Η Γαλήνη, του Ηλία Βενέζη

Η Πολιτισμική Διαδρομή, αγαπητοί φίλοι απόψε θα κλείσει τον πρώτο κύκλο παρουσίασης του έργου του Ηλία Βενέζη, με την ανάλυση του έργου "Γαλήνη". Μετά την παρουσίαση της "Αιολικής Γης" του "Νούμερου 31.328" η "Γαλήνη" κλείνει τον πρώτο κύκλο της παρουσίασης του μεγάλου Έλληνα λογοτέχνη.

Η "Γαλήνη" εκδόθηκε το 1939 και βραβεύθηκε το ίδιο έτος από την Ακαδημία Αθηνών. Έκτοτε έχουν πραγματοποιηθεί 35 εκδόσεις του έργου έως σήμερα.

Το έργο περιγράφει την άφιξη των Φωκιανών προσφύγων στην Ανάβυσσο το 1923, σαν εξαθλιωμένο κοπάδι. Οι πρόσφυγες προσήλθαν όχι πεζή (όπως αναφέρει ο συγγραφέας στο μυθιστόρημα, ίσως τον μπέρδεψε μία ομάδα προσφύγων που ήρθαν να εργαστούν ως εργάτες) αλλά με καΐκια μεταξύ τέλη Οκτωβρίου και Νοεμβρίου 1924.

Το Υπουργείο Πρόνοιας τους είχε δώσει από 800 δραχμές σε κάθε οικογένεια για να πληρώσουν τα καίκια, τους είχε δώσει σκηνές, τους εφοδίαζε με τρόφιμα και άλλα αναγκαία . Όλες οι μαρτυρίες συγκλίνουν στο ότι ήρθαν με καΐκια. (Δαλάκογλου)

Η υπόθεση:
Το μυθιστόρημα αποτελεί το χρονικό της εγκατάστασης των προσφύγων στην περιοχή της Αναβύσσου. Τα γεγονότα είναι σχεδόν όλα αληθινά. Τα πρόσωπα έχουν τις ιδιότητες υπαρκτών ανθρώπων. Για λόγους οικονομίας της αφήγησης και του μύθου, τα πραγματικά γεγονότα και οι χαρακτήρες κεντήθηκαν μαστορικά από το συγγραφέα πάνω στον καμβά του μυθιστορήματος.
Τα πάθη της προσφυγιάς μέσα από τις ιστορίες δύο οικογενειών. Το έργο αφηγείται τις περιπέτειες των οικογενειών του γιατρού Δημήτρη Βένη, και του απλού αγρότη Φώτη Γλάρου,
προσφύγων από την Παλαιά Φώκαια της Μικράς Ασίας, που εγκαταστάθηκαν μαζί με άλλους Φωκιανούς το Φθινόπωρο του 1924 στην παραλία της Αναβύσσου.
Οι φωκιανοί έρχονται στη γη της Αναβύσσου. Οι βοσκοί που έχουν τα χειμαδιά τους στην περιοχή τους απειλούν για να τους διώξουν.
Οι αρχαιοκάπηλοι που δρουν στην περιοχή τους βλέπουν με μισό μάτι. Οι πρόσφυγες αρχίζουν να ξεχερσώνουν τον τόπο. Ο Φώτης Γλάρος, σκάβοντας στο χωράφι του, βρίσκει ένα άγαλμα κούρου. Οι αρχαιοκάπηλοι του το κλέβουν. Το νερό της μεγάλης πλημμύρας παίρνει την γυναίκα του. Αυτός όμως δεν το βάζει κάτω, ξαναπαντρεύεται μια γυναίκα από το πάνω χωριό, όπου έχουν εγκατασταθεί κυρίως πρόσφυγες από την Καππαδοκία, φτιάχνει μια βάρκα, κλέβει αλάτι από τις αλυκές
που λειτουργούν στην Ανάβυσσο, και αρχίζει εμπόριο με την Αίγινα.
Ο γιατρός Δημήτρης Βένης δεν θέλει να παραδοθεί στην σκληρή μοίρα του ξεριζωμού και της προσφυγιάς, φυτεύει τριανταφυλλιές, φροντίζει και συμβουλεύει τους πρόσφυγες. Πιστεύει βαθιά μέσα του, ότι μόνο κυνηγώντας χίμαιρες, μπορεί ο άνθρωπος να ξεφύγει από την σκληρή πραγματικότητα που τον πνίγει.
Η γυναίκα του Ειρήνη αρνείται να δεχθεί την μοίρα της, κλείνεται στον εαυτό της και βασανίζει τον γιατρό, βγάζοντας επάνω του όλη την κακία που σώρευσαν μέσα της οι κακοτυχίες της οικογένειας της και της πατρίδας της.
Ο γιατρός, φυτεύει τριαντάφυλλα στο άγονο χώμα της Αναβύσσου. Η Ειρήνη τα ξεριζώνει. Η πάλη των δύο αυτών ανθρώπων, η πάλη της χίμαιρας με την σκληρή πραγματικότητα είναι το θέμα του βιβλίου. Τα άλλα, οι πλημμύρα, η αρχαιοκαπηλία, ακόμα και η δολοφονία της μονάκριβης κόρης τους, είναι μόνο το σκηνικό του δράματος.
Πρωταγωνιστής είναι ο αγώνας και η αγωνία του γιατρού, του Έλληνα, του ανθρώπου, να φτάσει στην Γαλήνη κυνηγώντας χίμαιρες.
Υπήρξε όμως πραγματικά ο Φώτης Γλάρος, ο Δημήτρης Βένης, ο Πράσινος ο αρχαιοκάπηλος; Έγινε η αρπαγή του κούρου, η πλημμύρα, η δολοφονία;
Η έρευνα έδειξε ότι και η παραμικρή λεπτομέρεια του μυθιστορήματος είναι αληθινή. Τα πρόσωπα με αυτές τις ιδιότητες υπήρξαν.
Μόνο που για λόγους οικονομίας της αφήγησης, είναι μυθιστόρημα δεν είναι χρονικό, τα γεγονότα συμπυκνώθηκαν στις πράξεις των ηρώων του μυθιστορήματος.

