζος.
Γλέζος, Μ. (2006). Εθνική Αντίσταση 1940-1945, τ. Α΄, Αθήνα: Στοχαστής. Σελ. 61-63

[4] Ολόκληρη η συνέντευξη του Μανώλη Γλέζου υπάρχει στο Αρχείο του Προγράμματος “Μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα” (M.O.G.). Συνέντευξη mog092, 18.12.2017, archive.occupation-memories.org, DOI: 10.17169/mog.mog092, (τελευταία επίσκεψη: 19.06.2020)

[5] Mazower, M. (1994). Στην Ελλάδα του Χίτλερ. Η εμπειρία της Κατοχής. Αθήνα: Αλεξάνδρεια. Σελ. 111-122

[6] Ολόκληρη η συνέντευξη του Ζοζέφ Κοέν υπάρχει στο Αρχείο του Προγράμματος “Μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα” (M.O.G.). Συνέντευξη mog034, 20.09.2016, archive.occupation-memories.org, DOI: 10.17169/mog.mog034, (τελευταία επίσκεψη: 19.06.2020)

Η επιβίωση του ιερού μέσα από το άνθος... Γράφει ο Θωμάς Μοσχόπουλος

Σε κάθε σπίτι, σε κάθε μπαλκόνι, κάθε πρώτη του Μάη, ένα στεφάνι από αγριολούλουδα, βότανα και πράσινα κλήματα, στέκεται ταπεινά στην είσοδο. Και όμως αυτό το φαινομενικά απλό στόλισμα είναι κάτι πολύ περισσότερο: είναι τελετουργία, είναι αρχέγονη ιερουργία.



Η Πρωτομαγιά, έτσι όπως τη βιώνουμε στο λαϊκό φαντασιακό δεν είναι νεωτερική εφεύρεση. Είναι επιβίωση ενός πανάρχαιου εθίμου: η ετήσια ανακύκλωση της φύσης, η αναγέννηση της ζωής, ο κύκλος του θανάτου και της αφύπνισης, μεταμορφωμένος σε άνθος.

Ο Μάιος οφείλει το όνομά του στη θεά Μαία, μία από τις Πλειάδες, μητέρα του Ερμή. Αν και η λατρεία της Μαίας ως αυτόνομης θεότητας δεν είναι ευρέως τεκμηριωμένη στον ελλαδικό χώρο, το όνομά της συνδέεται με τη ρίζα μα- (μεγαλώνω, αυξάνω), μια λέξη που αποπνέει τη δυναμική της βλάστησης και της ανάπτυξης (Chantraine, Dictionnaire Étymologique de la Langue Grecque).

Η ίδια η εποχή της Πρωτομαγιάς σχετίζεται με πλήθος ανοιξιάτικων τελετουργιών στην αρχαιότητα: τα Ανθεστήρια προς τιμήν του Διονύσου, τα Αδώνια και τα Θαργήλια, γιορτές προσφοράς,, καθαρμού και συμφιλίωσης με τη φύση. Σε αυτές τις τελετές, το άνθος, το στεφάνι, το βότανο, η σιωπηλή έξοδος στη φύση, είχαν ρόλο ιερό. Δεν ήταν απλά σύμβολα της ωραιότητας, αλλά μέσα επικοινωνίας με τις εποχικές θεότητες της βλάστησης.

Όπως έγραφε ο Walter Burkert:

«Η ελληνική θρησκεία είναι θρησκεία των εποχών, της γονιμότητας, της αιώνιας επανόδου» (Greek Religion, 1985).

Το στεφάνι της Πρωτομαγιάς είναι ένας κύκλος. Ο κύκλος είναι το αρχέτυπο του αιώνιου, του θείου, της μη αρχής και του μη τέλους. Η μορφή του παραπέμπει στην αιώνια επιστροφή — τη βασική κοσμολογική αρχή της ελληνικής σκέψης. Εκείνη τη βασική κοσμολογική ιδέα της ελληνικής σκέψης, που βρίσκουμε από τον Ηράκλειτο μέχρι τον Νεοπλατωνισμό.

Μέσα στο απλό σχήμα του κύκλου κωδικοποιείται η οργιαστική, διονυσιακή μυσταγωγία της ζωής και του θανάτου, η φθορά και η αναγέννηση, η κάθοδος και η άνοδος της ψυχής. Ο Πυθαγόρας πρώτος έδωσε στον κύκλο αυτόν ψυχική και μεταφυσική σημασία, ως σύμβολο του μεταβατικού, αλλά αθάνατου στοιχείου του ανθρώπου, ενώ ο Πλάτων (στην Πολιτεία, στον Φαίδρο, στον Φαίδωνα) συνέδεσε τον κύκλο με την αιώνια επιστροφή των ψυχών, την ατραπό της μετεμψύχωσης και την κυκλική πορεία προς το Αγαθό.

Το στεφάνι, λοιπόν, αποτελεί ένα μικρό κοσμικό διάγραμμα. Στολισμένο με άνθη και βότανα του Μάη, γίνεται φορέας μιας αρχαίας μνήμης: της φυσικής ιερότητας και της αέναης συνέχειας της ζωής. Ένα φυτικό μαντάτο της αλήθειας ότι τίποτε δεν τελειώνει — μόνο μεταμορφώνεται. Όπως η φύση. Όπως η ψυχή.

