Η διείσδυση όπως είδαμε κατά βάση των Αυστριακών και των Ιταλών στα τέλη του 19ου αιώνα στην Αλβανία θα έχει ως αποτέλεσμα τη
μερική εθνική αφύπνιση των Αλβανών (ιδιαίτερα των Ελίτ), ενώ σε λίγο σειρά θα έπαιρναν και οι ένοπλες συγκρούσεις με τους Οθωμανούς.
Η εκδήλωση του εθνικιστικού κινήματος των Νεότουρκων, το
οποίο στρεφόταν φαινομενικά κατά του σουλτάνου και υποσχόταν
δημοκρατικές ελευθερίες, επαρχιακή αυτονομία, ισότητα και ισονομία
για όλες τις εθνότητες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ενεργοποίησε
εν μέρει και το αλβανικό εθνικό κίνημα.
Στις 23 Ιουλίου 1908, ο σουλτάνος
παραχώρησε σύνταγμα,
γεγονός το οποίο ικανοποίησε τους
Αλβανούς τοπικούς ηγέτες, αρκετοί εκ των οποίων εκλέχθηκαν στο
νεοπαγές τουρκικό κοινοβούλιο, μεταξύ άλλων ο Ismail Kemal και ο
Hashan Prishtina (
επρόκειτο για προσωπικότητες που από παλιά κινούνταν
Προς την κατεύθυνση της αυτονόμησης των Αλβανών).
Η διάψευση των προσδοκιών των Αλβανών λόγω της
συγκεντρωτικής πολιτικής των Νεότουρκων, καθώς και της αύξησης της
φορολόγησης των εθνοτήτων, τους οδήγησε στη σύσταση πατριωτικών
λεσχών με κυρίαρχη την Ένωση «Bashkimi»,το 1909, με έδρα το
Μοναστήρι και σκοπό τη σταδιακή αποκοπή από την κηδεμονία της
Υψηλής Πύλης.
Άλλωστε οι προσπάθειες του σουλτάνου να
απορροφήσει το αλβανικό στοιχείο,
κυρίως διαμέσου της θρησκείας,
με σκοπό να περιορίσει την επιρροή των αλβανικών εθνικιστικών
κύκλων, δεν τελεσφόρησε.
Έτσι ακολούθησε μία περίοδος συνεχών εξεγέρσεων (1910-
1912) και στα υπόλοιπα αλβανικά βιλαέτια, εκτός από αυτό του
Μοναστηρίου, με πρώτο σημείο έκρηξης την Πρίστινα, τον Μάρτιο του
1910. Σύντομα το κύμα των εξεγέρσεων επεκτάθηκε στην Πέγια (Ιπέκ)
και σε ολόκληρο το βιλαέτι του Κοσόβου καθώς και σε αυτό της
Σκόδρας, με το σουλτάνο να αναθέτει στον Σεφκέτ Τουργκούτ πασά την
καταστολή των εξεγέρσεων, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Στις 16 Ιουνίου
1911 ο σουλτάνος υποσχέθηκε χορήγηση αμνηστίας στους
καταδικασθέντες επαναστάτες του Κοσόβου, ενώ σχεδόν ταυτόχρονα ο
Σεργκέτ πασάς, στο βιλαέτι της Σκόδρας δεσμεύτηκε για χορήγηση
αμνηστίας σε όσους παραδίδονταν εντός δεκαημέρου. Στις 23 Ιουνίου
1911, η συνέλευση των Αλβανών ηγετών υπέβαλε υπόμνημα στην
Πύλη και τις Μεγάλες Δυνάμεις, ζητώντας διοικητική αυτονομία των
αλβανικών περιοχών καθώς και την εγγύηση των Μεγάλων Δυνάμεων
για την εφαρμογή του αιτήματός της.
Τελικά τον Αύγουστο του 1911 με τη συμφωνία της Ποντγκόριτσα,
η Πύλη υποσχόταν να χορηγήσει
γενική αμνηστία, να μειώσει τους φόρους, να επιτρέψει την οπλοφορία
και να τοποθετήσει αυτόχθονες υπαλλήλους στη διοίκηση, ενώ με τη
συμφωνία στο Τεπελένι, λίγο αργότερα, η Πύλη θα προέβαινε στις ίδιες
παραχωρήσεις και στους Αλβανούς του νότου.
Ήταν πρωτοφανές το γεγονός ότι Αλβανοί εξεγείρονταν κατά των Οθωμανών.
Επιπρόσθετα το γεγονός ότι ταυτόχρονα και λίγο πριν την έκρηξη των
Βαλκανικών πολέμων θα εξελίσσονταν και ο Ιταλοτουρκικός πόλεμος
(με αρνητική τροπή για τους Οθωμανούς) θα δυναμίτιζε τις
Επιδιώξεις των βαλκανικών εθνών για επέκταση εις βάρος της καταρρέουσας
Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