Επιπλέον στοιχεία για το έργο

Το δράμα θα παρουσιάσει σε μορφή μυθιστορήματος το δράμα των Ελλήνων μικρασιατών προσφύγων και τις δυσκολίες της προσαρμογής στην καινούρια πατρίδα. Ταυτόχρονα τη νοσταλγία της χαμένης πατρίδας θα τη διαπιστώσει ο αναγνώστης διάχυτη σε όλο το έργο. Το δράμα των μεμονωμένων προσφύγων θα λάβει ομαδική διάσταση.
Ο αφανισμός των Ελλήνων της μικρασιατικής ενδοχώρας δεν είχε προηγούμενο στην παγκόσμια ιστορία. Άνθρωποι από όλα τα κοινωνικά στρώματα, ευκατάστατοι αλλά και υποδεέστεροι οικονομικά θα σφαχτούν ανηλεώς και θα ξεριζωθούν αδιακρίτως.
Ο Βενέζης πήγαινε συχνά στην Ανάβυσσο, ειδικά την εποχή κατά την οποία έγραφε το έργο, ενώ στην παλαιά Φώκαια (ήξερε καλά τη Φώκαια και τους Φωκιανούς) παραθέριζε τα καλοκαίρια. Ο Αδερφός του Θάνος Μέλλος είχε παντρευτεί την Ελένη Νικολαΐδη και είχε εγκατασταθεί στην Ανάβυσσο (κατά πάσα πιθανότητα ο βίος του ζευγαριού υπήρξε η βασική πηγή έμπνευσης του Βενέζη).
Εν κατακλείδι το έργο θα χαρακτηρισθεί από συμβολισμό, υποβλητική λυρική διάθεση και βαθιά αγάπη για τον άνθρωπο, στοιχεία που θα αφήσουν ανεξήτιλα σημάδια σε όλο το έργο του Βενέζη.

Ο μεγάλος λογοτέχνης ζήτησε να αναγραφεί στον τάφο του η λέξη "Γαλήνη"...

Το έργο είναι ευκολοδιάβαστο και γεμάτο εμπειρίες (αρνητικές και θετικές) μίας ολόκληρης γενιάς ανθρώπων και μπορείτε να το αντλήσετε από τον κάτωθι σύνδεσμο:
https://kupdf.net/download/-pdf_597432f2dc0d601420727651_pdf

Η "Γαλήνη" επίσης γυρίστηκε και σε σήριαλ απόν την κρατική τηλεόραση και προβλήθηκε το 1979.

Στοιχεία για τη ζωή και το έργο του Βενέζη θα βρείτε εδώ:
https://politismikidiadromi.blogspot.com/2020/01/blog-post_24.html?m=1



Πηγές: filologos.gr,φιλολογική εστία,Δαλάκογλου Θόδωρος, Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας-Λίνος Πολίτης 

Η Αιολική Γη, του Ηλία Βενέζη

Η Πολιτισμική Διαδρομή απόψε θα σας παρουσιάσει το έργο του Ηλία Βενέζη, "Αιολική Γη". Πρόκειται για το ένα από τα τρία έργα (μαζί με το Νούμερο 31.328 και τη Γαλήνη) με τα οποία ο Βενέζης έγινε διάσημος.

Ο Βενέζης εξέδωσε την Αιολική Γη με το ψευδώνυμο Ηλίας Μέζος.

Το έργο γράφηκε το 1943, εν τω μέσω τη; κατοχής, ενώ δημοσιεύθηκε το ίδιο έτος μέσα σε καθεστώς λογοκρισίας από τις κατοχικές αρχές. Εντούτοις όμως εξαντλήθηκε μέσα σε δύο εβδομάδες.