Το ίδιο το στεφάνι συνιστά προσφορά και ταυτόχρονα προστασία. Όπως στην αρχαιότητα στεφάνωναν τα αγάλματα των θεών ή τις ερμαϊκές στήλες στους δρόμους, έτσι σήμερα στεφανώνουμε το σπίτι, σαν να του αποδίδουμε έναν μικρό ιερό τίτλο.Μια  μαγική πράξη..

Στις περιοχές της Ηπείρου, της Θεσσαλίας, αλλά και σε νησιά του Αιγαίου, μέχρι και τον 20ό αιώνα, η συλλογή των λουλουδιών για το στεφάνι γινόταν πριν την ανατολή του ήλιου και με σιωπή, για να "μην ταραχθεί το ξόρκι". Παλαιά βοτανοσυλλεκτικά έθιμα, όπως τα ριζικάρια ή η «ανεράιδα του Μάη», επιβίωσαν αυτούσια — και προδίδουν έναν λαό που, ασυνείδητα ή όχι, συνεχίζει να ιερουργεί. Γιατί το ένστικτο του ιερού στη λαϊκή συνείδηση δεν ξεριζώνεται με διατάγματα. Όπως γράφει ο Νικόλαος Πολίτης:

«Ταύτα τα έθιμα διεσώθησαν ὑπὸ τῶν ἀγροτῶν, ὡς κληρονομία παλαιοτάτη, μὴ ἐξοβελισθεῖσα ἐκ τῆς ζωῆς» (Παραδόσεις, 1904, τόμ. Α΄).

Η σύγχρονη κοινωνία ίσως νομίζει πως δεν έχει ανάγκη από τελετές, πως είναι “μεταθρησκευτική”. Όμως, κάθε πρώτη του Μάη, κάθε φορά που κρεμάμε το στεφάνι στην πόρτα, δεν κοσμούμε τον χώρο. Δεν αποδίδουμε φόρο τιμής στην άνοιξη, επικαλούμαστε χωρίς να το κατανοούμε πλήρως το άφθαρτο στοιχείο της Φύσης. Σαν ασυνείδητοι ιερείς ενός αρχαίου κόσμου που δεν πέθανε ποτέ, αλλά επέζησε μέσα από τα άνθη, το χώμα και το φως.

Αν η Πρωτομαγιά μας συγκινεί ακόμη είναι επειδή την προσεγγίζουμε όχι με τον νου, αλλά με την ψυχή, με το ασυνείδητο του λαού μας, με εκείνη τη βαθιά μνήμη που διαπερνά τις θρησκείες και τους αιώνες. Γιατί πίσω από κάθε στεφάνι, πίσω από κάθε παιδικό γέλιο που κυλά σ' ένα ανθισμένο λιβάδι, κρύβεται η αιώνια ελληνική γραμμή. Όπως έγραψε ο Παλαμάς, «η αρχαία ψυχή ζει μέσα μας, άθελα, κρυμμένη».

Καλή Πρωτομαγιά!!!


 Βιβλιογραφία

Γ. Μέγας, Ελληνικές Εορτές και Έθιμα της Λαϊκής Λατρείας, Εστία, 1957

Ν. Πολίτης, Παραδόσεις, τόμ. Α΄, Εστία, 1904

Walter Burkert, Greek Religion, Harvard University Press, 1985

Π. Χαντραίν, Dictionnaire étymologique de la langue grecque, CNRS Éditions

Πηδάλιον της Εκκλησίας, Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, 1800

Πρακτικά Συνόδου Λαοδικείας (4ος αι.), Κανών 36

Ι. Χρυσόστομος, Κατά εθνικών εθίμων

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Θωμά Μοσχόπουλου στην Πολιτισμική Διαδρομή

Ο Λογοτέχνης φίλος και συμμαθητής Θωμάς Μοσχόπουλος μας έκανε την τιμή να μας παραχωρήσει μία συνέντευξη εφ' όλης της ύλης...


                                                  


 Πολιτισμική Διαδρομή: Πώς ξεκίνησε η σχέση σας με την ποίηση; Ήταν μια απόφαση, μια ανάγκη, ή κάτι πιο αόρατο;


Θωμάς Μοσχόπουλος: Γράφω από την ηλικία των 15 ετών. Όχι γιατί μελέτησα το είδος ή θέλησα να μιμηθώ κάποιον ποιητή που μου άρεσε. Έγραφα — και συνεχίζω να γράφω — γιατί αυτό προέρχεται από την ψυχή μου. Βγάζω στο χαρτί αυτό που νιώθω, αυτό που σκέφτομαι: συναισθήματα, προβληματισμούς για διάφορα ζητήματα. Κάθε ποίημα είναι σαν φάρμακο. Κάθε δημιούργημα είναι μια έκφραση μιας ιδέας, με την πλατωνική έννοια.

 Πολιτισμική Διαδρομή: Πώς γεννιέται ένα ποίημα;


Θωμάς Μοσχόπουλος: Πρέπει πρώτα να υπάρξει το ερέθισμα — ένα συναίσθημα που κυριαρχεί ή ένας βαθύτερος προβληματισμός. Όλο αυτό με καταλαμβάνει, με κατακλύζει. Εκείνη τη στιγμή επιδιώκω να μείνω μόνος. Τότε γεννάται το ποίημα. Μέσα από τη νέα δημιουργία, επέρχεται μια εσωτερική ισορροπία. Και, θαρρώ, ένα αισθητικό αποτέλεσμα που με ικανοποιεί.

