Η Ελλάδα στη μέση...
Από τη μια ο κορωναϊος και από την άλλη οι εισβολείς...
Μπακάλικο δεκαετία του 50...
Εικόνα από μπακάλικο της δεκαετίας του 50...
Κάπως έτσι ήταν τότε τα μπακάλικα...
Το κομποσκοίνι και η ιστορία του...
Το Κομποσχοίνι έχει την ιστορία του.
Οι μοναχοί ήθελαν να είναι ακριβείς στην προσευχή τους.
Μάζευαν χαλίκια για κάθε ''Κύριε ελέησον'' που έλεγαν.
Η ακρίβεια σχετίζεται με την υπακοή στον πνευματικό τους
και με το να μην κάνουν το δικό τους θέλημα.
Αργότερα κάποιος μοναχός αντί χαλικιών, επινόησε να φτιάξει ένα κομποσχοίνι.
Πήρε ένα σπάγγο και έκανε 10, 20, 30...100 κόμπους.
Και έφτιαχνε την προσευχή του: ''Κύριε ελέησον, Κύριε ελέησον...''
Πήγαινε όμως ο σατανάς, του ξέμπλεκε και έλυνε τους κόμπους και του χάλαγε το κομποσχοίνι.
Δεν ήθελε ο σατανάς να είναι ακριβής στην προσευχή του.
Τότε παρουσιάστηκε ο Αρχάγγελος Γαβριήλ στον Άγιο Παχώμιο και του υπέδειξε πώς να φτιάχνει το κομποσχοίνι. Του έδειξε ότι κάθε κόμπος πρέπει να περιέχει 9 σταυρούς.
Από τότε ο διάβολος, δεν ξαναπείραξε το κομποσχοίνι.
Έχω ακούσει δαιμονισμένους ανθρώπους να λένε:
- Πέταξε ρε αυτό που κρατάς (κομποσχοίνι) και έλα να παλέψουμε!
Πέταξε δηλαδή το σταυρό που κρατάς στα χέρια και έλα να αναμετρηθούμε.
Γιατί κάθε κόμπος ενός κομποσχοινιού όπως είπαμε έχει 9 σταυρούς.
Και εάν για παράδειγμα το κομποσχοίνι σου έχει 100 κόμπους, τότε κρατάς στο χέρι σου 900 σταυρούς!
Δημήτριος Παναγόπουλος, Ιεροκήρυκας
Οι μοναχοί ήθελαν να είναι ακριβείς στην προσευχή τους.
Μάζευαν χαλίκια για κάθε ''Κύριε ελέησον'' που έλεγαν.
Η ακρίβεια σχετίζεται με την υπακοή στον πνευματικό τους
και με το να μην κάνουν το δικό τους θέλημα.
Αργότερα κάποιος μοναχός αντί χαλικιών, επινόησε να φτιάξει ένα κομποσχοίνι.
Πήρε ένα σπάγγο και έκανε 10, 20, 30...100 κόμπους.
Και έφτιαχνε την προσευχή του: ''Κύριε ελέησον, Κύριε ελέησον...''
Πήγαινε όμως ο σατανάς, του ξέμπλεκε και έλυνε τους κόμπους και του χάλαγε το κομποσχοίνι.
Δεν ήθελε ο σατανάς να είναι ακριβής στην προσευχή του.
Τότε παρουσιάστηκε ο Αρχάγγελος Γαβριήλ στον Άγιο Παχώμιο και του υπέδειξε πώς να φτιάχνει το κομποσχοίνι. Του έδειξε ότι κάθε κόμπος πρέπει να περιέχει 9 σταυρούς.
Από τότε ο διάβολος, δεν ξαναπείραξε το κομποσχοίνι.
Έχω ακούσει δαιμονισμένους ανθρώπους να λένε:
- Πέταξε ρε αυτό που κρατάς (κομποσχοίνι) και έλα να παλέψουμε!
Πέταξε δηλαδή το σταυρό που κρατάς στα χέρια και έλα να αναμετρηθούμε.
Γιατί κάθε κόμπος ενός κομποσχοινιού όπως είπαμε έχει 9 σταυρούς.
Και εάν για παράδειγμα το κομποσχοίνι σου έχει 100 κόμπους, τότε κρατάς στο χέρι σου 900 σταυρούς!
Δημήτριος Παναγόπουλος, Ιεροκήρυκας
Οδεύσεις, ένα ποίημα του Ευάγγελου Ρούσσου.
Οδεύσεις
Στο ακριτικό του καιρού μου
Ορεινό χωριό Ύστερο Βραχοτόπι
Οι άνθρωποι όλοι βουνίσιοι
Αυθεντικοί βοσκοί και ξυλοκόποι
Όχι σαν εκείνους των παραμυθιών
Που μας μεγάλωσαν, μα σίγουρα γνήσιοι
Στα χρώματα του κέδρου και των βράχων
Έχουν ορίσει δύο δρόμους να ξεκινούν απ' το χωριό
Κατά το βοριά προς τις ψηλές κορφές
Δύο δρόμους που οδηγούν σε δύο νεκροταφεία, ξέχωρα αδειανά
Πουθενά αλλού
Δρόμους στρωμένους με σχιστόλιθο και κόκαλα λευκά
Όπως πουθενά αλλού
Να περπατούν οι ζωντανοί και να ευφραίνονται
Τη μέρα, τη νύχτα, τον τόπο, ελεύθεροι
Απ' το ζυγό του θανάτου στο νου τους
Να θυμούνται πως έζησαν αυτοί που έστρωσαν το δρόμο
Και πως σύντομα
Σε μιά ζωή καιρό, ίσως λιγότερο
Θα γίνουν δρόμος και ελευθερία
Για τους επόμενους
Στο ακριτικό του καιρού μου
Ορεινό χωριό Ύστερο Βραχοτόπι
Οι άνθρωποι όλοι βουνίσιοι
Αυθεντικοί βοσκοί και ξυλοκόποι
Όχι σαν εκείνους των παραμυθιών
Που μας μεγάλωσαν, μα σίγουρα γνήσιοι
Στα χρώματα του κέδρου και των βράχων
Έχουν ορίσει δύο δρόμους να ξεκινούν απ' το χωριό
Κατά το βοριά προς τις ψηλές κορφές
Δύο δρόμους που οδηγούν σε δύο νεκροταφεία, ξέχωρα αδειανά
Πουθενά αλλού
Δρόμους στρωμένους με σχιστόλιθο και κόκαλα λευκά
Όπως πουθενά αλλού
Να περπατούν οι ζωντανοί και να ευφραίνονται
Τη μέρα, τη νύχτα, τον τόπο, ελεύθεροι
Απ' το ζυγό του θανάτου στο νου τους
Να θυμούνται πως έζησαν αυτοί που έστρωσαν το δρόμο
Και πως σύντομα
Σε μιά ζωή καιρό, ίσως λιγότερο
Θα γίνουν δρόμος και ελευθερία
Για τους επόμενους
Ο Αθηναίος συγγραφέας Κος Παπαμιχαλόπουλος εξυμνεί το Φροντιστήριο Τραπεζούντας
Ο Αθηναίος λόγιος με αφορμή την επίσκεψη του στην Τραπεζούντα το 1902 σημειώνει εντυπωσιασμένος σχετικά με το μεγαλύτερο εκπαιδευτικό ίδρυμα της πρωτεύουσας του Πόντου.
(Από το έργο του Δημήτρη Ψαθά "Γη του Πόντου")
Αλλά στα 1902 που επισκέπτεται την Τραπεζούντα ο Αθηναίος λόγιος Κ. Παπαμιχαλόπουλος, έχει γίνει —μέσα στα τριάντα χρόνια που μεσολαβούν— ένα τεράστιο άλμα προόδου και στη θέση του παλιού εκείνου μικρού και αιωνόβιου Φροντιστηρίου υψώνεται ένα θεόρατο κτίριο που μόλις έχει τελειώσει.
Να πώς το περιγράφει ο Αθηναίος συγγραφέας:
«...Περί του Φροντιστηρίου γινομένου λόγου σταματώ προ αυτού μετά συγκινήσεως, μετά βαθυτάτης και ειλικρινούς εκτιμήσεως προς τους Τραπεζουντίους, μετ' ευγνωμοσύνης ως ομοεθνής και τέλος ως φίλος των γραμμάτων, μετά τιμής προς τα απαράμιλλα αισθήματα της φιλομουσίας και γενναιοδωρίας αυτών.
Από του έτους τούτου το περίλαμπρον τούτο και ύπατον Διδακτήριον καθ' άπαντα τον Πόντον, το αιωνόβιον Φροντιστήριον, εκτήσατο ίδιον ίδρυμα, άξιον της υψηλής αποστολής αυτού υπέρ των γραμμάτων, της παιδείας και του καθόλου πολιτισμού.
Το οικοδόμημα του Φροντιστηρίου καθ' άπαντα τον ελληνικόν κόσμον των γραμμάτων, εξαιρουμένων μόνον του Εθνικού Πανεπιστημίου και του Μετσοβίου Πολυτεχνείου, δύο μόνον ετέρων ελληνικών διδακτηρίων εν όλη τη Τουρκία, έρχεται δεύτερον:
Τ ης μεγάλης του ΓένουςΣχολής και του Ζαππεί ου της Κωνσταντινουπόλεως. Κτισθέν κατά λαμπρόν σχέδιον δοκιμωτάτου Τραπεζουντίου αρχιτέκτονος, του κ. Αλεξ. Κακουλίδου, επιθαλάσσιον, τετραώροφον, περιλαμβάνει τεσσαράκοντα περίπου αιθούσας και δωμάτια. Ωκοδομήθη καθ' όλους τους κανόνας της υγιεινής και της παιδαγωγικής, καταλλήλως φωτιζόμενον, πληρέστατα αεριζόμενον και δι' υποκαύστων (calorif?re) θερμαινόμενον.
Δια την κατασκευήν αυτού εδαπανήθησαν 12.000 λίραι Τουρκίας. Το δε ποσόν τούτο θ' ανήρχετο εις 15.000 εάν μη εχορηγείτο υπό της τουρκικής κυβερνήσεως προστατευτικώς ελάττωσις των δασμών επί των εισαγομένων προς αγοράν επίπλων και οργάνων φυσικής και χημείας λίραι 1.000 και επέκεινα. »Αλλά πόθεν, λοιπόν —συνεχίζει— λαμβάνονται τα μεγάλα ταύτα ποσά, άτινα κατ' έτος προσαυξάνονται και εξογκούνται κατά 2.100‐2.200 λίρας, όσας απαιτεί η συντήρησις πάντων των εν Τραπεζούντι σχολείων;
Η φιλομουσία, η φιλοτιμία, η γενναιοδωρία και γενναιοφροσύνη των Τραπεζουντίων, επαρκεί εις πάντα ταύτα.
Της δια το Φροντιστήριον δαπάνης τας μεν 2.000 λίρας τέσσαρες μόνον φιλογενείς άνδρες κατέβαλον, έκαστος ανά 500, το δε λοιπόν ποσόν συνεπλήρωσαν οι άλλοι Τραπεζούντιοι, οι τε τη πόλει οικούντες και οι εν ταις παρακαυκασίαις πόλεις και κώμαις της Ρωσίας αποδημούντες, δι' εθελουσίου εράνου 100, 80, 50 ή ολιγωτέρων λιρών έκαστος...