Ο Μικρασιάτης λογοτέχνης έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής του στο Αϊβαλί και μέσα από τα μάτια ενός παιδιού (του Πέτρου), για τον οποίο η περιπέτεια θα αποτελεί κάτι φυσιολογικό, θα παρουσιάσει μία σειρά επεισοδίων. Με τον τρόπο αυτό γαλήνιες στιγμές θα ανασυσταθούν από τα παιδικά χρόνια του Ηλία Βενέζη στα Κιμιντένια βουνά της Μικράς Ασίας...

Η υπόθεση:

Ο μικρός Πέτρος ζει μαζί με την οικογένειά του στα Κιμιντένια, ένα βουνό με άγρια φαράγγια και σπηλιές μυστηριακές. Αρχηγός της οικογένειας είναι ο παππούς, ο οποίος ξεφεύγει όμως πολύ από το
πρότυπο του αυστηρού πατριάρχη, καθώς αναγνωρίζει την αξία της συζύγου του και τη σέβεται.
Ο Πέτρος έχει επίσης, τέσσερις αδερφές, τη Λένα, την Άρτεμη -που της έχει ιδιαίτερη αδυναμία,
καθώς μοιράζονται τις ίδιες ανησυχίες- την Αγάπη, που θα τιμωρηθεί, γιατί πρόδωσε τα παιδικά της όνειρα και τη Λένα, που μοναδικός της στόχος είναι να κάνει μια μέρα δικό της το υποστατικό του παππού.
Πέρα όμως από τα όνειρα και τις ανησυχίες των βασικών ηρώων της ιστορίας, στο μυθιστόρημα ξετυλίγονται και οι μεμονωμένες ιστορίες άλλων ανθρώπων, ανθρώπων που έχουν κοινό χαρακτηριστικό το πάθος που φωλιάζει στην ψυχή τους.
Ο Βενέζης, άλλωστε, βρίσκει μια ιδιαίτερη γοητεία σ’ όλους όσοι κυριαρχούνται από το πάθος τους, σ’ όλους όσοι δρουν και “δεν παρασιτούν” στη ζωή. Γι’ αυτό και αφήνει χώρο στο έργο του για να
παρεμβάλλει την ιστορία του Αλή, “που τριγυρίζει στην Ανατολή γυρεύοντας να βρει το καμήλι με το άσπρο κεφάλι”, την ιστορία του Στέφανου του σαμαρά, ”που πολεμάει να κρατήσει τους ήχους μέσα σ’ ένα παλιό ρολόι”, την ιστορία των ληστών, που είναι ικανοί να σκοτώσουν όποιον προσβάλλει την τιμή τους!
Αν μπορέσει κανείς να δει σε βάθος, θα καταλάβει ότι δεν πρόκειται για παράλογους
ήρωες, αλλά για ήρωες που διακατέχονται από μια παιδική αθωότητα, την οποία εξυμνεί συχνά ο Βενέζης μέσα στο έργο. Όλη αυτή η δράση όμως παγώνει, με τη μικρασιατική καταστροφή του
1922.

                                   

Επιπλέον στοιχεία για το έργο

Κεντρικό θέμα του έργου όπως θα γίνει εύκολα αντιληπτό θα αποτελέσει ο πόνος του ξεριζωμού, η προσφυγιά και η νοσταλγία για το χώμα της πατρίδας.

Το έργο θα κινηθεί κατά βάση μεταξύ παραμυθιού και πραγματικότητας. Στην "Αιολική Γη" θα αποτυπωθεί η λυρική και νοσταλγική φύση του Βενέζη.

Ο Βενέζης θα περιγράψει τη φύση με αριστοτεχνικό τρόπο, ομοίως και τα συναισθήματα των πρωταγωνιστών. Με λεπτό τρόπο και χωρίς μελοδραματισμούς ο λογοτέχνης θα εισάγει εύστοχα τον αναγνώστη στον ψυχικό κόσμο των ηρώων.

Η Αιολική Γη μαζί με το Νούμερο 31328 και τη Γαλήνη θα αποτελέσουν το τρίπτυχο των κυριότερων έργων του Βενέζη. Αν και υπήρξε το τρίτο στη σειρά θα κριθεί σκόπιμο από όλους να προταθεί ως το πρώτο που πρέπει να διαβαστεί από την άτυπη τριλογία των σημαντικότερων έργων του Ηλία Βενέζη.

Εκτενή στοιχεία για τη ζωή του Βενέζη θα βρείτε εδώ:

https://politismikidiadromi.blogspot.com/2020/01/blog-post_24.html?m=1


Το βιβλίο μπορείτε να τι αντλήσετε ολόκληρο από εδώ:

https://www.onisimos.gr/images/2014/books/venezis_wind_earth.pdf

Πηγές: The New Black,maxmag,Εγκύκλιος παιδεία, R. Beaton-Εισαγωγή στη νεώτερη ελληνική λογοτεχνία,Λίνος Πολίτης-Ιστορία της νεώτερης ελληνικής λογοτεχνίας,

Το νούμερο 31.328, του Ηλία Βενέζη

Το ακόλουθο περιστατικό συνέβη στην αποβάθρα της Μυτιλήνης κατά την κατά την άφιξη του Βενέζη μετά την αιχμαλωσία του, (το αφηγείται ο ίδιος):