Πολιτισμική Διαδρομή: Ποιο είναι το κοινό σας; Γράφετε με κάποιον αποδέκτη κατά νου;


 Θωμάς Μοσχόπουλος: Πρώτα γράφω ξεκάθαρα για εμένα. Τα ποιήματά μου μένουν συχνά στο συρτάρι για χρόνια. Ωστόσο με ενδιαφέρει να τα μοιραστώ. Οι πρώτες μου ποιητικές συλλογές «ΚΟΜΜΑΤΙ ΦΩΤΙΑΣ» και «ΟΙ ΝΥΧΤΕΣ ΤΩΝ ΠΟΙΗΤΩΝ» έχουν διανεμηθεί δωρεάν ηλεκτρονικά και για όποιον ενδιαφέρεται μπορεί να τα κατεβάσει εύκολα με μια αναζήτηση στο διαδίκτυο. Η ποιητική μου συλλογή «ΨΥΧΕΣ» εκδόθηκε προσφάτως ως έντυπο και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Συμπαντικές Διαδρομές». Αν κάποιος αναγνωρίσει στα ποιήματά μου κάτι που αξίζει, θα χαρώ πολύ να το μάθω. Νομίζω πως απευθύνονται σε ανθρώπους που έχουν ανησυχίες, που έχουν ξεπεράσει το στάδιο της
απλής βιομέριμνας και βρίσκονται στο επίπεδο της «καθαρής μέριμνας», δηλαδή έχουν αναδυθεί μέσα τους οι ερωτήσεις: «τι είναι ο άνθρωπος-τί είναι ο Κόσμος», που ψάχνουν δηλαδή το παραπάνω πέρα από την καθημερινότητα.



Πολιτισμική Διαδρομή: Υπάρχει κάποιο θέμα ή μοτίβο που επανέρχεται στα ποιήματά σας;


Θωμάς Μοσχόπουλος: Ναι, η τραγικότητα της ανθρώπινης φύσης: το να γνωρίζει κανείς το αναπόφευκτο τέλος, αλλά παρ’ όλα αυτά να είναι καταδικασμένος να ελπίζει. Υπάρχει όμως και η ομορφιά. Η ομορφιά του εφήμερου και η αιωνιότητα των Ιδεών.

Πολιτισμική Διαδρομή: Ποιοι ποιητές σας έχουν σημαδέψει;


Θωμάς Μοσχόπουλος:  Από όσους Έλληνες διάβασα, κανέναν δεν μπορώ να βάλω πάνω από τον Όμηρο. Επίσης, τον συγγραφέα ή τους συγγραφείς των Ορφικών Ύμνων. Από τους νεότερους, θεωρώ δεύτερο Όμηρο τον Κωστή Παλαμά — τον μύστη του Ελληνισμού. Μου αρέσει επίσης πολύ ο Καβάφης, που αναδεικνύει τους ανθρώπινους χαρακτήρες με το ιδιαίτερο του ύφος, το οποίο αγαπώ και θαυμάζω βαθιά. Μάλιστα, δύο ποιήματα στη συλλογή μου «ΨΥΧΕΣ» είναι γραμμένα στο δικό του ύφος: "Ο Μύρων ο Πρεσβύτερος" και το αφιερωματικό "Εις τον Αλεξανδρινόν".

Πολιτισμική Διαδρομή: Η εποχή που ζούμε σάς εμπνέει ή σας απογοητεύει ως ποιητή;


Θωμάς Μοσχόπουλος:  Και τα δύο μαζί. Με εμπνέει μια εσωτερική αντίδραση απέναντι στον αυτοματισμό και στην απώλεια του ανθρωπισμού. Μια αντίσταση απέναντι στον «μετανθρώπινο» τύπο: τον άνθρωπο-ρομπότ, τον μονοδιάστατο άνθρωπο της ύλης. Από την άλλη, με απογοητεύει το γεγονός ότι αυτή η αντίδραση πνίγεται. Συχνά νιώθω πως πυροβολώ πυροτεχνήματα στον αέρα, αλλά κανείς δεν τα κοιτάζει — όλοι είναι απορροφημένοι στον κόσμο της οθόνης και των social media.




Πολιτισμική Διαδρομή : Ποιος είναι ο ρόλος της ποίησης σήμερα; Έχει χώρο; Έχει νόημα;


 Θωμάς Μοσχόπουλος: Έχει νόημα, όταν μπορεί να επηρεάζει θετικά την κοινωνία. Ζούμε σε μια εποχή απομάγευσης, και η ποίηση είναι κατεξοχήν μαγεία. Ο κόσμος έχει ανάγκη τον μάγο — άρα και τον ποιητή. Το πρόβλημα είναι ότι δεν το γνωρίζει. Δεν το κατανοεί, γιατί το «προϊόν» δεν του σερβίρεται σωστά. Χρειάζεται μια επιστροφή στην πρωταρχική ποίηση: τη θρησκευτική τελετουργία. Έναν συνδυασμό μουσικής, ποιητικής μυσταγωγίας, μιας ατμόσφαιρας σχεδόν τελετουργίας. Μια πλήρης επαναφορά στη μακρινή αρχαιότητα, όπου ποίηση και μαγεία ήταν αδιαχώριστες. Ποιος θα είναι ο μέγας μάγος που θα αναλάβει το έργο αυτό, άγνωστο. Ο λαός πάντως χρειάζεται τον «σαμάνο» που θα θεραπεύσει τις πληγές του.



