Το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα όπως επανειλημμένα έχει σημειωθεί στην ιστοσελίδα μας, προέκυψε η δημιουργία μίας νέας δυναμικής στην Άνω Βαλκανική. Η περιοχή εισήλθε σε μία νέα ιστορική περίοδο.
Τα γεγονότα τα οποία συντέλεσαν προς την ανωτέρω κατεύθυνση ήταν τα ακόλουθα:
1) Η συνθήκη του Πασσάροβιτς (1718), η οποία και διευκόλυνε μεταξύ άλλων (προσαρτήθηκε το Βελιγράδι στην Αυστροουγγαρία) τις μετακινήσεις μεταξύ υπηκόων της Αυστροουγγαρίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
2) Ο Κριμαϊκός πόλεμος και
3) Οι μεταρυθμίσεις του Τανζιμάτ
Η Οθωμανική αυτοκρατορία πιέστηκε σε γενικές γραμμές να παραχωρήσει ελευθερίες υπό το πρίσμα της Αυστροουγγρικής επέκτασης.
Στη γενικότερη προσπάθεια των εθνικών κινημάτων των βαλκανικών χωρών εντάσσεται και η ρουμανική προπαγάνδα, μόνο που αυτή αποτελεί ένα παράδοξο ιστορικόφαινόμενο, αφού ο πληθυσμός, τον οποίο προσπαθούσε να «αφυπνίσει», βρισκόταν μακριά από το εθνολογικό και εθνικό της κέντρο και δεν υπήρχε καμιά περίπτωση να ενσωματωθεί στο ρουμανικό κράτος.
Η Ρουμανία λοιπόν πλησίασε τους Κουτσοβλάχους από τη στιγμή που έχασε τη
Βεσσαραβία, η οποία προσαρτήθηκε στη Ρωσία, και άρχισαν να πληθαίνουν οι ομογενείς της που απομακρύνονταν από τον εθνικό της κορμό. Αυτή η κατάσταση ενισχυό-
ταν βέβαια και από το γεγονός ότι εκατομμύρια Ρουμάνοι βρίσκονταν αλύτρωτοι και στις αυστροουγγρικές επαρχίες της Τρανσυλβανίας, του Βανάτου και της Βουκοβίνας. Έτσι εναγώνια έψαχνε αλλού το «ιστορικό της πρόσωπο» και όταν «ανακάλυψε» τη γλωσσική συγγένεια της ρουμανικής γλώσσας με το κουτσοβλαχικό ιδίωμα, έστρεψε εκεί όλη την προπαγανδιστική της δράση. (Νικολαΐδου)
Η προπαγάνδα αναπτύχθηκε σε πολιτικό, εκπαιδευτικό και εκκλησιαστικό επίπεδο. Η βόρεια Ελλάδα (Ήπειρος, κεντρική και δυτική Μακεδονία), η Θεσσαλία και η Πελαγονία (νότια περιοχή των Σκοπίων), ήταν τα πεδία στα οποία έδρασε η προπαγάνδα (σε περιορισμένη κλίμακα βέβαια).
Οι Έλληνες Βλάχοι φυσικά γύρισαν την πλάτη τους στη ρουμανική προπαγάνδα πλην ορισμένων ελληνόφωνων γραικύλων. Ακόμη και στα δύσκολα χρόνια της κατοχής, στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, η ρουμάνικη προπαγάνδα καίτοι είχε τη στήριξη δύο αυτοκρατοριών (Γερμανία-Ιταλία) είδε τις πλάτες των Ελλήνων γυρισμένες...