Ηταν η μέρα που γύριζα στη Μυτιλήνη από τα κάτεργα της Ανατολής. Η αποβάθρα ήταν
γεμάτη κόσμο. Ολοι ήθελαν να μου σφίξουν το χέρι, να μου μιλήσουν, να με ρωτήσουν για
τους δικούς τους, που είχαν μείνει στην απέναντι αιολική γη… Τότε πλησίασε ένας άγνωστος
άνθρωπος, ο Μυριβήλης! Μου έσφιξε το χέρι και με ρώτησε: 
– Τι σκοπεύεις να κάνεις τώρα;
– Να ξεχάσω! είπα απλά.
 – Πρέπει να τα γράψεις όλα. 
– Ολα; ρώτησα με αγωνία. 
– Ολα».
Ετσι άρχισαν όλα. Ο Ηλίας Βενέζης μόλις έχει γυρίσει στη Μυτιλήνη, ύστερα από την
αιχμαλωσία του από τους νικητές Τούρκους στα κάτεργα της Ανατολής, και περιγράφει σε
μια συνέντευξή του στην Απογευματινή...

Το έργο ξεκίνησε να γράφεται το 1924 και ύστερα από πολλές επεξεργασίες δημοσιεύθηκε το 1931 στην τοπική εφημερίδα "Καμπάνα" της Μυτιλήνης σε συνέχειες (συνηθίζονταν να δημοσιεύονται έτσι μεγάλα έργα της εποχής). Διευθυντής της εφημερίδας ήταν ο Μυριβήλης , οποίος και τον παρότρυνε στη συγγραφή του έργου. Ο λόγος για τον οποίο ο συγγραφέας προέβη στην επεξεργασία ήταν προκειμένου να αφαιρέσει σκληρές και απάνθρωπες σκηνές που υπήρχαν στην αρχική μορφή.

Σύμφωνα με τη γνώμη του Μουλλά το "Νούμερο 31328" μαζί με τη "Ζωή εν τάφο" του Μυριβήλη και την "Ιστορία ενός αιχμαλώτου" του Στρατή Δούκα αποτέλεσαν τα πιο γνωστά βιβλία πολέμου στην ελληνική λογοτεχνία.


Η υπόθεση:
Ο Ηλίας Βενέζης συνελήφθη από τους Τούρκους το Σεπτέμβριο του 1922 και κατόπιν στρατολογήθηκε στα Τάγματα Εργασίας έως το τέλος του 1923.
Οι ήρωές του πεινούν, διψούν, παγώνουν γυμνοί μέσα στο κρύο, βρέχονται από την
ανελέητη βροχή, περπατούν ανυπόδητοι μέσα στα αγκάθια. Μοιράζονται το μοναδικό
ζευγάρι παπούτσια και σκεπάζονται με ένα κομμάτι τσουβάλι. Σπαράζουν και μαζί τους ο
αναγνώστης βιώνει τον αγώνα τους για επιβίωση, νιώθει βαθιά στα τρίσβαθα της ψυχής
του πώς είναι να λειτουργείς μόνο με το αίσθημα της αυτοσυντήρησης σε ένα καθεστώς
τρόμου και να δοκιμάζεσαι δραματικά σε σωματικό και ψυχικό επίπεδο στα κολαστήρια
της απανθρωπιάς και της εξόντωσης. Κυρίως όμως βιώνει την εφιαλτική πραγματικότητα
και μαθαίνει πώς είναι να θεωρεί κανείς ότι ο θάνατος είναι λύτρωση και να μην φοβάται
να πεθάνει αλλά να ζήσει ακόμα μια μέρα.

Ασύλληπτες οι περιγραφές του Βενέζη στις αφηγήσεις των βασανιστηρίων και
συναισθηματικού και ψυχικού κατακερματισμού των ηρώων. Μέσα στη φρικωδία και τον
μαρασμό ο άνθρωπος μετατρέπεται σε έναν αριθμό, ένα νούμερο απρόσωπο, δραματικό,
η ζωή του δεν έχει καμιά απολύτως αξία και η τύχη του είναι προκαθορισμένη.

Οι περιγραφές του Βενέζη είναι ωμές γιατί ωμή είναι και η πραγματικότητα
που μόλις έχει βιώσει. Πριν συρθεί στα κάτεργα της Ανατολής,
σχεδόν παιδί, μέσα σε 14 μήνες γίνεται ένας ώριμος άνδρας,
σημαδεμένος σωματικά και ψυχικά για όλη του τη ζωή.
Όμως ο ίδιος γράφει σε επιστολή του, έξι μήνες πριν το θάνατό του:
«Δεν γίνεσαι συγγραφέας αν δεν το πληρώσεις ακριβά με τη ζωή σου».