Δια τοιούτων εισφορών ανεγείρονται τοιαύτα εκπαιδευτήρια και συντηρείται η εν αυτοίς παρεχομένη δαψιλής και υγιεινή πνευματική τροφή. Και ταύτα πάντα, διότι οι Τραπεζούντιοι ουδέποτε επιλανθάνονται ότι οικούσι πόλιν ιστορικήν, πόλιν ένδοξον, πόλιν επιφανείσαν εν τη ιστορία προ είκοσι και πέντε αιώνων και επέκεινα, πόλιν έχουσαν και νυν έτι εν συνεχεία προορισμόν υπέρ της διαδόσεως των φώτων, της παιδείας και του εξ αυτών πολιτισμού.
Εύγε τοις Τραπεζουντίοις!...».
Κράτος ψυχόδραμα. Χρήστος Γιανναράς εν έτει 1995
Βρισκόμαστε στα τέλη Νοέμβρη του 1995, λίγες μέρες μετά τα θλιβερά γεγονότα της ταυτόχρονης εξέγερσης στις φυλακές Κορυδαλλού και των αναρχικών (στυλοβάτες του καθεστώτος της Μεταπολίτευσης) στο Πολυτεχνείο (είχε γίνει άρση ασύλου και περίπου 1000 συλλήψεις).
Η καρδιά του Μεσαίωνα της Μεταπολίτευσης...
Οι δυνάμεις του "προοδευτικού" χώρου έχουν πάρει τα ηνία και κυριαρχούν κάνοντας σιγά σιγα και επίδειξη δύναμης. Ο γνωστός αρθρογράφος κος Γιανναράς (φωνή βοώντος εν τη ερήμω ) προσπαθεί να αφυπνίσει τους Έλληνες (αποχαυνωμένοι από την οικονομική ευμάρεια, την ιδιωτική τηλεόραση κλπ) με την πέννα του...
ΑΠΟΡΙΑ: Ἡ ἐντολὴ τοῦ ἐκλογικοῦ σώματος στὸ κόμμα ποὺ ἑκάστοτε πλειοψηφεῖ εἶναι γιὰ νὰ κυβερνήσει τὴ χώρα καὶ νὰ ἐφαρμόσει τὸ πολιτικό του πρόγραμμα ἢ μόνο γιὰ νὰ κάνει «διάλογο» μὲ διαφωνοῦσες μειοψηφίες;
Ποιό εἶναι ἐπιτέλους τὸ νόημα τῆς ἐκτελεστικῆς ἐξουσίας, τῆς πολιτικῆς βούλησης, τῆς εὐθύνης γιὰ τὴ λειτουργία τοῦ κράτους, τὴν προστασία τῆς κοινωνίας τῶν πολιτῶν; Ἡ κύρια κρατικὴ λειτουργία σήμερα εἶναι ὁ «διάλογος».
Στασιάζουν οἱ βαρυποινίτες προξενώντας ζημιὲς ἑκατομμυρίων στὰ σωφρονιστήρια — τὸ κράτος ἐκλιπαρεῖ γιὰ «διάλογο» καὶ οἱ βαρυποινίτες ἐπιβάλλουν τοὺς ὅρους τους. Ἐξεγείρονται γιὰ «πλάκα» καὶ «χαβαλὲ» τὰ σκολιαρόπαιδα τοῦ «μαθητικοῦ κινήματος», πάλι μὲ ζημιὲς ἑκατομμυρίων στὰ σχολικὰ κτίρια — ὁ ὑπουργὸς Παιδείας ἔντρομος ζητάει «διάλογο».
«Διάλογο» καὶ μὲ τὰ θλιβερὰ πλάσματα κάποιων ψυχοπαθολογικῶν ἐπιβιώσεων τοῦ ἀριστερισμοῦ στὰ πανεπιστήμια, ποὺ χειρίζονται τὸ ἐνδεχόμενο νὰ μεταβάλουν το
κέντρο τῆς πρωτεύουσας σὲ πεδίο μάχης. «Διάλογο» καὶ μὲ τοὺς ἀγρότες ποὺ κλείνουν τοὺς ἐθνικοὺς δρόμους κόβοντας τὴν Ἑλλάδα στὰ δυό. «Διάλογο» μὲ κάθε ἐκβιαστικὴ μειοψηφία, μὲ κάθε γκαγκστερικὰ ὀργανωμένο συμφέρον, μὲ κάθε μικρονοϊκὴ συσπείρωση ποὺ θίγεται ἀπὸ τὴν κυβερνητικὴ πολιτική. Αὐτὸ δὲν εἶναι κράτος, εἶναι ψυχόδραμα. Ἀντὶ γιὰ πολιτικὸ λόγο καὶ πολιτικὴ πράξη, ψυχολογικὲς ἐκτονώσεις ἀσυνάρτητων μονολόγων ἁπλῶς γιὰ νὰ ἱκανοποιεῖται τὸ φαντασιωτικὸ σύμπλεγμα τῶν «δημοκρατικῶν διαδικασιῶν».
Ἕνα ὁλόκληρο κράτος σὲ κατάσταση ψυχωτικῆς ἄνοιας, μὲ σταθερὴ παραληρηματικὴ ἐπανάληψη τῶν ἴδιων ἰδεοληπτικῶν κενολογιῶν: «Διάλογος», «δημοκρατικὲς διαδικασίες», «ἐλεύθερη διακίνηση ἰδεῶν», «δικαίωμα στὴ διαφωνία», «ἐλεύθερη διεκδίκηση δικαιωμάτων».
Ἡ ἐθνικὴ οἰκονομία σὲ χρόνια ἑτοιμότητα κατάρρευσης, ἡ ἀγορὰ σὲ ἀπόγνωση, οἱ μισθωτοὶ καὶ συνταξιοῦχοι στὰ πρόθυρα τῆς πείνας, ἡ ἀνεργία ἀπειλητική, οἱ δημόσιοι ὀργανισμοὶ καὶ ἡ κρατικὴ διοίκηση μιὰ τελματωμένη μηχανὴ ποὺ μπλοκάρει κάθε παραγωγικὴ διαδικασία. Ἡ ἀνεξαρτησία τῆς δικαιοσύνης ὑπονομευμένη, ἡ παιδεία σὲ στάθμη τεταρτοκοσμική, στὰ κόμματα κεντρόφυγες τάσεις διάλυσης καὶ ἀσυναρτησίας, ὁ πολιτικὸς κόσμος ἀναξιόπιστος, ἀνίκανος νὰ ἐγγυηθεῖ ἐλπίδα. Καὶ μέσα σὲ αὐτὸ τὸ χάος τῆς γενικῆς κατάρρευσης ἡ ψυχολογικὴ ἐγκύστωση σὲ ἔμμονες ἰδέες ἔχει ὑποκαταστήσει ἀκόμα καὶ τὴ στοιχειώδη λογική. Δὲν ὑπάρχουν πιὰ ἐννοιολογικὲς σταθερὲς γιὰ νὰ παραχθεῖ συν-εννόηση, οἱ ἔννοιες κατανοοῦνται μόνο μὲ τὴν ψυχολογικὴ φόρτιση ποὺ ὁ καθένας αὐθαίρετα τοὺς ἐπιβάλλει. Ἂν δὲν βροῦμε τὴν πρωτογενὴ ἀφετηρία καὶ αἰτιώδη ἀρχὴ αὐτοῦ τοῦ παραληρηματικοῦ ψυχοδράματος, κάθε κοινωνιολογικὴ καὶ πολιτικὴ ἀνάλυση θὰ ἐξαντλεῖται ἄσκοπα στὴ φαινομενολογία τῶν συμπτωμάτων.
Ἂς γίνει ἐπιτέλους μιὰ συζήτηση ἀπροκατάληπτων κατὰ τεκμήριο ἀνθρώπων ποὺ ἔχουν πρόταση ἐντοπισμοῦ τῶν θεμελιακῶν αἰτίων τῆς σημερινῆς γενικῆς μας κατάρρευσης. Ἀπόπειρα ἔστω συζήτησης. Ἂς ξεκινήσουμε, γιὰ παράδειγμα, ψάχνοντας τὶς καταβολὲς τῆς σημερινῆς αὐτονόητης ἐκδοχῆς τοῦ «διαλόγου»: Μήπως ξεκίνησε ἀπὸ τὰ προεκλογικὰ μπαλκόνια τῆς δεκαετίας τοῦ '70;
Ὀνομάσαμε τότε «χαρισματικὸ» τὸν ἡγέτη ποὺ συνήγειρε τὰ πλήθη μὲ ἕναν καινούργιο συναρπαστικὸ τρόπο ἐπικοινωνίας: Τὸ μπαλκόνι σχηματοποιοῦσε τὸν λόγο, γιὰ νὰ τὸν πάρει τὸ πλῆθος νὰ τὸν κάνει «σύνθημα». Τὸ μπαλκόνι παρεῖχε, ὁ λαὸς μετασκεύαζε τὴν παροχὴ σὲ ἀπαίτηση.
Ἡ ψυχολογικὴ βεβαιότητα ποὺ μετάγγιζε αὐτὸς ὁ διάλογος ἦταν πὼς ὅλα μποροῦν νὰ γίνουν ἀπαιτητά, ὅλα μποροῦν νὰ χαρίζονται ἀπὸ ἕνα κράτος ποὺ εἶναι μήτηρ-τροφός, μήτρα ἀέναων ἀτομικῶν ἐξασφαλίσεων. Καὶ αὐτὴ ἡ παραίσθηση προσφερόταν μὲ τὸ σαγηνευτικὸ περιτύλιγμα τοῦ «κοινωνικοῦ κράτους», τοῦ «σοσιαλισμοῦ». Τράφηκε στὴ δεκαετία τοῦ '80 μὲ ἔμπρακτη ἐφαρμογὴ μιᾶς ἀλόγιστης πολιτικῆς παροχῶν ὄχι μόνο οἰκονομικῶν, ἀλλὰ καὶ γενικευμένων «δικαιωμάτων». Ταυτόχρονα τὸ συμβολικὸ ὑπόδειγμα τοῦ ἀρχηγοῦ, ὁ προκλητικὰ ἐμφανὴς ἰδιωτικός του βίος καὶ ὁ ἀπροσχημάτιστος πολιτικός του λόγος, μεταγγίζανε τὴν ψυχολογικὴ καὶ πάλι βεβαιότητα στὸν λαὸ πὼς τώρα, μὲ τὸν καινούργιο «κοινωνικὸ μετασχηματισμό», ὅλα ἐπιτρέπονται. Ὅλα. Δίχως ἀναστολὲς αἰδημοσύνης καὶ παραδοσιακῆς ἠθικῆς.
Ὅμως, ἀπὸ τὸ '85 κιόλας, ἄρχισε νὰ γίνεται φανερὸ στὴν πράξη ὅτι ὁ παραισθησιογόνος «μετασχηματισμὸς» ἦταν δραματικὰ ἀντικοινωνικός, στοὺς ἀντίποδες τοῦ σοσιαλισμοῦ καὶ τοῦ κοινωνικοῦ κράτους. Γιατὶ κοινωνικὸ εἶναι τὸ κράτος ποὺ ἀρθρώνει καὶ συντονίζει τὴν κοινωνικὴ λειτουργικότητα, ὄχι τὸ κράτος ποὺ ἀποστασιοποιεῖται ἀπὸ τὴν κοινωνία ὡς φαντασιώδης διαχειριστὴς παροχῶν. Καὶ μιὰ κοινωνία ἰσοπεδωμένη, δίχως ἀξιοκρατικὴ ἄρθρωση καὶ ἱεραρχία, δὲν μπορεῖ οὔτε νὰ παράγει οὔτε νὰ εὐημερεῖ. Τὰ ταμεῖα ἄδειασαν, τὰ παραγωγικὰ κίνητρα ἐξαρθρώθηκαν, ἡ ἀντικοινωνικὴ συμπεριφορὰ ἔγινε καθεστώς. Ἀπόμεινε τὸ ψυχόδραμα τοῦ «διαλόγου» μόνο γιὰ νὰ συντηρεῖ παραισθήσεις. Εἶναι αὐτὴ μιὰ πρόταση ἑρμηνείας.