 Πολιτισμική Διαδρομή: Ετοιμάζετε κάτι καινούριο αυτή την περίοδο;

 Θωμάς Μοσχόπουλος: Υπάρχουν αρκετά ποιήματα ακόμα στο συρτάρι. Χρειάζονται κάποιες διορθώσεις — ίσως ασχοληθώ μαζί τους αργότερα. Προς το παρόν, δίνω έμφαση στη συγγραφή. Ετοιμάζω δύο μυθιστορήματα, από τα οποία το πρώτο πιθανόν να είναι έτοιμο μέσα στη χρονιά.

Πολιτισμική Διαδρομή : Αν μπορούσατε να πείτε μία φράση στον άνθρωπο που σας διαβάζει, ποια θα ήταν;


Θωμάς Μοσχόπουλος:  Θα ήθελα να του εκφράσω την εκτίμησή μου, γιατί είναι ξεχωριστός. Θα ήθελα να τον χτυπήσω φιλικά στην πλάτη και να του απαγγείλω ένα τετράστιχο που, πιστεύω, του ταιριάζει:

Το αίμα παντοδύναμο,
μας έσπειρε ξανά,
φυτρώσαμε αγριόχορτα,
άσπαρτα στο χώμα.

 

Τι ακριβώς είναι το Διεθνές Δίκαιο. Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος.

  Τι ακριβώς είναι το Διεθνές Δίκαιο; Σύμφωνα με ένα αρκετά διαδεδομένο ορισμό, είναι «το νομικό σύστημα το οποίο διέπει τη διεθνή κοινότητα. (Ρούκουνας)». Ενώ ένας άλλος ορισμός το ορίζει ως «το σύνολο νομικών κανόνων οι οποίοι διέπουν αποκλειστικώς τις σχέσεις μεταξύ των κρατών ή και Διεθνών Οργανισμών.»(Σκαλτσάς). Το σύγχρονο Διεθνές Δίκαιο διαπερνά όλους τους τομείς του εσωτερικού δικαίου χωρίς φυσικά να περιορίζεται στις διακρατικές σχέσεις. Επιπλέον, ρυθμίζει ολοένα και περισσότερο κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς.


  Τα κράτη είναι ανεξάρτητες οντότητες και σχηματίζουν de facto κοινωνία, τη διεθνή κοινότητα. Η διεθνής κοινότητα δεν αποτελείται μόνο από τα κράτη αλλά και από τα ανθρώπινα όντα, τα οποία αποτελούν τα κράτη. Και τα δύο έχουν ανάγκη κανόνων. Οι κανόνες αυτοί ρυθμίζουν σχέσεις, συμβιβάζουν συμφέροντα και κανονίζουν τη δικαιοδοσία των νόμων.

  Σήμερα παρατηρείται παγκοσμίως εντυπωσιακή παρέμβαση του νομικού επιστήμονα και κυρίως του εσωτερικού δικαστή, στην ερμηνεία και την εφαρμογή των διεθνών κανόνων. Οι χρήστες του Διεθνούς Δικαίου είναι αναρίθμητοι. Ο ρόλος των Διεθνών Συνθηκών είναι σήμερα καταλυτικός, καθώς ενσωματώνουν νόμους σύμφωνους προς το Διεθνές Δίκαιο.

 

Διεθνής Συνθήκη.

  Τι σημαίνει όμως Διεθνής Συνθήκη; Υπό την ευρεία έννοια του όρου σημαίνει μια σειρά από διαδικασίες που απολήγουν στην τελική έκφραση της βουλήσεως των κρατών. Η Συνθήκη (treaty, traite, Vertrag, trattato, tratendo) εννοείται η κάθε συμβιβαστική σχέση που συνάπτεται μεταξύ των υποκειμένων του Διεθνούς Δικαίου είτε μεταξύ κρατών και Διεθνών Οργανισμών που έχουν δικαιοπρατική ικανότητα και αποσκοπούν στην παραγωγή έννομων αποτελεσμάτων. Παράλληλοι όροι είναι: σύμβαση, συμφωνία ανταλλαγή επιστολών, πρωτόκολλο, διακήρυξη, σύμφωνο, καταστατικός χάρτης, τελική πράξη, understanding, memorandum, modus Vivendi κλπ. Με τη σύναψη Συνθήκης τα κράτη αναλαμβάνουν διάφορες δεσμεύσεις.

  Η σύναψη Συνθήκης περιλαμβάνει διαπραγμάτευση, επεξεργασία και διατύπωση κειμένου. Αρχικά γίνεται διαπραγμάτευση προκειμένου να επιτευχθεί συνεργασία.



  Η διαφορά μεταξύ διμερών και πολυμερών συνθηκών είναι ευδιάκριτη. Από νομική άποψη αυτοί οι δύο τύποι διαφέρουν ως προς την ακτινοβολία τους, καθώς σπάνια διμερής συνθήκη έχει οδηγήσει στην αποκρυστάλλωση εθιμικών κανόνων, αλλά ως προς τη διαπραγμάτευση και σύναψη, την έναρξη ισχύος, τη δυνατότητα διατυπώσεως επιφυλάξεων, την ερμηνεία την αναθεώρηση, τη λήξη ισχύος κλπ. Στις πολυμερείς συνθήκες, το στοιχείο συλλογικότητας ποικίλει ανάλογα με το αντικείμενο και το σκοπό τους.

