Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος.
Αγαπητοί φίλοι, απόψε, θα σας παρουσιάσω ένα έργο βαθιά ανθρώπινο και πολυβραβευμένο. Πρόκειται για το Ντα (Da) του Ιρλανδού συγγραφέα Χιου Λέοναρντ (Hugh Leonard). Το έργο γράφτηκε το 1975.
Ο συγγραφέας γεννήθηκε στο Δουβλίνο το 1926 με το όνομα John Joseph Byrne και στη συνέχεια δόθηκε για υιοθεσία. Μεγάλωσε στο Ντάλκι, ένα προάστιο του Δουβλίνου. Για το υπόλοιπο της ζωής του με εξαίρεση το συγγραφικό ψευδώνυμο "Hugh Leonard" με το οποίο έγινε γνωστός. Οι φίλοι του τον αποκαλούσαν «Τζακ». Μορφώθηκε στο Εθνικό Σχολείο Αρρένων Χάρολντς στο Ντάλκι, και στη συνέχεια σε κολέγιο. Εργάστηκε ως υπάλληλος επί 14 χρόνια, γράφοντας παράλληλα και παίζοντας σε θεατρικά έργα για παροικιακές θεατρικές ομάδες.
Η ανάλυση μας για το έργο θα βασιστεί στην αρθρογραφία που αναπτύχθηκε για τις δύο παραστάσεις που ανέβηκαν την περίοδο το 1979 και το 2018 στη χώρα μας, ενώ το φωτογραφικό υλικό αντλήθηκε από την παράσταση του 2018.
Ο Παύλος Λεμοντζής θα πει για το έργο: «Πρόκειται για μια ευφρόσυνη παράσταση, λιτή αλλά περιεκτική. Το «da» είναι η πρώτη συλλαβή του «daddy» κι ο Ιρλανδός πολυβραβευμένος συγγραφέας Χιου Λέοναρντ το έκανε τίτλο σ’ ένα έργο που, από το 1975 έως σήμερα, γνωρίζει δόξες, τιμές, επαίνους σ’ όλον τον κόσμο.»
Το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε στην Ελλάδα
το 1979 σε μετάφραση Παύλου Μάτεση και σκηνοθεσία Τάκη Μουζενίδη. Το ρόλο του
Νικ Τάιαν (Ντα) ερμήνευσε ένας σπουδαίος ηθοποιός, ο Μάνος Κατράκης. Η
συγκλονιστική ερμηνεία του Κατράκη έκανε γνωστό το έργο στη χώρα μας. Δεν είναι
υπερβολή να πούμε ότι σημάδευσε το έργο με την ερμηνεία του, ενώ ακόμη
αποτέλεσε και το κύκνειο άσμα του, καθώς πέθανε το 1984 χτυπημένος από τον
καρκίνο. Ήταν δηλαδή το τελευταίο έργο που ανέβασε, για τρεις μάλιστα
συνεχόμενες χρονιές δίνοντας ταυτόχρονα ρεσιτάλ σπάνιας υποκριτικής τέχνης.
Ο
Κατράκης δε δίστασε να αναφέρει και τις δυσκολίες που αντιμετώπισε ώστε να
ερμηνεύσει το ρόλο: «Πρέπει να ομολογήσω πως βρήκα πολλές δυσκολίες στην
αντιμετώπιση του ρόλου, Χρειάστηκε να επιστρατεύσω όλη μου την πείρα, όλα μου
τα βιώματα και, κυριότερα, του κοντινού μου περίγυρου. Πολλά στοιχεία που
μεταχειρίζομαι στην ερμηνεία του ρόλου ανήκουν στη μάνα μου…»
Πρόσφατα (το 2018) ξανανέβηκε σε
σκηνοθεσία, μετάφραση και δραματική επεξεργασία Δημοσθένη Παπαδόπουλου, με
μεγάλη επιτυχία και sold
out
παραστάσεις
στο θέατρο της ¨Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών¨. Το κοινό της Θεσσαλονίκης
γέμισε με χαμόγελα και συγκίνηση. Πρωταγωνιστής στο ρόλο του Πατέρα ο Κώστας
Σάντας.