22.11.1995
Η καρδιά του Μεσαίωνα της Μεταπολίτευσης...
Οι δυνάμεις του "προοδευτικού" χώρου έχουν πάρει τα ηνία και κυριαρχούν κάνοντας σιγά σιγα και επίδειξη δύναμης. Ο γνωστός αρθρογράφος κος Γιανναράς (φωνή βοώντος εν τη ερήμω ) προσπαθεί να αφυπνίσει τους Έλληνες (αποχαυνωμένοι από την οικονομική ευμάρεια, την ιδιωτική τηλεόραση κλπ) με την πέννα του...
ΑΠΟΡΙΑ: Ἡ ἐντολὴ τοῦ ἐκλογικοῦ σώματος στὸ κόμμα ποὺ ἑκάστοτε πλειοψηφεῖ εἶναι γιὰ νὰ κυβερνήσει τὴ χώρα καὶ νὰ ἐφαρμόσει τὸ πολιτικό του πρόγραμμα ἢ μόνο γιὰ νὰ κάνει «διάλογο» μὲ διαφωνοῦσες μειοψηφίες;
Ποιό εἶναι ἐπιτέλους τὸ νόημα τῆς ἐκτελεστικῆς ἐξουσίας, τῆς πολιτικῆς βούλησης, τῆς εὐθύνης γιὰ τὴ λειτουργία τοῦ κράτους, τὴν προστασία τῆς κοινωνίας τῶν πολιτῶν; Ἡ κύρια κρατικὴ λειτουργία σήμερα εἶναι ὁ «διάλογος».
Στασιάζουν οἱ βαρυποινίτες προξενώντας ζημιὲς ἑκατομμυρίων στὰ σωφρονιστήρια — τὸ κράτος ἐκλιπαρεῖ γιὰ «διάλογο» καὶ οἱ βαρυποινίτες ἐπιβάλλουν τοὺς ὅρους τους. Ἐξεγείρονται γιὰ «πλάκα» καὶ «χαβαλὲ» τὰ σκολιαρόπαιδα τοῦ «μαθητικοῦ κινήματος», πάλι μὲ ζημιὲς ἑκατομμυρίων στὰ σχολικὰ κτίρια — ὁ ὑπουργὸς Παιδείας ἔντρομος ζητάει «διάλογο».
«Διάλογο» καὶ μὲ τὰ θλιβερὰ πλάσματα κάποιων ψυχοπαθολογικῶν ἐπιβιώσεων τοῦ ἀριστερισμοῦ στὰ πανεπιστήμια, ποὺ χειρίζονται τὸ ἐνδεχόμενο νὰ μεταβάλουν το
κέντρο τῆς πρωτεύουσας σὲ πεδίο μάχης. «Διάλογο» καὶ μὲ τοὺς ἀγρότες ποὺ κλείνουν τοὺς ἐθνικοὺς δρόμους κόβοντας τὴν Ἑλλάδα στὰ δυό. «Διάλογο» μὲ κάθε ἐκβιαστικὴ μειοψηφία, μὲ κάθε γκαγκστερικὰ ὀργανωμένο συμφέρον, μὲ κάθε μικρονοϊκὴ συσπείρωση ποὺ θίγεται ἀπὸ τὴν κυβερνητικὴ πολιτική. Αὐτὸ δὲν εἶναι κράτος, εἶναι ψυχόδραμα. Ἀντὶ γιὰ πολιτικὸ λόγο καὶ πολιτικὴ πράξη, ψυχολογικὲς ἐκτονώσεις ἀσυνάρτητων μονολόγων ἁπλῶς γιὰ νὰ ἱκανοποιεῖται τὸ φαντασιωτικὸ σύμπλεγμα τῶν «δημοκρατικῶν διαδικασιῶν».
Ἕνα ὁλόκληρο κράτος σὲ κατάσταση ψυχωτικῆς ἄνοιας, μὲ σταθερὴ παραληρηματικὴ ἐπανάληψη τῶν ἴδιων ἰδεοληπτικῶν κενολογιῶν: «Διάλογος», «δημοκρατικὲς διαδικασίες», «ἐλεύθερη διακίνηση ἰδεῶν», «δικαίωμα στὴ διαφωνία», «ἐλεύθερη διεκδίκηση δικαιωμάτων».
Ἡ ἐθνικὴ οἰκονομία σὲ χρόνια ἑτοιμότητα κατάρρευσης, ἡ ἀγορὰ σὲ ἀπόγνωση, οἱ μισθωτοὶ καὶ συνταξιοῦχοι στὰ πρόθυρα τῆς πείνας, ἡ ἀνεργία ἀπειλητική, οἱ δημόσιοι ὀργανισμοὶ καὶ ἡ κρατικὴ διοίκηση μιὰ τελματωμένη μηχανὴ ποὺ μπλοκάρει κάθε παραγωγικὴ διαδικασία. Ἡ ἀνεξαρτησία τῆς δικαιοσύνης ὑπονομευμένη, ἡ παιδεία σὲ στάθμη τεταρτοκοσμική, στὰ κόμματα κεντρόφυγες τάσεις διάλυσης καὶ ἀσυναρτησίας, ὁ πολιτικὸς κόσμος ἀναξιόπιστος, ἀνίκανος νὰ ἐγγυηθεῖ ἐλπίδα. Καὶ μέσα σὲ αὐτὸ τὸ χάος τῆς γενικῆς κατάρρευσης ἡ ψυχολογικὴ ἐγκύστωση σὲ ἔμμονες ἰδέες ἔχει ὑποκαταστήσει ἀκόμα καὶ τὴ στοιχειώδη λογική. Δὲν ὑπάρχουν πιὰ ἐννοιολογικὲς σταθερὲς γιὰ νὰ παραχθεῖ συν-εννόηση, οἱ ἔννοιες κατανοοῦνται μόνο μὲ τὴν ψυχολογικὴ φόρτιση ποὺ ὁ καθένας αὐθαίρετα τοὺς ἐπιβάλλει. Ἂν δὲν βροῦμε τὴν πρωτογενὴ ἀφετηρία καὶ αἰτιώδη ἀρχὴ αὐτοῦ τοῦ παραληρηματικοῦ ψυχοδράματος, κάθε κοινωνιολογικὴ καὶ πολιτικὴ ἀνάλυση θὰ ἐξαντλεῖται ἄσκοπα στὴ φαινομενολογία τῶν συμπτωμάτων.
Ἂς γίνει ἐπιτέλους μιὰ συζήτηση ἀπροκατάληπτων κατὰ τεκμήριο ἀνθρώπων ποὺ ἔχουν πρόταση ἐντοπισμοῦ τῶν θεμελιακῶν αἰτίων τῆς σημερινῆς γενικῆς μας κατάρρευσης. Ἀπόπειρα ἔστω συζήτησης. Ἂς ξεκινήσουμε, γιὰ παράδειγμα, ψάχνοντας τὶς καταβολὲς τῆς σημερινῆς αὐτονόητης ἐκδοχῆς τοῦ «διαλόγου»: Μήπως ξεκίνησε ἀπὸ τὰ προεκλογικὰ μπαλκόνια τῆς δεκαετίας τοῦ '70;
Ὀνομάσαμε τότε «χαρισματικὸ» τὸν ἡγέτη ποὺ συνήγειρε τὰ πλήθη μὲ ἕναν καινούργιο συναρπαστικὸ τρόπο ἐπικοινωνίας: Τὸ μπαλκόνι σχηματοποιοῦσε τὸν λόγο, γιὰ νὰ τὸν πάρει τὸ πλῆθος νὰ τὸν κάνει «σύνθημα». Τὸ μπαλκόνι παρεῖχε, ὁ λαὸς μετασκεύαζε τὴν παροχὴ σὲ ἀπαίτηση.
Ἡ ψυχολογικὴ βεβαιότητα ποὺ μετάγγιζε αὐτὸς ὁ διάλογος ἦταν πὼς ὅλα μποροῦν νὰ γίνουν ἀπαιτητά, ὅλα μποροῦν νὰ χαρίζονται ἀπὸ ἕνα κράτος ποὺ εἶναι μήτηρ-τροφός, μήτρα ἀέναων ἀτομικῶν ἐξασφαλίσεων. Καὶ αὐτὴ ἡ παραίσθηση προσφερόταν μὲ τὸ σαγηνευτικὸ περιτύλιγμα τοῦ «κοινωνικοῦ κράτους», τοῦ «σοσιαλισμοῦ». Τράφηκε στὴ δεκαετία τοῦ '80 μὲ ἔμπρακτη ἐφαρμογὴ μιᾶς ἀλόγιστης πολιτικῆς παροχῶν ὄχι μόνο οἰκονομικῶν, ἀλλὰ καὶ γενικευμένων «δικαιωμάτων». Ταυτόχρονα τὸ συμβολικὸ ὑπόδειγμα τοῦ ἀρχηγοῦ, ὁ προκλητικὰ ἐμφανὴς ἰδιωτικός του βίος καὶ ὁ ἀπροσχημάτιστος πολιτικός του λόγος, μεταγγίζανε τὴν ψυχολογικὴ καὶ πάλι βεβαιότητα στὸν λαὸ πὼς τώρα, μὲ τὸν καινούργιο «κοινωνικὸ μετασχηματισμό», ὅλα ἐπιτρέπονται. Ὅλα. Δίχως ἀναστολὲς αἰδημοσύνης καὶ παραδοσιακῆς ἠθικῆς.
Ὅμως, ἀπὸ τὸ '85 κιόλας, ἄρχισε νὰ γίνεται φανερὸ στὴν πράξη ὅτι ὁ παραισθησιογόνος «μετασχηματισμὸς» ἦταν δραματικὰ ἀντικοινωνικός, στοὺς ἀντίποδες τοῦ σοσιαλισμοῦ καὶ τοῦ κοινωνικοῦ κράτους. Γιατὶ κοινωνικὸ εἶναι τὸ κράτος ποὺ ἀρθρώνει καὶ συντονίζει τὴν κοινωνικὴ λειτουργικότητα, ὄχι τὸ κράτος ποὺ ἀποστασιοποιεῖται ἀπὸ τὴν κοινωνία ὡς φαντασιώδης διαχειριστὴς παροχῶν. Καὶ μιὰ κοινωνία ἰσοπεδωμένη, δίχως ἀξιοκρατικὴ ἄρθρωση καὶ ἱεραρχία, δὲν μπορεῖ οὔτε νὰ παράγει οὔτε νὰ εὐημερεῖ. Τὰ ταμεῖα ἄδειασαν, τὰ παραγωγικὰ κίνητρα ἐξαρθρώθηκαν, ἡ ἀντικοινωνικὴ συμπεριφορὰ ἔγινε καθεστώς. Ἀπόμεινε τὸ ψυχόδραμα τοῦ «διαλόγου» μόνο γιὰ νὰ συντηρεῖ παραισθήσεις. Εἶναι αὐτὴ μιὰ πρόταση ἑρμηνείας.
22.11.1995
Η Δ Σταυροφορία. Η Κωνσταντινούπολη υποτάσσεται στη Βενετία, η οποία συγκροτεί το κράτος της θάλασσας.