  Η υπογραφή μιας συνθήκης αποτελεί διεθνή δέσμευση και αναγνωρίζει την υπόσταση του κειμένου. Αποτελεί επιπλέον και υπόσχεση από το εκάστοτε κράτος ότι θα εξετάσει τη δυνατότητα επικύρωσης της, σύμφωνα με το άρθρο 17 της Σύμβασης περί Συνθηκών. Τα κράτη εκφράζουν τη βούληση να δεσμευτούν άνευ εταίρου από το κείμενο της συνθήκης σύμφωνα με το άρθρο 17 της ίδιας συνθήκης (περί Συνθηκών). Τέλος, η επικύρωση μιας συνθήκης μπορεί να γίνει πολύ αργότερα από την υπογραφή της.

   Σχετικά με την έναρξη ισχύος μιας συνθήκης θα πούμε ότι υπάρχουν συνθήκες που ισχύουν από τη στιγμή της υπογραφής τους. Επίσης, αν η συνθήκη δεν περιέχει διάταξη σχετική με την έναρξη ισχύος είναι δυνατόν να ισχύσει και μετά την κατάθεση ορισμένου αριθμού επικυρώσεων από κάποια κράτη. Γενικότερα οι Διεθνείς Συμβάσεις τίθενται σε ισχύ σύμφωνα με τους όρους της κάθε μιας από την επικύρωση τους με νόμο του κράτους.

 

Κλάδοι του Διεθνούς Δικαίου.

  Η κλασική νομική επιστήμη υιοθετεί μια παραδοσιακή διάκριση δικαίου σε κανόνες δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου. Το Διεθνές Δίκαιο διακρίνεται λοιπόν σε δύο μεγάλους κλάδους: Το Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο και το Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο.

  Το Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο αφορά κράτη και πολιτείες που αποκτούν διεθνή προσωπικότητα. Έρχεται φυσικά σε αντιδιαστολή με το Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο  και άλλες νομικές οντότητες όπως οι Διεθνείς Οργανισμοί (Ο.Η.Ε., ΝΑΤΟ, Ο.Ο.Σ.Α. κλπ). Οι προαναφερόμενοι οργανισμοί αποκτούν νομική προσωπικότητα.



  Από την άλλη το Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο αφορά κυρίως τους υπηκόους των κρατών. Κανονίζει τη δικαιοδοσία των νόμων στους οποίους υπόκεινται οι υπήκοοι των διαφόρων κρατών στις διάφορες ενέργειες τους. Έχει να κάνει κυρίως με αστικές υποθέσεις όταν οι διάδικοι είναι υπήκοοι δύο ή περισσότερων διαφορετικών κρατών.

 

Διακρίσεις του Διεθνούς Δικαίου.

  Το Διεθνές Δίκαιο διακρίνεται και σε Ειδικό και Γενικό. Το Γενικό εφαρμόζεται από σχεδόν όλα τα κράτη ενώ από την άλλη το ειδικό, από τον προσδιορισμό του και μόνο γίνεται κατανοητό ότι αφορά ορισμένα μόνο κράτη. Θα αναφερθώ σε ακόμη μια διάκριση, αυτή μεταξύ Γραπτού και Άγραφου Διεθνούς Δικαίου. Το Γραπτό είναι το Ειδικό Διεθνές Δίκαιο, το αποκαλούμενο Συμβατικό Διεθνές Δίκαιο, που περιλαμβάνει Διμερείς ή Πολυμερείς (μεταξύ κρατών) Διεθνείς Συμβάσεις. Το Άγραφο είναι στην ουσία το Γενικό Διεθνές Δίκαιο, που απεριλαμβάνει την Αρχή Τήρησης Συμβάσεων (pacta sunt servant), καθώς και την ετεροδικία ορισμένων διπλωματών κλπ.

  Η υιοθέτηση μιας Διεθνούς Συνθήκης από το εσωτερικό δίκαιο ενός κράτους σε κάποιες περιπτώσεις απάντησε σημαντικές αντιδράσεις. Κυριάρχησε κάποιες φορές ο φόβος ότι μέσω μιας συνθήκης θα προέκυπτε κίνδυνος επέμβασης στα εσωτερικά ζητήματα. Πρόκειται για μια αναχρονιστική άποψη, καθώς η διεθνής ζωή επηρεάζει αναπόφευκτα την πραγματικότητα των κρατών. Η Σύμβαση Συνθηκών του 1969 με το άρθρο 27 ορίζει: «ένα κράτος δεν μπορεί να επικαλεστεί το εσωτερικό δίκαιο για να δικαιολογήσει τη μη εφαρμογή μιας Συνθήκης.» Η σύναψη μιας συνθήκης είναι η τελική ενέργεια η οποία ολοκληρώνεται με την επικύρωση της. Συνεπώς ορθά επισημαίνεται ότι οι σχέσεις εσωτερικού και Διεθνούς Δικαίου υποδηλώνουν τη διαμάχη μεταξύ της κρατικής κυριαρχίας και της διεθνούς δικαιοδοσίας.



