Πολιτισμική Διαδρομή : 2025

Ο Τζιάκομο Καζανόβα

Διαβόητος γυναικοκατακτητής, απατεώνας ολκής, θαμώνας των καζίνων και συνομιλητής των ισχυρών της εποχής, ο βενετός γόης έζησε, περιέγραψε και σημάδεψε την άλλη όψη της εποχής του Διαφωτισμού. Τώρα μια νέα βιογραφία ρίχνει ακόμη περισσότερο φως στον μύθο του και ξεχωρίζει ως ένα από τα πιο συναρπαστικά αναγνώσματα του εφετινού καλοκαιριού.

Γεννήθηκε στη Βενετία, σε μια μικρή συνοικία με «άνδρες κερατάδες και γυναίκες πόρνες», όπως έλεγε ένα περιγραφικό τρίστιχο της εποχής. Υπήρξε τυχοδιώκτης, λιμπερτίνος, γόης, απατεώνας, χαρτοπαίκτης, κατάσκοπος, συγγραφέας, μεταφραστής της «Ιλιάδας» και πρότυπο γυναικοκατακτητή ανά τους αιώνες. Ψηλός και επιβλητικός, αν και όχι εντυπωσιακά όμορφος άνδρας, ο Τζιάκομο Καζανόβα (1725-1798) αποτελεί ένα από εκείνα τα κύρια ονόματα που προσωποποιούν σε τέτοιον βαθμό μια έννοια ώστε καταλήγουν ουσιαστικά.

Εκτός από συνώνυμο της ακατάσχετης ερωτοτροπίας, θα τον χαρακτήριζαν και άλλες λέξεις, όπως γράφει ο ομότιμος καθηγητής Φιλολογίας του Χάρβαρντ Λίο Ντάμρος στην εξαίρετη πρόσφατη βιογραφία «Adventurer. The Life and Times of Giacomo Casanova» (εκδ. Yale University Press): «απιστία, αιμομιξία, απάτη, παιδοφιλία, βαριές σωματικές βλάβες και βιασμός» – ο Καζανόβα ήταν συνδυασμός πωρωμένου γκάνγκστερ και ανεξέλεγκτου ροκά πολύ πριν από την εμφάνισή τους τον 20ό αιώνα. Επιπλέον, όπως θα έκαναν κάποιοι από τους πιο διαβόητους επιγόνους του, φρόντισε να εξομολογηθεί τα πάντα στα απομνημονεύματά του.

Η «Ιστορία της ζωής μου», γραμμένη στα γαλλικά, τη lingua franca της εποχής, κατέστησε το όνομά του διάσημο ήδη από τον 19o αιώνα. Θαυμαστές της υπήρξαν μεταξύ πολλών άλλων ο Σταντάλ, ο Στέφαν Τσβάιχ, ο Ουίνστον Τσόρτσιλ, οι οποίοι εκτίμησαν τη γραφίδα ενός σχεδόν μυθιστορηματικού χαρακτήρα. Η Βενετία ήταν το Λας Βέγκας του 18ου αιώνα. Κύρια βιομηχανία της δεν ήταν πια το εμπόριο, αλλά η ψυχαγωγία και οι απολαύσεις – κυρίως οι απαγορευμένες. «Οι άνθρωποι δεν ικανοποιούνται με τον συνηθισμένο λιμπερτινισμό· βελτιώνουν και εκλεπτύνουν όλες τις ηδονές και βουτούν σε αυτές ως τον λαιμό» έγραφε το 1699 ο γάλλος περιηγητής Φρανσίς Μαξιμιλιέν Μισόν. Εκτός από τις εταίρες, η «βασίλισσα της Αδριατικής» είχε να επιδείξει εντυπωσιακά θέατρα, σπουδαία μουσική κουλτούρα και διακεκριμένους οίκους γνωστούς ως casini. Η χαρτοπαιξία επιτρεπόταν με αντίτιμο έναν φόρο που τροφοδοτούσε τα κρατικά έσοδα: στο Ριντότο, το κρατικό καζίνο της Γαληνότατης Δημοκρατίας, συνωστίζονταν μασκοφορεμένοι παίκτες, ευγενείς τραπεζίτες με ακάλυπτα πρόσωπα και χαρτοκλέφτες οι οποίοι στην αργκό της εποχής αποκαλούνταν «Ελληνες».

Ο κληρικός που έγινε ιερέας της ακολασίας

Από μια τέτοια πόλη ξεκίνησε στην εφηβεία του ο Τζιάκομο Καζανόβα. Γιος ζεύγους ηθοποιών, καταφρονεμένου επαγγέλματος, είχε προλάβει στο μεταξύ να ανακηρυχθεί διδάκτορας του αστικού και του εκκλησιαστικού Δικαίου από το φημισμένο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας, να χειροτονηθεί στην κατώτερη ιερατική βαθμίδα και να προβεί σε ένα πολλά υποσχόμενο πρώτο κήρυγμα. Αυτό όμως ήταν και το τέλος της εκκλησιαστικής του καριέρας, μια και ο δεκαπενταετής κήρυκας προσήλθε στο δεύτερο εν ευθυμία ύστερα από ένα γεύμα, έχοντας ξεχάσει ό,τι είχε απομνημονεύσει, και προκειμένου να γλιτώσει τον εξευτελισμό έπεσε από τον άμβωνα. Μια δεύτερη απόπειρα έπειτα από τρία χρόνια, όταν η μητέρα του πέτυχε τον διορισμό του στην υπηρεσία ενός επισκόπου στη φτωχική Καλαβρία, απέτυχε όταν ο Τζιάκομο είδε το μέρος, έφριξε και τρεις ημέρες μετά ζήτησε από τον προϊστάμενό του απαλλαγή. Χορηγώντας του συστατικές επιστολές για τη Ρώμη, ο επίσκοπος έθεσε τα θεμέλια του πρώτου σταθμού της σταδιοδρομίας του φιλόδοξου νέου. Οι συστάσεις τού εξασφάλισαν μια θέση γραμματέα υπό τον καρδινάλιο Ακουαβίβα, πρέσβη της Ισπανίας στην παπική αυλή. Ομως, οι ευοίωνες προοπτικές έσβησαν όταν (όπως ισχυρίζεται ο ίδιος) βοήθησε την κόρη του καθηγητή του των γαλλικών να το σκάσει με τον εραστή της ή (όπως λένε άλλοι) απήγαγε την κόρη ενός ανιψιού του Πάπα.

Η τύχη όμως θα ευνοούσε τον Καζανόβα στη Βενετία το 1746. Ενα χαμένο γράμμα που θα παρέδιδε στον αριστοκράτη Ματέο Μπραγκαντίν τη στιγμή ακριβώς ενός ισχαιμικού επεισοδίου, η απόρριψη μιας θεραπείας αφαίμαξης και εφίδρωσης, η ανάρρωση του ασθενούς θα του εξασφάλιζαν τη βαθιά ευγνωμοσύνη του. Εκτοτε, ο Μπραγκαντίν προστάτευε τον Καζανόβα σαν παιδί του παρέχοντάς του την οικονομική άνεση να περιηγείται την Ιταλία. Τυχοδιώκτες σαν τον Καζανόβα δεν ήταν διόλου ασυνήθιστοι στην Ευρώπη του 18ου αιώνα. Φιγούρες που εμφανίζονταν ξαφνικά, κατέλυαν σε μια πόλη με την (υποτιθέμενη) ευγενή καταγωγή και το (απαραίτητο) πνεύμα τους, επιζητώντας την επικερδή με τον έναν ή τον άλλον τρόπο ανάμειξή τους με την τοπική αριστοκρατία κατά τον τρόπο του κόμη Μοντεχρίστου που ο Αλέξανδρος Δουμάς περιγράφει στο ομώνυμο μυθιστόρημά του, ήταν φαινόμενο που σκανδάλιζε αλλά δεν εξέπληττε την κοινωνία. «Γούνες, δαχτυλίδια με διαμάντια μεγάλης αξίας, χρυσές αλυσίδες, μενταγιόν και αδαμαντοποίκιλτες ταμπακέρες ή ρολόγια», συχνά ψεύτικα, ήταν τα απαραίτητα αξεσουάρ τους. Ακροάσεις από ηγεμόνες, επισκέψεις σε σαλόνια κυριών, χοροί μεταμφιεσμένων, γεύματα πολλών πιάτων ήταν το πεδίο δράσης τους. Κατά καιρούς «κόμης Φαρούσι» ή «ιππότης ντε Σαγκάλ», ο Τζιάκομο υπήρξε εξέχον μέλος αυτής της συντροφιάς. Ηδη από την πρώτη του εξόρμηση στη Γαλλία, το 1750, είχε γίνει τέκτονας, αποκτώντας πρόσβαση σε ένα διεθνές δίκτυο επαφών. Στη διεθνή καριέρα, όμως, οδηγήθηκε οριστικά το 1756, όταν, έχοντας καταγγελθεί για «κατάλυση κρέατος την Παρασκευή» και «ύβρεις κατά του Διαβόλου όταν έχανε στα χαρτιά», φυλακίστηκε για 15 μήνες στο δεσμωτήριο του Ανακτόρου των Δόγηδων, από το οποίο δεν είχε δραπετεύσει ποτέ κανείς.

Ο Καζανόβα οργάνωσε μια μυθιστορηματική απόδραση, πρώτα σκάβοντας κάτω από το πάτωμα του κελιού του και έπειτα, όταν κατά τύχη αυτό έγινε αντιληπτό, τρυπώντας τη μολύβδινη στέγη.

Σεξ, ψέµατα και αριθµολογία

Κατάφερε να φτάσει στο Παρίσι, όπου είχε γνωστούς από την προηγούμενή του διαμονή, και αποφάσισε στο εξής να είναι ένας χαμαιλέοντας που θα υιοθετούσε «τα χρώματα αυτών που ήταν αναγκαίο να ευχαριστήσω». Πάτρονάς του έγινε ο καρδινάλιος και διπλωμάτης από την αυλή του Λουδοβίκου ΙΕ’, Φρανσουά-Ζοακίμ ντε Πιερ ντε Μπερνί. Πρώην πρέσβης της Γαλλίας στη Βενετία, ήταν ο τρίτος άνθρωπος σε έναν προηγούμενο δεσμό του Τζιάκομο με μια βενετή πατρικία κλεισμένη σε μοναστήρι – η οποία ταυτόχρονα διατηρούσε προσωπικά δώματα σε καζίνο όπου συναντούσε τους εκλεκτούς της προς τέρψιν του ηδονοβλεψία καρδιναλίου. Στην υπηρεσία του ο Καζανόβα ανέλαβε ποικίλες αποστολές ως μυστικός πράκτορας και οικονομικός ενδιάμεσος της γαλλικής κυβέρνησης. Εύπορος αρχικά, άπορος στη συνέχεια, περιπλανήθηκε στη Γερμανία, στη Γαλλία, στην Ιταλία, στην Ελβετία, στη Ρωσία, στην Πολωνία, στην Αυστρία, στην Ισπανία διανύοντας συνολικά στα ταξίδια του περίπου 65.000 χιλιόμετρα. Εκδιώχθηκε από τη Φλωρεντία και το Λονδίνο εξαιτίας πλαστογραφιών. Γνώστης της αριθμολογίας, έφτιαχνε ωροσκόπια, άφηνε να εννοηθεί ότι ήταν μέγας μάγος και αλχημιστής: με ένα ασύλληπτο τέχνασμα που περιλάμβανε σεξ και αχαλίνωτους αποκρυφιστικούς τσαρλατανισμούς θα αποσπούσε τεράστια ποσά από την εύπιστη πλούσια μαρκησία Ντ’ Ιρφέ το 1762. Μπορούσε όμως να πέσει κι εκείνος θύμα άλλων επιτηδείων: την επόμενη χρονιά στο Λονδίνο η Μαριάν ντε Σαρπιγιόν, με την κατάλληλη ενορχήστρωση της μητέρας της, του υποσχόταν για μήνες τα θέλγητρά της με αντάλλαγμα δώρα και χρηματικές παροχές. Η εκδίκηση του Καζανόβα ήταν να μάθει σε έναν παπαγάλο να επαναλαμβάνει αδιάκοπα τη φράση «Η μις Σαρπιγιόν είναι πιο π… από τη μητέρα της» και να στείλει τον υπηρέτη του να γυρίζει με αυτόν στους δρόμους της πόλης διαθέτοντάς τον δήθεν προς πώληση για το εξωφρενικό τότε ποσό των 50 λιρών.