Η Ελένη Σκάρτου θα γράψει σχετικά με το έργο και την παράσταση του 2018 στη Δημοκρατία: «Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος μάς μεταφέρει στην Ιρλανδία και μάς προσκαλεί ως θεατές απέναντι από τη σκηνή του Θεάτρου της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών για να αφεθούμε χωρίς όρια στη συγκίνηση. Το «Ντα» σκηνοθετεί ο Δημοσθένης Παπαδόπουλος, ενώ στον ρόλο του Ντα δίνει τον εαυτό του ο Κώστας Σαντάς»
Θεωρείται αυτοβιογραφικό και περιγράφει
την επιστροφή ενός συγγραφέα, του Τσάρλι, στο πατρικό του σπίτι στη γενέτειρά
του στην Ιρλανδία, σε ένα προάστιο του Δουβλίνου, το 1968, προκειμένου να
μεριμνήσει για την κηδεία του πατριού του, Ντα ( Da: υποκοριστικό του μπαμπά,
πατερούλη, daddy, da).
Αναμνήσεις από τη ζωή του με τους θετούς
γονείς του, τον μέντορά του, αλλά και τον νεότερο εαυτό του, ξυπνούν για τον
Τσάρλι τα φαντάσματα όλων αυτών των προσώπων με τα οποία συνομιλεί και ξαναζεί
σημαντικές στιγμές της νιότης του στο πατρικό του. Η επικοινωνία αυτή
αποκαλύπτει τους λόγους για τους οποίους έφυγε από το σπίτι του και την
περίπλοκη σχέση με τους θετούς γονείς του. Οι γονείς του τον λάτρευαν, αλλά ο
Τσάρλι, ενώ τους αγαπούσε, ήθελε διακαώς να φύγει μακριά.
Ο πατριός του ήταν ένας κηπουρός,
καλόκαρδος και υπομονετικός, αλλά αμόρφωτος και χωρίς φιλοδοξίες. Ο μέντορας
του, υψηλά ιστάμενος δημόσιος υπάλληλος, ήταν αδίστακτος και βαθιά
απαισιόδοξος, χαρακτήρας διαμετρικά αντίθετος με τον πατριό του. Ο Τσάρλι ντρεπόταν
για τον πατριό του και ένιωθε τύψεις για αυτή την ντροπή του.
Παρά την παρότρυνση του μέντορά του να
εγκαταλείψει την Ιρλανδία ο Τσάρλι εργάζεται για μεγάλο χρονικό διάστημα ως
υπάλληλός του με χαμηλό μισθό, σχεδόν όπως και ο πατριός του. Αργότερα καταφέρνει
να αναγνωριστεί ως συγγραφέας και απομακρύνεται από τον μέντορά του.
Οι εργοδότες του πατριού του πουλούν το
σπίτι και το κτήμα όπου εκείνος δούλευε, αφήνουν μια πενιχρή σύνταξη στον «Ντα»
μαζί με ένα κακόγουστο αναμνηστικό δώρο. Ο Τσάρλι εξοργίζεται με την
συμπεριφορά τους, αλλά ακόμα περισσότερο με τον «Ντα» , ο οποίος θεωρεί μεγάλη
τιμή το δώρο που του έκαναν.
Ο Τσάρλι παντρεύεται και ζει πλέον στην
Αγγλία. Επιστρέφει συχνά στο πατρικό του, ειδικά μετά το θάνατο της μητέρας του
για να βλέπει τον πατριό του και να του δίνει κάποια χρήματα, ελπίζοντας πώς
έτσι θα ξεπλήρωνε όλα όσα εκείνος του είχε προσφέρει. Ο μέντορας του τον
επισκέπτεται μετά το θάνατο του Ντα για να του δώσει, κατά την επιθυμία του
πατριού του, το αναμνηστικό δώρο των εργοδοτών του καθώς και όλα τα χρήματα που
του έδινε ο Τσάρλι κατά τις επισκέψεις του.
