Το Άγαλμα της Προμάχου Αθηνάς (Πρόμαχος = που μάχεται στη πρώτη γραμμή) ήταν κολοσσιαίο έργο γλυπτικής στην Αρχαία Αθήνα. Τοποθετημένο στην Ακρόπολη μεταξύ των Προπυλαίων και του Ερεχθείου, ήταν ορατό από μεγάλη απόσταση, ακόμα και από τα πλοία που έπλεαν ανοιχτά του Σουνίου. Ο Παυσανίας αναφέρεται για το άγαλμα ως «η μεγάλη χαλκή Αθηνά» στην Ακρόπολη,σύμφωνα με την γραπτή του μαρτυρία η αιχμή του δόρατος (θα πρέπει το δόρυ να είχε μήκος 9-16μ.) και το λοφίο του κράνους της θεάς ήταν ήδη ορατά όταν πλησίαζε κανείς (στον Πειραιά) πλέοντας από το Σούνιο.
Χρηματοδοτήθηκε από τα λάφυρα των Μήδων του Μαραθώνα και ήταν έργο του Φειδία. Στο άγαλμα αυτό η Αθηνά παρουσιάζονταν όρθια, και πάνοπλη όπως στην μάχη. Το δόρυ της ήταν τόσο μεγάλο που το ύψος του υπερέβαλε τον Παρθενώνα.
Κατά μία παράδοση, ο ηγέτης των Βησιγότθων Αλάριχος (370-410 μ.Χ.), τον καιρό που διενεργούσε επιδρομές κατά των ελληνικών κτήσεων του Βυζαντίου, είδε την Αθηνά Πρόμαχο επάνω στην Ακρόπολη να κινείται και από φόβο αποφάσισε να μην εισβάλει στην Αθήνα.
Το όλο καλλιτέχνημα ήταν επιβλητικό και αξιοθαύμαστο, αλλά ακόμα πιο θαυμαστή ήταν η ασπίδα, στην οποία ο καλλιτέχνης παρίστανε την μάχη των Λαπιθών με τους Κενταύρους. Η ύπαρξη του αγάλματος της Αθηνάς Προμάχου ίσως να ταυτοποιείται σε ορισμένα Αττικά νομίσματα που κόπηκαν κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, κατά τον 1ο και 2ο αιώνα μ.Χ., παρέχοντας ενδείξεις για τον εντοπισμό εκδόσεων σωζώμενων γλυπτών. Ίσως το άγαλμα αυτό να αποτέλεσε το πρότυπο για την κατασκευή αργότερα του αγάλματος της Αθηνάς Παρθένου.
Η Πρόμαχος περιστοιχιζόταν από διάφορα λάφυρα και άλλα μικρότερα αναθήματα και παίρνουμε έτσι μια ιδέα της μορφής των Ιερών κατά την αρχαιότητα. Η Αθηνά Πρόμαχος μεταφέρθηκε τον 7ο αιώνα μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη και καταστράφηκε το 1204 μ.Χ. κατά την διάρκεια της πρώτης καταστροφικής άλωσης από τους "σταυροφόρους".
Πηγή: Αρχαιολογία