Σε ταξίδια και επισκέψεις, μέγαρα και βίλες, κοιτώνες και άμαξες, εκδρομές και κήπους, τα ερωτικά επεισόδια του Καζανόβα είναι λεγεώνα. Ματιές, κινήσεις, συζητήσεις, καλυμμένες προτάσεις, κορδόνια που λύνονται, κουμπιά που ξεκουμπώνονται, ρούχα που αφαιρούνται αφθονούν. Παρθένες, σύζυγοι, ερωμένες άλλων αποτελούν εξίσου νόμιμους στόχους. Την Κ. Κ. διαδέχεται η Μ. Μ., τη Μαντάμ Χ. η Μαντάμ Ζ. Η Εστέρ τον κάνει να ξεχνά τη Μανόν, η Μαριάν την Πολίν. Το ιδανικό του είναι να σώζει γυναίκες από δύσκολες καταστάσεις – και μετά να κοιμάται μαζί τους. Τα σεξουαλικά νοσήματα δεν είναι πρόβλημα: χάρη στην τύχη και στα γιατροσόφια της εποχής αποφεύγει τη σύφιλη και υπομένει τις τακτικές γονόρροιες. Η ηλικία δεν είναι πρόβλημα: όριο δεν προβλεπόταν από τον νόμο και ο Καζανόβα έλκεται τακτικά από ενδεκάχρονες ή δωδεκάχρονες. Σε μια αξιομνημόνευτη περίπτωση προσελκύεται από έναν καστράτο για να ανακαλύψει ότι πρόκειται για κοπέλα που παριστάνει το ευνουχισμένο αγόρι. Περιγράφει τουλάχιστον ένα υποτιθέμενο επεισόδιο αιμομιξίας – και κάμποσα ομοφυλοφιλικών επαφών. Για να ξελογιάσει τη σύζυγο του βαρόνου φον Ρολ υποδύεται τον σερβιτόρο. Ενας υψηλόβαθμος οθωμανός αξιωματούχος τού προσφέρει την κόρη του και τη δυνατότητα λαμπρής καριέρας στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Μια βενετή αριστοκράτισσα, η Αντριάνα Φοσκαρίνι, σύζυγος πλοιάρχου του ναυτικού της Βενετίας και από τις ελάχιστες ερωμένες του που ταυτίζονται με ακρίβεια, καθώς κατά κανόνα επινοεί ψευδώνυμα, του δίνεται στην Κέρκυρα. Περνά μια νύχτα με τη σύζυγο του δημάρχου της Κολωνίας. Για τρία χρόνια στο Παρίσι είναι αρραβωνιασμένος με τη 17χρονη Μανόν Μπαλετί, κόρη φιλικής του οικογένειας. Στην Πάρμα συζεί για τρεις μήνες με μια «Ενριέτ», γαλλίδα ευγενή που έχει διαφύγει από τον σύζυγό της ο οποίος την κακοποιούσε. Θα είναι ίσως η μοναδική σχέση που θα τον σημαδέψει – γιατί τον εγκαταλείπει εκείνη.

Ισορροπώντας µεταξύ µύθου και πραγµατικότητας

Πόσο αξιόπιστα είναι όλα αυτά; Εξαρτάται. Επεισόδια όπως η διπλή σεξουαλική συνεύρεση το 1757 κατά την παρακολούθηση από ένα μπαλκόνι της δημόσιας εκτέλεσης διά διαμελισμού του Ρομπέρ Φρανσουά Νταμιέν, επίδοξου δολοφόνου του Λουδοβίκου ΙΕ’, πρέπει να αποκλειστούν. Ο Καζανόβα για λόγους επίδειξης διατεινόταν ότι ήταν παρών σε διάφορα μείζονα γεγονότα, συνέδεε τον εαυτό του με πρόσωπα που είχε συναναστραφεί φευγαλέα – ή και καθόλου. Η συνάντησή του με τον Ζαν-Ζακ Ρουσό είναι κατασκευασμένη. Η επίσκεψή του στον Βολταίρο αληθινή («εδώ και είκοσι χρόνια, κύριε, υπήρξα μαθητής σας» – «τιμήστε με με άλλα είκοσι χρόνια μαθητείας και μετά προσκομίστε μου τα δίδακτρα»). Είναι γεγονός ότι γνώρισε τον Φρειδερίκο Β’, τη Μεγάλη Αικατερίνη της Ρωσίας, τον άγγλο διανοούμενο Σάμιουελ Τζόνσον. Πολλά από όσα αφηγείται πράγματι τεκμηριώνονται. Ολα ωστόσο παρουσιάζονται από τη δική του οπτική γωνία – και ο φακός μπορεί ενίοτε να είναι παραμορφωτικός. Η περίπτωση μιας νεαρής μοναχής που συναντά στο Εξ-λε-Μπαν είναι χαρακτηριστική: η φυγή της μαζί του είναι οικειοθελής, η συνεύρεση ενώ εκείνη κοιμάται ισοδυναμεί με βιασμό. Ο Καζανόβα περιγράφει την περίσταση ως φυσιολογική, χωρίς καμία τύψη ή αναστολή.

Πέρα όμως από τον ίδιο υπάρχει η ιστορία της ζωής του. Τα ομώνυμα απομνημονεύματα που συνέγραψε τη δεκαετία του 1790, έχοντας πρώτα επιστρέψει στη Βενετία, συνεργαστεί με τις Αρχές ως πληροφοριοδότης και έπειτα φύγει πάλι και αποσυρθεί στο Ντουξ της Βοημίας ως λόγιος βιβλιοθηκάριος του κόμη Βάλντσταϊν, εκτός από εκπληκτικό ανάγνωσμα αντάξιο πικαρικού μυθιστορήματος αποτελούν και πλατιά τοιχογραφία των ηθών, των νοοτροπιών, του πολιτισμού της εποχής. Ενδύματα, εδέσματα, τεχνικές, πρακτικές, φιλοσοφικές ιδέες, επιστημονικές ανακαλύψεις περνούν μέσα από τις κάπου 3.600 σελίδες του βιβλίου. Και παρά το ότι γράφεται σε μια ηλικία απογοήτευσης, το έργο είναι τελικά ένας πανηγυρικός της ίδιας της ζωής: «Αγάπησα, αγαπήθηκα, απέκτησα πολλά χρήματα και τα ξόδεψα· ήμουν ευτυχισμένος και το έλεγα στον εαυτό μου γελώντας με τους ανόητους μοραλιστές που ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει ευτυχία στη Γη». Η ευτυχία που επικαλείται, βέβαια, ταυτίζεται με την απόλαυση των αισθήσεων – στη συγκεκριμένη περίπτωση αυτών ενός άνδρα που χειραγωγούσε συστηματικά τις γυναίκες, ιδιαίτερα εκείνες των κατώτερών του τάξεων, και δεν έδειξε ποτέ κανένα ενδιαφέρον για τα παιδιά που απέκτησε. Από την άλλη, επρόκειτο για ένα πρόσωπο που σε όλη του τη ζωή υποδυόταν ρόλους: ήταν «ένας άνθρωπος που φορούσε μάσκες» συμπεραίνει ο Λίο Ντάμρος. Ανέστιος ηδονοθήρας στη νεανική του ηλικία, αριστοτέχνης απατεώνας στην ωριμότητά του, ικανός συνομιλητής λογίων στα γεράματά του, ο Τζιάκομο Καζανόβα κατέκτησε κάτι που επιθυμούσε σφοδρά αλλά δεν περίμενε ποτέ – την αιωνιότητα.

Γνωρίζατε ότι στην Ιλιάδα υπάρχει μια από τις πιο συγκινητικές σκηνές ολόκληρης της λογοτεχνίας; Ναι, και αυτές τις μέρες το χρειαζόμαστε!

Λοιπόν, ο Έκτορας μόλις έχει πεθάνει.

Τότε ο Πρίαμος μεταμφιέζεται σε ζητιάνο και προχωρά μέσα στη νύχτα για να φτάσει στη σκηνή του Αχιλλέα.

Και τι συμβαίνει;

Γονατίζει μπροστά στον δολοφόνο του γιου του! Αυτή είναι μια από τις πιο έντονες στιγμές ολόκληρης της Ιλιάδας: ο Πρίαμος, ένας άντρας που είναι βασιλιάς στη γη του, γονατίζει και φιλά αυτά τα «τρομερά χέρια».

Φιλά το χέρι αυτού που σκότωσε τον γιο του! Και αυτή η χειρονομία είναι πιο ισχυρή από χίλιες λέξεις, σε αυτή τη χειρονομία υπάρχει το παν: ταπεινοφροσύνη, θάρρος, ανιδιοτελής αγάπη. Και εκείνη τη στιγμή ο πόλεμος δεν είναι πλέον ένδοξος, δεν είναι πλέον ηρωικός, υπάρχει μόνο ο πόνος αυτού του πατέρα που ζητά να του επιστραφεί το σώμα του γιου του.

Και μετά ο Πρίαμος κάνει κάτι εξίσου συγκλονιστικό: μιλάει, αποκαλύπτοντας την καρδιά του. «Σπλαχνίσου με», λέει στον Αχιλλέα, «υπέφερα αυτό που κανένας άλλος θνητός δεν έχει υποφέρει: να φέρω στο στόμα μου το χέρι του δολοφόνου του γιου μου».

Και τι συμβαίνει; Ο Αχιλλέας, ο ανίκητος, ο ακλόνητος, απομακρύνει τον Πρίαμο από τα γόνατά του και τον αγκαλιάζει. Και οι δύο κλαίνε μαζί. Έτσι τελειώνει η Ιλιάδα, με αυτή τη σκηνή.

Τι σας λέει ο Όμηρος; Ότι η αληθινή «δύναμη» δεν βρίσκεται στους μυς, στον πλούτο ή στην εξουσία ενός ανθρώπου.

Ο Πρίαμος έχει και τα δύο κι όμως γονατίζει,

ο Αχιλλέας δεν φοβάται κανέναν κι όμως κλαίει.

Η αληθινή δύναμη δεν βρίσκεται σε αυτό για το οποίο μάχεσαι, αλλά για αυτό για το οποίο γονατίζεις.

Βρίσκεται στη λέξη που ενώνει τις καρδιές ή τις απομακρύνει, και βρίσκεται στην ταπεινοφροσύνη, γιατί το να αγαπάς και να είσαι ταπεινός είναι το ίδιο πράγμα. Και πάνω απ' όλα μας θυμίζει ότι στον πόλεμο δεν υπάρχουν νικητές ή ηττημένοι, αλλά μόνο ραγισμένες καρδιές. Πρέπει να το θυμόμαστε, έτσι δεν είναι;

Γκουεντολίνα Μιντέι

Ωδή εις το Λόρδο Βύρωνα, του Διονυσίου Σολωμού. Ποιητική Βραδιά

Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος.

Φίλες και φίλοι απόψε, με αφορμή την επέτειο της εθνικής εορτής, θα σας παρουσιάσω το υπέροχο επικό ποίημα του Διονυσίου Σολωμού «Ωδή εις το Λόρδο Βύρωνα». Μια μακρά ωδή η οποία αντανακλά το γενικό πένθος για το θάνατο του σπουδαίου φιλέλληνα.

«Η Ελλάδα στέφουσα τον Λόρδο Βύρωνα», αλληγορικό μαρμάρινο σύμπλεγμα, Αθήνα.

