Το έργο γράφτηκε μεταξύ 1848-1850, εκδόθηκε το
1855 και διαβάστηκε στο σανίδι για πρώτη φορά το 1872. Ανήκει στην προϊστορική
περίοδο της υποκριτικής τέχνης που ο ηθοποιός τότε δεν αρκούσε να παίζει, αλλά
έπρεπε να δείχνει και ότι παίζει. Αρχικός τίτλος του έργου ήταν Ο φοιτητής, το δράμα του Τουργκιένιεφ
γενικά λογοκρίθηκε από τις τσαρικές αρχές.
Ο Τουργκιένιεφ (1818-1883 ήταν γόνος πλούσιας και
αριστοκρατικής οικογένειας με πολλούς δουλοπάροικους στην ιδιοκτησία της. Ο
ίδιος αγωνίστηκε σθεναρά για την κατάργηση του θεσμού της δουλοπαροικίας.
Σχετικό με τη συγκεκριμένη δράση του είναι και το έργο Μουμού (1854).
Στα κυριότερα έργα του Τουργκένιεφ συγκαταλέγονται: ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ-ΣΥΛΛΟΓΕΣ: Αναμνήσεις ενός κυνηγού (1852), Μουμού
(1854), Ασια (1858), Η πρώτη αγάπη (1860), Ο βασιλιάς Ληρ στη στέπα (1870). ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΑ: Ρούντιν (1856), Η φωλιά των ευγενών (1859), Την παραμονή (1860),
Πατέρες και παιδιά (1862), Ο καπνός (1867), Απάτητη γη (1876). ΘΕΑΤΡΙΚΑ: Ένας μήνας στην εξοχή (1855).
Στα έργα του κυριαρχούν οι παιδικές του αναμνήσεις, καθώς
δέχεται έντονες επιδράσεις από την αυταρχική μητέρα στη ζωή του. Η μητέρα του είναι
η πλούσια που παντρεύεται τον φτωχό αλλά μορφωμένο πατέρα του. Ο πατέρας του,
απόστρατος αξιωματικός του ιππικού, είναι οικονομικά κατεστραμμένος και
παντρεύεται την πολύ μεγαλύτερη μητέρα του ως σωσίβιο. Σ΄ αυτό το σπίτι ο
Τουργκιένιεφ θα έχει μια έντονη ψυχολογική αντίδραση.
Αργότερα κατά τις σπουδές του στο πανεπιστήμιο του Βερολίνου,
θα συναναστραφεί με το μεγάλο θεωρητικό του αναρχισμού Μιχαήλ Μπακούνιν, ενώ θα
γνωρίσει ακόμη και την ¨εγελιανή¨ φιλοσοφία, δε θα αναπτύξει ποτέ όμως
επαναστατική δράση. Ο συγγραφέας θα ερωτευτεί μια γαλλίδα τραγουδίστρια και θα
ζήσει τελικά το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στο εξωτερικό.
Η πλοκή του έργου.
Το έργο χωρίζεται σε δύο μέρη. Το πρώτο κυλά μέσα στη
στατικότητα, την οποία δεν αρκούν για να τη θραύσουν οι πνευματώδεις
σπινθηρισμοί. Το δεύτερο μέρος σπεύδει να δώσει την πρέπουσα λύση με μια έντονη
δραματική σύγκρουση ανάμεσα σε δύο αντίζηλες υπάρξεις: την κοπέλα του νεανικού
έρωτα και την ώριμη κυρία του ξαφνικού πάθους, αυτή το ζωντανεύει και δικαιώνει
τη θεατρικότητα του.
Η υπόθεση είναι απλή, βρισκόμαστε σε ένα εξοχικό μακριά από
το χωριό και πιο μακριά ακόμη από την πόλη. Μια οικογένεια, το συζυγικό ζεύγος,
η μαμά-πεθερά, ο μικρός γιος, μια μακρινή συγγένισσα, μια μικρή προστατευόμενη.
Που και που η επίσκεψη του γιατρού φέρνει στο σπίτι την κοινωνικότητα. Ένας
κόσμος τελματωμένος ζει τις καθημερινές ασήμαντες έγνοιες. Η μελαγχολία και το
αδιέξοδο είναι εμφανή, όσο κι αν το λεπτό χιούμορ προσπαθεί να δημιουργήσει
κάποια διέξοδο. Η Ναταλία Πέτροβνα ζει ανάμεσα στις φροντίδες για τους μικρούς
του σπιτιού και το δικό της συναισθηματικό ερωτικό «χάος».
Ο παλιός εραστής και
τώρα ανεκτικός φίλος, Ρακίζιν, που ήρθε επίσκεψη από τη Μόσχα για να τους
επισκεφθεί εντείνει το κενό της. Η άφιξη όμως του νεαρού διδασκάλου Μελάγεφ,
αναστατώνει το σπίτι. Μια διάχυτη ερωτική διάθεση κυκλώνει τις γυναίκες του
σπιτιού. Κάτι συμβαίνει πλέον στα ακίνητα νερά της εξοχικής ζωής. Η μικρή
προστατευόμενη Βέρα, αισθάνεται τους πρώτους ερωτικούς παλμούς για το νεαρό
δάσκαλο, τον οποίον ερωτεύεται όμως παράφορα η προστάτης, η Ναταλία Πέτροβνα. Η
ώριμη οικοδέσποινα αισθάνεται ξαφνικά μια ακατανίκητη έλξη για τον ώριμο
δάσκαλο του παιδιού της. Η ληθαργική ρουτίνα της ύπαρξής της αναστατώνεται.