                                                  
Επιπλέον στοιχεία:

Το χρονικό της αιχμαλωσίας θα παρουσιαστεί με όλο το ρεαλισμό της άμεσης αναφοράς των γεγονότων. Οι κακουχίες, η πείνα, η δίψα, φόβος, ανθρώπινα πάθη, εξαθλίωση και ένστικτο της αυτοσυντήρησης θα αποτυπωθούν με ρεαλισμό. Με ρεαλισμό θα περιγραφούν και οι διαμάχες Ελλήνων και Τούρκων, καθώς και οι ελάχιστη αλληλοκατανόηση.

Η αφήγηση (λιτή αλλά και δραματική) θα γίνει σε πρώτο πληθυντικό πρόσωπο καθώς ο Βενέζης θέλησε να ταυτιστεί με το σύνολο των Ελλήνων αιχμαλώτων στρατιωτών. Τα γεγονότα τελικά θα μιλήσουν από μόνα τους, ο αφηγητής δε θα παρέμβει καθόλου, δε θα σχολιάσει και δε θα χαρακτηρίσει τα δρώμενα που έζησε. Η αφήγηση είναι γραμμική, τα γεγονότα δηλαδή παρατίθενται με τη σειρά που έγιναν.

 Το λεξιλόγιο είναι γλαφυρό, διανθισμένο με πολλούς διαλόγους και με πολλές τούρκικες λέξεις.


Το έργο εισχωρεί στο σώμα της ιστορικής αναλγησίας και φέρνει στην επιφάνεια όσα δεν πρέπει να μείνουν στη λήθη.

Το έργο μπορείτε να το αντλήσετε από εδώ:

http://www.24grammata.com/wp-content/uploads/2011/03/I.-Benezi-To-noumero-31328.pdf


Στοιχεία για το βίο του Βενέζη μπορείτε να βρείτε εδώ

https://politismikidiadromi.blogspot.com/2020/01/blog-post_24.html?m=1




Πηγές:
Fractal, Culturenow, Το Βήμα, Ε.Α.Π.-Ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας, R. Beaton-Εισαγωγή στη νεώτερη ελληνική λογοτεχνία,Λίνος Πολίτης-Ιστορία της νεώτερης ελληνικής λογοτεχνίας.

ΜΕΛΕΤΩΝΤΑΣ ΚΑΝΕΙΣ ΤΟ ΕΝ ΛΟΓΩ ΕΡΓΟ ΑΠΟΡΕΙ ΣΧΤΕΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΑΝΘΡΩΠΙΑ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ ΚΑΙ ΨΑΧΝΕΙ ΝΑ ΒΡΕΙ ΣΕ ΠΟΙΟ ΤΕΛΙΚΑ ΣΗΜΕΙΟ ΕΦΑΠΤΕΤΑΙ Η ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΦΥΛΗ ΜΕ ΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΕΙΔΟΣ....

Η ζωή και το έργο του Ηλία Βενέζη.

Απόψε θα σας παρουσιάσω τη ζωή και το έργο ενός μεγάλου Έλληνα λογοτέχνη της γενιάς του '30.









Ο ΒΙΟΣ

Ο Ηλίας Βενέζης γεννήθηκε το 1904 (το αναφέρει στο αυτοβιογραφικό του σημείωμα, ενώ υπάρχουν επίσημα έγγραφα που επισημαίνουν ότι τελικά γεννήθηκε το 1899) στις Κυδωνιές (Αϊβαλί) της Μικράς Ασίας.
Ο παππούς του είχε μετοικήσει στο Αϊβαλί από την Κεφαλλονιά. Πατέρας του ήταν ο Μιχαήλ Μέλλος και μητέρα του η Βασιλική Μπιμπέλα, ενώ είχε ακόμη έξι αδέρφια. Μία αδερφή του ήταν η λογοτέχνις Αγάπη Βενέζη-Μολυβιάτη η οποία και ήταν μητέρα του Πέτρου Μολυβιάτη (υπουργού εξωτερικών της κυβέρνησης Καραμανλή).

Το 1914 ο μεγάλος λογοτέχνης έφυγε με την οικογένεια του για τη Μυτιλήνη εξαιτίας του διωγμού που εξαπέλυσαν οι Τούρκοι σε βάρος των Ελλήνων με αφορμή την έκρηξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.Ο πατέρας του και μία αδελφή του παρέμειναν αποκλεισμένοι στο Αϊβαλί. Κατά την διάρκεια της παραμονής του στη Μυτιλήνη ο Βενέζης παράλληλα με το σχολείο εργάστηκε σε φούρνο προκειμένου να ενισχύσει οικονομικά την οικογένεια του.