Στα τέλη του 12ου αιώνα η Βενετία αποτελούσε μια υπολογίσιμη δύναμη στον ευρωπαϊκό και μεσογειακό χώρο, πρωτίστως χάρη στην εμπορική της δραστηριότητα και τη ναυτική της ισχύ. Είχε εδραιώσει δεσπόζουσα θέση στην Αδριατική, παρότι συνέχιζε να διεξάγει πολεμικές επιχειρήσεις προκειμένου να καθυποτάξει περιοχές όπως η Ζάρα, που παρέμενε έξω από τη βενετική σφαίρα, ενώ αντιμετώπιζε πειρατικές επιδρομές που απειλούσαν το εμπόριο.
Οι σχέσεις με την ανταγωνίστρια Πίζα παρέμεναν τεταμένες παρότι η Βενετία συνήθως κατόρθωνε να κάμψει τις απόπειρες της Πίζας να παρέμβει στον χώρο της Αδριατικής. Η κύρια διαμάχη με την Πίζα αφορούσε στη σχέση με το Βυζάντιο. Η Πίζα επιδίωκε να αντικαταστήσει τους Βενετούς ως προστάτιδα του Βυζαντίου, ωστόσο, παρά την ένταση και καχυποψία που επισκίαζαν τη σχέση με τους Βυζαντινούς, οι Βενετοί υπό την ηγεσία του δόγη Enrico Dandolo διατηρούσαν τον συμμαχικό ρόλο τους και τα οικονομικά προνόμια που επικυρώθηκαν με συμφωνίες το 1187 και 1198. Επίσης, στο ασταθές πολιτικό περιβάλλον της ιταλικής χερσονήσου η Βενετία κατόρθωνε να επιβάλλει τους όρους της και να εξασφαλίζει επωφελείς συμφωνίες με τους γείτονές της.
Σημείο σταθμό για τη Βενετία, τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και τον ευρύτερο χώρο της Μεσογείου αποτέλεσε η Δ΄ Σταυροφορία η οποία ανέτρεψε τους μέχρι τότε συσχετισμούς δυνάμεων. Όταν ολοκληρώθηκε η Σταυροφορία, η Βενετία είχε μετασχηματιστεί από μια εμπορική δύναμη σε θαλάσσια αυτοκρατορία. Το κάλεσμα για τη Σταυροφορία απηύθυνε ο πάπας Ιννοκέντιος Γ΄ το 1198, αφού το σταυροφορικό Βασίλειο της Ιερουσαλήμ είχε κυριευτεί από τον Σαλαντίν μετά τη μάχη του Χαττίν το 1187.
Από την αρχή και ενόσω η Σταυροφορία βρισκόταν στη φάση του σχεδιασμού, η συμμετοχή της Βενετίας κρίθηκε ιδιαίτερης σημασίας ειδικά από τον πάπα Ιννοκέντιο Γ΄. Το κύριο βάρος της Σταυροφορίας ανέλαβαν γάλλοι ευγενείς από την Καμπανία και τη Φλάνδρα, όπως ο κόμης Thibaut, ο κόμης Λουδοβίκος του Blois, ο Γοδεφρείδος Βιλλεαρδουίνος και ο κόμης Βαλδουίνος. Ενώ στην Α΄ Σταυροφορία είχε προτιμηθεί ο χερσαίος δρόμος, κατά την Δ΄ Σταυροφορία προκρίθηκε η λύση της δια θαλάσσης μεταφοράς στους Αγίους Τόπους, όπως είχε κάνει ο Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος στη Γ΄ Σταυροφορία.
Οι γάλλοι ευγενείς, οργανώνοντας για μία ακόμα φορά την ανακατάληψη των Αγίων Τόπων, ζήτησαν τη βοήθεια των Βενετών με την παροχή πλοίων. Όπως έχουμε ήδη προαναφέρει, η Βενετία διέθετε έναν από τους ισχυρότερους στόλους της περιόδου, καθώς επίσης ένα από τα μεγαλύτερα ναυπηγεία της εποχής. Έτσι, το 1201 οι απεσταλμένοι των Σταυροφόρων με επικεφαλής τον Γοδεφρείδο Βιλλεαρδουίνο κατέφτασαν στη Βενετία για να διαπραγματευτούν τη συμβολή τους στο σχεδιαζόμενο εγχείρημα.
Η συμφωνία με τους Βενετούς προέβλεπε την παροχή προμηθειών και ενός ισχυρού στόλου για τη μεταφορά περίπου 35.000 ανδρών από τη Βενετία το καλοκαίρι του 1202 έναντι του χρηματικού ποσού των 85.000 ασημένιων μάρκων. Οι Βενετοί θα συμμετείχαν στη Σταυροφορία με πενήντα γαλέρες, και τα λάφυρα θα μοιράζονταν μεταξύ αυτών και των γάλλων Σταυροφόρων. Με αφετηρία τις διαπραγματεύσεις μεταξύ Σταυροφόρων και Βενετών και με το βλέμμα στην έκβαση της Δ΄ Σταυροφορίας και την κατάλυση της Κωνσταντινούπολης έχει αναπτυχθεί μια πολύπλευρη ιστορική συζήτηση και πλούσια ιστοριογραφική παραγωγή, στην οποία δεν θα εισέλθουμε, όπου αναζητούνται οι «ευθύνες» και τα αίτια εκτροπής της Σταυροφορίας από τον αρχικό στόχο της προς την Κωνσταντινούπολη. Κεντρική θέση κατέχει η μορφή του δόγη Enrico Dandolo και οι επιδιώξεις του προς όφελος της Βενετίας.
Η συνθετότητα και το μέγεθος του εγχειρήματος για το οποίο εξασφαλίστηκε η συμμετοχή των Βενετών απαιτούσαν να επιστρατευτούν σχεδόν όλοι οι πόροι της Βενετίας. Οι ιστορικοί εξακολουθούν να ερευνούν κατά πόσο οι Σταυροφόροι στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων υπερτίμησαν τον όγκο του στρατεύματος που μπορούσαν να συγκεντρώσουν και τελικά βρέθηκαν χρεωμένοι στους Βενετούς, αναγκαζόμενοι να ξεπληρώσουν το χρέος με τρόπους που εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα των Βενετών, καθώς και το αν ο δόγης Enrico Dandolo εν γνώσει του δεν απέτρεψε τους Σταυροφόρους από τα αβάσιμα σχέδιά τους προκειμένου να τους αναγκάσει στη συνέχεια να συναινέσουν στις δικές του επιδιώξεις· είναι ζητήματα που αποτελούν τη βάση για να εξυφανθούν διαφορετικές αφηγήσεις της Δ΄ Σταυροφορίας.
Το καλοκαίρι του 1202 οι Βενετοί είχαν έτοιμο για αναχώρηση στόλο περίπου 200 πλοίων, από τα οποία τα 50 ήταν πολεμικές γαλέρες και τα υπόλοιπα πλοία μεταφοράς. Ωστόσο, δεν είχαν ακόμη λάβει το χρηματικό ποσό που είχαν συμφωνήσει με τους εκπροσώπους των Σταυροφόρων, και το υπέρογκο κόστος βάραινε μόνο τους ίδιους. Τον Ιούνιο του 1202 χιλιάδες Σταυροφόροι κατέφθαναν στη Βενετία, δεκάδες πλοία και χιλιάδες Βενετοί ναυτικοί τούς περίμεναν. Ωστόσο, ήταν εμφανές ότι ο όγκος των Σταυροφόρων υπολειπόταν από τον αρχικό σχεδιασμό και δεν αντιστοιχούσε στα έξοδα και την προετοιμασία των Βενετών.
Οι Βενετοί βρίσκονταν ενώπιον μιας πρωτοφανούς οικονομικής καταστροφής. Επιπρόσθετα, η στρατοπέδευση στην πόλη χιλιάδων ανυπόμονων και ετοιμοπόλεμων πολεμιστών και προσκυνητών, εμφορούμενων από σταυροφορικό ζήλο, ακόμα και αν τους είχε παραχωρηθεί ειδικός χώρος στο νησί του San Nicolò (σημερινό Λίντο), έτεινε να λάβει εκρηκτικές διαστάσεις. Κατά τις επόμενες εβδομάδες η πίεση προς τους Βενετούς εντάθηκε. Παρά τις απειλές οι Σταυροφόροι δεν μπορούσαν να καταβάλουν περισσότερο από τα δύο τρίτα του χρέους.
Το χρονικό περιθώριο στένευε καθώς η έλευση του χειμώνα θα καθιστούσε αδύνατο το ταξίδι στη θάλασσα και θα γινόταν αιτία να αναβληθεί η σταυροφορία για την άνοιξη του επόμενου έτους, όταν οι θαλάσσιοι δρόμοι θα ήταν πάλι ασφαλείς. Μπροστά σε αυτό το αδιέξοδο, οι Βενετοί πρότειναν τη σύμπραξη των Σταυροφόρων για την κατάληψη της πόλης Ζάρα στις δαλματικές ακτές, που παρέμενε εκτός βενετικής κυριαρχίας και έθετε εμπόδια στην απρόσκοπτη διεξαγωγή του εμπορίου. Επρόκειτο για μια μορφή συμβιβασμού όχι μόνο ανάμεσα στους Βενετούς και τους Σταυροφόρους, αλλά και ανάμεσα στον δόγη και τη βενετική κοινότητα, όπως αυτή εκπροσωπούνταν στο Μεγάλο Συμβούλιο το οποίο είχε προγενέστερα εγκρίνει την αρχική συμφωνία ανάμεσα στη βενετική κυβέρνηση και τους Σταυροφόρους και μετά το αδιέξοδο ζητούσε τη διάλυση της Σταυροφορίας.
Για το βενετικό πολιτικό σύστημα το ζήτημα της Σταυροφορίας έθετε σε δοκιμασία τους εύθραυστους πολιτικούς και θεσμικούς μετασχηματισμούς που έλαβαν χώρα από το 1172 και τη σταδιακή αριστοκρατικοποίηση που περιόριζε την εξουσία του δόγη και την κοινοτική ισχύ. Η πρόταση των Βενετών για κατάληψη της Ζάρα, όπου οι Σταυροφόροι θα μπορούσαν να ξεχειμωνιάσουν, ως ανταπόδοση για τη μη πληρωμή του πλήρους χρέους, έγινε δεκτή. Αυτή η εκτροπή της Σταυροφορίας με την επικείμενη επίθεση εναντίον μιας χριστιανικής πόλης είχε καταδικαστεί από τους απεσταλμένους της Καθολικής Εκκλησίας και ήγειρε αντιρρήσεις, όμως οι ηγέτες των Σταυροφόρων δεν μπορούσαν να κάνουν αλλιώς.
Ο Enrico Dandolo, σε μια πανηγυρική θεία λειτουργία, έδωσε τον σταυροφορικό όρκο και ανέλαβε την ηγεσία της Σταυροφορίας, τουλάχιστον ως την κατάληψη της Ζάρα. Ο βενετικός στόλος απέπλευσε πανηγυρικά υπό την καθοδήγηση του ογδοντάχρονου Dandolo τον Οκτώβριο του 1202, με απώτερο στόχο τους Αγίους Τόπους. Το ταξίδι κατά μήκος των δαλματικών ακτών αποτελούσε ευκαιρία για τους Βενετούς να επιβεβαιώσουν την κυριαρχία τους σε πόλεις της περιοχής όπως η Τεργέστη. Φτάνοντας στη Ζάρα, προχώρησαν εύκολα στην κατάληψή της και εγκαταστάθηκαν για να ξεχειμωνιάσουν. Εκεί εκδηλώθηκαν οι υφέρπουσες διαφωνίες και η δυσαρέσκεια μεταξύ των συμμετεχόντων στη Σταυροφορία, οδηγώντας σε συγκρούσεις που έθεταν σε κίνδυνο το εγχείρημα. Κάποιοι Σταυροφόροι δυσφόρησαν με την κατάληψη μιας χριστιανικής πόλης και την τιμωρία του αφορισμού από την Εκκλησία, όπως αυτή είχε προειδοποιήσει, ενώ άλλοι με την πλήρη παραχώρηση της λείας στους Βενετούς και τον ηγετικό ρόλο τους.