Φυσικά τίποτα το δραματικό δεν πρόκειται να συμβεί. Σχεδόν αποσύρεται. Ο
δάσκαλος τα ΄χει χαμένα. Εδώ ο συγγραφέας ψυχογραφεί τους ήρωες του με
διεισδυτική γνώση των ανθρωπίνων. Εκεί που περιμένουμε την καταιγίδα ο δάσκαλος
αναχωρεί, η μικρή παντρεύεται τυφλά ένα γείτονα, για να ξεφύγει από τη βαριά
ατμόσφαιρα του σπιτιού και η Ναταλία Πέτροβνα μένει πάλι μόνη της στο πικρό της
κενό.
Περίπλοκα συναισθηματικά σκαμπανεβάσματα μιας ομάδας εύπορων
αστών, που παίρνουν τα καλοκαίρια της πληκτικής ζωής τους στα κτήματα τους στην
εξοχή. Γρήγορα η ζωή θα ξαναγυρίσει στα χιλιοπερπατημένα μονοπάτια της…
Περαιτέρω
στοιχεία για το έργο.
Έχουμε να κάνουμε με ένα
τρυφερό και ευαίσθητο έργο, είναι πολυπρόσωπο, ψυχικών διαθέσεων και
μεταπτώσεων, διάχυτο από ποιητική μελαγχολία, με αληθινούς ήρωες που
κλυδωνίζονται για λίγο από συναισθηματική αναστάτωση και φλογερά πάθη. Σίγουρα
ο Ένας μήνας στην εξοχή φαίνεται εκ
πρώτης ξεπερασμένο, μας προβληματίζει όμως, μας διδάσκει και μας διασκεδάζει.
Το έργο καθιέρωσε τον
Τουργκιένιεφ ως συγγραφέα, καθώς θεωρείται το καλύτερο του, ενώ εντύπωση
προκαλεί ότι το θεώρησε κωμωδία, επειδή το έγραψε στο πρότυπο της γαλλικής
κομεντί! Ο καθένας είναι ερωτευμένος με κάποιον άλλον που είναι ερωτευμένος με
άλλον κλπ, κανείς δεν αντιλαμβάνεται τα αληθινά κίνητρα του άλλου έως ότου
είναι πολύ αργά, όλες σχεδόν οι ενέργειες του έργου μπερδεύονται να σημαίνουν
κάτι αντιφατικό από αυτό το οποίο είχε προβλεφθεί. Αν όμως, με πολύ ρίσκο το
χαρακτηρίσουμε κωμωδία, τότε έχουμε να κάνουμε με μία «σκοτεινή» κωμωδία,
επειδή τα σφάλματα προκαλούν μεγάλα βάσανα στους χαρακτήρες του δράματος. Είναι
εύκολες εν τέλει οι διέξοδοι του κειμένου στην υπερβολική κωμικοποίηση.
 |
| Ο Μάνος Κατράκης |
Με το έργο αυτό ο Τουργκιένιεφ
προαναγγέλλει και το θέατρο του Τσέχωφ, με τον κόσμο των αριστοκρατών που ζουν
μέσα στην υποκρισία και το ψέμα, βουτηγμένοι σε μια καθημερινότητα που γεμίζει
τις μέρες τους με ανία. Τσεχωφκικό κλίμα επομένως, πριν τον Τσέχωφ. Κλίμα ήπιο
απαλλαγμένο από βίαιες ταλαντεύσεις της θερμομετρικής στήλης, χωρίς παγετούς,
καύσωνες, ανεμοθύελλες και νεροποντές, αν και γράφτηκε μισό αιώνα πριν τα έργα
του Τσέχωφ ανήκει αναμφισβήτητα στο κλίμα τους. Το έργο παντρεύει τη σατιρική
τέχνη του Οστρόφσκι με το μελαγχολικό πάθος του Τσέχωφ.
Η ατμόσφαιρα που δημιουργεί ο συγγραφέας, επιτυγχάνεται
με τις ανθρώπινες καταστάσεις και όχι με τη δράση, παρά το ότι στο δεύτερο
μέρος υπάρχουν πολλά απρόοπτα στην εξέλιξη του μύθου. Μια ατμόσφαιρα ρομαντική,
ένα καταθλιπτικό περιβάλλον με περίεργους χαρακτήρες, αισθήματα και ψυχικές
συγκρούσεις. Ένα δράμα πάθους, δεν βλέπουμε όμως το πάθος που μπορούμε να
βρούμε άφθονα και αβίαστα στα κινηματογραφικά έργα. Πρόκειται για τα πάθη των
καρδιών και των ψυχών, τα πάθη των εσωτερικών ψυχικών συγκρούσεων, την
αμφισημία, τη λαχτάρα, την ενοχή, το φθόνο και τη ζήλεια. Όλα αυτά, σύμφωνα με
την Κάτια Σωτηρίου είναι και η ουσία της ψυχαναλυτικής θεωρίας και θεραπείας.