Ο
Τσάρλι αντιλαμβάνεται ότι δεν θα «ξεπληρώσει» ποτέ τον πατριό του, ο οποίος του
έδωσε κυριολεκτικά ό,τι είχε και δεν είχε. Ο Τσάρλι απελπίζεται και θυμώνει με
τον πατριό του, του οποίου το φάντασμα υπόσχεται ότι πλέον θα είναι πάντα κοντά
του.
Ο σκηνοθέτης Δημοσθένης Παπαδόπουλος θα σημειώσει για το έργο: « Ο
μπαμπάς. Η φιγούρα που πάντα μας ακολουθεί. Κάποιες φορές υποστηρικτικά και
άλλες σαν ένα φάντασμα που μας καταδιώκει. Τα λάθη του παρελθόντος. Τα
συναισθηματικά κενά. Η έλλειψη αγάπης και τρυφερότητας. Η σκληρότητα που κρύβει
μέσα της αγάπη. Θέματα που κυριαρχούν στο έργο του Χιου Λέοναρντ με την όψη
ενός παιδικού, γεμάτου αφέλειας, τραγουδιού. Ένα παιδικό τραγούδι που τραυματίζει.
Η παιδική ηλικία που καθορίζει όλη μας τη ζωή. Ένα έργο επιφανειακά απλοϊκό,
αλλά, στην ουσία του, βαθύ και σπαρακτικό. Κι ένας θίασος που το πίστεψε και
του έδωσε σάρκα και οστά με σεβασμό και αγάπη. Ευχαριστώ όλους όσοι δούλεψαν
για αυτή την παράσταση. Ηθοποιούς και τεχνικούς. Και όλους όσοι βοήθησαν να
φτιάξουμε αυτό το παιδικό τραγούδι. Και κυρίως ευχαριστώ τον Γιάννη Αναστασάκη
που πρότεινε αυτό το υπέροχο έργο».
Τα πρώτα δεκαπέντε λεπτά του έργου αιχμαλωτίζουν το θεατή…
Ο Ντα (υποκοριστικό του Daddy)
θα βρεθεί αντιμέτωπος με τον Τσάρλι (γιο). Ο Τσάρλι θα επιστρέψει στην πόλη που
γεννήθηκε, μετά το θάνατο του πατέρα του και θα βιώσει όλη την προηγούμενη ζωή
του. Ο θεατής θα γίνει μάρτυρας αλλεπάλληλων μεταφορών μέσα στο χρόνο.
Η πατρική φιγούρα, οι σχέσεις των παιδιών με τους γονείς, τα λάθη
του παρελθόντος, η απώλεια το τίμημα της ενηλικίωσης, η σκληρότητα που πολλές
φορές κρύβει η αγάπη μέσα της, η παιδική ηλικία μέσα από την απόσταση του
χρόνου θα αποτελέσουν τα θέματα που θα πραγματευτούν στο έργο. Ο Da θα
μεταμορφώνεται μέσα από τα μάτια του γιου πότε σε μια τρυφερή και στοργική φιγούρα
και πότε σε έναν αφελή αλλά και αυστηρό πατέρα.
Η Χριστίνα Χαλκιά, θα γράψει στο TFCmagazine «ΝΤΑ, ωδή στη σχέση πατέρα και γιου… Ένα
κείμενο φαινομενικά απλό, όμως ικανό να αγγίξει την αλήθεια του κάθε θεατή ή
έστω αυτού που με ανοιχτή ψυχή θα ακολουθήσει το ταξίδι στη μνήμη του Τσάρλι.»