Ο Σολωμός άρχισε να επεξεργάζεται την Ωδή το 1824, αμέσως μετά το θάνατο του Άγγλου Φιλέλληνα στο Μεσολόγγι, τον Απρίλιο του 1824, και τη δημοσιεύτηκε το επόμενο έτος. Λέγεται ότι όταν έφτασαν στη Ζάκυνθο τα νέα για το θάνατο του Μπάιρον, ο Σολωμός πήδηξε πάνω στο τραπέζι της ταβέρνας όπου καθόταν με φίλους του και εντελώς αυθόρμητα συνέθεσε την πρώτη στροφή:

Λευτεριά για λίγο πάψε/ να χτυπάς με το σπαθί/ κι έλα σίμωσε και κλάψε/ εις του Μπάιρον το κορμί.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της πολιορκίας του Μεσολογγίου οι κανονιοβολισμοί ακούγονταν μέχρι τα παράλια της Ζακύνθου. Το γεγονός αυτό κρατούσε τη σκέψη του Σολωμού σε εγρήγορση.

Η πρώτη πλήρης μορφή του κειμένου διαμορφώθηκε ύστερα από αλλεπάλληλες επεξεργασίες και αλλαγές. Κατόπιν ο Σολωμός υποδείκνυε πολλές επεξεργασίες και διορθώσεις πάνω στο ποίημα. Αρκετά μετά ο Σολωμός επεξεργάστηκε το ποίημα καταλήγοντας στην απόρριψη της πρώτης δημοσίευσης (ουσιαστικά ο Σολωμός εγκατέλειψε το ποίημα). Σώζονται επίσης αυτόγραφα από απανωτές διορθώσεις από τον ίδιο το Σολωμό με φράσεις αυστηρής αυτοκριτικής.

Το κείμενο καθαρογράφηκε από τον Γεώργιο Δε Ρώση και συμπεριλήφθηκε στο Τετράδιο Ζακύνθου αριθμός 10. Το 1850 δημοσιεύθηκε στο Ανθολόγιο του Ι. Πανταζή σε μια εκδοχή 172 στροφών. Αργότερα στο Τετράδιο Ζακύνθου αριθμός 20, και ως Εθνικής Βιβλιοθήκης Φ 2. Σκοπός ήταν να προωθηθεί η έκδοση του ποιήματος στο εξωτερικό, κάτι που όμως τελικά δεν έγινε. Η έκδοση των Ευρισκόμενων (συλλογή ερωτικών, εμβληματικών και σύμμικτων ποιημάτων το 1859 από τον Πολυλά και όλες οι μεταγενέστερες εκδόσεις βασίστηκαν στη μορφή των 165 στροφών. Επρόκειτο για μια διαφορετική μορφή.

Προσωπογραφία του 1832, Άνταμ Φρίντελ.

Λίγα λόγια για το Λόρδο Βύρωνα.

Ο Τζορτζ Γκόρντον Μπάιρον, 6ος Βαρόνος Μπάιρον γνωστός στην Ελλάδα ως Λόρδος Βύρων ήταν Άγγλος ποιητής, από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του ρομαντισμού και από τους σημαντικότερους φιλέλληνες. Υπήρξε εξαιρετικά διάσημος και επιτυχημένος ως ποιητής, αλλά και ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη προσωπικότητα στην Αγγλία, ζώντας άστατη οικονομική ζωή.

Αργότερα συνέδεσε το όνομα του με την στήριξη των επαναστατικών κινημάτων σε Ιταλία και Ελλάδα, και πέθανε στο πλευρό των Ελλήνων επαναστατών στο Μεσολόγγι μετά από υψηλό πυρετό που ανέπτυξε. Θεωρείται από τους πλέον σημαντικούς Άγγλους λογοτέχνες του 19ου αιώνα, ενώ στην Ελλάδα είναι μια από τις πιο αναγνωρίσιμες μορφές της επανάστασης του 1821 και εθνικός ευεργέτης.

Το 1823 κατευθύνεται, ύστερα από παρότρυνση της Φιλελληνικής Επιτροπής του Λονδίνου, προς την Ελλάδα, σταματώντας στην Κεφαλονιά, όπου παρέμεινε για έξι μήνες στην οικία του κόμη Δελαδέτσιμα, φίλου του Μαυροκορδάτου. Τελικά, αν και αρχικός προορισμός του ήταν ο Μοριάς, εγκαθίσταται στο Μεσολόγγι, όπου έρχεται σε επαφή με τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, τον οποίο και υποστηρίζει οικονομικά.

Εν τω μεταξύ, έχει σχηματίσει ιδιωτικό στρατό από 40 Σουλιώτες, υπό τους Δράκο, Τζαβέλλα και Φωτομάρα. Διατηρούσε αλληλογραφία με Άγγλους επιχειρηματίες όπως ο Σάμουελ Μπαρφ για την οικονομική ενίσχυση των επαναστατών, και ήταν από τους πρώτους που συνειδητοποίησαν τις καταστροφικές συνέπειες που θα είχε το δάνειο στην περίπτωση που αυτό χρησιμοποιείτο όχι για εθνικούς σκοπούς, αλλά για πολιτικές διαμάχες.

Ο Λόρδος Μπάιρον στο νεκροκρέβατό του, Ζοζέφ Ντενί Οντεβάιρ (περ. 1826). Groeningemuseum, Μπρυζ.

Ένας από τους στενούς φίλους του Βύρωνα στο Μεσολόγγι ήταν ο επίσης σπουδαίος φιλέλληνας Αμερικανός ιατρός, από τη Βοστόνη Σαμουήλ Γκρίντλευ Χάου, ο οποίος στην Ελληνική Επανάσταση του 1821, νεαρός τότε μόλις απόφοιτος του Πανεπιστημίου, είχε έλθει στην Ελλάδα και για έξι χρόνια πρόσφερε εθελοντικά τις ιατρικές του υπηρεσίες στους Έλληνες αγωνιστές.

Μετά το θάνατο του Λόρδου Βύρωνα ο Χάου κράτησε ως κειμήλιο της φιλίας το αγγλικό κράνος - περικεφαλαία του Βύρωνα, το οποίο αργότερα, το 1925, το έφερε στην Ελλάδα η μικρότερη κόρη από τα 6 παιδιά του Σαμουήλ Χάου, η Μοντ Χάου και το δώρισε στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Αθήνας.

Όταν ο Μπάιρον πέθανε από το πολιορκημένο Μεσολόγγι ακούστηκαν 37 κανονιές, όσες και τα χρόνια του. Από την Ελλάδα τιμήθηκε με την αιώνια ευγνωμοσύνη. Ένα από τα ωραιότερα αγάλματα στο Ζάππειο, στο σημείο όπου η Λεωφόρος Αμαλίας συναντά τη Λεωφόρο Βασιλίσσης Όλγας, τον αναπαριστά στα γόνατα της Ελλάδας. Τέλος το όνομα του δόθηκε σε έναν προσφυγικό συνοικισμό πάνω από το Παγκράτι…

Λίγα ακόμη στοιχεία.

Η Ωδή προς τον Μπάιρον αποτέλεσε ένα από τα μοναδικά λαϊκά αναγνώσματα της προεπαναστατικής περιόδου.

Το έργο αποτελεί μια ανακρεόντεια ωδή σε τροχαϊκούς οχτασύλλαβους στίχους. Ο όρος ανακρεόντειος αναφέρεται γενικά σε θεματολογία σχετική με τον έρωτα, το κρασί, τις απογοητεύσεις και τις απογοητεύσεις της ζωής, την ευτυχία και τη γοητεία. Όταν μιλάμε, επίσης για τροχαϊκό στίχο εννοούμε το συνταίριασμα μιας τονισμένης και μιας άτονης συλλαβής, ενός στίχου που έχει ζυγό αριθμό συλλαβών. Σε αυτήν την περίπτωση τονίζονται οι μονές συλλαβές, όχι όμως απαραίτητα όλες.

Ο Κάλβος, συνέγραψε επίσης ένα παρόμοιο ποίημα για τον Μπάιρον. Βρίσκεται στην αρχή του τόμου των Λυρικών (1826). Ο αυθορμητισμός του Σολωμού εδώ υποκαθιστάτε με έναν αυστηρό διάκοσμο από τον Κάλβο.

Ανακοίνωση του θανάτου του Λόρδου Βύρωνα με δημοσίευση της 7ης Απριλίου 1824 στην Ελληνική Γλώσσα στην εφημερίδα Νέας Υόρκης The Albion. Ιστορικό Αρχείο Ευγενίας Αντωνίου Σκιαθά

Η Ωδή είναι (μαζί με τον Ύμνο) το μοναδικό μεγάλο έργο του ποιητή. Ως προς τη μορφή και το ύφος ακολουθεί στενά τον Ύμνο. Το έργο θεωρήθηκε από αρκετούς ένα αδύναμο αντίγραφο του Ύμνου εις την ελευθερία. Στο ποίημα αυτό ο Σολωμός μεταχειρίζεται την υπερβολή. Ο ίδιος λέει: «Η δυσκολία που νοιώθει ένας συγγραφέας δεν είναι να δείξει φαντασία και πάθος, αλλά να τα υποτάξει στο νόημα της τέχνης.»

Σε μία από τις στροφές λέει:

Συχνά εβράχνιασε η μιλιά του/ Τραγουδώντας λυπηρά/ Πως στον ήλιο αποκάτου/ Είναι λίγη η ελευτεριά.

Ο ποιητής και σε αυτό το έργο γράφει στη γλώσσα του λαού. Ο Σολωμός πήρε θέση στο γλωσσικό ζήτημα, υποστηρίζοντας το μοντέλο των δυτικών ομιλούμενων γλωσσών. Ουδέποτε όμως θεώρησε δεδομένο ότι η γραπτή γλώσσα πρέπει να ταυτίζεται με την ομιλούμενη. Προώθησε τη γνώμη ότι η ομιλούμενη γλώσσα πρέπει να αποτελεί βάση για τη γραπτή. Ο Σολωμός έγραφε στη γλώσσα του λαού σα να ήθελε ενδόμυχα να γίνει ο ¨Εθνικός Ποιητής¨.

Ο Διονύσιος Σολωμός

Πηγές:

1) Roderick Beaton, Εισαγωγή στη Νεώτερη Ελληνική Λογοτεχνία, μετάφρ. Μ Σπανάκη, εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 1996.

2) Mario Vitti, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, μετάφρ. Δ. Λουκά, εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα 2003.

3) Δημήτρης Αγγελάτος, Το έργο του Διονυσίου Σολωμού και ο κόσμος των λογοτεχνικών ειδών, Gutenberg, Αθήνα 2009.

4) Λίνος Πολίτης, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1984.

5) https://www.artigo.gr/people/lord-byron-maid-ofathens-ere-we-part/

6) https://www.ethnos.gr/history/article/204219/lordosbyronenaskoinostyxodiokthspoyxreosethnelladaposhistoriatonagkaliasekaitononomasefilellhna

7) www.elzoni.gr/html/ent/149/ent.20149.asp

8) https://zakynthos-museumsolomos.gr/eis-ton-thanaton-tou-lord-bairon.html

9) https://www.maxmag.gr/afieromata/ellada1821/lordos-vyron-o-romantikos-poiitis-symvolo-toy-filellinismoy/

10) https://polinices50.rssing.com/chan-22777447/all_p83.html

-Ο Παύλος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1978 στη Δράμα, μεγάλωσε στις Σέρρες και έζησε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Από το 1996 εργάζεται στο δημόσιο σε διάφορες διοικητικές θέσεις. Είναι απόφοιτος της Σχολής Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, της Σχολής Αστυφυλάκων της Αστυνομικής Ακαδημίας, της Σχολής Επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης ΕΛ.ΑΣ., και της Σχολής Ελληνικού Πολιτισμού, του Τμήματος Ανθρωπιστικών. Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά.

Ελλάδα-Σκωτία 1-0, το 1994

Προκριματικά Euro 1996...

Τι ακριβώς είναι το Διεθνές Δίκαιο. Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος.