Τα διαφορετικά συμφέροντα βενετών και γάλλων Σταυροφόρων και οι αποκλίνουσες σχέσεις τους με τους ευρωπαίους ηγεμόνες και τον πάπα Ιννοκέντιο Γ΄ επιδείνωναν τις προοπτικές της Σταυροφορίας. Την κατάσταση περιέπλεξε η άφιξη απεσταλμένων του Φιλίππου της Σουηβίας, που ήταν ένας από τους διεκδικητές του αξιώματος του αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο Φίλιππος ζητούσε από τους Σταυροφόρους να βοηθήσουν τον Αλέξιο Άγγελο (μετέπειτα Αλέξιος Δ΄), διεκδικητή του βυζαντινού θρόνου. Ο πατέρας του Αλέξιου, αυτοκράτορας Ισαάκιος Β΄, είχε ανατραπεί από τον αδελφό του Αλέξιο Γ΄ το 1195.
Μετά την εκθρόνιση του πατέρα του ο νεαρός Άγγελος είχε καταφύγει στην Αυλή του Φιλίππου της Σουηβίας που ήταν γαμπρός του και σχεδίαζε την αποκατάστασή του στον βυζαντινό θρόνο. Στη Ζάρα οι απεσταλμένοι του Φιλίππου παρουσίασαν στους Σταυροφόρους τις υποσχέσεις του Αλέξιου να τους ανταμείψει πλουσιοπάροχα αν τον βοηθούσαν να ανατρέψει τον σφετεριστή θείο του. Παρά τους αρχικούς ενδοιασμούς, οι γάλλοι ευγενείς και οι Βενετοί δέχτηκαν να αλλάξουν την πορεία της Σταυροφορίας προς την Κωνσταντινούπολη.
Τον Απρίλιο, με την έλευση του Αλέξιου, υπό την ηγεσία του Βονιφάτιου Μομφερατικού η Σταυροφορία επανεκκίνησε με νέα κατεύθυνση. Ο νέος στόχος της εκστρατείας γνωστοποιήθηκε στη μάζα των Σταυροφόρων όταν είχαν στρατοπεδεύσει στην Κέρκυρα, δημιουργώντας ξανά δυσαρέσκεια για τη νέα εκτροπή. Τον Ιούνιο του 1203 ο σταυροφορικός στόλος έφτασε μπροστά στα τείχη της Κωνσταντινούπολης. Αρχικά επιχείρησαν να πείσουν τους κατοίκους ότι ο Αλέξιος ήταν ο νόμιμος αυτοκράτορας. Μετά την άρνηση των κατοίκων να αποδεχθούν τον Αλέξιο, οι Σταυροφόροι ξεκίνησαν την πολιορκία της πόλης.
Οι οχυρώσεις δεν στάθηκαν ικανές να αποτρέψουν τις πολιορκητικές τακτικές των Βενετών, οι οποίοι κατόρθωσαν να διεισδύσουν στην Κωνσταντινούπολη αναγκάζοντας σε φυγή τον Αλέξιο Γ΄ και επαναφέροντας στον θρόνο τον Ισαάκιο με τον γιο του Αλέξιο Δ΄. Με την αποκατάστασή του στον θρόνο ο Αλέξιος κατέβαλε μέρος της αποζημίωσης που είχε υποσχεθεί στους Σταυροφόρους. Ωστόσο, οι συνεχείς αναβολές στην αναχώρηση για τους Αγίους Τόπους προκαλούσαν δυσαρέσκεια στη μάζα των Σταυροφόρων, ενώ η συνεχιζόμενη παρουσία τους στην Κωνσταντινούπολη αναμόχλευε το αντικαθολικό αίσθημα του πλήθους και έφερνε σε δεινή θέση τον Αλέξιο Δ΄. Σε αυτή τη ρευστή κατάσταση με τις σποραδικές ταραχές εναντίον των Σταυροφόρων και των χιλιάδων βενετών και άλλων ξένων εμπόρων που ζούσαν στην Κωνσταντινούπολη ο Αλέξιος εκθρονίστηκε και στη συνέχεια θανατώθηκε και νέος αυτοκράτορας ανακηρύχθηκε ο Αλέξιος Ε΄ Μούρτζουφλος.
Για τους Βενετούς η ανατροπή του Αλέξιου Δ΄ έθετε σε κίνδυνο όχι μόνο την αποπληρωμή της αποζημίωσης που θεωρούσαν ότι δικαιούνταν, αλλά και την εμπορική θέση τους στην αυτοκρατορία. Πλέον για τα εμπλεκόμενα μέρη η διεκδίκηση της Κωνσταντινούπολης αποτελούσε τον κύριο στόχο. Τον Απρίλιο του 1204 ξεκίνησε η επίθεση εναντίον της Κωνσταντινούπολης και ύστερα από μια σύντομη πολιορκία η πόλη βρέθηκε στα χέρια των γάλλων και βενετών Σταυροφόρων.
Η κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης συνοδεύτηκε από πρωτοφανείς βιαιότητες και λεηλασίες που απογύμνωσαν την πόλη προκειμένου να συγκεντρωθούν τα ποσά που είχε υποσχεθεί ο Αλέξιος στους Σταυροφόρους. Το μοίρασμα της λείας είχε ήδη καθοριστεί σε προγενέστερη της άλωσης συνθήκη μεταξύ Βενετών και Γάλλων. Στην ίδια συνθήκη είχε συμφωνηθεί μια αρχική διαμοίραση των εδαφών της αυτοκρατορίας και η πολιτική αναδιάταξή της κατά τις επιταγές των κατακτητών, με την ίδρυση της Λατινικής Αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης και την εκλογή του Βαλδουίνου της Φλάνδρας ως λατίνου αυτοκράτορα. Κάτω από τον τίτλο αυτής της νέας πολιτικής οντότητας υπέφωσκαν συγκρουόμενα συμφέροντα, αλληλεπικαλυπτόμενες εξουσίες και ρευστές συμμαχίες, όπως καταδείκνυαν οι διαπραγματεύσεις και συγκρούσεις που ακολούθησαν.
Η πτώση της Κωνσταντινούπολης συνιστούσε μια μεταβολή τεραστίων διαστάσεων και από τη σκοπιά των Βενετών υπονόμευε το γνώριμο πλαίσιο στο οποίο μέχρι τότε αυτοί κινούνταν. Αν και η νέα θέση που αποκτούσε η Βενετία σταδιακά θα μεγιστοποιούσε την ισχύ της στον μεσογειακό χώρο, στα πρώτα στάδια μετά τη δημιουργία της Λατινικής Αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης τόσο ο Enrico Dandolo ως υπεύθυνος των βενετών Σταυροφόρων στην Κωνσταντινούπολη όσο και οι ιθύνοντες στη Βενετία επιδίωκαν τη σταθερότητα στις νέες συνθήκες.
Κατά τις διαπραγματεύσεις για τη διαμοίραση του Βυζαντίου η Βενετία λάμβανε ένα σημαντικό μερίδιο στα εδάφη της πρώην αυτοκρατορίας στη Ρωμανία (σημ. ελληνικά εδάφη) και στην Κωνσταντινούπολη. Ωστόσο, επρόκειτο για εδάφη τα οποία έπρεπε να κατακτηθούν. Συνάμα οι χιλιάδες Βενετοί που ζούσαν στα εδάφη της πρώην αυτοκρατορίας αποτελούσαν συστατικό τμήμα της νέας Λατινικής Αυτοκρατορίας, πράγμα που τους ενέπλεκε σε φεουδαρχικού τύπου εξαρτήσεις προς τον λατίνο αυτοκράτορα ενώ παρέμεναν πολίτες και υπήκοοι της Βενετίας.
Η απροθυμία της Βενετίας να εμπλακεί αρχικά στη ρευστή κατάσταση της Λατινικής Αυτοκρατορίας αντανακλάται στο ενδιαφέρον που επέδειξε μόνο για την κατάκτηση του Δυρραχίου και της Κέρκυρας ως στρατηγικών σημείων για την προστασία της Αδριατικής. Η εξασφάλιση της κυριαρχίας στην Αδριατική καθόριζε ακόμα τις προτεραιότητες της βενετικής ελίτ. Ενδεικτικά ο δόγης Pietro Ziani παραχώρησε στον ηγέτη (podestà) των βενετών Σταυροφόρων στην Κωνσταντινούπολη Marino Zeno, που είχε διαδεχθεί τον Dandolo μετά τον θάνατό του το 1205 και είχε λάβει τον τίτλο του «ηγεμόνα των τριών όγδοων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας» (dominator quarte partis et dimidie Imperii Romanie), τη δυνατότητα να ενεργεί για τους βενετούς υπηκόους της αυτοκρατορίας αρκεί να μην επιβαρύνει τη Βενετία, ενώ επέτρεψε την ιδιωτική συμμετοχή Βενετών στον διαμελισμό των εδαφών για δικό τους όφελος και με δικά τους έξοδα. Ωστόσο, η ρευστότητα της νέας κατάστασης και οι ανταγωνισμοί των εμπλεκόμενων μερών σύντομα ανάγκασαν τη βενετική κυβέρνηση να μεταβάλει τους στόχους της και να αναλάβει ενεργό ρόλο, ξεκινώντας από τη διεκδίκηση της Κρήτης, της οποίας η κατάκτηση ολοκληρώθηκε το 1211.
Η δημιουργία κτήσεων στην ανατολική Μεσόγειο, δηλ. στη Δαλματία και στα εδάφη της Ρωμανίας, υπήρξε μια μακρά και σύνθετη διαδικασία που διακρίνεται από διαφορετικές χρονικότητες. Η κατάληξη της Δ΄ Σταυροφορίας επέφερε σημαντικές αναδιατάξεις στην ανατολική Μεσόγειο, οι οποίες όμως δεν μπορεί να θεωρηθούν αποκλειστικά ότι διαμόρφωσαν την υπερπόντια επέκταση της Βενετίας. Άλλωστε, το 1261 οι Βυζαντινοί ανακαταλαμβάνουν την Κωνσταντινούπολη τερματίζοντας τη Λατινική Αυτοκρατορία. Δύο επισημάνσεις είναι απαραίτητες πριν σκιαγραφήσουμε τη διαμόρφωση της βενετικής αποικιακής επέκτασης. Πρώτον, το μεγαλύτερο μέρος των βενετικών κατακτήσεων λαμβάνει χώρα στον ύστερο 14ο και τον 15ο αιώνα και σε εδάφη που είχαν ήδη περάσει στην κυριαρχία των Σταυροφόρων και των διαδόχων τους (όχι απαραίτητα με δυναστική συνέχεια), οι οποίοι συνέχιζαν να δραστηριοποιούνται ή να έχουν εδραιώσει την εξουσία τους σε πρώην βυζαντινές περιοχές παρότι η Λατινική Αυτοκρατορία είχε προπολλού πάψει να υφίσταται. Δεύτερον, η επέκταση των Βενετών δεν αφορούσε μόνο εδάφη που κάποτε ανήκαν στη βυζαντινή σφαίρα. Εκτεινόταν σε ένα γεωγραφικό εύρος που ξεκινούσε από την Ιστρία και τις δαλματικές ακτές, περιλάμβανε περιοχές που ήταν γνωστές ως Ρωμανία και κατέληγε στην Κρήτη και την Κύπρο.
Τις πρώτες δεκαετίες μετά την Δ΄ Σταυροφορία οι υπερπόντιες κτήσεις της Βενετίας περιλάμβαναν περιοχές στη βόρεια Αδριατική, την Κρήτη, τη Μεθώνη και την Κορώνη και για σύντομο διάστημα την Κέρκυρα. Παράλληλα, μέλη της βενετικής ελίτ ενεπλάκησαν σε ιδιωτικά εγχειρήματα κατάκτησης εδαφών, όπως για παράδειγμα η οικογένεια των Sanudo, οι Dandolo, οι Foscolo και οι Venier που επέβαλαν την κυριαρχία τους σε νησιά των Κυκλάδων. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι νέοι άρχοντες, αν και προέρχονταν από τη βενετική ελίτ, το Scutari και το Alessio στη Δαλματία, το Άργος και την Εύβοια (Negroponte) μετά από σύντομη πολιορκία της Χαλκίδας.
Οι νέες προσαρτήσεις της Βενετίας περιλάμβαναν νησιά στο Αιγαίο, όπως η Αίγινα (1451), η Σκύρος (1453), η Σκόπελος (1453), η Σκιάθος (1453), η Μονεμβασιά (1462), η Ζάκυνθος (1482), η Κεφαλονιά και η Ιθάκη (1500). Σε αυτή τη φάση ίσως η σημαντικότερη προσάρτηση υπήρξε της Κύπρου, που χάρη στη στρατηγική θέση της αντιστάθμιζε την απώλεια της Εύβοιας. Η Βενετία αύξησε την πολιτική επιρροή της στη Κύπρο όταν ο τελευταίος βασιλιάς του νησιού από τον οίκο των Λουζινιάν (Lusignan) Ιάκωβος Β΄ το 1468 σύναψε συνθήκη προστασίας με τους Βενετούς και παντρεύτηκε με τη βενετή πατρικία Caterina Cornaro. Οι Λουζινιάν κυβερνούσαν το νησί από τα τέλη του 12ου αιώνα μετά την απόσπασή του από το Βυζάντιο κατά τη Β΄ Σταυροφορία.
Η Βενετία είχε σημαντική οικονομική και πολιτική θέση στην Κύπρο χάρη στην οικονομική δραστηριότητα ευγενών οικογενειών όπως οι Michiel, οι Pisani και ιδιαίτερα οι Cornaro ή Corner. Ο θάνατος του Ιακώβου το 1473 και πολύ σύντομα του νεογέννητου διαδόχου του κατέστησαν την Caterina Cornaro βασίλισσα του νησιού υπό τον έλεγχο της Βενετίας. Με τη στρατιωτική και οικονομική εξουσία σταδιακά να περνάει στα χέρια των Βενετών η κυριαρχία τους ολοκληρώθηκε και τυπικά μέχρι το 1489, οπότε η Cornaro αναχώρησε για τη Βενετία και παραχώρησε την Κύπρο έναντι σημαντικών υλικών και τιμητικών ανταλλαγμάτων.
Πηγή Γεώργιος πλακωτος
Οι σχέσεις με την ανταγωνίστρια Πίζα παρέμεναν τεταμένες παρότι η Βενετία συνήθως κατόρθωνε να κάμψει τις απόπειρες της Πίζας να παρέμβει στον χώρο της Αδριατικής. Η κύρια διαμάχη με την Πίζα αφορούσε στη σχέση με το Βυζάντιο. Η Πίζα επιδίωκε να αντικαταστήσει τους Βενετούς ως προστάτιδα του Βυζαντίου, ωστόσο, παρά την ένταση και καχυποψία που επισκίαζαν τη σχέση με τους Βυζαντινούς, οι Βενετοί υπό την ηγεσία του δόγη Enrico Dandolo διατηρούσαν τον συμμαχικό ρόλο τους και τα οικονομικά προνόμια που επικυρώθηκαν με συμφωνίες το 1187 και 1198. Επίσης, στο ασταθές πολιτικό περιβάλλον της ιταλικής χερσονήσου η Βενετία κατόρθωνε να επιβάλλει τους όρους της και να εξασφαλίζει επωφελείς συμφωνίες με τους γείτονές της.
Σημείο σταθμό για τη Βενετία, τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και τον ευρύτερο χώρο της Μεσογείου αποτέλεσε η Δ΄ Σταυροφορία η οποία ανέτρεψε τους μέχρι τότε συσχετισμούς δυνάμεων. Όταν ολοκληρώθηκε η Σταυροφορία, η Βενετία είχε μετασχηματιστεί από μια εμπορική δύναμη σε θαλάσσια αυτοκρατορία. Το κάλεσμα για τη Σταυροφορία απηύθυνε ο πάπας Ιννοκέντιος Γ΄ το 1198, αφού το σταυροφορικό Βασίλειο της Ιερουσαλήμ είχε κυριευτεί από τον Σαλαντίν μετά τη μάχη του Χαττίν το 1187.
Από την αρχή και ενόσω η Σταυροφορία βρισκόταν στη φάση του σχεδιασμού, η συμμετοχή της Βενετίας κρίθηκε ιδιαίτερης σημασίας ειδικά από τον πάπα Ιννοκέντιο Γ΄. Το κύριο βάρος της Σταυροφορίας ανέλαβαν γάλλοι ευγενείς από την Καμπανία και τη Φλάνδρα, όπως ο κόμης Thibaut, ο κόμης Λουδοβίκος του Blois, ο Γοδεφρείδος Βιλλεαρδουίνος και ο κόμης Βαλδουίνος. Ενώ στην Α΄ Σταυροφορία είχε προτιμηθεί ο χερσαίος δρόμος, κατά την Δ΄ Σταυροφορία προκρίθηκε η λύση της δια θαλάσσης μεταφοράς στους Αγίους Τόπους, όπως είχε κάνει ο Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος στη Γ΄ Σταυροφορία.
Οι γάλλοι ευγενείς, οργανώνοντας για μία ακόμα φορά την ανακατάληψη των Αγίων Τόπων, ζήτησαν τη βοήθεια των Βενετών με την παροχή πλοίων. Όπως έχουμε ήδη προαναφέρει, η Βενετία διέθετε έναν από τους ισχυρότερους στόλους της περιόδου, καθώς επίσης ένα από τα μεγαλύτερα ναυπηγεία της εποχής. Έτσι, το 1201 οι απεσταλμένοι των Σταυροφόρων με επικεφαλής τον Γοδεφρείδο Βιλλεαρδουίνο κατέφτασαν στη Βενετία για να διαπραγματευτούν τη συμβολή τους στο σχεδιαζόμενο εγχείρημα.
Η συμφωνία με τους Βενετούς προέβλεπε την παροχή προμηθειών και ενός ισχυρού στόλου για τη μεταφορά περίπου 35.000 ανδρών από τη Βενετία το καλοκαίρι του 1202 έναντι του χρηματικού ποσού των 85.000 ασημένιων μάρκων. Οι Βενετοί θα συμμετείχαν στη Σταυροφορία με πενήντα γαλέρες, και τα λάφυρα θα μοιράζονταν μεταξύ αυτών και των γάλλων Σταυροφόρων. Με αφετηρία τις διαπραγματεύσεις μεταξύ Σταυροφόρων και Βενετών και με το βλέμμα στην έκβαση της Δ΄ Σταυροφορίας και την κατάλυση της Κωνσταντινούπολης έχει αναπτυχθεί μια πολύπλευρη ιστορική συζήτηση και πλούσια ιστοριογραφική παραγωγή, στην οποία δεν θα εισέλθουμε, όπου αναζητούνται οι «ευθύνες» και τα αίτια εκτροπής της Σταυροφορίας από τον αρχικό στόχο της προς την Κωνσταντινούπολη. Κεντρική θέση κατέχει η μορφή του δόγη Enrico Dandolo και οι επιδιώξεις του προς όφελος της Βενετίας.
Η συνθετότητα και το μέγεθος του εγχειρήματος για το οποίο εξασφαλίστηκε η συμμετοχή των Βενετών απαιτούσαν να επιστρατευτούν σχεδόν όλοι οι πόροι της Βενετίας. Οι ιστορικοί εξακολουθούν να ερευνούν κατά πόσο οι Σταυροφόροι στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων υπερτίμησαν τον όγκο του στρατεύματος που μπορούσαν να συγκεντρώσουν και τελικά βρέθηκαν χρεωμένοι στους Βενετούς, αναγκαζόμενοι να ξεπληρώσουν το χρέος με τρόπους που εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα των Βενετών, καθώς και το αν ο δόγης Enrico Dandolo εν γνώσει του δεν απέτρεψε τους Σταυροφόρους από τα αβάσιμα σχέδιά τους προκειμένου να τους αναγκάσει στη συνέχεια να συναινέσουν στις δικές του επιδιώξεις· είναι ζητήματα που αποτελούν τη βάση για να εξυφανθούν διαφορετικές αφηγήσεις της Δ΄ Σταυροφορίας.
Το καλοκαίρι του 1202 οι Βενετοί είχαν έτοιμο για αναχώρηση στόλο περίπου 200 πλοίων, από τα οποία τα 50 ήταν πολεμικές γαλέρες και τα υπόλοιπα πλοία μεταφοράς. Ωστόσο, δεν είχαν ακόμη λάβει το χρηματικό ποσό που είχαν συμφωνήσει με τους εκπροσώπους των Σταυροφόρων, και το υπέρογκο κόστος βάραινε μόνο τους ίδιους. Τον Ιούνιο του 1202 χιλιάδες Σταυροφόροι κατέφθαναν στη Βενετία, δεκάδες πλοία και χιλιάδες Βενετοί ναυτικοί τούς περίμεναν. Ωστόσο, ήταν εμφανές ότι ο όγκος των Σταυροφόρων υπολειπόταν από τον αρχικό σχεδιασμό και δεν αντιστοιχούσε στα έξοδα και την προετοιμασία των Βενετών.
Οι Βενετοί βρίσκονταν ενώπιον μιας πρωτοφανούς οικονομικής καταστροφής. Επιπρόσθετα, η στρατοπέδευση στην πόλη χιλιάδων ανυπόμονων και ετοιμοπόλεμων πολεμιστών και προσκυνητών, εμφορούμενων από σταυροφορικό ζήλο, ακόμα και αν τους είχε παραχωρηθεί ειδικός χώρος στο νησί του San Nicolò (σημερινό Λίντο), έτεινε να λάβει εκρηκτικές διαστάσεις. Κατά τις επόμενες εβδομάδες η πίεση προς τους Βενετούς εντάθηκε. Παρά τις απειλές οι Σταυροφόροι δεν μπορούσαν να καταβάλουν περισσότερο από τα δύο τρίτα του χρέους.
Το χρονικό περιθώριο στένευε καθώς η έλευση του χειμώνα θα καθιστούσε αδύνατο το ταξίδι στη θάλασσα και θα γινόταν αιτία να αναβληθεί η σταυροφορία για την άνοιξη του επόμενου έτους, όταν οι θαλάσσιοι δρόμοι θα ήταν πάλι ασφαλείς. Μπροστά σε αυτό το αδιέξοδο, οι Βενετοί πρότειναν τη σύμπραξη των Σταυροφόρων για την κατάληψη της πόλης Ζάρα στις δαλματικές ακτές, που παρέμενε εκτός βενετικής κυριαρχίας και έθετε εμπόδια στην απρόσκοπτη διεξαγωγή του εμπορίου. Επρόκειτο για μια μορφή συμβιβασμού όχι μόνο ανάμεσα στους Βενετούς και τους Σταυροφόρους, αλλά και ανάμεσα στον δόγη και τη βενετική κοινότητα, όπως αυτή εκπροσωπούνταν στο Μεγάλο Συμβούλιο το οποίο είχε προγενέστερα εγκρίνει την αρχική συμφωνία ανάμεσα στη βενετική κυβέρνηση και τους Σταυροφόρους και μετά το αδιέξοδο ζητούσε τη διάλυση της Σταυροφορίας.
Για το βενετικό πολιτικό σύστημα το ζήτημα της Σταυροφορίας έθετε σε δοκιμασία τους εύθραυστους πολιτικούς και θεσμικούς μετασχηματισμούς που έλαβαν χώρα από το 1172 και τη σταδιακή αριστοκρατικοποίηση που περιόριζε την εξουσία του δόγη και την κοινοτική ισχύ. Η πρόταση των Βενετών για κατάληψη της Ζάρα, όπου οι Σταυροφόροι θα μπορούσαν να ξεχειμωνιάσουν, ως ανταπόδοση για τη μη πληρωμή του πλήρους χρέους, έγινε δεκτή. Αυτή η εκτροπή της Σταυροφορίας με την επικείμενη επίθεση εναντίον μιας χριστιανικής πόλης είχε καταδικαστεί από τους απεσταλμένους της Καθολικής Εκκλησίας και ήγειρε αντιρρήσεις, όμως οι ηγέτες των Σταυροφόρων δεν μπορούσαν να κάνουν αλλιώς.
Ο Enrico Dandolo, σε μια πανηγυρική θεία λειτουργία, έδωσε τον σταυροφορικό όρκο και ανέλαβε την ηγεσία της Σταυροφορίας, τουλάχιστον ως την κατάληψη της Ζάρα. Ο βενετικός στόλος απέπλευσε πανηγυρικά υπό την καθοδήγηση του ογδοντάχρονου Dandolo τον Οκτώβριο του 1202, με απώτερο στόχο τους Αγίους Τόπους. Το ταξίδι κατά μήκος των δαλματικών ακτών αποτελούσε ευκαιρία για τους Βενετούς να επιβεβαιώσουν την κυριαρχία τους σε πόλεις της περιοχής όπως η Τεργέστη. Φτάνοντας στη Ζάρα, προχώρησαν εύκολα στην κατάληψή της και εγκαταστάθηκαν για να ξεχειμωνιάσουν. Εκεί εκδηλώθηκαν οι υφέρπουσες διαφωνίες και η δυσαρέσκεια μεταξύ των συμμετεχόντων στη Σταυροφορία, οδηγώντας σε συγκρούσεις που έθεταν σε κίνδυνο το εγχείρημα. Κάποιοι Σταυροφόροι δυσφόρησαν με την κατάληψη μιας χριστιανικής πόλης και την τιμωρία του αφορισμού από την Εκκλησία, όπως αυτή είχε προειδοποιήσει, ενώ άλλοι με την πλήρη παραχώρηση της λείας στους Βενετούς και τον ηγετικό ρόλο τους.
Τα διαφορετικά συμφέροντα βενετών και γάλλων Σταυροφόρων και οι αποκλίνουσες σχέσεις τους με τους ευρωπαίους ηγεμόνες και τον πάπα Ιννοκέντιο Γ΄ επιδείνωναν τις προοπτικές της Σταυροφορίας. Την κατάσταση περιέπλεξε η άφιξη απεσταλμένων του Φιλίππου της Σουηβίας, που ήταν ένας από τους διεκδικητές του αξιώματος του αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο Φίλιππος ζητούσε από τους Σταυροφόρους να βοηθήσουν τον Αλέξιο Άγγελο (μετέπειτα Αλέξιος Δ΄), διεκδικητή του βυζαντινού θρόνου. Ο πατέρας του Αλέξιου, αυτοκράτορας Ισαάκιος Β΄, είχε ανατραπεί από τον αδελφό του Αλέξιο Γ΄ το 1195.
Μετά την εκθρόνιση του πατέρα του ο νεαρός Άγγελος είχε καταφύγει στην Αυλή του Φιλίππου της Σουηβίας που ήταν γαμπρός του και σχεδίαζε την αποκατάστασή του στον βυζαντινό θρόνο. Στη Ζάρα οι απεσταλμένοι του Φιλίππου παρουσίασαν στους Σταυροφόρους τις υποσχέσεις του Αλέξιου να τους ανταμείψει πλουσιοπάροχα αν τον βοηθούσαν να ανατρέψει τον σφετεριστή θείο του. Παρά τους αρχικούς ενδοιασμούς, οι γάλλοι ευγενείς και οι Βενετοί δέχτηκαν να αλλάξουν την πορεία της Σταυροφορίας προς την Κωνσταντινούπολη.
Τον Απρίλιο, με την έλευση του Αλέξιου, υπό την ηγεσία του Βονιφάτιου Μομφερατικού η Σταυροφορία επανεκκίνησε με νέα κατεύθυνση. Ο νέος στόχος της εκστρατείας γνωστοποιήθηκε στη μάζα των Σταυροφόρων όταν είχαν στρατοπεδεύσει στην Κέρκυρα, δημιουργώντας ξανά δυσαρέσκεια για τη νέα εκτροπή. Τον Ιούνιο του 1203 ο σταυροφορικός στόλος έφτασε μπροστά στα τείχη της Κωνσταντινούπολης. Αρχικά επιχείρησαν να πείσουν τους κατοίκους ότι ο Αλέξιος ήταν ο νόμιμος αυτοκράτορας. Μετά την άρνηση των κατοίκων να αποδεχθούν τον Αλέξιο, οι Σταυροφόροι ξεκίνησαν την πολιορκία της πόλης.
Οι οχυρώσεις δεν στάθηκαν ικανές να αποτρέψουν τις πολιορκητικές τακτικές των Βενετών, οι οποίοι κατόρθωσαν να διεισδύσουν στην Κωνσταντινούπολη αναγκάζοντας σε φυγή τον Αλέξιο Γ΄ και επαναφέροντας στον θρόνο τον Ισαάκιο με τον γιο του Αλέξιο Δ΄. Με την αποκατάστασή του στον θρόνο ο Αλέξιος κατέβαλε μέρος της αποζημίωσης που είχε υποσχεθεί στους Σταυροφόρους. Ωστόσο, οι συνεχείς αναβολές στην αναχώρηση για τους Αγίους Τόπους προκαλούσαν δυσαρέσκεια στη μάζα των Σταυροφόρων, ενώ η συνεχιζόμενη παρουσία τους στην Κωνσταντινούπολη αναμόχλευε το αντικαθολικό αίσθημα του πλήθους και έφερνε σε δεινή θέση τον Αλέξιο Δ΄. Σε αυτή τη ρευστή κατάσταση με τις σποραδικές ταραχές εναντίον των Σταυροφόρων και των χιλιάδων βενετών και άλλων ξένων εμπόρων που ζούσαν στην Κωνσταντινούπολη ο Αλέξιος εκθρονίστηκε και στη συνέχεια θανατώθηκε και νέος αυτοκράτορας ανακηρύχθηκε ο Αλέξιος Ε΄ Μούρτζουφλος.
Για τους Βενετούς η ανατροπή του Αλέξιου Δ΄ έθετε σε κίνδυνο όχι μόνο την αποπληρωμή της αποζημίωσης που θεωρούσαν ότι δικαιούνταν, αλλά και την εμπορική θέση τους στην αυτοκρατορία. Πλέον για τα εμπλεκόμενα μέρη η διεκδίκηση της Κωνσταντινούπολης αποτελούσε τον κύριο στόχο. Τον Απρίλιο του 1204 ξεκίνησε η επίθεση εναντίον της Κωνσταντινούπολης και ύστερα από μια σύντομη πολιορκία η πόλη βρέθηκε στα χέρια των γάλλων και βενετών Σταυροφόρων.
Η κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης συνοδεύτηκε από πρωτοφανείς βιαιότητες και λεηλασίες που απογύμνωσαν την πόλη προκειμένου να συγκεντρωθούν τα ποσά που είχε υποσχεθεί ο Αλέξιος στους Σταυροφόρους. Το μοίρασμα της λείας είχε ήδη καθοριστεί σε προγενέστερη της άλωσης συνθήκη μεταξύ Βενετών και Γάλλων. Στην ίδια συνθήκη είχε συμφωνηθεί μια αρχική διαμοίραση των εδαφών της αυτοκρατορίας και η πολιτική αναδιάταξή της κατά τις επιταγές των κατακτητών, με την ίδρυση της Λατινικής Αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης και την εκλογή του Βαλδουίνου της Φλάνδρας ως λατίνου αυτοκράτορα. Κάτω από τον τίτλο αυτής της νέας πολιτικής οντότητας υπέφωσκαν συγκρουόμενα συμφέροντα, αλληλεπικαλυπτόμενες εξουσίες και ρευστές συμμαχίες, όπως καταδείκνυαν οι διαπραγματεύσεις και συγκρούσεις που ακολούθησαν.
Η πτώση της Κωνσταντινούπολης συνιστούσε μια μεταβολή τεραστίων διαστάσεων και από τη σκοπιά των Βενετών υπονόμευε το γνώριμο πλαίσιο στο οποίο μέχρι τότε αυτοί κινούνταν. Αν και η νέα θέση που αποκτούσε η Βενετία σταδιακά θα μεγιστοποιούσε την ισχύ της στον μεσογειακό χώρο, στα πρώτα στάδια μετά τη δημιουργία της Λατινικής Αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης τόσο ο Enrico Dandolo ως υπεύθυνος των βενετών Σταυροφόρων στην Κωνσταντινούπολη όσο και οι ιθύνοντες στη Βενετία επιδίωκαν τη σταθερότητα στις νέες συνθήκες.
Κατά τις διαπραγματεύσεις για τη διαμοίραση του Βυζαντίου η Βενετία λάμβανε ένα σημαντικό μερίδιο στα εδάφη της πρώην αυτοκρατορίας στη Ρωμανία (σημ. ελληνικά εδάφη) και στην Κωνσταντινούπολη. Ωστόσο, επρόκειτο για εδάφη τα οποία έπρεπε να κατακτηθούν. Συνάμα οι χιλιάδες Βενετοί που ζούσαν στα εδάφη της πρώην αυτοκρατορίας αποτελούσαν συστατικό τμήμα της νέας Λατινικής Αυτοκρατορίας, πράγμα που τους ενέπλεκε σε φεουδαρχικού τύπου εξαρτήσεις προς τον λατίνο αυτοκράτορα ενώ παρέμεναν πολίτες και υπήκοοι της Βενετίας.
Η απροθυμία της Βενετίας να εμπλακεί αρχικά στη ρευστή κατάσταση της Λατινικής Αυτοκρατορίας αντανακλάται στο ενδιαφέρον που επέδειξε μόνο για την κατάκτηση του Δυρραχίου και της Κέρκυρας ως στρατηγικών σημείων για την προστασία της Αδριατικής. Η εξασφάλιση της κυριαρχίας στην Αδριατική καθόριζε ακόμα τις προτεραιότητες της βενετικής ελίτ. Ενδεικτικά ο δόγης Pietro Ziani παραχώρησε στον ηγέτη (podestà) των βενετών Σταυροφόρων στην Κωνσταντινούπολη Marino Zeno, που είχε διαδεχθεί τον Dandolo μετά τον θάνατό του το 1205 και είχε λάβει τον τίτλο του «ηγεμόνα των τριών όγδοων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας» (dominator quarte partis et dimidie Imperii Romanie), τη δυνατότητα να ενεργεί για τους βενετούς υπηκόους της αυτοκρατορίας αρκεί να μην επιβαρύνει τη Βενετία, ενώ επέτρεψε την ιδιωτική συμμετοχή Βενετών στον διαμελισμό των εδαφών για δικό τους όφελος και με δικά τους έξοδα. Ωστόσο, η ρευστότητα της νέας κατάστασης και οι ανταγωνισμοί των εμπλεκόμενων μερών σύντομα ανάγκασαν τη βενετική κυβέρνηση να μεταβάλει τους στόχους της και να αναλάβει ενεργό ρόλο, ξεκινώντας από τη διεκδίκηση της Κρήτης, της οποίας η κατάκτηση ολοκληρώθηκε το 1211.
Η δημιουργία κτήσεων στην ανατολική Μεσόγειο, δηλ. στη Δαλματία και στα εδάφη της Ρωμανίας, υπήρξε μια μακρά και σύνθετη διαδικασία που διακρίνεται από διαφορετικές χρονικότητες. Η κατάληξη της Δ΄ Σταυροφορίας επέφερε σημαντικές αναδιατάξεις στην ανατολική Μεσόγειο, οι οποίες όμως δεν μπορεί να θεωρηθούν αποκλειστικά ότι διαμόρφωσαν την υπερπόντια επέκταση της Βενετίας. Άλλωστε, το 1261 οι Βυζαντινοί ανακαταλαμβάνουν την Κωνσταντινούπολη τερματίζοντας τη Λατινική Αυτοκρατορία. Δύο επισημάνσεις είναι απαραίτητες πριν σκιαγραφήσουμε τη διαμόρφωση της βενετικής αποικιακής επέκτασης. Πρώτον, το μεγαλύτερο μέρος των βενετικών κατακτήσεων λαμβάνει χώρα στον ύστερο 14ο και τον 15ο αιώνα και σε εδάφη που είχαν ήδη περάσει στην κυριαρχία των Σταυροφόρων και των διαδόχων τους (όχι απαραίτητα με δυναστική συνέχεια), οι οποίοι συνέχιζαν να δραστηριοποιούνται ή να έχουν εδραιώσει την εξουσία τους σε πρώην βυζαντινές περιοχές παρότι η Λατινική Αυτοκρατορία είχε προπολλού πάψει να υφίσταται. Δεύτερον, η επέκταση των Βενετών δεν αφορούσε μόνο εδάφη που κάποτε ανήκαν στη βυζαντινή σφαίρα. Εκτεινόταν σε ένα γεωγραφικό εύρος που ξεκινούσε από την Ιστρία και τις δαλματικές ακτές, περιλάμβανε περιοχές που ήταν γνωστές ως Ρωμανία και κατέληγε στην Κρήτη και την Κύπρο.
Τις πρώτες δεκαετίες μετά την Δ΄ Σταυροφορία οι υπερπόντιες κτήσεις της Βενετίας περιλάμβαναν περιοχές στη βόρεια Αδριατική, την Κρήτη, τη Μεθώνη και την Κορώνη και για σύντομο διάστημα την Κέρκυρα. Παράλληλα, μέλη της βενετικής ελίτ ενεπλάκησαν σε ιδιωτικά εγχειρήματα κατάκτησης εδαφών, όπως για παράδειγμα η οικογένεια των Sanudo, οι Dandolo, οι Foscolo και οι Venier που επέβαλαν την κυριαρχία τους σε νησιά των Κυκλάδων. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι νέοι άρχοντες, αν και προέρχονταν από τη βενετική ελίτ, το Scutari και το Alessio στη Δαλματία, το Άργος και την Εύβοια (Negroponte) μετά από σύντομη πολιορκία της Χαλκίδας.
Οι νέες προσαρτήσεις της Βενετίας περιλάμβαναν νησιά στο Αιγαίο, όπως η Αίγινα (1451), η Σκύρος (1453), η Σκόπελος (1453), η Σκιάθος (1453), η Μονεμβασιά (1462), η Ζάκυνθος (1482), η Κεφαλονιά και η Ιθάκη (1500). Σε αυτή τη φάση ίσως η σημαντικότερη προσάρτηση υπήρξε της Κύπρου, που χάρη στη στρατηγική θέση της αντιστάθμιζε την απώλεια της Εύβοιας. Η Βενετία αύξησε την πολιτική επιρροή της στη Κύπρο όταν ο τελευταίος βασιλιάς του νησιού από τον οίκο των Λουζινιάν (Lusignan) Ιάκωβος Β΄ το 1468 σύναψε συνθήκη προστασίας με τους Βενετούς και παντρεύτηκε με τη βενετή πατρικία Caterina Cornaro. Οι Λουζινιάν κυβερνούσαν το νησί από τα τέλη του 12ου αιώνα μετά την απόσπασή του από το Βυζάντιο κατά τη Β΄ Σταυροφορία.
Η Βενετία είχε σημαντική οικονομική και πολιτική θέση στην Κύπρο χάρη στην οικονομική δραστηριότητα ευγενών οικογενειών όπως οι Michiel, οι Pisani και ιδιαίτερα οι Cornaro ή Corner. Ο θάνατος του Ιακώβου το 1473 και πολύ σύντομα του νεογέννητου διαδόχου του κατέστησαν την Caterina Cornaro βασίλισσα του νησιού υπό τον έλεγχο της Βενετίας. Με τη στρατιωτική και οικονομική εξουσία σταδιακά να περνάει στα χέρια των Βενετών η κυριαρχία τους ολοκληρώθηκε και τυπικά μέχρι το 1489, οπότε η Cornaro αναχώρησε για τη Βενετία και παραχώρησε την Κύπρο έναντι σημαντικών υλικών και τιμητικών ανταλλαγμάτων.
Πηγή Γεώργιος πλακωτος
Οι Γίγαντες του βουνού, Λουίτζι Πιραντέλο. Ραδιοφωνικό θέατρο.
Το έργο του γνωστού συγγραφέα Λουίτζι Πιραντέλο "Οι γίγαντες του βουνού" θα σας παρουσιάσει απόψε η Πολιτισμική Διαδρομή. Πρόκειται για ένα ενδιαφέρον ταξίδι στο χώρο του υπερρεαλισμού από τον πιο σημαντικό θεατρικό συγγραφέα της εποχής μετά τον Ά παγκόσμιο πόλεμο...
Εμπνευσμένος από την Ελληνική μυθολογία ο Πιραντέλο, την οποία και αγαπούσε πολύ, συνέλαβε την ιδέα των Γιγάντων. Πρόκειται για το τελευταίο έργο του συγγραφέα, το οποίο άρχισε να συγγράφει το 1933 και έμεινε ανολοκλήρωτο. Θα το ολοκληρώσει ο γιος του, μεταφέροντας το ταυτόχρονα στη σκηνή όπως του το εκμυστηρεύτηκε ο πατέρας του λίγο πριν από το τέλος του (1936).
Η υπόθεση:
Ένας αποδεκατισμένος από την αποτυχία και τις κακουχίες θίασος, φτάνει μια νύχτα, στη βίλα ενός παράξενου ανθρώπου, που τον αποκαλούν “Κοτρόνε ο Μάγος”, και ζει εκεί με την ιδιόρρυθμη συνοδεία του. Αλλόκοτα πράγματα συμβαίνουν στη βίλα. Η μαγεία του θεάτρου, μπλέκεται με τον απόκοσμο τόπο των ονείρων. Μάσκες, μαριονέτες, φαντάσματα και οπτασίες, εισβάλουν στον κόσμο των ανθρώπων. Η ποίηση γίνεται ψευδαίσθηση και η αλήθεια ένα απατηλό φάντασμα, που ακροβατεί μέχρι τις εσχατιές του παραλογισμού. Και πέρα, ψηλά στο βουνό, οι Γίγαντες.
Λίγα ακόμη στοιχεία για το έργο:
Το κείμενο είναι ένα κράμα εξπρεσιονισμού (με γκροτέσκ παραμόρφωση) και υπερρεαλισμού, μέσα από το οποίο η διάθλαση της πραγματικότητας, φαντασιοκοπεί με μία δύναμη ανυπέρβλητη. Τα πρόσωπα του έργου, κινούνται σε παράλληλους, ονειρικούς κόσμους, σε μια συμφωνία από ήχους, εικόνες και νοήματα. Το έργο, με λίγα λόγια, μας μεταφέρει πέρα από την πραγματικότητα (υπερρεαλισμός) ενώ ταυτόχρονα μεταμορφώνει και την πραγματικότητα (εξπρεσσιονισμός). Έχει ακόμη απαίσια, τρομακτική ή περίεργη εμφάνιση και (ως εκ τούτου) φαίνεται ή είναι αλλόκοτος, γελοίος, κακόγουστος, χονδροειδής, ακαλαίσθητος, αποκρουστικός ή γελοιογραφικός (γκροτσέσκο)
Τέλος ο ίδιος ο συγγραφέας θα πει για το έργο:
"Αν ο άνθρωπος μπορεί να συλλάβει τη μικρότητά του, πάει να πει πως συλλαμβάνει το απεριόριστο μεγαλείο του σύμπαντος. Πώς μπορούμε τότε να αποκαλέσουμε μικρό τον άνθρωπο; Παρ’ όλα αυτά είναι αλήθεια πως αν ο άνθρωπος αισθάνεται μεγάλος και ο χιουμοριστής είναι γνώστης του γεγονότος. τότε μπορεί να τον δούμε και σαν τον γίγαντα Γκιούλιβερ στη Lilliput ή σαν ένα παιχνιδάκι στα χέρια των γιγάντων του Brobdingnag"
Η ηχογράφηση έγινε στις 11 Ιανουαρίου 1967 και πήραν μέρος οι ηθοποιοί:
Χρήστος Φράγκος, Λούλα Ιωαννίδου, Γιάννης Καλατζόπουλος, Θόδωρος Σαρρής, Καίτη Τριανταφύλλου,
Δημήτρης Μαλαβέτας, Γιώργος Νέζος, Μιχάλης Μαραγκάκης, Κυριάκος Λαζαρίδης, Μάκης Ρευματάς, Πέτρος Λεωκράτης, Τάσος Παπαδάκης, Βαγγέλης Τραϊφόρος, Σούλυ Σαμπάχ - Νικολαΐδη, Λουκιανός Ροζάν, Θεόδωρος Ζηζίκος, Τάκης Ασημακόπουλος, Ολυμπία Παπαδούκα, Χαρά Κανδρεβιώτου
Μετάφραση και προσαρμογή για το ραδιόφωνο: Σπύρος Μηλιώνης Μουσική επιμέλεια: Σοφία Μιχαλίτση
Ραδιοσκηνοθεσία: Μιχάλη Μπούχλη
Πηγές: greekradiotheater,Kulturosoupa,Βικιπαιδεια,Βικιλεξικό,Ε. Βασιλείου
Η μεταφόρτοση πραγματοποιήθηκε από το κανάλι natalia ded του you tube:
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
Η δύναμη του Παραμυθιού. Ηρώ Ντιούδη
Τα παραμύθια δεν είναι μόνο ψυχαγωγία για τα παιδιά, αλλά και ο πιο άμεσος τρόπος για να οδηγηθούν με ασφάλεια στην ωριμότητα, υποστηρίζει...
-
Αγαπητοί φίλοι απόψε θα σας παρουσιάσω το έργο του Αλεξάνδρου Δουμά (πατρός) "Ο Πύργος του Νελ", ένα έργο που γράφτηκε το 1832, ... -
Τα παραμύθια δεν είναι μόνο ψυχαγωγία για τα παιδιά, αλλά και ο πιο άμεσος τρόπος για να οδηγηθούν με ασφάλεια στην ωριμότητα, υποστηρίζει... -
Στην ανάλυση που θα ακολουθήσει θα επιχειρήσουμε να αποσαφηνίσουμε την έννοια της Άτης όπως την παρουσίασε ο Αισχύλος. Θα επικεντρωθούμε ...