  Το Διεθνές Δίκαιο ρυθμίζει κατά κύριο λόγο τις σχέσεις μεταξύ των κρατών, ενώ το εσωτερικό δίκαιο, που είναι πιο περιορισμένο, τις σχέσεις μεταξύ ατόμων ενός κράτους. Το εθνικό δίκαιο θεσπίζεται από κάθε κράτος μόνο του, από την άλλη το Διεθνές Δίκαιο αναγνωρίζεται από δύο ή περισσότερα ή από όλα τα κράτη. Και τα δύο συστήματα εντάσσονται στο νομικό πλαίσιο της έννομης τάξης. Ο σκοπός του Διεθνούς Δικαίου είναι να εξασφαλίσει τα πρωτεία στο εσωτερικό δίκαιο. Για τη σχέση εσωτερικού και Διεθνούς Δικαίου έχουν διατυπωθεί δύο θεωρίες εκ διαμέτρου αντίθετες, οι οποίες διακρίνονται μεταξύ τους.

  Σύμφωνα με τη ¨Μονιστική θεωρία¨ υφίσταται ενότητα μεταξύ Διεθνούς Δικαίου και εσωτερικής έννομης τάξης. Οι κανόνες δικαίου διαβαθμίζονται σε επάλληλες νομικές κατηγορίες, επειδή όμως το νομικό σύστημα του Διεθνούς Δικαίου είναι ελλιπές πρέπει να θεωρείται μέρος του παγκοσμίου δικαίου που αποτελείται από τα επιμέρους εθνικά δίκαια. Εξαιτίας της αλληλεξάρτησης των κανόνων δικαίου, το Διεθνές Δίκαιο, πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ενιαίο σύνολο. Τα εσωτερικά όργανα εφαρμόζουν το Διεθνές Δίκαιο ως υπέρτατο κανόνα, έτσι στην πυραμίδα που σχηματίζεται δεν μπορεί να υπάρξει σύγκρουση μεταξύ εσωτερικού και Διεθνούς Δικαίου.

  Σε περιπτώσεις σύγκρουσης εσωτερικού και Διεθνούς Δικαίου υπερέχει, κατά τη ¨Μονιστική θεωρία¨ το δεύτερο και όχι το πρώτο όπως υποστηρίζει η ¨Δυΐστική θεωρία¨. Κάτι τέτοιο έχει επικρατήσει στο Διεθνές Δίκαιο σήμερα και είναι υποχρεωμένοι όλοι να δεχτούν το Διεθνές Δίκαιο, και ειδικά τα εθνικά δικαστήρια αλλιώς παρανομούν. Όλα αυτά σε αντίθεση με το Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Δίκαιο το οποίο ενεργεί απευθείας στο αντίστοιχο εσωτερικό δίκαιο. Το Κοινοτικό Δίκαιο επικαλύπτει, τροποποιεί και συμπληρώνει το εσωτερικό δίκαιο και όμως παραμένει Κοινοτικό/Ενωσιακό Δίκαιο. Οι αντιρρήσεις που προτάσσονται στη ¨Μονιστική θεωρία¨ επικεντρώνονται κυρίως στο γεγονός ότι καταργεί την αυθυπαρξία του εσωτερικού δικαίου.


  Σύμφωνα τώρα με τη ¨Δυΐστική θεωρία¨, η οποία επικρατούσε στο Διεθνές Δίκαιο μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, τα δύο συστήματα είναι ισοδύναμα και ανεξάρτητα μεταξύ τους. Οι πηγές, τα υποκείμενα και η θεσμική διάρθρωση διαφέρουν ανάμεσα στα δύο συστήματα. Το Διεθνές Δίκαιο δεν έχει υποχρεωτική ισχύ στο εθνικό δίκαιο. Το εσωτερικό δίκαιο επίσης δεν έχει ισχύ πάνω στο Διεθνές, καθώς οι κανόνες του εσωτερικού δικαίου απορρέουν από τη βούληση του κράτους, ενώ αυτοί του Διεθνούς από την κοινή βούληση των κρατών.

  Το κράτος υποχρεώνεται να θεσπίσει ένα παράλληλο κανόνα και στο εσωτερικό δίκαιο. Κατά τη θεωρία αυτή, σύμφωνα με το Ρούκουνα, ακόμη και στις ακραίες περιπτώσεις, κατά τις οποίες μια διεθνής συνθήκη περιέχει, δηλαδή δίκαιο που μπορεί να εφαρμοστεί με τον ίδιο τρόπο στην εσωτερική νομοθεσία, από όλα τα συμμετέχοντα στη συνθήκη κράτη, αυτό το ενιαίο δίκαιο δεν εντάσσεται στο εσωτερικό δίκαιο μόνο του. Αν το εθνικό δίκαιο συμπίπτει με το Διεθνές Δίκαιο δεν υπάρχει πρόβλημα. Αν συγκρουστούν όμως ποιο θα κυριαρχήσει; Σε αυτήν την περίπτωση τα εσωτερικά όργανα είναι υποχρεωμένα να εφαρμόσουν το Σύνταγμα και τους Νόμους τους.

 

Η εφαρμογή των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου.

  Οι κανόνες του Διεθνούς Δικαίου εφαρμόζονται υποχρεωτικά από το δικαστήριο εφόσον δεν αντιτίθενται σε εσωτερικό νόμο. Γενικώς, οι κανόνες Διεθνούς Δικαίου καθίστανται, σύμφωνα με το Σκαλτσα, υποχρεωτικοί δια τα κρατικά όργανα και τους ιδιώτες μόνο μετά: «Το σχηματισμό των εις εθνικόν δίκαιον. Τούτο ειδικώς ισχύει προκειμένου μερί των Διεθνών Συνθηκών, αι οποίαι κυρούμεναι και δημοσιευμέναι, αποτελούν νόμο του κράτους.»