ενώ η Βίκυ Χαρισοπούλου θα αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ «Έργο βγαλμένο από τη βαθιά ανθρωπιστική
παράδοση του πολύπαθου Ιρλανδικού λαού, το "ΝΤΑ", "μιλά"
στα 90' λεπτά της παράστασης στο ΚΘΒΕ για το μικροαστικό κοινωνικό και
οικογενειακό περιβάλλον του εικοστού αιώνα στην Ιρλανδία, για τη μισητή στον
πατέρα του κατακτήτρια Αγγλία, για τη Ζωή στη γενέθλια πόλη ενός παιδιού που
τώρα ως ενήλικας το ζει σχεδόν ψυχαναλυτικά και λυτρωτικά από την αρχή.»
Υπήρξε όμως και αρνητική κριτική ειδικά για την παράσταση του
2018. Τα αρνητικά σχόλια θα επικεντρωθούν στην επιδερμική και περιγραφική
προσέγγιση των σχέσεων χωρίς εμβάθυνση και με άνευρο χιούμορ. Το έργο θεωρήθηκε
από ορισμένους πληκτικό με στατική και άνευρη σκηνοθεσία.
Παρόλα αυτά το έργο θα γλυκαίνει την ψυχή του θεατή μέσα στη
χυδαιότητα της σύγχρονης κοινωνίας. Το μικροαστικό κοινωνικό περιβάλλον της
Ιρλανδίας του εικοστού αιώνα θα παρουσιαστεί με επιτυχία. Εκεί θα μεγαλώσει το
παιδί, ο Τσάρλι, που τώρα ως ενήλικας θα το ζει σχεδόν ψυχαναλυτικά και
λυτρωτικά από την αρχή. Δικαιολογημένα θα πει η Γιώτα Κωνσταντινίδου σχετικά: «Ένας
εξομολογητικός χείμαρρος μέσα από χιούμορ, πόνο της απώλειας και
αλληλοκατηγορίες που επιβεβαιώνει μια διαρκή πατρική αγάπη. Η σκηνή χωρίζεται
νοητά στον γαλάζιο ουρανό της γιγαντοοθόνης και στους θαλασσινούς ήχους που
συνθέτουν ένα ναυτικό τοπίο, αυτό της Ιρλανδίας».
Η ιστορία εν κατακλείδι του Τσάρλι θα μπορούσε να είναι η ιστορία
του καθενός μας…
 |
| Ο Κώστας Σαντάς |
Πηγές:
www.katiousa.gr/politismos/theatro/theatro-ti-deftera-nta-tou-chiou-leonarnt/
www.kulturosupa.gr/theatromania/da-vasiliko-26799/
https://www.neakriti.gr/article/politismos/1534836/da-to-poluvraveumeno-ergo-sto-theatro-morfes/
https://www.ert.gr/ert-arxeio/manos-katrakis-2-septemvrioy-1984/
https://www.ntng.gr/default.aspx?lang=el-GR&page=2&production=45981
https://www.maxmag.gr/theatro/kthve/nta-se-skinothesia-dimostheni-papadopoulou-sto-kthve/
https://artplay.gr/theatro/to-nta-poy-antechei-ta-didaktika-orfana-kai-to-noikokyremeno-kthve
www.kulturosupa.gr/theatromania/eidame-nta-23050/
https://www.ntng.gr/default.aspx?lang=el-GR&page=64&item=46172
-Ο Παύλος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1978 στη Δράμα,
μεγάλωσε στις Σέρρες και έζησε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Από το 1996
εργάζεται στο δημόσιο σε διάφορες διοικητικές θέσεις. Είναι απόφοιτος της
Σχολής Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, της Σχολής Αστυφυλάκων της
Αστυνομικής Ακαδημίας, της Σχολής Επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης ΕΛ.ΑΣ., και
της Σχολής Ελληνικού Πολιτισμού, του Τμήματος Ανθρωπιστικών. Σπουδών του Ελληνικού
Ανοικτού Πανεπιστημίου. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά.