Το 1919 μετά την απελευθέρωση τω Κυδωνιών από τον Ελληνικό Στρατό ο Βενέζης επέστρεψε στην πόλη και ξαναβρήκε την οικογένεια του. Κατά την παραμονή του στο Αϊβαλί το 1920 γνώρισε τον Φώτη Κόντογλου και αρθρογράφησε στα περιοδικά Νέα Ζωή (Σμύρνη) και Λόγος (Κωνσταντινούπολη). Μετά την καταστροφή (Σεπτέμβριος 1922) ο Βενέζης δεν μπόρεσε να ξεφύγει στην Ελλάδα και αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους. Υπηρέτησε και βασανίστηκε στα περιβόητα "τάγματα εργασίας". Η οδυνηρή εμπειρία που βίωσε τον ώθησε στη συγγραφή του έργου του "Το Νούμερο 31.328" που ήταν και ο αριθμός του στα τάγματα εργασίας. Έκτοτε ο Βενέζης δεν αποχωρίστηκε τη μικρή σιδερένια πλάκα που είχε αυτό το νούμερο αυτό, καθώς την φορούσε πάντα στο χέρι, όπως πληροφορεί η κόρη του Άννα. Απελευθερώθηκε τελικά το 1923 από τα τάγματα καθώς ήταν ένας από τους ελάχιστους που μπόρεσαν να επιζήσουν.






Το σπίτι του Βενέζη στο Αϊβαλί



Πρώτος σταθμός του στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωση του από τους Τούρκους ήταν η Λέσβος, στο νησί εκείνη την εποχή ήταν σε εξέλιξη μία μεγάλη λογοτεχνική κίνηση που ονομάστηκε "Λεσβιακή Άνοιξη". Πρωτεργατης της λογοτεχνικής δραστηριότητας στη Λέσβο ήταν ο Στρατής Μυριβήλης, ο οποίος και τον προέτρεψε να συγγράψει τις εμπειρίες του σε βιβλίο ως αιχμάλωτος των Τούρκων, όπως και έγινε.


Ο Βενέζης συνεργάστηκε με τον Μυριβήλη και στην εφημερίδα του τελευταίου "Ταχυδρόμος" , ενώ ταυτόχρονα εργάστηκε και ως υπάλληλος της "Διευθύνσεως κτημάτων εξ ανταλλαγής" του υπουργείου εργασίας και αργότερα ως υπάλληλος επίσης της "Τράπεζας της Ελλάδας".
Το 1932 ο Βενέζης μετατέθηκε στο υποκατάστημα της τράπεζας της Ελλάδας στην Αθήνα στο οποίο και εργάστηκε συνολικά 27 χρόνια.


Το 1938 ο διάσημος λογοτέχνης παντρεύτηκε την Σταυρίτσα Μολυβιάτη με καταγωγή από το Αϊβαλί με την οποία απέκτησε μία κόρη, την 'Αννα. Ο Βενέζης συνελήφθη και αθωώθηκε για πολιτικούς λόγους εξαιτίας του "Ιδιώνυμου", ενώ ακόμη η ζωή του έγινε τηλεοπτικό σήριαλ.


Το 1943 κάτα τη διάρκεια της κατοχής συνελήφθη από τους Γερμανούς και τέθηκε σε απομόνωση στο λεγόμενο Block C των φυλακών Αβέρωφ (εκεί τοποθετούσαν τους μελλοθάνατους) επειδή διάβασε ένα ποίημα για την ελευθερία του Μυστράς στο προσωπικό της Τράπεζας της Ελλάδας με αφορμή την επέτειο της 25ης Μαρτίου. Αποφυλακίστηκε ύστερα από την παρέμβαση του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδας Δαμασκηνού και άλλων προσωπικοτήτων (προκειμένου να απελευθερωθεί στρατεύτηκε όλος ο πνευματικός κόσμος, ενώ εστάλει επιστολή-έκκληση στη γερμανική διοίκηση των Σικελιανού, Μελά, Θεοτοκά, Μυριβήλη, Θεοδωρακόπουλου, Μ. Τριανταφυλλίδη).









Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα έζησε στο χωριό Εφταλού της Λέσβου με θέα τα Μικρασιατικά παράλια. Μεταξύ 1971 και 1973 υπέφερε από καρκίνο. Πέθανε τελικά στις 03-08- 1973 σε ηλικία 69 ετών. Η κηδεία του έγινε στο Μόλυβο Μυτιλήνης κατόπιν δικής του επιθυμίας, ενώ στον τάφο του υπάρχει μία και μόνη λέξη "Γαλήνη".

Το έργο του:

Το 1928 κυκλοφόρησε το πρώτο του βιβλίο με τον τίτλο "Μανώλης Λέκκας και άλλα διηγήματα"

Έως το 1943 η βασική του θεματολογία ήταν η Μικρασιατική καταστροφή και το ύφος που χρησιμοποίησε το αφηγηματικό. Ο Βενέζης μαζί με το Στρατή Δούκα και το Στρατή Μυριβήλη έζησαν τη Μικρασιατική καταστροφή και είχαν προσωπικές εμπειρίες από τον ξεριζωμό.

Με τη Μυθιστοριογραφία θα προσπαθήσουν να κρατήσουν τα γεγονότα στη μνήμη και να τα κληροδοτήσουν στις επόμενες γενιές. Οι ανωτέρω λογοτέχνες θα συγκροτήσουν τη λεγόμενη "Αιολική Σχολή", ένα προσωνύμιο που θα οφείλει την ονομασία του από την καταγωγή τους (βορειοανατολικό Αιγαίο).

Τρία ήταν τα έργα τα οποία συνέγραψε σχετικά με τη μικρασιατική καταστροφή και για τα οποία προτείνεται από αρκετούς μελετητές η ανάγνωσή τους με αντίστροφη σειρά από το τελευταίο στο πρώτο (από την Αιολική Γη, ενδιάμεσα η Γαλήνη και το Νούμερο 31.328).



 

Το 1924 παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το Νούμερο 31.328, το οποίο σε μορφή μυθιστορήματος είχε ως θέμα τις εμπειρίες του από την αιχμαλωσία του στα τάγματα εργασίας .Το 1939 έγραψε τη "Γαλήνη", επρόκειτο για ένα έργο το οποίο παρουσίαζε βιώματα προσφύγων που έρχονταν από τη Φώκαια της Μικράς Ασίας και γύρευαν νέα πατρίδα στην Ανάβυσσο.Το 1943 (14 Δεκεμβρίου) κυκλοφόρησε την "Αιολική Γη", έργο το οποίο θα περιγράψει τον χαμένο παράδεισο των παιδικών χρόνων στα παράλια της Μικράς Ασίας και το δραματικό ξερίζωμα. Αξίζει να σημειωθεί ότι το έργο εξαντλήθηκε μέσα σε μόλις 2 εβδομάδες, ενώ επιπλέον εκδόθηκε και σε άλλες γλώσσες.

Άλλα έργα του συγγραφέα ήταν τα εξής:
Αιγαίο (1941)
Ακήφ (1944)
Άνεμοι (1944)
Νικημένοι (1954)
Αρχιπέλαγος (1972)
Μικρασία Χαίρε (1974)

Έργα αφηγηματικού χαρακτήρα ήταν τα ακόλουθα:
Φθινόπωρο στην Ιταλία (1950), ένα έργο ταξιδιωτικού χαρακτήρα
Αμερικάνικη γη (1954), επίσης ταξιδιωτικού χαρακτήρα
Αργοναύτες (1961)
Περιηγήσεις (1973)
Εφταλού (1972)
Στις Ελληνικές θάλασσες (1973)

Το 1954 θα αποπειραθεί μαζί με άλλους τρεις λογοτέχνες της γενιάς του '30 (Τερζάκης, Μυριβήλης, Καραγάτσης να συγγράψει το "μυθιστόρημα των Τεσσάρων", (δημοσιεύεται σε συνέχειες στην Ακρόπολη). Εμπνευστής του συγκεκριμένου συγγραφικού εγχειρήματος θα είναι ο Γιάννης Μαρής (παλιός συνεργάτης της Ακρόπολης)












Άλλα έργα του διαφορετικού χαρακτήρα ήταν:
Το Block C (1945), ένα θεατρικό έργο, το οποίο θα περιγράψει την εμπειρία του ως κρατούμενος των Γερμανών στις φυλακές Αβέρωφ. Το έργο θα πρωτοπαιχτεί στο θέατρο το 1945.
Η Έξοδος (1950) θα περιγράψει την φρίκη του Ελληνισμού κατά τη διάρκεια της κατοχής.
Ο Ωκεανός (1956), ήταν ένα έργο μεταξύ ημερολογίου και ταξιδιωτικής εντύπωσης.
Τα έργα του μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες. Ο Βενέζης ασχολήθηκε με όλα τα είδη του πεζού αφηγηματικού λόγου.


Ο χαρακτήρας του λογοτεχνικού του έργου.


Ο χαρακτήρας του έργου του ήταν ρεαλιστικός, ενώ εκμεταλλεύτηκε στο έπακρον τη λιτή αμεσότητα της αφήγησης. Στο έργο του μπορεί να διακρίνει κανείς τη συνεχή ειρωνική αντιπαράθεση της βιωμένης πραγματικότητας, των κατεστημένων συμβάσεων καθώς και των τυποποιημένων εκφράσεων της λογοτεχνίας.
Ο ρεαλισμός της άμεσης ανάμνησης θα διαφανεί στο έργο του Νούμερο 31.328
Το σκηνικό δράσης των έργων του θα αποτελέσει κυρίως τα αγροτικά χωριά, ενώ θα δώσει έμφαση μέσα στο έργο του στο σώμα και στην καλή φυσική κατάσταση. Ο Βενέζης θα χρησιμοποιήσει το τοπικό και ιδιαίτερα το αγροτικό ιδίωμα. Στις παραδόσεις του παρελθόντος θα αναζητήσει ένα είδος σωτηρίας (Αιολική Γη). Η ατμόσφαιρα νοσταλγίας θα εκφραστεί μέσα από την αφηγηματική τεχνική της αναπόλησης. Επιπρόσθετα όπως πολλοί άλλοι μυθιστορηματογράφοι της εποχής του έτσι και αυτός θα επιδιώξει τη γαλήνη μέσα από το έργο του.
Η τρυφερή λυρική φύση του Ηλία Βενέζη θα γίνει αντιληπτή στη "Γαλήνη", ενώ η νοσταλγική λυρική φύση στην "Αιολική γη" όπου και θα επιχειρήσει να αναστήσει τα παιδικά του χρόνια.
Το έργο του Βενέζη θα χαρακτηριστεί γενικά από Συμβολισμό, υπερβολική λυρική διάθεση και βαθιά αγάπη για τον άνθρωπο. Η νοσταλγική διάθεση του ιδιαίτερα στα μυθιστορήματα του είναι ζωντανή και δικαιωμένη.
Γλυκιά λογοτεχνία που σε γενικές γραμμές αφήνει μία ωραία αίσθηση στον αναγνώστη.

Άλλες δραστηριότητες

Λοιπές δραστηριότητες του Βενέζη ήταν οι εξής:
Αρθρογραφία στο Βήμα (1946-1973) και στην Ακρόπολη (1958-1973)
Παρουσιαστής εκπομπών στο Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας "Σας μιλά ο φίλος σας", Ξένοι περιηγητές στην Ελλάδα" και "Πλοία και θάλασσα".
Το 1957 εξελέγει μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.
Μεταξύ 1950-1952 ήταν Γενικός Γραμματέας και διευθύνων σύμβουλος του Εθνικού Θεάτρου
Γενικός Διευθυντής και πρόεδρος της καλλιτεχνικής επιτροπής (1964-1967)
Αντιπρόεδρος του συμβουλίου της Ελληνοαμερικάνικης Ένωσης (1956-1970)
Πρόεδρος φεστιβάλ κινηματογράφου (1963-1966)
Ιδρυτικό μέλος της "Ομάδας των 12"
Πρόεδρος σε επιτροπές υπουργείων Παιδείας και Προεδρίας (1956-1968)









Βραβεύσεις, κριτική και κάποιες πληροφορίες από την κόρη του

Τιμήθηκε με το Α' κρατικό βραβείο λογοτεχνίας και τον Έπαινο της Ακαδημίας Αθηνών για το μυθιστόρημά του «Γαλήνη»

Η κόρη του Άννα Βενέζη παρέδωσε το αρχείο του πατέρα της στη Γεννάδιο βιβλιοθήκη, κράτησε μόνο την αλληλογραφία του με την οικογένεια του, τα βιβλία του και τις φωτογραφίες του.

Ο Βενέζης σε αντίθεση με τους υπολοίπους της γενιάς του '30 που ήταν κατηφείς και κλειστοί ήταν τρυφερός, εγκάρδιος, γλυκός και αισιόδοξος σύμφωνα με την κόρη του. Γενικά ήταν μία λαμπερή προσωπικότητα.

Σύμφωνα επίσης με την κόρη του ο Βενέζης δεν ήταν αξιοποιήσιμος πολιτικά καθώς για τους αριστερούς υπήρξε δεξιός και για τους δεξιούς αριστερός. Δεν κατάφεραν ορισμένοι ερευνητές οι οποίοι μετά τη μεταπολίτευση ασχολούνται με ιδεολογίες να τον οικειοποιηθούν.



Η Άννα Βενέζη μας πληροφορεί ότι μετά το 1943 (έτος έκδοσης της Αιολικής Γης) η αριστερή κριτική υποστήριξε ότι εν μέσω της κατοχής δε μπορεί ένας συγγραφέας να γράφει ιστορίες σαν παραμύθι (αφήνοντας υπαινιγμούς για την Αιολική Γη) από την παιδική του ηλικία. Σύμφωνα όμως πάλι με την κόρη του αυτός ο τρόπος γραφής ήταν ένας τρόπος αντίδρασης.

Έντονη κριτική όμως ασκήθηκε στο Βενέζη και από τον εθνικιστικό χώρο καθώς χαρακτηρίστηκε ως κλαψιάρης, μοιρολάτρης και ηττοπαθής συγγραφέας, ο οποίος αντί να δείξει τον Έλληνα να περνά τις δυσκολίες και να χαλυβδώνεται (Νούμερο 31.328) τον παρουσιάζει τρομοκρατημένο και δειλό.

Οι εκδόσεις του, οι μεταφράσεις του, η αλληλογραφία του, οι ομιλίες του στην Ακαδημία κλπ είναι πλήρως ταξινομημένα στη Γεννάδιο βιβλιοθήκη και περιμένουν τον ερευνητή να τα μελετήσει.

Εν κατακλείδι ο Βενέζης αποτελεί ένα παρθένο έδαφος για τον ερευνητή , όπως λέει και η κόρη του. Όσο ζούσε και τα πρώτα χρόνια μετά το θάνατο του ήταν αναγνωρισμένος, αργότερα όμως δεν αξιοποιήθηκε από τον σύγχρονο σχολιασμό.

Πηγές: Το Βήμα, Εισαγωγή στη νεώτερη Ελληνική λογοτεχνία (R. Beaton),Ιστορία της Ελληνικής λογοτεχνίας (Πολίτης), Lifo, metapedia, thetoc,silia.gr, peri-grafis,ekebi, wikipedia




Η Πολιτισμική Διαδρομή θα σας παρουσιάσει ολόκληρο το έργο του Ηλία Βενέζη αναλυτικά σε βάθος χρόνου...