  Το άρθρο 2 παρ. 2 του ελληνικού συντάγματος το διευκρινίζει αυτό ξεκάθαρα. Σύμφωνα πάλι με το Ρούκουνα η διάταξη αυτή περιέχει δύο στοιχεία: Το πρώτο είναι η συμμόρφωση προς το Διεθνές Δίκαιο, που πρέπει να εξακολουθεί να είναι παράδοση για τη χώρα μας, και το δεύτερο είναι η πολιτική επιδίωξη για ειρήνη και δικαιοσύνη (στοιχεία που το ένα συμπληρώνει οπωσδήποτε το άλλο) μέσα από δυναμικές πρωτοβουλίες για ανάπτυξη φιλικών σχέσεων με τους άλλους λαούς και με τα άλλα κράτη. Τα όργανα του κράτους έχουν έτσι μια σαφή επιταγή στο πρώτο σκέλος της διατάξεως και μια προκαθορισμένη πολιτική ως προς το δεύτερο μέρος της διατάξεως. Σημειώνεται ότι η όλη δομή του άρθρου 2 παρ. 2 του Συντάγματος του 1975 ήταν κακή, αλλά και η διατύπωση δεν ήταν καλύτερη. Το 1986 η διατύπωση έγινε σαφέστερη και όταν το άρθρο 2 παρ. 2 αναφέρεται στις φιλικές σχέσεις «μεταξύ των λαών και των κρατών» εννοεί «μεταξύ των άλλων λαών και των άλλων κρατών».


   Ας ακολουθήσουμε τη συνέχεια του σκεπτικού του Ρούκουνα: «Στο σημείο αυτό είναι αναγκαία μια βασική παρατήρηση: Το πνεύμα με το οποίο συντάχθηκαν οι διατάξεις του Συντάγματος του 1975 περί Διεθνούς Δικαίου αξίζει κάθε έπαινο και τοποθετεί τη χώρα μας ανάμεσα στις πιο προσαρμοσμένες (συνταγματικώς) στις σύγχρονες ανάγκες της διεθνούς ζωής. Η διατύπωση όμως των διατάξεων αυτών από φραστική, καθώς και από νομοτεχνική άποψη υπήρξε αδόκιμη, και έχει οδηγήσει σε άσκοπες παρερμηνείες. Και αυτό θα είχε αποφευχθεί αν λαμβάνονταν υπόψη από την Ε΄ Αναθεωρητική Βουλή μερικές παρατηρήσεις που έγιναν τότε από εμπειρογνώμονες του κλάδου. Αν δε, για να διευκρινίσει κανείς το κείμενο του Συντάγματος, αναζητήσει λύσεις στα πρακτικά των υποεπιτροπών, της επιτροπής της Ε΄ Ολομέλειας της Ε΄ Αναθεωρητικής Βουλής τότε είναι που θα δυσκολευθεί περισσότερο, γιατί αρκετοί από τους αγορητές δεν ήταν οικείοι με το Διεθνές Δίκαιο.» Σύμφωνα με τον ίδιο «Για το συμβατικό δίκαιο το Σύνταγμα απαιτεί για να εφαρμοστεί ένας κανόνας Διεθνούς Δικαίου να έχει κατισχύσει του νόμου, δηλαδή να έχει κυρωθεί διά νόμου.»

  Υπάρχουν όμως και συνθήκες που δεν έχουν κυρωθεί με νόμο. Πρόκειται για συμφωνίες απλοποιημένης μορφής που δεν αποτελούν Διεθνείς Συνθήκες. Οι Συνθήκες αυτές εντάσσονται με διάταγμα ή απόφαση. Συνεπώς αυτές οι Συνθήκες σε περιπτώσεις συγκρούσεων με τον εσωτερικό νόμο δεν πρέπει να θεωρούνται ότι κατισχύουν του νόμου (Ρούκουνας).

  Το Σύνταγμα του 1975 αναγνωρίζει πρωτεία μόνο υπέρ συνθηκών που έχουν κυρωθεί με τυπικό νόμο. Έτσι λοιπόν, ο εφαρμοστής δικαίου διαβάζει τον κανόνα αυτόν και τον αντιπαραβάλλει προς το εσωτερικό δίκαιο. Σε κάθε περίπτωση, και με αυτό θα κλείσουμε, θα πρέπει να επιδιώκεται αρμονία Διεθνούς και Εσωτερικού Δικαίου…

 

 -Ο Παύλος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1978 στη Δράμα, μεγάλωσε στις Σέρρες και έζησε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Από το 1996 εργάζεται στο δημόσιο σε διάφορες διοικητικές θέσεις. Είναι απόφοιτος της Σχολής Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, της Σχολής Αστυφυλάκων της Αστυνομικής Ακαδημίας, της Σχολής Επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης ΕΛ.ΑΣ., και της Σχολής Ελληνικού Πολιτισμού, του Τμήματος Ανθρωπιστικών. Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά.