Τι ακριβώς είναι το Διεθνές Δίκαιο; Σύμφωνα με ένα αρκετά διαδεδομένο ορισμό, είναι «το νομικό σύστημα το οποίο διέπει τη διεθνή κοινότητα. (Ρούκουνας)». Ενώ ένας άλλος ορισμός το ορίζει ως «το σύνολο νομικών κανόνων οι οποίοι διέπουν αποκλειστικώς τις σχέσεις μεταξύ των κρατών ή και Διεθνών Οργανισμών.»(Σκαλτσάς). Το σύγχρονο Διεθνές Δίκαιο διαπερνά όλους τους τομείς του εσωτερικού δικαίου χωρίς φυσικά να περιορίζεται στις διακρατικές σχέσεις. Επιπλέον, ρυθμίζει ολοένα και περισσότερο κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς.

Τα κράτη είναι ανεξάρτητες οντότητες και σχηματίζουν de facto κοινωνία, τη διεθνή κοινότητα. Η διεθνής κοινότητα δεν αποτελείται μόνο από τα κράτη αλλά και από τα ανθρώπινα όντα, τα οποία αποτελούν τα κράτη. Και τα δύο έχουν ανάγκη κανόνων. Οι κανόνες αυτοί ρυθμίζουν σχέσεις, συμβιβάζουν συμφέροντα και κανονίζουν τη δικαιοδοσία των νόμων.

Σήμερα παρατηρείται παγκοσμίως εντυπωσιακή παρέμβαση του νομικού επιστήμονα και κυρίως του εσωτερικού δικαστή, στην ερμηνεία και την εφαρμογή των διεθνών κανόνων. Οι χρήστες του Διεθνούς Δικαίου είναι αναρίθμητοι. Ο ρόλος των Διεθνών Συνθηκών είναι σήμερα καταλυτικός, καθώς ενσωματώνουν νόμους σύμφωνους προς το Διεθνές Δίκαιο.

Διεθνής Συνθήκη.

Τι σημαίνει όμως Διεθνής Συνθήκη; Υπό την ευρεία έννοια του όρου σημαίνει μια σειρά από διαδικασίες που απολήγουν στην τελική έκφραση της βουλήσεως των κρατών. Η Συνθήκη (treaty, traite, Vertrag, trattato, tratendo) εννοείται η κάθε συμβιβαστική σχέση που συνάπτεται μεταξύ των υποκειμένων του Διεθνούς Δικαίου είτε μεταξύ κρατών και Διεθνών Οργανισμών που έχουν δικαιοπρατική ικανότητα και αποσκοπούν στην παραγωγή έννομων αποτελεσμάτων. Παράλληλοι όροι είναι: σύμβαση, συμφωνία ανταλλαγή επιστολών, πρωτόκολλο, διακήρυξη, σύμφωνο, καταστατικός χάρτης, τελική πράξη, understanding, memorandum, modus Vivendi κλπ. Με τη σύναψη Συνθήκης τα κράτη αναλαμβάνουν διάφορες δεσμεύσεις.

Η σύναψη Συνθήκης περιλαμβάνει διαπραγμάτευση, επεξεργασία και διατύπωση κειμένου. Αρχικά γίνεται διαπραγμάτευση προκειμένου να επιτευχθεί συνεργασία.

Η διαφορά μεταξύ διμερών και πολυμερών συνθηκών είναι ευδιάκριτη. Από νομική άποψη αυτοί οι δύο τύποι διαφέρουν ως προς την ακτινοβολία τους, καθώς σπάνια διμερής συνθήκη έχει οδηγήσει στην αποκρυστάλλωση εθιμικών κανόνων, αλλά ως προς τη διαπραγμάτευση και σύναψη, την έναρξη ισχύος, τη δυνατότητα διατυπώσεως επιφυλάξεων, την ερμηνεία την αναθεώρηση, τη λήξη ισχύος κλπ. Στις πολυμερείς συνθήκες, το στοιχείο συλλογικότητας ποικίλει ανάλογα με το αντικείμενο και το σκοπό τους.

Η υπογραφή μιας συνθήκης αποτελεί διεθνή δέσμευση και αναγνωρίζει την υπόσταση του κειμένου. Αποτελεί επιπλέον και υπόσχεση από το εκάστοτε κράτος ότι θα εξετάσει τη δυνατότητα επικύρωσης της, σύμφωνα με το άρθρο 17 της Σύμβασης περί Συνθηκών. Τα κράτη εκφράζουν τη βούληση να δεσμευτούν άνευ εταίρου από το κείμενο της συνθήκης σύμφωνα με το άρθρο 17 της ίδιας συνθήκης (περί Συνθηκών). Τέλος, η επικύρωση μιας συνθήκης μπορεί να γίνει πολύ αργότερα από την υπογραφή της.

Σχετικά με την έναρξη ισχύος μιας συνθήκης θα πούμε ότι υπάρχουν συνθήκες που ισχύουν από τη στιγμή της υπογραφής τους. Επίσης, αν η συνθήκη δεν περιέχει διάταξη σχετική με την έναρξη ισχύος είναι δυνατόν να ισχύσει και μετά την κατάθεση ορισμένου αριθμού επικυρώσεων από κάποια κράτη. Γενικότερα οι Διεθνείς Συμβάσεις τίθενται σε ισχύ σύμφωνα με τους όρους της κάθε μιας από την επικύρωση τους με νόμο του κράτους.

Κλάδοι του Διεθνούς Δικαίου.

Η κλασική νομική επιστήμη υιοθετεί μια παραδοσιακή διάκριση δικαίου σε κανόνες δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου. Το Διεθνές Δίκαιο διακρίνεται λοιπόν σε δύο μεγάλους κλάδους: Το Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο και το Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο.

Το Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο αφορά κράτη και πολιτείες που αποκτούν διεθνή προσωπικότητα. Έρχεται φυσικά σε αντιδιαστολή με το Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο και άλλες νομικές οντότητες όπως οι Διεθνείς Οργανισμοί (Ο.Η.Ε., ΝΑΤΟ, Ο.Ο.Σ.Α. κλπ). Οι προαναφερόμενοι οργανισμοί αποκτούν νομική προσωπικότητα.

Από την άλλη το Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο αφορά κυρίως τους υπηκόους των κρατών. Κανονίζει τη δικαιοδοσία των νόμων στους οποίους υπόκεινται οι υπήκοοι των διαφόρων κρατών στις διάφορες ενέργειες τους. Έχει να κάνει κυρίως με αστικές υποθέσεις όταν οι διάδικοι είναι υπήκοοι δύο ή περισσότερων διαφορετικών κρατών.

Διακρίσεις του Διεθνούς Δικαίου.

Το Διεθνές Δίκαιο διακρίνεται και σε Ειδικό και Γενικό. Το Γενικό εφαρμόζεται από σχεδόν όλα τα κράτη ενώ από την άλλη το ειδικό, από τον προσδιορισμό του και μόνο γίνεται κατανοητό ότι αφορά ορισμένα μόνο κράτη. Θα αναφερθώ σε ακόμη μια διάκριση, αυτή μεταξύ Γραπτού και Άγραφου Διεθνούς Δικαίου. Το Γραπτό είναι το Ειδικό Διεθνές Δίκαιο, το αποκαλούμενο Συμβατικό Διεθνές Δίκαιο, που περιλαμβάνει Διμερείς ή Πολυμερείς (μεταξύ κρατών) Διεθνείς Συμβάσεις. Το Άγραφο είναι στην ουσία το Γενικό Διεθνές Δίκαιο, που απεριλαμβάνει την Αρχή Τήρησης Συμβάσεων (pacta sunt servant), καθώς και την ετεροδικία ορισμένων διπλωματών κλπ.

Η υιοθέτηση μιας Διεθνούς Συνθήκης από το εσωτερικό δίκαιο ενός κράτους σε κάποιες περιπτώσεις απάντησε σημαντικές αντιδράσεις. Κυριάρχησε κάποιες φορές ο φόβος ότι μέσω μιας συνθήκης θα προέκυπτε κίνδυνος επέμβασης στα εσωτερικά ζητήματα. Πρόκειται για μια αναχρονιστική άποψη, καθώς η διεθνής ζωή επηρεάζει αναπόφευκτα την πραγματικότητα των κρατών. Η Σύμβαση Συνθηκών του 1969 με το άρθρο 27 ορίζει: «ένα κράτος δεν μπορεί να επικαλεστεί το εσωτερικό δίκαιο για να δικαιολογήσει τη μη εφαρμογή μιας Συνθήκης.» Η σύναψη μιας συνθήκης είναι η τελική ενέργεια η οποία ολοκληρώνεται με την επικύρωση της. Συνεπώς ορθά επισημαίνεται ότι οι σχέσεις εσωτερικού και Διεθνούς Δικαίου υποδηλώνουν τη διαμάχη μεταξύ της κρατικής κυριαρχίας και της διεθνούς δικαιοδοσίας.

Το Διεθνές Δίκαιο ρυθμίζει κατά κύριο λόγο τις σχέσεις μεταξύ των κρατών, ενώ το εσωτερικό δίκαιο, που είναι πιο περιορισμένο, τις σχέσεις μεταξύ ατόμων ενός κράτους. Το εθνικό δίκαιο θεσπίζεται από κάθε κράτος μόνο του, από την άλλη το Διεθνές Δίκαιο αναγνωρίζεται από δύο ή περισσότερα ή από όλα τα κράτη. Και τα δύο συστήματα εντάσσονται στο νομικό πλαίσιο της έννομης τάξης. Ο σκοπός του Διεθνούς Δικαίου είναι να εξασφαλίσει τα πρωτεία στο εσωτερικό δίκαιο. Για τη σχέση εσωτερικού και Διεθνούς Δικαίου έχουν διατυπωθεί δύο θεωρίες εκ διαμέτρου αντίθετες, οι οποίες διακρίνονται μεταξύ τους.

Σύμφωνα με τη ¨Μονιστική θεωρία¨ υφίσταται ενότητα μεταξύ Διεθνούς Δικαίου και εσωτερικής έννομης τάξης. Οι κανόνες δικαίου διαβαθμίζονται σε επάλληλες νομικές κατηγορίες, επειδή όμως το νομικό σύστημα του Διεθνούς Δικαίου είναι ελλιπές πρέπει να θεωρείται μέρος του παγκοσμίου δικαίου που αποτελείται από τα επιμέρους εθνικά δίκαια. Εξαιτίας της αλληλεξάρτησης των κανόνων δικαίου, το Διεθνές Δίκαιο, πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ενιαίο σύνολο. Τα εσωτερικά όργανα εφαρμόζουν το Διεθνές Δίκαιο ως υπέρτατο κανόνα, έτσι στην πυραμίδα που σχηματίζεται δεν μπορεί να υπάρξει σύγκρουση μεταξύ εσωτερικού και Διεθνούς Δικαίου.

Σε περιπτώσεις σύγκρουσης εσωτερικού και Διεθνούς Δικαίου υπερέχει, κατά τη ¨Μονιστική θεωρία¨ το δεύτερο και όχι το πρώτο όπως υποστηρίζει η ¨Δυΐστική θεωρία¨. Κάτι τέτοιο έχει επικρατήσει στο Διεθνές Δίκαιο σήμερα και είναι υποχρεωμένοι όλοι να δεχτούν το Διεθνές Δίκαιο, και ειδικά τα εθνικά δικαστήρια αλλιώς παρανομούν. Όλα αυτά σε αντίθεση με το Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Δίκαιο το οποίο ενεργεί απευθείας στο αντίστοιχο εσωτερικό δίκαιο. Το Κοινοτικό Δίκαιο επικαλύπτει, τροποποιεί και συμπληρώνει το εσωτερικό δίκαιο και όμως παραμένει Κοινοτικό/Ενωσιακό Δίκαιο. Οι αντιρρήσεις που προτάσσονται στη ¨Μονιστική θεωρία¨ επικεντρώνονται κυρίως στο γεγονός ότι καταργεί την αυθυπαρξία του εσωτερικού δικαίου.