Ο Τουργκιένιεφ παρατηρεί τα πράγματα μέσα στο έργο ρεαλιστικά, ενώ δε λείπουν οι δυτικές επιρροές της γραφής του. Ο ευγενικός λυρισμός που διαιτητεύει ανάμεσα στη λογική και το πάθος, ανάμεσα στις κοινωνικές αντινομίες και την καθοδήγηση προς την απελευθέρωση από τα δεσμά της προκατάληψης. Είναι διαρκής η εσωτερική κίνηση της ανικανοποίητης συζύγου και μητέρας, της Ναταλία Πετρόβνα, είναι το κεντρικό μοτίβο γύρω από το οποίο κινούνται από παρεμφερείς δυνάμεις όλα τα υπόλοιπα πρόσωπα. Αυτό είναι και το συνθετικό κέρδος της παράστασης. Σύγχυση, πλήξη, πυρετός της «ανοιξιάτικης μπόρας» και συνεχή μετάπτωση του κεντρικού ρόλου, κάτι που απαιτεί συνεχή καλοζυγισμένα ερμηνευτικά σλάλομ από την ηθοποιό που την υποδύεται.
Τα πάθη καταπιέζονται και οι ελπίδες αργοπεθαίνουν, η καρτερικότητα οδηγεί στην απελπισία που αν καμιά φορά ξεσπά σε δράμα στο τέλος επιστρέφει στη μονοτονία και στην πλήρη αδράνεια. Έτσι οι δύο ηρωίδες του έργου, από τη μία η καλλιεργημένη Ναταλία Πετρόβνα και από την άλλη η προστατευόμενη της, η δεκαεπτάχρονη Βέρα αισθάνονται για λίγο τον φλογερό και παράφορο έρωτα , θα επιστρέψουν όμως τελικά στον κόσμο τους, η μία στον αγροίκο και άξεστο άνδρα της, η άλλη στον ηλικιωμένο σύζυγο της, που θα της προσφέρει ασφάλεια.
Όπως έγραψε και ο κριτικός του παρισινού ¨Φιγκαρό¨, με αφορμή το ανέβασμα του έργου στη γαλλική πρωτεύουσα το 1863, δεν έχει το δυναμισμό των σύγχρονων συγγραφέων. Εντούτοις όμως ο Τουργκένιεφ είναι λαμπρός ζωγράφος της επαρχιακής στείρας και πληκτικής φεδουαρχικής ζωής.
Οι ηθοποιοί που διαβάζουν το έργο έχουν συλλάβει υποδειγματικά την ατμόσφαιρα και την αλήθεια των χαρακτήρων που έπλασε ο Τουργκιένιεφ.
Κλείνοντας θα πούμε ότι είναι,
ως έργο, ένα από τα πιο λεπτογραφημένα κομψοτεχνήματα του πρώιμου θεάτρου.
 |
| Η Άννα Συναδινού |
Πηγές:
radio-theatre.blogspot.com/2009/09/blog-post_30.html
https://vivliosimeia.blogspot.com/2018/12/blog-post_3.html
https://www.mytheatro.gr/enas-minas-stin-exochi-diachrono-kritiki/
https://tovivlio.net/ένας-μήνας-στην-εξοχή-του-ιβάν-τουργκέ/
https://tovivlio.net/ένας-μήνας-στην-εξοχή-του-ιβάν-τουργκέ/
και άρθρα από το αρχείο του
Εθνικού Θεάτρου: http://www.nt-archive.gr/playMaterial.aspx?playID=92
Παίζουν οι ηθοποιοί:
Λουκιανός Ροζάν, Θεανώ Ιωαννίδου, Κρινιώ Παπά, Άννα Συνοδινού, Μάνος Κατράκης,
Γιαννάκης Καλατζόπουλος, Γιώργος Τζώρτζης, Γρηγόρης Μασσαλάς, Γιάννης Αργύρης,
Βέρα Ζαβιτσιάνου, Ανδρέας Φιλιππίδης, Ηρώ Κυριακάκη, Κώστας Δημητριάδης.
-Ο Παύλος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1978 στη Δράμα,
μεγάλωσε στις Σέρρες και έζησε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Από το 1996
εργάζεται στο δημόσιο σε διάφορες διοικητικές θέσεις. Είναι απόφοιτος της
Σχολής Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, της Σχολής Αστυφυλάκων της
Αστυνομικής Ακαδημίας, της Σχολής Επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης ΕΛ.ΑΣ., και
της Σχολής Ελληνικού Πολιτισμού, του Τμήματος Ανθρωπιστικών. Σπουδών του Ελληνικού
Ανοικτού Πανεπιστημίου. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά.