 

 

Η Ελλάδα και η νέα Γιάλτα. Αλέξης Παπαχελάς

 Πριν από 80 χρόνια, η γεωπολιτική μοίρα της χώρας σφραγίστηκε πάνω σε ένα κομμάτι χαρτί που έδωσε στους ομοτράπεζούς του ο Ουίνστον Τσώρτσιλ. Σήμερα έχει κανείς την αίσθηση πως ο πλανήτης θα ξαναμοιραστεί. Οχι ακριβώς όπως έγινε στη Γιάλτα το 1945. Γιατί ούτε η Ελλάδα είναι η διχασμένη, ρημαγμένη χώρα του τέλους του πολέμου. Αλλά και γιατί ο πλανήτης είναι πολύ πιο άναρχος και δεν είναι καθαρό ούτε ποιος είναι ο νικητής και ποιος ο ηττημένος, ούτε επίσης ποιοι θα καθίσουν στο τελικό τραπέζι, όπου θα χαραχτούν οι νέες σφαίρες επιρροής.



Αφήστε επίσης που με τον Τραμπ και τον Πούτιν στο τραπέζι, δεν ξέρεις πού μπορείς να καταλήξεις. Ο μεν Τραμπ μπορεί εύκολα να σε ανταλλάξει με κάτι που δεν μπορείς καν να φανταστείς, ο δε Πούτιν παίζει αριστοτεχνικά το παιχνίδι χωρίς να ανοίγει ποτέ τα χαρτιά του.

Η Ελλάδα έχει τα τελευταία 60 χρόνια δύο μεγάλες αγωνίες: Η πρώτη είναι να κινείται πάνω σε σταθερές ράγες, που την προφυλάσσουν από περιπέτειες και εκτροπές, διασφαλίζοντας τον συνεχή εκσυγχρονισμό της. Αυτό μας διασφάλισε η Ε.Ε. Η δεύτερη αγωνία ήταν και παραμένει η Τουρκία. Γι’ αυτό το ζήτημα είχαμε εναποθέσει τις ελπίδες μας στις σχέσεις με τις ΗΠΑ. Θεωρούσαμε ότι σε οριακές στιγμές η Ουάσιγκτον θα παρενέβαινε για να αποτρέψει έναν πόλεμο στο Αιγαίο ή στην Κύπρο. Κυρίως, γιατί δεν θα ήθελε να διαταραχθεί η συνοχή της δυτικής συμμαχίας. Οπως λέει συχνά ένας βετεράνος και έμπειρος διπλωμάτης, «εμείς παριστάναμε ότι θα στεκόμασταν στο πλευρό των ΗΠΑ σε έναν γενικευμένο πόλεμο και εκείνοι ότι μας παρείχαν εγγυήσεις ασφαλείας».

Τώρα, όμως, έχουμε περάσει από την εποχή των ασφαλών υποθέσεων και της διπλωματικής υποκρισίας στον απολύτως στεγνό κόσμο της συναλλαγής. Εκείνο το παλιό κλισέ κάθε Ελληνα πολιτικού όταν απευθυνόταν σε Αμερικανό συνομιλητή του, ότι «η Ελλάδα είναι το λίκνο της Δημοκρατίας», ελάχιστους αφορά και μοιάζει γραφικό όταν βλέπεις πώς συμπεριφέρεται ο Τραμπ στον Καναδά, τη χώρα με την οποία οι ΗΠΑ διατηρούν τις πιο στενές σχέσεις.

Είμαστε πια σε έναν κόσμο όπου η ερώτηση, πριν συμμετάσχεις στο μοίρασμα της τράπουλας, είναι «και εσύ τι φέρνεις στο τραπέζι;». «Εχεις στρατό; Μάλιστα. Είσαι διατεθειμένος να ρισκάρεις να τον στείλεις σε μια επικίνδυνη αποστολή για λογαριασμό των συμμάχων σου;», «Εχεις φυσικούς πόρους, έλα να κάνουμε ένα ντιλ», «Διαθέτεις σοβαρή πολεμική βιομηχανία; Εχεις να προσφέρεις καινοτομία ή παραγωγή οπλικών συστημάτων;».

Δυστυχώς, έχουμε αποδυναμώσει μόνοι μας κάποια από τα χαρτιά μας. Ο εγχώριος λαϊκισμός και η διαχρονική φαυλότητα και ανεπάρκεια του πολιτικού μας συστήματος διέβρωσαν την απαραίτητη κουλτούρα ασφαλείας. Στα λόγια «είμαστε Ισραήλ», στην πράξη ό,τι να ‘ναι σε κρίσιμους τομείς. Εχουμε πάντως αποδειχθεί καλοί στο να παίζουμε τα γεωπολιτικά χαρτιά μας από τον Μαυροκορδάτο έως τις μέρες μας. Με λίγη ευρηματικότητα και επιμονή, θα βρούμε το ασφαλές γεωπολιτικό μονοπάτι. Αρκεί να σοβαρευτούμε, ενωμένοι αν γίνεται… Γιατί το πιο βασικό σε αυτό το άναρχο και επικίνδυνο σκηνικό είναι να μπορείς –στα δύσκολα– να βασιστείς στις δικές σου δυνάμεις.

 Το έμαθε το μάθημα η Ουκρανία, που κινδυνεύει να μην καθίσει στο μεγάλο τραπέζι που αφορά το δικό της μέλλον και η οποία είδε τις γεωπολιτικές βεβαιότητες και προσδοκίες της να καταρρέουν σε λίγες ώρες.

Πηγή: Καθημερινή

Ατύχημα στο χώρο της εργασίας-Παρουσίαση αιτιών και τρόπων αποφυγής, με τη χρήση ενός πραγματικού παραδείγματος. Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος

       Η προστασία της ανθρώπινης ζωής και της ακεραιότητας του εργαζομένου αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο κάθε σύγχρονου και ηθικά υπεύθυνου...