Σύμφωνα τώρα με τη ¨Δυΐστική θεωρία¨, η οποία επικρατούσε στο Διεθνές Δίκαιο μέχρι τις αρχές του 20^ου αιώνα, τα δύο συστήματα είναι ισοδύναμα και ανεξάρτητα μεταξύ τους. Οι πηγές, τα υποκείμενα και η θεσμική διάρθρωση διαφέρουν ανάμεσα στα δύο συστήματα. Το Διεθνές Δίκαιο δεν έχει υποχρεωτική ισχύ στο εθνικό δίκαιο. Το εσωτερικό δίκαιο επίσης δεν έχει ισχύ πάνω στο Διεθνές, καθώς οι κανόνες του εσωτερικού δικαίου απορρέουν από τη βούληση του κράτους, ενώ αυτοί του Διεθνούς από την κοινή βούληση των κρατών.

Το κράτος υποχρεώνεται να θεσπίσει ένα παράλληλο κανόνα και στο εσωτερικό δίκαιο. Κατά τη θεωρία αυτή, σύμφωνα με το Ρούκουνα, ακόμη και στις ακραίες περιπτώσεις, κατά τις οποίες μια διεθνής συνθήκη περιέχει, δηλαδή δίκαιο που μπορεί να εφαρμοστεί με τον ίδιο τρόπο στην εσωτερική νομοθεσία, από όλα τα συμμετέχοντα στη συνθήκη κράτη, αυτό το ενιαίο δίκαιο δεν εντάσσεται στο εσωτερικό δίκαιο μόνο του. Αν το εθνικό δίκαιο συμπίπτει με το Διεθνές Δίκαιο δεν υπάρχει πρόβλημα. Αν συγκρουστούν όμως ποιο θα κυριαρχήσει; Σε αυτήν την περίπτωση τα εσωτερικά όργανα είναι υποχρεωμένα να εφαρμόσουν το Σύνταγμα και τους Νόμους τους.

Η εφαρμογή των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου.

Οι κανόνες του Διεθνούς Δικαίου εφαρμόζονται υποχρεωτικά από το δικαστήριο εφόσον δεν αντιτίθενται σε εσωτερικό νόμο. Γενικώς, οι κανόνες Διεθνούς Δικαίου καθίστανται, σύμφωνα με το Σκαλτσα, υποχρεωτικοί δια τα κρατικά όργανα και τους ιδιώτες μόνο μετά: «Το σχηματισμό των εις εθνικόν δίκαιον. Τούτο ειδικώς ισχύει προκειμένου μερί των Διεθνών Συνθηκών, αι οποίαι κυρούμεναι και δημοσιευμέναι, αποτελούν νόμο του κράτους.»

Το άρθρο 2 παρ. 2 του ελληνικού συντάγματος το διευκρινίζει αυτό ξεκάθαρα. Σύμφωνα πάλι με το Ρούκουνα η διάταξη αυτή περιέχει δύο στοιχεία: Το πρώτο είναι η συμμόρφωση προς το Διεθνές Δίκαιο, που πρέπει να εξακολουθεί να είναι παράδοση για τη χώρα μας, και το δεύτερο είναι η πολιτική επιδίωξη για ειρήνη και δικαιοσύνη (στοιχεία που το ένα συμπληρώνει οπωσδήποτε το άλλο) μέσα από δυναμικές πρωτοβουλίες για ανάπτυξη φιλικών σχέσεων με τους άλλους λαούς και με τα άλλα κράτη. Τα όργανα του κράτους έχουν έτσι μια σαφή επιταγή στο πρώτο σκέλος της διατάξεως και μια προκαθορισμένη πολιτική ως προς το δεύτερο μέρος της διατάξεως. Σημειώνεται ότι η όλη δομή του άρθρου 2 παρ. 2 του Συντάγματος του 1975 ήταν κακή, αλλά και η διατύπωση δεν ήταν καλύτερη. Το 1986 η διατύπωση έγινε σαφέστερη και όταν το άρθρο 2 παρ. 2 αναφέρεται στις φιλικές σχέσεις «μεταξύ των λαών και των κρατών» εννοεί «μεταξύ των άλλων λαών και των άλλων κρατών».

Ας ακολουθήσουμε τη συνέχεια του σκεπτικού του Ρούκουνα: «Στο σημείο αυτό είναι αναγκαία μια βασική παρατήρηση: Το πνεύμα με το οποίο συντάχθηκαν οι διατάξεις του Συντάγματος του 1975 περί Διεθνούς Δικαίου αξίζει κάθε έπαινο και τοποθετεί τη χώρα μας ανάμεσα στις πιο προσαρμοσμένες (συνταγματικώς) στις σύγχρονες ανάγκες της διεθνούς ζωής. Η διατύπωση όμως των διατάξεων αυτών από φραστική, καθώς και από νομοτεχνική άποψη υπήρξε αδόκιμη, και έχει οδηγήσει σε άσκοπες παρερμηνείες. Και αυτό θα είχε αποφευχθεί αν λαμβάνονταν υπόψη από την Ε΄ Αναθεωρητική Βουλή μερικές παρατηρήσεις που έγιναν τότε από εμπειρογνώμονες του κλάδου. Αν δε, για να διευκρινίσει κανείς το κείμενο του Συντάγματος, αναζητήσει λύσεις στα πρακτικά των υποεπιτροπών, της επιτροπής της Ε΄ Ολομέλειας της Ε΄ Αναθεωρητικής Βουλής τότε είναι που θα δυσκολευθεί περισσότερο, γιατί αρκετοί από τους αγορητές δεν ήταν οικείοι με το Διεθνές Δίκαιο.» Σύμφωνα με τον ίδιο «Για το συμβατικό δίκαιο το Σύνταγμα απαιτεί για να εφαρμοστεί ένας κανόνας Διεθνούς Δικαίου να έχει κατισχύσει του νόμου, δηλαδή να έχει κυρωθεί διά νόμου.»

Υπάρχουν όμως και συνθήκες που δεν έχουν κυρωθεί με νόμο. Πρόκειται για συμφωνίες απλοποιημένης μορφής που δεν αποτελούν Διεθνείς Συνθήκες. Οι Συνθήκες αυτές εντάσσονται με διάταγμα ή απόφαση. Συνεπώς αυτές οι Συνθήκες σε περιπτώσεις συγκρούσεων με τον εσωτερικό νόμο δεν πρέπει να θεωρούνται ότι κατισχύουν του νόμου (Ρούκουνας).

Το Σύνταγμα του 1975 αναγνωρίζει πρωτεία μόνο υπέρ συνθηκών που έχουν κυρωθεί με τυπικό νόμο. Έτσι λοιπόν, ο εφαρμοστής δικαίου διαβάζει τον κανόνα αυτόν και τον αντιπαραβάλλει προς το εσωτερικό δίκαιο. Σε κάθε περίπτωση, και με αυτό θα κλείσουμε, θα πρέπει να επιδιώκεται αρμονία Διεθνούς και Εσωτερικού Δικαίου…

Η Ελλάδα και η νέα Γιάλτα. Αλέξης Παπαχελάς

Πριν από 80 χρόνια, η γεωπολιτική μοίρα της χώρας σφραγίστηκε πάνω σε ένα κομμάτι χαρτί που έδωσε στους ομοτράπεζούς του ο Ουίνστον Τσώρτσιλ. Σήμερα έχει κανείς την αίσθηση πως ο πλανήτης θα ξαναμοιραστεί. Οχι ακριβώς όπως έγινε στη Γιάλτα το 1945. Γιατί ούτε η Ελλάδα είναι η διχασμένη, ρημαγμένη χώρα του τέλους του πολέμου. Αλλά και γιατί ο πλανήτης είναι πολύ πιο άναρχος και δεν είναι καθαρό ούτε ποιος είναι ο νικητής και ποιος ο ηττημένος, ούτε επίσης ποιοι θα καθίσουν στο τελικό τραπέζι, όπου θα χαραχτούν οι νέες σφαίρες επιρροής.

Αφήστε επίσης που με τον Τραμπ και τον Πούτιν στο τραπέζι, δεν ξέρεις πού μπορείς να καταλήξεις. Ο μεν Τραμπ μπορεί εύκολα να σε ανταλλάξει με κάτι που δεν μπορείς καν να φανταστείς, ο δε Πούτιν παίζει αριστοτεχνικά το παιχνίδι χωρίς να ανοίγει ποτέ τα χαρτιά του.

Η Ελλάδα έχει τα τελευταία 60 χρόνια δύο μεγάλες αγωνίες: Η πρώτη είναι να κινείται πάνω σε σταθερές ράγες, που την προφυλάσσουν από περιπέτειες και εκτροπές, διασφαλίζοντας τον συνεχή εκσυγχρονισμό της. Αυτό μας διασφάλισε η Ε.Ε. Η δεύτερη αγωνία ήταν και παραμένει η Τουρκία. Γι’ αυτό το ζήτημα είχαμε εναποθέσει τις ελπίδες μας στις σχέσεις με τις ΗΠΑ. Θεωρούσαμε ότι σε οριακές στιγμές η Ουάσιγκτον θα παρενέβαινε για να αποτρέψει έναν πόλεμο στο Αιγαίο ή στην Κύπρο. Κυρίως, γιατί δεν θα ήθελε να διαταραχθεί η συνοχή της δυτικής συμμαχίας. Οπως λέει συχνά ένας βετεράνος και έμπειρος διπλωμάτης, «εμείς παριστάναμε ότι θα στεκόμασταν στο πλευρό των ΗΠΑ σε έναν γενικευμένο πόλεμο και εκείνοι ότι μας παρείχαν εγγυήσεις ασφαλείας».

Τώρα, όμως, έχουμε περάσει από την εποχή των ασφαλών υποθέσεων και της διπλωματικής υποκρισίας στον απολύτως στεγνό κόσμο της συναλλαγής. Εκείνο το παλιό κλισέ κάθε Ελληνα πολιτικού όταν απευθυνόταν σε Αμερικανό συνομιλητή του, ότι «η Ελλάδα είναι το λίκνο της Δημοκρατίας», ελάχιστους αφορά και μοιάζει γραφικό όταν βλέπεις πώς συμπεριφέρεται ο Τραμπ στον Καναδά, τη χώρα με την οποία οι ΗΠΑ διατηρούν τις πιο στενές σχέσεις.

Είμαστε πια σε έναν κόσμο όπου η ερώτηση, πριν συμμετάσχεις στο μοίρασμα της τράπουλας, είναι «και εσύ τι φέρνεις στο τραπέζι;». «Εχεις στρατό; Μάλιστα. Είσαι διατεθειμένος να ρισκάρεις να τον στείλεις σε μια επικίνδυνη αποστολή για λογαριασμό των συμμάχων σου;», «Εχεις φυσικούς πόρους, έλα να κάνουμε ένα ντιλ», «Διαθέτεις σοβαρή πολεμική βιομηχανία; Εχεις να προσφέρεις καινοτομία ή παραγωγή οπλικών συστημάτων;».

Δυστυχώς, έχουμε αποδυναμώσει μόνοι μας κάποια από τα χαρτιά μας. Ο εγχώριος λαϊκισμός και η διαχρονική φαυλότητα και ανεπάρκεια του πολιτικού μας συστήματος διέβρωσαν την απαραίτητη κουλτούρα ασφαλείας. Στα λόγια «είμαστε Ισραήλ», στην πράξη ό,τι να ‘ναι σε κρίσιμους τομείς. Εχουμε πάντως αποδειχθεί καλοί στο να παίζουμε τα γεωπολιτικά χαρτιά μας από τον Μαυροκορδάτο έως τις μέρες μας. Με λίγη ευρηματικότητα και επιμονή, θα βρούμε το ασφαλές γεωπολιτικό μονοπάτι. Αρκεί να σοβαρευτούμε, ενωμένοι αν γίνεται… Γιατί το πιο βασικό σε αυτό το άναρχο και επικίνδυνο σκηνικό είναι να μπορείς –στα δύσκολα– να βασιστείς στις δικές σου δυνάμεις.

Το έμαθε το μάθημα η Ουκρανία, που κινδυνεύει να μην καθίσει στο μεγάλο τραπέζι που αφορά το δικό της μέλλον και η οποία είδε τις γεωπολιτικές βεβαιότητες και προσδοκίες της να καταρρέουν σε λίγες ώρες.

Πηγή: Καθημερινή

Επίσκεψη του Δημοτικού Σχολείου Κερδυλλίων Σερρών στην Αρχαία Άργιλο.

11 Ιουν 2018.

Το Δημοτικό Σχολείο των Μαρτυρικών Κερδυλλίων Σερρών - Δήμου Αμφίπολης Σερρών στην Αρχαία Άργιλο.

Οι Μαθητές και οι Δάσκαλοι του Δημοτικού Σχολείου Μαρτυρικών Κερδυλλίων Σερρών επισκέφθηκαν την Αρχαία Άργιλο -λίγο έξω από τα Νέα Κερδύλλια. Εκεί τους περίμενε - τους υποδέχτηκε και τους ξενάγησε με πολύ χαρά ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μόντρεαλ και Υπεύθυνος των ανασκαφών της Αρχαίας Αργίλου κ. Jacques Y. Perreault Η Αρχαία Άργιλος μας εξήγησε ο καθηγητής κ. Jacques Y. Perreault ήταν μία από τις τέσσερις αποικίες της Άνδρου στο Βόρειο Αιγαίο -οι υπόλοιπες τρεις βρίσκονταν στη Χαλκιδική (Σάνη της Ακτής, Στάγειρα, Ακανθος). Οι Έλληνες άποικοι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή στα μέσα του 7ου π.Χ. αιώνα (654 π.Χ.), με σκοπό την εκμετάλλευση του μεταλλευτικού και γεωργικού πλούτου. Για περίπου εβδομήντα χρόνια, οι Ανδριώτες έζησαν μαζί με τον ντόπιο θρακικό πληθυσμό -συμβίωση που επιβεβαιώνουν τα πασσαλόπηκτα σπίτια που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη και τα κατάλοιπα της λεγόμενης θρακομακεδονικής κεραμικής. Η ακμή της συνεχίστηκε ώς την ίδρυση της Αμφίπολης (αποικία που ίδρυσαν οι Αθηναίοι το 437 π.Χ.). Η πόλη καταστράφηκε από το πέρασμα της στρατιάς του Φιλίππου το 357 π.Χ. και ο έλεγχος της περιοχής πέρασε σ' έναν από τους Μακεδόνες εταίρους του Φιλίππου του Β' και δεν κατοικήθηκε πλέον παρά μόνο στην Ακρόπολη. Στο τέλος της ξενάγησης ο καθηγητής κ. Jacques Y. Perreault πρόσφερε σ' όλα τα παιδιά και τους δασκάλους πορτοκαλάδα . Ευχαριστούμε Θερμά τον καθηγητή κ. Jacques Y. Perreault και τους φοιτητές του για την ξενάγηση και την φιλοξενία !

Οι Σκιρίτες...

Κι ὅμως ! Οἱ πιὸ σκληροὶ τῆς περίφημης Σπαρτιατικῆς Φάλαγγας ἦταν... Ἀρκάδες ...

Ναὶ καλὰ τ'ακούσατε ! Υπῆρχαν μαχητὲς ποὺ ἦταν ὑπέρτεροι, ὡς αὐτόνομες μονάδες, ἀπὸ τοὺς Σπαρτιᾶτες. Αὐτὸ ποὺ εἶναι λιγότερο γνωστὸ εἶναι ὅτι στὴ σύνθεση τῆς φάλαγγας τῶν Σπαρτιατῶν συμπεριλαμβάνονταν κάποιοι ξεχωριστοὶ πολεμιστές, τῶν ὁποίων οἱ μαχητικὲς ἱκανότητες καὶ τὰ στρατιωτικὰ προσόντα ξεπερνοῦσαν ἀκόμη καὶ αὐτὰ τοῦ Λακεδαιμόνιου πολεμιστῆ.

Οὐσιαστικὰ ἦταν ἡ ἐπίλεκτη ὁμάδα τῆς Φάλαγγας, κάτι σὰν ἡ «Δύναμη Δέλτα» αὐτῆς, ἡ ὁποία ἀποτελοῦνταν ἀπὸ ὀρεσίβια φυλῶν Ἀρκάδων, ποὺ κατοικοῦσαν στὴν ἀρχαία Σκιρίτιδα τῆς νότιας Ἀρκαδίας. Ἡ Σκιρίτιδα ὑπαγόταν στὴν Σπάρτη, οἱ πολῖτες της ὅμως εἶχαν διατηρήσει ἀρκετὲς ἀπὸ τὶς ἐλευθερίες τους. Ἐπρόκειτο γιὰ μιὰ ὀρεινή, δύσβατη καὶ ἀφιλόξενη περιοχή, στὰ βόρεια τῆς Λακωνίας, ἀνάμεσα στοὺς ποταμοὺς Οἰνούντα καὶ Εὐρώτα. Ἡ στρατηγικὴ θέση της Σκιρίτιδας ἦταν καμβικὴ γιὰ τὴν ἄμυνα καὶ τὴν ἀσφάλεια τῆς Λακεδαίμονος ὁδήγησε στὴν ἀπὸ νωρὶς ἐνσωμάτωσή της στὸ κράτος τῆς Σπάρτης. Ἀπὸ τὴ στενωπό της Σκιρίτιδας διέρχετο ἡ ἀμαξιτὴ ὁδὸς ποὺ συνέδεε, μέσῳ Τεγέας, τὸ Ἄργος μὲ τὴ Σπάρτη καὶ χάρη στοὺς Σκιρίτες πολεμιστὲς ἀσφάλισε τὰ βόρεια σύνορά της ἀπὸ τοὺς ἐχθρούς της, Ἀρκάδες καὶ Ἀργείους.

Ὅταν ἡ περιοχὴ προσαρτήθηκε, δόθηκε στοὺς κατοίκους της ἡ ἰδιότητα τοῦ «περίοικου», δηλαδὴ τοῦ ἐλεύθερου πολίτη χωρὶς πολιτικὰ δικαιώματα. Οἱ περίοικοι ἦταν κατὰ βάση οἱ κάτοικοι τῶν λακωνικῶν περιχώρων καὶ δὲν λάμβαναν στρατιωτικὴ ἐκπαίδευση τοῦ ἐπιπέδου ἑνὸς πολίτη τῆς Σπάρτης. Ἀσχολοῦνταν μὲ τὴ γεωργία, τὴν κτηνοτροφία καὶ τὴν ξυλουργία. Δὲν μετεῖχαν στὰ κοινὰ καὶ οἰκονομικὰ καὶ βρίσκονταν ὑπὸ τὴν αὐστηρὴ κηδεμονία τῶν Σπαρτιατῶν. Ὡστόσο οἱ Σκιρίτες ἦταν πολὺ σκληροὶ ἄνθρωποι, μὲ ἀξιομνημόνευτη ἀνδρεία καὶ ἀποστροφὴ στήν... ὑποδούλωση. Ποιῶντας ἔξυπνα οἱ Σπαρτιᾶτες, τοὺς ἔκαναν συμμάχους τους, καλῶντας τοὺς ἐπανδρώσουν τὴ σπαρτιατικὴ φάλαγγα. Σύμφωνα μὲ τὸν Διόδωρο τὸν Σικελιώτη, ἦταν ἄντρες μὲ σπάνια δύναμη καὶ ἀντοχή, ἱκανοὶ νὰ φέρουν εἰς πέρας τις πιὸ ἀπαιτητικὲς ἀποστολές.

Παρ' ὅλο ποὺ οἱ κάτοικοί της ἦταν Ἀρκάδες στὴν καταγωγή, ἡ ὀρεινὴ αὐτὴ περιοχὴ ταυτίστηκε ἀπολύτως, πολιτικὰ καὶ στρατιωτικά, μὲ τὴ Σπάρτη, ἀναλαμβάνοντας ρόλο «φρουροῦ» της.

Ἡ μοῖρα των Σκιριτῶν ὀνομαζόταν ἀρχικὰ «Σκιρίτης Λόχος» καὶ θεωρούταν ἡ «ἐλὶτ» τῆς σπαρτιατικῆς φάλαγγας. Σύμβολο τοὺς ἦταν ἕνα ἄσπρο γεράκι σὲ μαῦρο φόντο. Ἀποτελεῖτο ἀπὸ 600 ἄνδρες, ἐπιλεγμένους γιὰ τὴ σωματική τους δύναμη καὶ ἀντοχή. Ὁ Θουκυδίδης μας πληροφορεῖ ὅτι στὴ μάχη κατεῖχαν τὸ ἀριστερὸ πλευρὸ τῆς παράταξης, δίπλα στὸν Βασιλιᾶ, ἐνῷ τὸ δεξιὸ κατεῖχαν οἱ Σπαρτιᾶτες.

Σύμφωνα μὲ τὶς ἀναφορὲς τῶν ἱστορικῶν, ὅταν ἡ Σπαρτιατικὴ Φάλαγγα προέλαυνε πρὸς ἐμπλοκὴ μὲ τὸν ἐχθρό, οἱ Σκιρίτες ἦταν τὸ μοναδικὸ τμῆμα ποὺ κινεῖτο μπροστὰ ἀπὸ τὸ βασιλιᾶ. Ἐνεργοῦσαν ὡς ἐμπροσθοφυλακὴ καὶ ὁρισμένες φορὲς βρίσκονταν ἀκόμη πιὸ μπροστὰ καὶ ἀπὸ τοὺς ἔφιππους ἀνιχνευτές.

Τὶς νύχτες ἀναλάμβαναν ἐξ ὁλοκλήρου τὴ φύλαξη, ἦταν ὑπεύθυνοι γιὰ τὴν ἀνίχνευση τοῦ ἐδάφους καὶ στρατοπέδευαν σὲ σημεῖα ἀπὸ ὅπου μποροῦσαν νὰ διακρίνουν ἀπὸ μακριὰ τοὺς ἐχθροὺς καὶ τὶς κινήσεις τους.

Ἐκτὸς ἀπὸ ρόλο φρουρῶν, ἰχνηλατῶν καὶ εμπροσθοφυλακῆς, εἶχαν καὶ αὐτὸν τοῦ «προσκόπου» στὸ σπαρτιατικὸ στρατό. Στὴν ἀρχαιότητα οἱ πρόσκοποι ἦταν στρατιωτικὰ τμήματα ποὺ ἀναλάμβαναν δύσκολες ἀποστολές, κάτι σὰν τὶς σημερινὲς εἰδικὲς δυνάμεις. Ἕνα χαρακτηριστικὸ ποὺ τοὺς προσομοιάζει μὲ τοὺς σύγχρονους καταδρομεῖς εἶναι ὅτι στὶς νυχτερινὲς καταδρομικὲς ἐπιχειρήσεις ἔβαφαν τὸ πρόσωπο καὶ τὸ σῶμα τους μαῦρο, μὲ σκόνη ἀπὸ κάρβουνο γιὰ ἀπόκρυψη-παραλλαγή.

Ἂν καὶ ἐλάχιστα πράγματα ἔχουν σωθεῖ γιὰ τὴ δράση τους, γνωρίζουμε ὅτι ἡ σημαντικότερη καταδρομικὴ ἐπιχείρηση ἑνὸς ἀποσπάσματος Σκιριτῶν ἔλαβε χώρα κατὰ τὴ μάχη τῶν Θερμοπυλῶν καὶ εἶχε ὡς στόχο τὴ δολοφονία τοῦ ἴδιου του Ξέρξη!

Καὶ θὰ τὸ εἶχαν πιθανότατα καταφέρει, ἀλλάζοντας τὸν ροῦ τῆς Ἱστορίας, ἂν ἦταν λίγο πιό... τυχεροί. Σύμφωνα μὲ τὸν Διόδωρο τὸν Σικελιώτη, ἡ μικρὴ ὁμάδα ἀνδρῶν κατάφερε νὰ τρυπώσει στὸ ἀντίπαλο στρατόπεδο καὶ νὰ φτάσει ἕως τὴ σκηνὴ τοῦ Πέρση βασιλιᾶ, τὸν ὁποῖο ὡστόσο δὲν βρῆκε μέσα. Ἐντὸς τῆς βασιλικῆς σκηνῆς ἦταν δύο ἀδελφοί του Ξέρξη, οἱ στρατηγοὶ Ἀβροκόμης καὶ Ὑπεράνθης, οἱ ὁποῖοι καὶ δολοφονήθηκαν ἀπὸ τοὺς Σκιρίτες. Τὸ ἀπόσπασμα ἐξοντώθηκε τελικὰ ἀπὸ τὴ δύναμη τῶν ἐπίλεκτων Περσῶν «Ἀθανάτων», ὅταν ἀργότερα ἔγινε ἀντιληπτό, ὡστόσο τὸ ἠθικὸ πλῆγμα ποὺ εἶχε προκαλέσει στὸν ἐχθρὸ ἦταν βαρύτατο.

