Ωδή εις το Λόρδο Βύρωνα, του Διονυσίου Σολωμού. Ποιητική Βραδιά

Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος.

  Φίλες και φίλοι απόψε, με αφορμή την επέτειο της εθνικής εορτής, θα σας παρουσιάσω το υπέροχο επικό ποίημα του Διονυσίου Σολωμού «Ωδή εις το Λόρδο Βύρωνα». Μια μακρά ωδή η οποία αντανακλά το γενικό πένθος για το θάνατο του σπουδαίου φιλέλληνα.

«Η Ελλάδα στέφουσα τον Λόρδο Βύρωνα», αλληγορικό μαρμάρινο σύμπλεγμα, Αθήνα.

 Ο Σολωμός άρχισε να επεξεργάζεται την Ωδή το 1824, αμέσως μετά το θάνατο του Άγγλου Φιλέλληνα στο Μεσολόγγι, τον Απρίλιο του 1824, και τη δημοσιεύτηκε το επόμενο έτος. Λέγεται ότι όταν έφτασαν στη Ζάκυνθο τα νέα για το θάνατο του Μπάιρον, ο Σολωμός πήδηξε πάνω στο τραπέζι της ταβέρνας όπου καθόταν με φίλους του και εντελώς αυθόρμητα συνέθεσε την πρώτη στροφή:

 Λευτεριά για λίγο πάψε/ να χτυπάς με το σπαθί/ κι έλα σίμωσε και κλάψε/ εις του Μπάιρον το κορμί.

 Καθ’ όλη τη διάρκεια της πολιορκίας του Μεσολογγίου οι κανονιοβολισμοί ακούγονταν μέχρι τα παράλια της Ζακύνθου. Το γεγονός αυτό κρατούσε τη σκέψη του Σολωμού σε εγρήγορση.

 Η πρώτη πλήρης μορφή του κειμένου διαμορφώθηκε ύστερα από αλλεπάλληλες επεξεργασίες και αλλαγές. Κατόπιν ο Σολωμός υποδείκνυε πολλές επεξεργασίες και διορθώσεις πάνω στο ποίημα. Αρκετά μετά ο Σολωμός επεξεργάστηκε το ποίημα καταλήγοντας στην απόρριψη της πρώτης δημοσίευσης (ουσιαστικά ο Σολωμός εγκατέλειψε το ποίημα). Σώζονται επίσης αυτόγραφα από απανωτές διορθώσεις από τον ίδιο το Σολωμό με φράσεις αυστηρής αυτοκριτικής.

 Το κείμενο καθαρογράφηκε από τον Γεώργιο Δε Ρώση και συμπεριλήφθηκε στο Τετράδιο Ζακύνθου αριθμός 10. Το 1850 δημοσιεύθηκε στο Ανθολόγιο του Ι. Πανταζή σε μια εκδοχή 172 στροφών. Αργότερα στο Τετράδιο Ζακύνθου αριθμός 20, και ως Εθνικής Βιβλιοθήκης Φ 2. Σκοπός ήταν να προωθηθεί η έκδοση του ποιήματος στο εξωτερικό, κάτι που όμως τελικά δεν έγινε. Η έκδοση των Ευρισκόμενων (συλλογή ερωτικών, εμβληματικών και σύμμικτων ποιημάτων το 1859 από τον Πολυλά και όλες οι μεταγενέστερες εκδόσεις βασίστηκαν στη μορφή των 165 στροφών. Επρόκειτο για μια διαφορετική μορφή.

Προσωπογραφία του 1832, Άνταμ Φρίντελ.

Λίγα λόγια για το Λόρδο Βύρωνα.

 Ο Τζορτζ Γκόρντον Μπάιρον, 6ος Βαρόνος Μπάιρον γνωστός στην Ελλάδα ως Λόρδος Βύρων ήταν Άγγλος ποιητής, από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του ρομαντισμού και από τους σημαντικότερους φιλέλληνες. Υπήρξε εξαιρετικά διάσημος και επιτυχημένος ως ποιητής, αλλά και ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη προσωπικότητα στην Αγγλία, ζώντας άστατη οικονομική ζωή.