Σύμφωνα μὲ μιὰ ἄλλη πηγὴ δέ, ὁ διοικητὴς τῆς μοίρας των Σκιρίτων ἦταν αὐτὸς ποὺ σκότωσε τὸν ἀρχιστράτηγο τῶν Περσῶν, Μαρδόνιο κατὰ τὴ μάχη τῶν Πλαταιῶν.

Οἱ μεγαλύτεροι οἰκισμοὶ τῆς Σκιρίτιδας ἦταν τὸ Οἷον καὶ οἱ Καρυές, ὁ τόπος καταγωγῆς τῶν διάσημων Καρυάτιδων. Τὸ Οἷον ὀνομάζεται σήμερα Κερασιά, ἐνῷ ἡ περιοχὴ τῆς ἀρχαίας Σκιρίτιδας ἐντάσσεται στὸ δῆμο Τρίπολης. Στὴν ἀπογραφὴ τοῦ 2001 εἶχε 1.600 κατοίκους. Στὴν ἱστορικὴ ἀπογραφὴ ὅμως τῆς Ἑλλάδας κατέχει σαφῶς μεγαλύτερη... ἔκταση ἀπὸ τὴν ἐδαφικὴ καὶ πληθυσμιακή της.

Πηγή https://www.ethnos.gr/history/article/144294/skirithsloxosoieidikesdynameisthssparthspoyphgannaallaxoynthnistoriatonthermopylon

'' Ἐπιμένουμε νὰ προβάλουμε παλιότερες ἀναπαραστάσεις ποὺ δημιουργοῦνταν ἀπὸ καλλιτέχνες σὰν αὐτὴ τοῦ Mariusz Kozik πρίν τὴν ἔξαρση τῆς ΑΙ τεχνητῆς νοημοσύνης γιὰ τὸν λόγο πὼς δὲν βρίθουν ἱστορικῶν ἀνακριβειῶν καὶ ὑπερβολῶν. Βλέπεις πλέον ἀναπαραστάσεις Σπαρτιατῶν ποὺ παρ' ὅτι εἶναι ἐντυπωσιακὲς βρίθουν ὅμως ἀπὸ ἀναχρονισμοὺς καὶ αὐθαίρετες προσθῆκες, ὅπως ὀμφαλόσχημες ἀσπίδες, ξίφη τύπου ἐξκάλιμπερ, κράνη Ρωμαίων λεγεωνάριων καὶ κανένα ἔμβλημα ἢ ἐπίσημο ποὺ νὰ παραπέμπει σὲ Λακεδαιμονιακὸ σύμβολο. ''

Ο Αλέξανδρος υποτάσσει τους Γέτες. Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος.

Η πατρίδα των Γετών ήταν η Άνω του Ίστρου (κατοικούσαν βόρεια του Δούναβη) περιοχή. Ζούσαν από τα Καρπάθια ως τα παράλια της Μαύρης Θάλασσας, στη σημερινή νοτιοανατολική Ρουμανία. Αρκετοί όμως ζούσαν και κάτω από το Δούναβη.

Οι Γέτες ήταν αποκομμένοι από τους υπόλοιπους Θράκες, αναμιγνύονταν με Σκύθες, διέφεραν όμως από αυτούς. Είχαν πολλές επαφές με φυλές από τη βόρειας Ευρώπη (βόρεια συνόρευαν με τα γερμανό-γοτθικά φύλλα) και τις ασιατικές Στέπες. Ο πολιτισμός τους ονομάστηκε και ¨Πολιτισμός του Ξύλου¨. Γέτες και Ίστρος είναι Δάκες και Δούναβης για τους Ρωμαίους. Η χώρα είναι γνωστή και ως Δακία (όπως την ονόμασαν οι Ρωμαίοι). Ζούσαν την απόλυτη νομαδική ζωή από τη μία στην άλλη όχθη του Δούναβη.

Κύπελλο με πουλιά και ζώα, θρακο-γετικό, 4ος αιώνας π.Χ., από ασήμι, ύψος: 18.7 cm, Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης (Νέα Υόρκη)

Κυκλοφορεί ένας γετικός μύθος που μάλλον φτιάχτηκε από Έλληνες για τη μυθική χώρα των Γετων στον Ιερό Ίστρο. Στη χώρα τους, στη νήσο Λεύκη (φανταστική χώρα), στα παράλια του Πόντου, η Θέτιδα μετέφερε τον Αχιλλέα μετά το θάνατο του για να κατοικήσει αιώνια.

Ο θρακικός Τύμβος του Σβεστάρι, 3ος αιώνας π.Χ.

Ο Ηρόδοτος μας λέει ότι ο θεός Άρης γεννήθηκε στη χώρα των Γετών. Οι Γέτες σύμφωνα με τον Ηρόδοτο πίστευαν στη αθανασία της Ψυχής. Λάτρευαν το νομοθέτη τους το Ζαλμόζη, τον οποίον είχαν θεοποιήσει. Ο Ζαλμόζης ήταν δούλος του Πυθαγόρα του γιου του Μνήσαρχου από τη Σάμο. Κέρδισε την ελευθερία του, μάζεψε πολλά πλούτη και γύρισε στην πατρίδα του. Προσέλκυσε την προσοχή του λαού και με τις μαντείες του έπεισε το βασιλιά να μοιραστεί την εξουσία μ΄ αυτόν.

Η συνάντηση με το στόλο

Μετά τη επικράτηση επί των Τριβαλλών ο Αλέξανδρος έφτασε στο Δούναβη. Εκεί τον περίμενε ο στόλος.

Ο στόλος, ο οποίος αποτελούνταν από μόλις πέντε μακεδονικά πολεμικά σκάφη είχε αποπλεύσει από το Βυζάντιο (ήταν πλέον συμμαχική πόλη). Η συνάντηση στόλου και στρατού έγινε με ακρίβεια. Ο Αλέξανδρος είναι βέβαιο ότι είχε ακριβείς γεωγραφικές γνώσεις. Τους συνάντησε στη θέση που τους είχε ορίσει από πριν, την καταλληλότερη στιγμή.

Διακόσμηση θρακικού τάφου

Ο Αλέξανδρος πρέπει να πούμε ότι δε διέθετε εμπειρίες ναυτοσύνης και ότι συνήθιζε να χρησιμοποιεί το στόλο υποστηρικτικά. Η αξιοποίηση της θάλασσας γινόταν συνήθως για μεταφορά εφοδίων. Οι πόλεις προσέφεραν μεταφορικές διευκολύνσεις έχοντας καλά οργανωμένα δίκτυα με πλοία και λιμάνια.

Απόπειρα απόβασης στην Πεύκη

Άμεσα ο Αλέξανδρος γέμισε τα πλοία με τοξότες και κινήθηκε προς την Πεύκη (το νησάκι στις εκβολές του Δούναβη, το οποίο ήταν γεμάτο πρόσφυγες). Εκεί διαπίστωσε ότι το εγχείρημα της απόβασης θα ήταν δύσκολο. Η μικρή αριθμητική δύναμη του αποβατικού αποσπάσματος, ο μικρός αριθμός αποβατικών πλοίων, τα ορμητικά νερά (ισχυρό ρεύμα του ποταμού) και οι απόκρημνες όχθες ήταν τα βασικά προβλήματα.

Θράκας πολεμιστής.

Ο Αλέξανδρος εκτίμησε την κατάσταση και συνυπολογίζοντας και τη σθεναρή αντίσταση που θα συναντούσε εγκατέλειψε την προσπάθεια. Έτσι λοιπόν απέσυρε τα πλοία. Το μακεδονικό απόσπασμα γύρισε άπρακτο στη βάση του.

Ο γιος του Φιλίππου όμως ήθελε να ξεκαθαρίσει μια και καλή την κατάσταση στο Δούναβη. Αποφάσισε να κάνει κάτι το οποίο δεν είχε τολμήσει ούτε ο πατέρας του. Θα περνούσε με κάθε τρόπο το Δούναβη και θα αναμετρούταν στα ίσια με τους Γέτες!

Η διέλευση του Δούναβη.

Οι Γέτες είχαν εμφανιστεί ως τεράστια ορδή απέναντι από το Δούναβη. Μάζεψαν 4.000 ιππείς και διπλάσιους ή τριπλάσιους πεζούς.

Αντικειμενικός σκοπός του Αλεξάνδρου δεν ήταν φυσικά η επέκταση της μακεδονικής κυριαρχίας βόρεια του Δούναβη. Ο στόχος του ήταν να θεμελιώσει την κυριαρχία του στη Θράκη (σημερινή Βουλγαρία). Ήθελε να δημιουργήσει έναν απλοϊκό μύθο στα μάτια των βόρεια του Δούναβη βαρβάρων, όχι μόνο απλά να νικήσει αλλά να μην τον ξαναενοχλήσουν!

Ήταν ακόμη Μάιος του 335 π.Χ. Ο Αλέξανδρος διέταξε να μαζέψουν όλα τα μονόξυλα που χρησιμοποιούσαν οι ψαράδες τα οποία ήταν άφθονα στην περιοχή. Έκοψαν επίσης και πολλούς κορμούς δέντρων μετατρέποντας τους σε αυτοσχέδια πλοιάρια, Διέταξε επίσης να μετατρέψουν τα δέρματα (διφθέρες) που χρησιμοποιούσαν οι στρατιώτες για αντίσκηνα σε πλωτά βοηθήματα. Οι στρατιώτες θα τα γέμιζαν με ξερό χόρτο και θα τα έραβαν προσεκτικά (κάτι τέτοιο έγινε και στον Ευφράτη). Επίταξε από τους ντόπιους, επίσης και όποιο διαθέσιμο πλοίο βρήκε.

Ο Δούναβης.

Ο στρατός υπάκουε πρόθυμα σε ότι του ζητούσε. Ο Αλέξανδρος έδειχνε ότι από στρατιωτικής πλευράς τα είχε όλα. Ήταν βάναυσος και πολεμούσε για τη δόξα. Θα ήταν μεγαλόψυχος σε όσους παραδίδονταν και σκληρός σε όσους αντιστέκονταν. Αν δεν ήταν αδίστακτος δε θα επιτύγχανε αυτήν την κατάκτηση. Από τον πατέρα του, ο Αλέξανδρος, θα κληρονομούσε τη στρατηγική. Το φάντασμα του πατέρα του όμως θα τον αναγκάζει να θέλει να κάνει πάντα πράξεις μεγαλύτερες από εκείνον. Μια από αυτές θα ήταν και η διέλευση του Δούναβη την οποία δεν είχε επιχειρήσει ποτέ ο Φίλιππος.

Ο ίδιος ο Αλέξανδρος θα ηγούνταν αυτού του πρωτόγνωρου στόλου. Οι Γέτες σε καμία περίπτωση δεν περίμεναν να περάσει ένα τόσο μεγάλο ποτάμι χωρίς να το γεφυρώσει. Πράγματι, 4.000 πεζοί και 1.500 ιππείς πέρασαν μυστικά υπό την κάλυψη της νύχτας το Δούναβη. Η όλη επιχείρηση έγινε αθόρυβα και διήρκεσε ως την αυγή.

Αφού πέρασαν απέναντι οι Μακεδόνες κρύφτηκαν μέσα στα σπαρτά (ψηλά σιτάρια).

Η συντριβή των Γετών.

Ο Αλέξανδρος την αυγή διέταξε τους στρατιώτες του να χωρίζουν τα σπαρτά με τα δόρατα (οι πεζοί) και το ιππικό να ακολουθεί. Μόλις έφτασαν σε ανοιχτοσιά έφερε το ιππικό δεξιά του πεζικού.

Ύστερα διέταξε το Νικάνορα να προχωρήσει με το ιππικό σε σχηματισμό τετραγώνου (η αριστερή του πλευρά θα προστατευόταν από τον ποταμό). Κάτι τέτοιο γινόταν όταν το πεζικό αντιμετώπιζε μια ανώτερη δύναμη ιππικού. Σοφή ενέργεια για την περίσταση, καθώς Γέτες και Σκύθες (είχαν προστρέξει να βοηθήσουν τους Γέτες) υπερτερούσαν 2 προς 1.

Ο Αλέξανδρος ήταν σίγουρος ότι ο αντίπαλος δε θα υποπτευόταν ότι ένας στρατός θα περνούσε το Δούναβη σε μία μόνο νύχτα…

Οι στρατιώτες διέσχισαν αθόρυβα τα σπαρτά. Βγήκαν σε ανοιχτό μέρος και συντάχθηκαν σε παράταξη μάχης. Κατόπιν αιφνιδίασαν τους στρατοπεδευμένους Γέτες πιάνοντας τους ανυποψίαστους. Οι Ίλες του ιππικού επιτέθηκαν στους Γέτες σε σχήμα σφήνας. Μπροστά στην ορμή των Μακεδόνων ο στρατός των Γετών διασπάστηκε και υποχώρησε στην οχυρωμένη βάση του που απείχε 5 χιλιόμετρα από το ποτάμι.

Ο Αλέξανδρος προχώρησε στο ανοιχτό έδαφος (μην τυχόν και πέσει σε κάποια ενέδρα) προς την πόλη. Οι Γέτες δεν είχαν καθόλου χρόνο να ανασυντάξουν τις μονάδες τους.

Οι νομάδες, αφού τους επιτέθηκε ο Αλέξανδρος κατέφυγαν στην πόλη (30 στάδια από το Δούναβη). Ο Αλέξανδρος τους ακολούθησε. Μόλις οι Γέτες είδαν από την πόλη τη φάλαγγα και τους ιππείς του Αλεξάνδρου να πλησιάζουν, εγκατέλειψαν την πόλη ανεβάζοντας στα άλογα τα γυναικόπαιδα και παίρνοντας μαζί τους ότι μπορούσαν. Τράπηκαν σε φυγή προς τη στέπα.

Ο Αλέξανδρος είχε ήδη καταλάβει ότι τα τείχη της πόλης δεν ήταν τόσο ανθεκτικά. Επιτέθηκε και κατέλαβε εύκολα την πόλη. Ύστερα την κατέσκαψε. Τα όσα λάφυρα είχαν αφήσει στην πόλη οι Γέτες τα μάζεψε και τα μετέφερε στην άλλη όχθη του Δούναβη, στις συμμαχικές ελληνικές πόλεις. Τα παρέδωσε στο Μελέαγρο και το Φιλώτα και από κει μεταφέρθηκαν στη Μακεδονία.

Αποτίμηση

Η επιχείρηση στο Δούναβη ήταν ένα μικρό επεισόδιο, όμως από ηθικής άποψης οι συνέπειες υπήρξαν εκθαμβωτικές: Ο Αλέξανδρος έπεισε ότι μπορούσε να διέλθει το μεγαλύτερο ποταμό μέσα σε μια νύχτα χωρίς να το γεφυρώσει.

Επρόκειτο για το βόρειο τέρμα των επιχειρήσεων. Ο νέος βασιλιάς ανταπεξήλθε χωρίς να χάσει κανέναν στρατιώτη.

Ο Αλέξανδρος ήθελε να αγγίξει το άγνωστο. Τον έπιασε μια επιθυμία, ένας πόθος να περάσει απέναντι. Πόθος για το άγνωστο και να επιχειρεί δύσκολα πράγματα. Έπρεπε να επιδράμει, να τους νικήσει και να τους εξαναγκάσει να συμμαχήσουν μαζί του. Όσο σκεφτόταν πως θα επιτεθεί οι Γέτες μάζευαν στρατό για να τον αντιμετωπίσουν.

O απόηχος της νίκης έφτασε μέχρι τους Κέλτες της Αδριατικής. Για τον επόμενο μισό αιώνα τα κελτικά φύλα δε θα απασχολήσουν τον ελλαδικό χώρο. (Συνήθιζαν να λεηλατούν κάθε τρεις και λίγο)

Στην όχθη του ποταμού πραγματοποίησε θυσίες στο Δία Σωτήρα που δεν τον εμπόδισε να το διαβεί. Κατόπιν αυθημερόν οδήγησε πίσω σώους τους στρατιώτες του στο δικό του στρατόπεδο, (Αρριανός 1.4. 1-5)

Η επόμενη μέρα.

Η συγκρότηση του βορείου συνόρου στο Δούναβη είχε επιτευχθεί. Μόνο έτσι θα υπήρχε πια πλήρη ασφάλεια στο Βορρά.

Ο Αλέξανδρος τοποθέτησε τον ευνοούμενο του στρατηγό, Αλέξανδρο του Αέροπου ηγεμόνα στη Θράκη. Τον ονόμασε Στρατηγό της Θράκης. Αποστολή του θα ήταν η διοίκηση της Θράκης και η συντήρηση ενός μόνιμου στρατού που θα τροφοδοτούσε σε εφεδρείες τον Αλέξανδρο στην Ανατολή. Πράγματι, η Θράκη με τη βοήθεια των πόλεων που είχαν ιδρύσει ο Φίλιππος και ο Αλέξανδρος τροφοδότησαν σε ενισχύσεις με αριθμούς μεγαλύτερους απ’ ότι η Μακεδονία.

Μόλις έγιναν γνωστά τα κατορθώματα του στη Θράκη άρχισαν να έρχονται όλοι να τον συναντήσουν: Αβασίλευτοι Θράκες, Τριβαλλοί του Σύρμου (οι Τριβαλλοί τον θεώρησαν αήττητο, έστειλαν πρεσβεία να τον συναντήσουν και να επιδιώξουν την ειρήνη του βασιλιά, ο Αλέξανδρος τους ήθελε αντίπαλο δέος εναντίων των Θρακών όσο θα έλειπε στην Ανατολή, είχε επίσης σκοπό να τους χρησιμοποιήσει στην Ανατολή), Γαλάτες που ζούσαν στις ακτές της Αδριατικής. Τους τελευταίους ο Αλέξανδρος τους ονόμασε καυχησιάρηδες. μεγαλαυχούς επειδή δε φοβόταν αυτούς αλλά μην πέσει ο ουρανός στο κεφάλι τους! Τον είδαν και πρέσβεις των Κελτών που ζούσαν στον Ιόνιο Κόλπο στο Μύχο της Αδριατικής.

Ο Αλέξανδρος θα τους άφηνε να ρυθμίζουν τις υποθέσεις τους μόνοι τους απαιτώντας μόνο φόρο υποτελείας (όπως ο Φίλιππος). Συμμάχησε με Τριβάλλους και Θράκες ενόψει και κοινού κινδύνου από το Βορρά (Γέτες, Σκύθες). Ενίσχυσε επίσης τις πόλεις που είχε ιδρύσει ο Φίλιππος με πληθυσμό. Ήταν τυπικές μακεδονικές πόλεις και όχι πόλεις-κράτη. Δεν ήταν ανεξάρτητες και δεν είχαν μόνο ελεύθερους πολίτες. Διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στη διάδοση του μακεδονικού πολιτισμού, των ελληνικών ιδεών και του εμπορίου.

Η σημαντικότερη περιοχή που τέθηκε υπό έλεγχο, ήταν η κοιλάδα του Άνω Νέστου. Επρόκειτο για σημαντικό οικονομικό κέντρο, καθώς από κει ξεκινούσαν οι δρόμοι προς την κοιλάδα του Στρυμόνα, τη Σόφια και προς τα κάτω την κοιλάδα του Έβρου, εκεί ήταν και οι ελληνικές πόλεις του Εύξεινου Πόντου. Η κεντρική Θράκη μέσω αυτών των δρόμων έγινε πηγή εφοδίων για το ξεκίνημα των της εκστρατείες εναντίων των Περσών.

Ο στρατός

Ο στρατός απέκτησε μια σπουδαία εμπειρία και μεγάλη ικανότητα επί του πεδίου της μάχης.

Εξασκήθηκε στην τέχνη της πολιορκίας των φρουρίων, στους γρήγορους ελιγμούς, στην αξιοποίηση του εδάφους, στην αντιμετώπιση υπέρτερων δυνάμεων.

Η όλη εκστρατεία ήταν ένα επιτυχημένο πείραμα καθώς εντάχθηκαν άριστα τα ένοπλα τμήματα στον ελληνομακεδονικό στρατό, όπως έδειξαν οι μετέπειτα επιχειρήσεις στην Ασία. Οι Θράκες που συνέδραμαν ήταν λίγοι περισσότεροι από τους υπόλοιπους Έλληνες και οι Μακεδόνες θα τους εμπιστευόταν στην πρώτη γραμμή.

Ευημερία

Οι πόλεμοι του Αλεξάνδρου και του Φιλίππου είχαν εποικοδομητικό σκοπό. Σκοπός τους ήταν να συμβάλουν στην ειρήνη και στην ευημερία της περιοχής. Το πέτυχαν σε μεγάλο βαθμό.

Ο Αλέξανδρος συγκέντρωσε πληθυσμούς σε πόλεις. Οι ελληνικές πόλεις-κράτη προϋπήρχαν ανατολικά του Νέστου, στις ακτές τις Μαύρης θάλασσας και στις νότιες εκβολές του Δούναβη. Οι πόλεις αυτές είχαν τη δική τους παράδοση ανεξαρτησίας.

Το εμπόριο των βαλκανικών λαών θα επεκτεινόταν βαθιά μέσα στην κεντρική Ευρώπη. Αυτό θα το μαρτυρούν τα νομίσματα με τις κεφαλές του Αλεξάνδρου και του Φιλίππου που βρέθηκαν εκεί. Για πρώτη φορά, επίσης, ήταν εφικτή η ειρηνική συνύπαρξη των βαλκανικών λαών. Αναμίχθηκαν ιδέες, αρχές και πολιτισμοί κυριάρχησαν φυσικά τα στοιχεία των ελληνομακεδόνων)

Επίσημη γλώσσα έγινε η ελληνική. Οι Θράκες θα έδιναν πλέον με ενθουσιασμό ελληνικά ονόματα στα παιδιά τους αλλά και σε πόλεις και χωριά. Στην καλύτερη επικοινωνία συνέβαλλαν και οι δρόμοι που κατασκευάστηκαν στην Ιλλυρία και τη Θράκη. Από την εποχή του Αρχέλαου υπήρχε παράδοση σε βασιλικούς δρόμους, τους οποίους είχε φτιάξει ο βασιλιάς. Ενώ αποξηράνθηκαν και εκτάσεις για να καλλιεργηθούν.

Στη Θράκη, τους αιώνες που ακολούθησαν, συντελέστηκε μια μεγάλη πολιτισμική αλλαγή. Μέσω της μακεδονικής αυλής, η οποία είχε γίνει καθέδρα πολιτισμού στα βαλκάνια, ο ελληνικός πολιτισμός (θέατρο, λογοτεχνία, τέχνες κλπ) διαδίδεται ταχύτατα. Κατά τη διάρκεια της Ρωμαιοκρατίας θα ολοκληρωνόταν η ελληνοποίηση της Θράκης. Η Θράκη θα παραδιδόταν πλήρως εξελληνισμένη από τους Ρωμαίους στους Βυζαντινούς.

Η μουσική του Ορφέα στη θρακική γη.

Ο Αλέξανδρος μέσω των φιλικών εδαφών των Αγριάνων και των Παιόνων (ο βασιλιάς Λάγαρος είχε καλές σχέσεις με το Φίλιππο) αποφάσισε να γυρίσει το γρηγορότερο στη Μακεδονία. Οι ειδήσεις που έφταναν από την Ιλλυρία όμως τον ανάγκασαν να γυρίσει πάλι πίσω στο Βορρά…