 Αργότερα συνέδεσε το όνομα του με την στήριξη των επαναστατικών κινημάτων σε Ιταλία και Ελλάδα, και πέθανε στο πλευρό των Ελλήνων επαναστατών στο Μεσολόγγι μετά από υψηλό πυρετό που ανέπτυξε. Θεωρείται από τους πλέον σημαντικούς Άγγλους λογοτέχνες του 19ου αιώνα, ενώ στην Ελλάδα είναι μια από τις πιο αναγνωρίσιμες μορφές της επανάστασης του 1821 και εθνικός ευεργέτης.

 Το 1823 κατευθύνεται, ύστερα από παρότρυνση της Φιλελληνικής Επιτροπής του Λονδίνου, προς την Ελλάδα, σταματώντας στην Κεφαλονιά, όπου παρέμεινε για έξι μήνες στην οικία του κόμη Δελαδέτσιμα, φίλου του Μαυροκορδάτου. Τελικά, αν και αρχικός προορισμός του ήταν ο Μοριάς, εγκαθίσταται στο Μεσολόγγι, όπου έρχεται σε επαφή με τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, τον οποίο και υποστηρίζει οικονομικά.

 Εν τω μεταξύ, έχει σχηματίσει ιδιωτικό στρατό από 40 Σουλιώτες, υπό τους Δράκο, Τζαβέλλα και Φωτομάρα. Διατηρούσε αλληλογραφία με Άγγλους επιχειρηματίες όπως ο Σάμουελ Μπαρφ για την οικονομική ενίσχυση των επαναστατών, και ήταν από τους πρώτους που συνειδητοποίησαν τις καταστροφικές συνέπειες που θα είχε το δάνειο στην περίπτωση που αυτό χρησιμοποιείτο όχι για εθνικούς σκοπούς, αλλά για πολιτικές διαμάχες.

Ο Λόρδος Μπάιρον στο νεκροκρέβατό του, Ζοζέφ Ντενί Οντεβάιρ (περ. 1826). Groeningemuseum, Μπρυζ.

 Ένας από τους στενούς φίλους του Βύρωνα στο Μεσολόγγι ήταν ο επίσης σπουδαίος φιλέλληνας Αμερικανός ιατρός, από τη Βοστόνη Σαμουήλ Γκρίντλευ Χάου, ο οποίος στην Ελληνική Επανάσταση του 1821, νεαρός τότε μόλις απόφοιτος του Πανεπιστημίου, είχε έλθει στην Ελλάδα και για έξι χρόνια πρόσφερε εθελοντικά τις ιατρικές του υπηρεσίες στους Έλληνες αγωνιστές.

 Μετά το θάνατο του Λόρδου Βύρωνα ο Χάου κράτησε ως κειμήλιο της φιλίας το αγγλικό κράνος - περικεφαλαία του Βύρωνα, το οποίο αργότερα, το 1925, το έφερε στην Ελλάδα η μικρότερη κόρη από τα 6 παιδιά του Σαμουήλ Χάου, η Μοντ Χάου και το δώρισε στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Αθήνας.

 Όταν ο Μπάιρον πέθανε από το πολιορκημένο Μεσολόγγι ακούστηκαν 37 κανονιές, όσες και τα χρόνια του. Από την Ελλάδα τιμήθηκε με την αιώνια ευγνωμοσύνη. Ένα από τα ωραιότερα αγάλματα στο Ζάππειο, στο σημείο όπου η Λεωφόρος Αμαλίας συναντά τη Λεωφόρο Βασιλίσσης Όλγας, τον αναπαριστά στα γόνατα της Ελλάδας. Τέλος το όνομα του δόθηκε σε έναν προσφυγικό συνοικισμό πάνω από το Παγκράτι…

 

Λίγα ακόμη στοιχεία.

 Η Ωδή προς τον Μπάιρον αποτέλεσε ένα από τα μοναδικά λαϊκά αναγνώσματα της προεπαναστατικής περιόδου.

 Το έργο αποτελεί μια ανακρεόντεια ωδή σε τροχαϊκούς οχτασύλλαβους στίχους. Ο όρος ανακρεόντειος αναφέρεται γενικά σε θεματολογία σχετική με τον έρωτα, το κρασί, τις απογοητεύσεις και τις απογοητεύσεις της ζωής, την ευτυχία και τη γοητεία. Όταν μιλάμε, επίσης για τροχαϊκό στίχο εννοούμε το συνταίριασμα μιας τονισμένης και μιας άτονης συλλαβής, ενός στίχου που έχει ζυγό αριθμό συλλαβών. Σε αυτήν την περίπτωση τονίζονται οι μονές συλλαβές, όχι όμως απαραίτητα όλες.

 Ο Κάλβος, συνέγραψε επίσης ένα παρόμοιο ποίημα για τον Μπάιρον. Βρίσκεται στην αρχή του τόμου των Λυρικών (1826). Ο αυθορμητισμός του Σολωμού εδώ υποκαθιστάτε με έναν αυστηρό διάκοσμο από τον Κάλβο.

Ανακοίνωση του θανάτου του Λόρδου Βύρωνα με δημοσίευση της 7ης Απριλίου 1824 στην Ελληνική Γλώσσα στην εφημερίδα Νέας Υόρκης The Albion. Ιστορικό Αρχείο Ευγενίας Αντωνίου Σκιαθά

 Η Ωδή είναι (μαζί με τον Ύμνο) το μοναδικό μεγάλο έργο του ποιητή. Ως προς τη μορφή και το ύφος ακολουθεί στενά τον Ύμνο. Το έργο θεωρήθηκε από αρκετούς ένα αδύναμο αντίγραφο του Ύμνου εις την ελευθερία.  Στο ποίημα αυτό ο Σολωμός μεταχειρίζεται την υπερβολή. Ο ίδιος λέει: «Η δυσκολία που νοιώθει ένας συγγραφέας δεν είναι να δείξει φαντασία και πάθος, αλλά να τα υποτάξει στο νόημα της τέχνης.»

Σε μία από τις στροφές λέει:

 Συχνά εβράχνιασε η μιλιά του/ Τραγουδώντας λυπηρά/ Πως στον ήλιο αποκάτου/ Είναι λίγη η ελευτεριά.

 Ο ποιητής και σε αυτό το έργο γράφει στη γλώσσα του λαού. Ο Σολωμός πήρε θέση στο γλωσσικό ζήτημα, υποστηρίζοντας το μοντέλο των δυτικών ομιλούμενων γλωσσών. Ουδέποτε όμως θεώρησε δεδομένο ότι η γραπτή γλώσσα πρέπει να ταυτίζεται με την ομιλούμενη. Προώθησε τη γνώμη ότι η ομιλούμενη γλώσσα πρέπει να αποτελεί βάση για τη γραπτή. Ο Σολωμός έγραφε στη γλώσσα του λαού σα να ήθελε ενδόμυχα να γίνει ο ¨Εθνικός Ποιητής¨.

Ο Διονύσιος Σολωμός

 

Πηγές:

1)      Roderick Beaton, Εισαγωγή στη Νεώτερη Ελληνική Λογοτεχνία, μετάφρ. Μ Σπανάκη, εκδ. Νεφέλη, Αθήνα 1996.

 

2)      Mario Vitti, Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας, μετάφρ. Δ. Λουκά, εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα 2003.

 

3)      Δημήτρης Αγγελάτος, Το έργο του Διονυσίου Σολωμού και ο κόσμος των λογοτεχνικών ειδών, Gutenberg, Αθήνα 2009.

 

4)      Λίνος Πολίτης, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1984.

5)      https://www.artigo.gr/people/lord-byron-maid-ofathens-ere-we-part/

6)      https://www.ethnos.gr/history/article/204219/lordosbyronenaskoinostyxodiokthspoyxreosethnelladaposhistoriatonagkaliasekaitononomasefilellhna

7)      www.elzoni.gr/html/ent/149/ent.20149.asp

8)      https://zakynthos-museumsolomos.gr/eis-ton-thanaton-tou-lord-bairon.html

9)      https://www.maxmag.gr/afieromata/ellada1821/lordos-vyron-o-romantikos-poiitis-symvolo-toy-filellinismoy/

10)   https://polinices50.rssing.com/chan-22777447/all_p83.html

-Ο Παύλος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1978 στη Δράμα, μεγάλωσε στις Σέρρες και έζησε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Από το 1996 εργάζεται στο δημόσιο σε διάφορες διοικητικές θέσεις. Είναι απόφοιτος της Σχολής Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, της Σχολής Αστυφυλάκων της Αστυνομικής Ακαδημίας, της Σχολής Επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης ΕΛ.ΑΣ., και της Σχολής Ελληνικού Πολιτισμού, του Τμήματος Ανθρωπιστικών. Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά.