Αισχύλος και αρχαία ελληνική θρησκεία. Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος

   Η τραγική ποίηση υπήρξε άρρηκτα συνδεδεμένη με την αρχαία ελληνική θρησκεία. Θα εξετάσουμε τη σχέση του Αισχύλου με τη θεολογία και την σπουδαιότητα που έδινε στην απονομή της θείας δικαιοσύνης. Θα δούμε επιπλέον τη σχέση των ενεργειών των θεών με αυτές των ανθρώπων. Θα μας απασχολήσει επίσης ο βαθμός συμμετοχής του κοινού στις παραστάσεις που λάμβαναν χώρα και η σχέση του έργου του Αισχύλου με το Ηρωικό παρελθόν.

Αναπαράσταση Θυσίας σε ερυθρόμορφο αγγείο

  Οι τραγωδίες ήταν συνδεδεμένες με την αρχαία ελληνική θρησκεία, καθώς ήταν ενταγμένες μέσα στο πλαίσιο θρησκευτικών εορτών. Άλλωστε η αρχαία δραματική ποίηση προέκυψε από τα θρησκευτικά άσματα του Διόνυσου. Ο Αριστοτέλης στο έργο του Περί ποιητικής, θα σημειώσει «Το να διερευνήσουμε κατά πόσο έχει συγκροτηθεί η τραγωδία πλήρως ή όχι σε είδος (τα συστατικά της μέρη, και να κρίνουμε (το ζήτημα) τόσο καθαυτό όσο και σε σχέση με τα θέατρα, είναι άλλο θέμα. Επειδή λοιπόν και αυτή (η τραγωδία, όπως) και η κωμωδία, ξεκίνησε ως αυτοσχεδιασμός, και (κατάγονται) η πρώτη από τους εξάρχοντες στο διθύραμβο και η δεύτερη από τους (εξάρχοντες) στα φαλλικά τραγούδια». Η τραγωδία θα οριστεί επίσης στην Ποιητική του Αριστοτέλη ως ωδή τράγων, και θα αποτελέσει μία προέκταση της θρησκευτικής λατρείας συσχετιζόμενης με το θεό Διόνυσο.

  Σε όλα τα έργα του ο Αισχύλος εμφανίζεται σαν ποιητής θεολόγος, που συνεχώς τον απασχολούν τα αίτια των ενεργειών των θεών στη γη ή στον ουρανό. Ο ποιητής τόνιζε την παντοδυναμία του Δία πάνω στα έργα του, όπως στους Πέρσες το φάντασμα του Δαρείου θα πει: «Ο Δίας βέβαια τιμωρός των υπερβολικά αλαζονικών στοχασμών αυστηρός κριτής στέκεται από πάνω». Γενικά η αδυναμία του ανθρώπου και η ανεξέλεγκτη δύναμη των θεών θα ασκήσουν μεγάλη επιρροή στη σκέψη του Αισχύλου.

Πέρσαι του Αισχύλου

  Στην Ορέστεια ο ποιητής κατανοεί την εξουσία του θεού στον κόσμο. Ο ύμνος του Χορού στο Δία, στον Αγαμέμνονα, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο Αισχύλος κατανόησε τη δύναμη του θείου: «το να σε παινεύουν υπερβολικά είναι επικίνδυνο, διότι από του Δία τα μάτια ορμάει κεραυνός». Στις Ικέτιδες δύο τριάδες πλαισιώνουν ένα κεντρικό τμήμα από δύο στροφικά ζεύγη, που με το εγκώμιο της παντοδυναμίας του Δία και την έκφραση της Αισχύλειας θεοσέβειας παραβάλλονται με τον περίφημο ύμνο στο Δία του Αγαμέμνονα.

 Στο επίκεντρο του αισχυλικού κόσμου βρίσκεται η δίκη, η παρθενική κόρη του Δία, η θεά της δικαιοσύνης, από τη μυστηριώδη εξουσία της οποίας δε μπορεί να ξεφύγει κανείς. Ο Αισχύλος θα δώσει έμφαση στη δικαιοσύνη, η οποία θα είναι συνδεδεμένη με την εκδικητική δικαιοσύνη και την αρχαία παράδοση. Όπως θα αναφερθεί παρακάτω ο ποιητής θα προσεγγίσει το δίκαιο σαν θεϊκή δικαιοσύνη.

  Ο Αισχύλος, που πολέμησε για την πατρίδα στο Μαραθώνα και τη Σαλαμίνα διαπνέεται από τη βαθιά θρησκευτικότητα της γενιάς του. Η πηγή έμπνευσης του Αισχύλου ήταν ο μύθος. Δεν υπάρχει μύθος μη θεολογικός. Και θα ήταν απλοϊκή αφέλεια αν εξετάζαμε τον Αισχύλο επιφανειακά χωρίς να διακρίνουμε τη θεία επιφάνεια στο έργο. Οι τραγωδίες επίσης, συμπεριλαμβανομένων φυσικά και αυτών του Αισχύλου. τελείωναν με ένα λατρευτικό δρώμενο. Η αρχαία ελληνική θρησκεία δε βασίζονταν σε ιερά βιβλία ή σε κλειστή τάξη ιερέων αλλά στη συμμετοχή των πολιτών σε θρησκευτικές τελετές και ήταν εκδήλωση πίστης η συμμετοχή σε κάποιο τελετουργικό μέρος. Κάτι τέτοιο συνέβαινε και με τη συμμετοχή στην τραγωδία είτε ως θεατής είτε ως θεατής είτε ως δρών (ηθοποιός ή μέλος χορικού) για τον αθηναίο πολίτη.

  Η θρησκεία των αρχαίων Ελλήνων προσπαθούσε περισσότερο να καταλάβει παρά να εξηγήσει τις πράξεις των θεών. Ο τρόπος που δρουν οι Αισχύλειοι θεοί δεν είναι αδιαπέραστος από τον ανθρώπινο νου (όπως βλέπουμε στον Προμηθέα Δεσμώτη). Η αντίληψη του Έλληνα βασίζεται στην ορθολογική σκέψη αφού προϋποθέτει μια τάξη σταθερή που θα γίνει κατανοητή μια μέρα, και έργο ανθρώπου είναι να φέρει στο φως το μυστικό της υπάρχουσας τάξης στον κόσμο. Ένας από τους πρωταρχικούς στόχους του Αισχύλου κατά την ανάπτυξη της συγγραφικής του δραστηριότητας υπήρξε η κατανόηση της θεϊκής βούλησης. Η αποκρυπτογράφηση των διαθέσεων του θείου και η χαρτογράφηση της σχέσης του φυσικού κόσμου και με το μεταφυσικό κόσμο, αποτελεί συχνά δομικό στοιχείο στην πλοκή πολλών σωζόμενων τραγωδιών αλλά και κωμωδιών.

Ο Αισχύλος

  Η ποίηση και η τέχνη της αρχαίας Ελλάδας ξεχειλίζουν από την πιο μεγάλη ευλάβεια προς τα θεία, οι δεσμοί της κοινής λατρείας διατηρούσαν το ελληνικό έθνος ενωμένο, περισσότερο από κάθε άλλο μεμονωμένο παράγοντα. Κάθε δραστηριότητα των Ελλήνων συνδέονταν με τη λατρεία κάποιου θεού σε τέτοιο βαθμό, ώστε συγκριτικά ο δικός μας πολιτισμός να φαίνεται απογυμνωμένος από θρησκευτικό συναίσθημα.

  Κατά τον αθηναίο ποιητή η παντοδυναμία των θεών δεν καθορίζει την ανθρώπινη βούληση. Στον Αισχύλο, όπως θα φανεί, οι θεοί και ιδιαίτερα ο Ζευς, παρουσιάζονται παντοδύναμοι παντοδύναμοι, όμως η παντοδυναμία τους δεν καταργεί την ανθρώπινη βούληση ούτε την επικαθορίζει. Έτσι λοιπόν οι ενέργειες των θεών κατά τον Αισχύλο, δε θα είναι ανεξάρτητες από τις πράξεις των ανθρώπων, αυτό θα το διευκρινίσει στους Επτά επί Θήβας: «Λοιπόν αυτά και στους θεούς συμφέρουν, πως όταν μία πόλη κουρσευτεί, χάνονται και οι θεοί της». Συνδέοντας την άλωση της Θήβας με τη μοίρα των θεών της. Στη σκηνή του θεάτρου, ακόμη, θα αναπτυχθούν οι συγκρούσεις των ανθρώπων και των θεών και μπορούν να συμβούν οι πιο αποτρόπαιες ανθρώπινες πράξεις και να ακουστούν τα πιο φοβερά λόγια από στόμα θεών.

  Σε αντίθεση με τη σημερινή ιδιωτικού χαρακτήρα διασκέδαση του θεάτρου τότε ο Αθηναίος συμμετείχε στη διερεύνηση θεμάτων κοινωνικού, πολιτικού και θρησκευτικού χαρακτήρα, η τραγωδία ήταν κάτι σαν θρησκευτική τελετουργία, όπου συμμετείχε όλη η κοινωνία. Οι θεατές έχουν κοινή μυθική παράδοση και πολιτισμική εμπειρία, πρόκειται για έμπειρο κοινό. Ακόμη και το γεγονός ότι πολλοί απ’ αυτούς, είχαν υπάρξει χορευτές σε προηγούμενα δράματα και τραγουδιστές των διθυράμβων τους έδινε αισθητήριο να έχουν αναπτύξει ευαίσθητο αισθητήριο στο χώρο του τραγικού θεάτρου. Με αυτό το κοινό ο Αισχύλος μοιράζεται τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις.

  Το θρησκευτικό πνεύμα που προέκρινε ο Αισχύλος στα έργα του δεν ήταν αντίθετο με τις θρησκευτικές ροπές την συμπολιτών της εποχής του. Για τους σύγχρονους του Αισχύλου, όμως, πρόκειται ουσιαστικά για την «επίσημη λατρεία της πόλης», η οποία δεν είχε οργανώσει σε σύστημα καμία θρησκευτική αντίληψη, και το σημαντικότερο πράγμα, για τη θρησκεία αυτή δεν ήταν το να πιστεύεις, αλλά το να τηρούνται οι κανόνες της λατρείας, οι οποίοι αρθρώνονταν από την πόλη, και γι’ αυτό η όποια ασέβεια κατά της θρησκείας ήταν δείγμα έλλειψης αφοσίωσης και το αντίστροφο. Η αρχαία ελληνική θρησκεία πλάθονταν στα χέρια των πολιτών και σ’ αυτό ο Αισχύλος δεν προέβαλλε αμφισβήτηση.

  Ο ηρωικός κόσμος δεν άφηνε, όπως γίνεται αντιληπτό, τον πατέρα της τραγωδίας ανεπηρέαστο. Και οι μύθοι νομίζονταν πως αφηγούνταν μια μακρινή και ηρωική ιστορία αληθινή. Έτσι η διαφορά δεν είναι ριζική. Πάντως τα πρόσωπα ανήκουν σε ένα ηρωοποιημένο παρελθόν και είναι περικυκλωμένοι με κάποιο μεγαλείο. Οι δαίμονες, επίσης βασικό στοιχείο της αρχαίας ελληνικής θρησκείας, δεν απουσιάζουν από το θρησκευτικό πνεύμα του Αισχύλου. Οι δαίμονες μεταφράζονται μέσα στα αρχαία κείμενα σαν θεότητες που εγκαθίστανται μέσα στον άνθρωπο.

  Στο έργο Ικέτιδες μάλιστα, η αθηναϊκή πολιτική μεταφέρεται στον ηρωικό κόσμο. Στις Ικέτιδες το νέο στοιχείο που προβάλει (στιχ. 395,398) είναι ότι μόνο με βάση την απόφαση του λαού θα μπορούσε να ενεργήσει. Αυτή η προβολή της διαμορφωμένης δημοκρατίας μέσα στον κόσμο των ηρώων υποδηλώνει ίσως την ιδεολογία του ποιητή. Ο Αισχύλος βάζει το βασιλιά να λέει: «Είπα πρωτύτερα πως χωρίς τη γνώμη του λαού δεν μπορώ να το κάνω αυτό, όσο και αν εξουσιάζω». Η μετάβαση των Δαναϊδών στο Άργος αποτελεί τη μίμηση ενός γεγονότος του ηρωικού παρελθόντος, προκειμένου οι κόρες να ξεφύγουν από το γάμο με τα μισητά ξαδέρφια τους.

  Συνοψίζοντας θα λέγαμε ότι οι τραγωδίες ήταν συνδεδεμένες με τη θρησκεία των αρχαίων Ελλήνων άρρηκτα. Ο σπουδαίος αθηναίος ποιητής θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως θεολόγος σε σχέση με τη θρησκεία. Ο Αισχύλος έδινε ιδιαίτερη έμφαση στη δικαιοσύνη των θεών, ενώ ταυτόχρονα έθετε  τις ενέργειες των θεών σε επίπεδο ανεξάρτητο από αυτό των πράξεων των ανθρώπων. Το αθηναϊκό κοινό, επίσης, συμμετείχε στις τραγωδίες, έχοντας την αίσθηση ότι συμμετέχει σε θρησκευτικές τελετές. Στο έργο επίσης του Αισχύλου δεν παρατηρούμε μόνο σύνδεση με το ηρωικό παρελθόν αλλά και προσπάθεια μεταφοράς της αθηναϊκής πολιτικής στον κόσμο των ηρώων.

 

Πηγές:

Anderews A., Αρχαία ελληνική κοινωνία, μετάφρ, Α. Παναγόπουλου, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1983.

BONNARD A., Ο αρχαίος Ελληνικός Πολιτισμός. 1. Από την Ιλιάδα στον Παρθενώνα, μτφρ. Δ. Θοϊβιδόπουλος, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα 1991.

FLACELIERE R., Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, μετάφρ. Γ. Βανδώρου-Ε. Κάζου, εκδ. Παπαδήμα, Αθήνα 1988.

LESKY A., Η τραγική ποίηση των αρχαίων Ελλήνων τ.1, από τη γέννηση του είδους μέχρι το Σοφοκλή, μετάφρ. Ν. Χουρμουζιάδη, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1987.

Padel R., Whom Gods Destroy, Elements of Greek and Tragic Madness, Princeton University Press, Princeton, New Jersey, 1995.

ROMILY D. J., Αρχαία ελληνική τραγωδία, μετάφρ. Ε. Δαμιανού-Χαραλαμποπούλου, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1990,

WILKEN U., Αρχαία ελληνική ιστορία, μετάφρ. Ι. Τουλουμάκος, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2010. 

Αισχύλος, Αγαμέμνων, μετάφρ. Γ. Μαυρόπουλος, εκδ. Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2007.

Αισχύλος, Πέρσες, μετάφρ. Γ. Μαυρόπουλος, εκδ. Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2007.

Αισχύλος, Επτά επί Θήβας, εκδ. Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2007.

Αισχύλος, Ικέτιδες, εκδ. Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2007.

ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ Κ., Κλειδιά και κώδικες θεάτρου 2, αρχαίο δράμα, εκδ. Εστία Αθήνα 2002.

ΛΕΟΝΤΟΠΟΥΛΟΥ Π., Η διαλεκτική της θείας και ανθρώπινης βούλησης στον Αισχύλο, Διδακτορική Διατριβή, Αθήνα 2007.

ΣΥΡΟΠΟΥΛΟΣ Σ., Θέατρο και Πόλη, αττικό δράμα αθηναϊκή δημοκρατία και αρχαία ελληνική δημοκρατία, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 2012.

 

-Ο Παύλος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1978 στη Δράμα, μεγάλωσε στις Σέρρες και έζησε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Από το 1996 εργάζεται στο δημόσιο σε διάφορες διοικητικές θέσεις. Είναι απόφοιτος της Σχολής Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, της Σχολής Αστυφυλάκων της Αστυνομικής Ακαδημίας, της Σχολής Επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης ΕΛ.ΑΣ., και της Σχολής Ελληνικού Πολιτισμού, του Τμήματος Ανθρωπιστικών. Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά.

Ο Χρήστος Σωτηρακοπουλος περιγράφει Μπάσκετ!

Πως θα σας φαινόταν , τη σημερινή εποχή , εάν ο Αλέξης Σπυρόπουλος πήγαινε στο κλειστό γυμναστήριο του ΟΑΚΑ , έβαζε τα ακουστικά του , και ήταν έτοιμος να περιγράψει το ντέρμπυ Παναθηναϊκός - Ολυμπιακός στο μπάσκετ . Να μιλάει για alley oop και coast to coast , αναλύοντας παράλληλα την τακτική της ομαδικής άμυνας λέγοντας για Double team . Την εποχή που οι τηλεοπτικοί σταθμοί στην Ελλάδα ήταν δύο , και η φρενίτιδα που ακολούθησε για το μπάσκετ στη χώρα μετά την κατάκτηση του Πανευρωπαϊκού το 1987 δεν είχε έρθει ακόμη , οι σχολιαστές του μπάσκετ στη τηλεόραση και το ραδιόφωνο ήταν μετρημένοι στα δάκτυλα του ενός χεριού . Βασίλης Γεωργίου , Λουκάς Παπαϊωάννου , Βαγγέλης Φουντουκίδης , Χάρης Αλευρόπουλος , Θοδωρής Κοτσώνης και ο μεγαλύτερος όλων , ο Φίλιππος Συρίγος , ο άνθρωπος που έβαλε το μπάσκετ στα σπίτια των Ελλήνων με τις σαββατιάτικες τηλεοπτικές μεταδόσεις του ελληνικού πρωταθλήματος από το 1984 και μετά . Μετά το 1987 , ακούσαμε και τη φωνή του Βασίλη Σκουντή , ενώ με την έλευση της ιδιωτικής τηλεόρασης το σπηκάζ του μπάσκετ άνοιξε διάπλατα τις πόρτες σε περισσότερους δημοσιογράφους .

 

Στα μέσα της δεκαετίας του '80 , η ΕΡΤ μετέδιδε όλο και συχνότερα τους αγώνες των ελληνικών ομάδων στα Κύπελλα Ευρώπης . Ο Συρίγος δεν μπορούσε να πηγαίνει σε όλα τα ματς . Έτσι , επιστρατευόταν κάποιος δημοσιογράφος , ειδικευμένος περί των ποδοσφαιρικών , και απαραιτήτως νεαρός και φέρελπις . Στις ημέρες μας , ο Χρήστος Σωτηρακόπουλος είναι ο σημαντικότερος και πιο αναγνωρίσιμος Έλληνας τηλεσχολιαστής ποδοσφαίρου . Έχει περιγράψει εκατοντάδες ποδοσφαιρικούς αγώνες , με ειδίκευση στο Champions League , εδώ και 20 χρόνια , από τότε που πρώτο το Mega έβαλε τον ύμνο της μεγαλύτερης διασυλλογικής διοργάνωσης στο σαλόνι των Ελλήνων . Τη δεκαετία του '80 , πέρα από τη συμμετοχή του στη παρουσίαση της “ Αθλητικής Κυριακής ” το 1984-1985 και 1985-1986 , ο Σωτηρακόπουλος έκανε λίγες μεταδόσεις . Ίσως και ελάχιστες . Τα πρώτα του βήματα στο σπηκάζ τα έκανε σε αγώνες μπάσκετ , όταν έκανε την περιγραφή σε αγώνες ελάσσονος σημασίας που προβάλλονταν ως τρίλεπτα στην “ Αθλητική Κυριακή ” . Εκτός από αυτα τα παιχνίδια , τον ακούσαμε και στη περιγραφή ζωντανών μεταδόσεων μπάσκετ H Retroballa έψαξε και βρήκε στο αρχείο της δύο “ διαμάντια ” από τα μέσα της δεκαετίας του '80 και σας τα παρουσιάζει . Θα τον ακούσετε , σε ένα ενδεικτικό δίλεπτο βίντεο , να περιγράφει τους αγώνες Άρη - Λε Μαν για το Κύπελλο Κόρατς και Άρη - Λεβερκούζεν για το Κύπελλο Πρωταθλητριών . Βγάλτε τα συμπεράσματα σας και κάντε τις συγκρίσεις με το σήμερα .

Ο Χρηστος Σωτηρακοπουλος, σε μια απο τις ελαχιστες περιγραφες μπασκετ ( σε σχεση με τις ποδοσφαιρικες ) που εχει πραγματοποιησει στην καριερα του ,"σπικαρει" τον αγωνα Περιστεριου - ΑΕΚ τον Νοεμβριο του 1983 για λογαριασμο της ΕΡΤ . Προλογιζει το ματς ο Βαγγελης Φουντουκιδης στα πλαισια της "Αθλητικης Κυριακης " .

The world's first Cruise Liner 🛳 was designed by the Ancient Greek Archimedes and built around 240 BC by Archias of Corinth…

 Archimedes (287-212 BCE) was a Greek mathematician and mechanical engineer, a pioneer in both fields, many centuries ahead of his contemporaries.

In Sicily, under the ruling of the king Hiero II of Syracuse (270 – 215 BCE), a ship with stunning dimensions was built. The material used for the construction of that giant boat equated to the material for 60 regular ships. What was more, that vessel was meant to leave the secure coastal lanes and to cross the Mediterranean Sea. 

She was fabled as being one of the largest ships ever built in antiquity and as having a sumptuous decor of exotic woods and marble along with towers, statues, a gymnasium, a library, and even a temple. The ship was given a name – Syracusia – and represented what could be called “the first liner of antiquity.”

The historian Moschion of Phaselis said that Syracusia could carry a cargo of some 1600 to 1800 tons and a capacity of 1,942 passengers. She reputedly bore more than 200 soldiers, as well as a catapult. She sailed only once to berth in Alexandria, where she was later given to Ptolemy (Ptolemaios) III Euergetes of Egypt and renamed Alexandria.

#Archimedes #ArchiasOfCorinth  #Greek #Greece #AncientGreece #Syracusia #VictorySweetShop

Αισχύλος: η ζωή και το έργο του. Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος

   Ο Αισχύλος θεωρείται από πολλούς μελετητές ο πατέρας της τραγωδίας. Ο ποιητής γεννήθηκε το 524/5 στην Ελευσίνα, η γέννηση του στην περιοχή της Ελευσίνας προκάλεσε εκτενείς συζητήσεις σχετικές με τη συμμετοχή και τη μύηση του στα μυστήρια. Πατέρας του Αισχύλου ήταν ο ευγενής γαιοκτήμονας Ευφορίωνας, του γένους των Κοδριδών. Ο Ευφορίωνας ήταν εύπορος και σίγουρα παρείχε καλή παιδεία στον Αισχύλο.

  Σε νεαρή ηλικία ο Αθηναίος ποιητής έζησε την κατάλυση της τυραννίας των Πεισιστρατίδων.  Η πόλη της Αθήνας (η οποία πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι είχε από καιρό περιλάβει στην επικράτειά της ολόκληρη την Αττική, συμπεριλαμβανομένης και της Ελευσίνας) ήταν πάνω από είκοσι χρόνια υπό την εξουσία πρώτα του Πεισίστρατου και έπειτα, μετά το θάνατό του, το528/7 π.Χ., του γιου του Ιππία[1]. Οι Πεισιτρατίδες ήταν όμως αυτοί οι οποίοι καθιέρωσαν τους δραματικούς αγώνες κατά τη διάρκεια των θρησκευτικών εορτών.

  Ο μεγάλος τραγικός ποιητής, επίσης, πολέμησε κατά τους περσικούς πολέμους, ενώ γενικά έζησε σε μία εποχή που έγιναν σοβαρά πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα. Ο Αισχύλος ανήκει στην ένδοξη γενιά των Αθηναίων, οι οποίοι δύο φορές απώθησαν τα πολυάριθμα στρατεύματα των Περσών[2]. Η νίκη κατά των Περσών υπήρξε το ξεκίνημα της χρυσής εποχής των Αθηνών. Ο Lesky εγγράφει την προσωπικότητα του Αισχύλου στο περιβάλλον εντός του οποίου διαμορφώθηκε αποδίδοντας ιδιαίτερη σημασία στην ιστορική συγκυρία των περσικών πολέμων, της νίκης κατά των Περσών και των επικρατούντων αισθημάτων στην Αθήνα[3]. Η δραματουργία του Αισχύλου συντελέστηκε κατά την περίοδο των μεταρρυθμίσεων του Κλεισθένη και του Εφιάλτη, οπότε και έλαβε χώρα η εμπέδωση του δημοκρατικού πολιτεύματος στην Αθήνα.

  Αργότερα ταξίδεψε στη Σικελία, όπου ο τύραννος των Συρακουσών Ιέρων ίδρυσε την Αίτνα, ύστερα από πρόσκληση του Ιέρωνα. Εκεί ο Αισχύλος δίδαξε τους Πέρσες ύστερα από απαίτηση του Ιέρωνα. Στη Σικελία ο ποιητής μετέβη δύο φορές, την πρώτη φορά στην αυλή του τυράννου των Συρακουσών Ιέρωνα, όπου συνέγραψε το έργο Αίτναιες, με αφορμή την ίδρυση της πόλης Αίτνας από τον Ιέρωνα και τη δεύτερη φορά το 456/65. Ο Αισχύλος πέθανε στη Γέλα της Σικελίας το 456/5 π.Χ., θύμα ενός παράδοξου ατυχήματος, όπως μαρτυρεί η παράδοση, ο ποιητής σκοτώθηκε από ένα καύκαλο χελώνας που άφησε από τα νύχια του ένας αετός πετώντας πάνω από το κεφάλι του. Ο τάφος έγινε προσκύνημα και οι συμπολίτες του θέσπισαν νόμο, σύμφωνα με τον οποίο μπορούσε να συμμετάσχει όποιος ήθελε σε διαγωνισμό με τα έργα του Αισχύλου[4].

  Σε ηλικία 26 ετών, στις αρχές του 5^ου αιώνα π.Χ., ο Αισχύλος συνέθεσε την πρώτη τραγωδία. Όπως προαναφέρθηκε θεωρήθηκε ο δημιουργός της τραγωδίας, έγραψε 73 ή 90 δράματα και κέρδισε 13 νίκες στους δραματικούς αγώνες. Από το έργο του ποιητή σώζονται επτά ολόκληρες τραγωδίες και αρκετά αποσπάσματα από άλλα έργα του. Πρώτη συμμετοχή του Αισχύλου στους τραγικούς αγώνες υπήρξε το 499/6 π.Χ., ενώ την πέτυχε πρώτη νίκη του το 484 π.Χ. Το πρώτο βραβείο ο Αισχύλος το κέρδισε 28 φορές. Με το έργο του Αισχύλου σηματοδοτείται μετάβαση της τραγωδίας από την αρχαϊκή στην κλασική εποχή.

  Η δημοκρατική Αθήνα και πιο συγκεκριμένα ο δήμος των Αθηναίων αποτελούσε εν μέρει το θέμα των δραματικών αυτών παραστάσεων. Οπωσδήποτε όμως ήταν ο παραγγελιοδότης, ο παραλήπτης και ο θεατής, αυτής της πρώτης στην ιστορία και ανεπανάληπτης δημιουργίας[5]. Το μυθικό Άργος που ήταν η πηγή έμπνευσης του Αισχύλου αντικατοπτρίζει τη σύγχρονη με την εποχή του Αθήνα. Ο Αισχύλος προχώρησε σε αρκετές καινοτομίες όσον αφορά τη δραματουργική σύνθεση. Ο ποιητής μείωσε τα χορικά καθώς και τη σύνθεση του Χορού  και αύξησε το διάλογο. Προσέθεσε επίσης σκηνικές μηχανές, το δεύτερο ηθοποιό και καθιέρωσε τέλος την τριλογία.

---

[1] SOMMERSTEIN A., Η ζωή και το έργο του Αισχύλου, μετάφρ. Π. Πολυκάρπου, εκδ. Guttenberg, Αθήνα 2017, σελ. 13.

[2] SAID S., κ.α., Ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας τ.1, μετάφρ. Γ. Ξανθάκη-Δ.Τσιλιβέρδη-Β. Πόθου, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2001, σελ. 172.

[3] ΑΔΡΙΑΝΟΥ Ε., ΞΙΦΑΡΑ Π., Αρχαίο ελληνικό θέατρο, ο δραματικός λόγος από τον Αισχύλο ως το Μένανδρο, εκδ. Ε.Α.Π., Πάτρα 2001, σελ. 49.

[4] Ιστορία των Ελλήνων, κλασική εποχή τ.3, ο.π., σελ. 421.

[5] SCHULLER W.,Ιστορία της αρχαίας Ελλάδας, μετάφρ. Α Καμαρά-Χ.Κοκκινά, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 2001, σελ. 76.

-Ο Παύλος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1978 στη Δράμα, μεγάλωσε στις Σέρρες και έζησε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Από το 1996 εργάζεται στο δημόσιο σε διάφορες διοικητικές θέσεις. Είναι απόφοιτος της Σχολής Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, της Σχολής Αστυφυλάκων της Αστυνομικής Ακαδημίας, της Σχολής Επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης ΕΛ.ΑΣ., και της Σχολής Ελληνικού Πολιτισμού, του Τμήματος Ανθρωπιστικών. Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΣΤΡΙΩΤΗΣ Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΜΕΓΑΛΟΣ ΠΟΛΕΜΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΡΩΜΙΟΣΥΝΗΣ

  Στις 17 Ιανουαρίου το 1468 πεθαίνει ο Γεώργιος Καστριωτης Σκεντερμπεης υιός του Ιωάννη και αργότερα "προκάτ κατασκευασμένου" εθνικού ήρωα των …Αλβανών.Αθλητης του Χριστού (όπως τον αποκάλεσε ο Παπας Πιος) και υπέρμαχος της απανταχού Χριστιανοσύνης στην μάχη εναντια στους Οθωμανούς. Για την καταγωγή του ο Marini Barletii, πρώτος του Βιογράφος από την Σκόδρα (αρχές 16ου μ.Χ. αι.), τον αποκαλεί «ΗΠΕΙΡΩΤΗ ΠΡΙΓΚΗΠΑ » και «ΗΓΕΜΟΝΑ ΤΩΝ ΗΠΕΙΡΩΤΩΝ », ενώ ολόκληρη η βιογραφία αναφέρεται μόνο σε Ηπειρώτες και καθόλου σε Αλβανούς. Επίσης, ο ίδιος ο Σκεντέρμπεης απευθυνόμενος προς τον ηγεμόνα του Τάραντα Ιωάννη Αντώνιο και προδίδοντας έτσι την καταγωγή και τα αληθινά του αισθήματα, γράφει : «οι προπάτορες ημών ήσαν ΗΠΕΙΡΩΤΕΣ , εκ των οποίων ηγέρθη εκείνος ο ΠΥΡΡΟΣ του οποίου την ορμήν μόλις οι Ρωμαίοι ηδυνήθησαν να αντικρούσουν».

Στο Εθνικό Μουσείο της Δανίας φυλάσσεται σφραγίδα (φωτό στα σχόλια), η οποία πιστεύεται ότι ανήκει στον Σκεντέρμπεη. Είναι στρογγυλή, διαμέτρου έξι εκατοστών, κατασκευασμένη από χαλκό και ζυγίζει 280 γραμμάρια. Στη σφραγίδα του Γ. Καστριώτη, απεικονίζεται "Βυζαντινός" δικέφαλος αετός, ο οποίος έχει κάτω από τα νύχια του λύκο ή τσακάλι, ενώ υπάρχει και κυκλική επιγραφή με συντμήσεις: "ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΕΛΕΩ ΘΥ, ΑΥΤ. ΡΩΜ, Ο ΜΕΓ. ΑΥΘ ΤΟΥΡΚ ΑΛΒ. ΣΕΡΒ. Κ. ΒΟΥΛΓΑΡ." Δηλαδή: "ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, ΕΛΕΩ ΘΕΟΥ, ΑΥΤΟΚΡΑΤΩΡ ΡΩΜΑΙΩΝ, Ο ΜΕΓΑΣ ΑΥΘΕΝΤΗΣ ΤΟΥΡΚΩΝ, ΑΛΒΑΝΩΝ ΣΕΡΒΩΝ ΚΑΙ ΒΟΥΛΓΑΡΩΝ"

Η αλβανική σημαία , η γνωστή κόκκινη σημαία με τον δικέφαλο αετό είναι η σημαία κάτω απο την οποία πολέμησε ο Γεώργιος Καστριώτης και αυτό που έχει πραγματική σημασία κατά την γνώμη μου είναι ότι πατέρας του Ιωάννης Καστριώτης(αλβανικά: Gjon Kastrioti ),είναι απόγονος διοικητών (επικεφαλείς) του Θέματος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στην περιοχή της σημερινής Βόρειας Αλβανίαςκαι της Βοϊσαβής (Vojsava / Βοϊσάβα), από τη σημαντική σερβική αρχοντική οικογένεια των Μπράνκοβιτς. Αυτό με λίγα λόγια σημαίνει οτι η οικογένεια Καστριώτη εχει συνείδηση υπηκόου της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και ακολουθούσαν θρησκευτικά το Ορθόδοξο Χριστιανικό Δόγμα. Δεν υπήρχε περίπτωση να υφίσταται Διοικητής ”Θέματος ” του Βυζαντίου που να μην ανήκει στην Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία να μην ομιλεί την ελληνική γλώσσα και να μην θεωρεί εαυτόν αυτονόητα πλέον πολίτη της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας , ή αλλοιώς της Φιλοχρήστου των Ρωμαίων Πολιτείας ή οπως την ονομάζουμε σήμερα Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Λογικό συμπέρασμα όλων αυτών είναι οτι και το ”Θέμα” των Καστριώτηδων δεν εκπροσωπείται απο άλλη σημαία αλλά απο την σημαία της Ρωμαϊκής Ανατολικής Αυτοκρατορίας ακόμα και οταν ο Σουλτάνος Μουράτ ο Β ζητά υποταγή απο τον Ιωάννη Καστριώτη και ζητά σαν ομήρους τα 4 παιδιά του ενα απο τα οποία ειναι ο Γεώργιος. Όταν ο Γεώργιος Καστριώτης ξεφεύγει απο την ομηρία και επιστρέφει στην Κρούγια αποφασίζοντας να αντιμετωπίσει και να επαναστατήσει εναντίων των Οθωμανών με ποια σημαία θα αντιμετώπιζε λοιπόν τον Σουλτάνο; Με ποιάν άλλη , παρά με την πολεμική σημαία της Ρωμαϊκής Ανατολικής Αυτοκρατορίας χρήση της οποίας γινόταν στις πολεμικές επιχειρήσεις και ήταν χρώματος ερυθρού με τον δικέφαλο αετό στον φόντο .

Αυτή η σημαία υψώθηκε στο Πύργο του Γεωργίου Καστριώτη στην Κρούγια το 1443 , εξάλλου δεν υπήρχε και άλλη διαθέσιμη σημαία για να υψωθεί και που να βρεθεί άλλη δηλαδή , αυτή ήταν η σημαία του Τιμαρίου που άνηκε στην Ρωμαϊκή Ανατολική Αυτοκρατορία είτε το θελουμε , είτε δεν το θέλουμε. Ο Καστριώτης αντιμετώπιζε τους Οθωμανούς ως ο τελευταίος σχεδόν ”αντιπρόσωπος” της εναπομείνασας Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Κατά την περίοδο 1444–1466, απέκρουσε με αυτήν την σημαία 13 τουρκικές εισβολές. Οταν πέθανε στις 17 Ιανουαρίου 1468 με αυτήν την σημαία τον σκέπασαν στον Ναό του Αγίου Νικολάου στην Λισσό (Ελληνική αποικία από τις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ μεταγενέστερα στον μεσαίωνα μετονομάστηκε Αλέσιον και σήμερα είναι γνωστή σαν Λέζα-αλβ. Lezhë).

Το κόκκινο γέλιο, του Λεονίντ Αντρέγιεφ. Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος.

   Φίλες και φίλοι απόψε θα σας παρουσιάσω τη νουβέλα του Λεωνίδα Αντρέγιεφ Το κόκκινο γέλιο. Το έργο κυκλοφόρησε το 1905 και πρόκειται για την πιο φιλόδοξη αλλά και πειραματική νουβέλα του Ρώσου λογοτέχνη.

  Το έργο αποτελείται από δέκα εννέα αποσπάσματα και χωρίζεται σε δύο μέρη: Στο πρώτο μέρος ό αφηγητής είναι ένας αξιωματικός του ρωσικού στρατού πού πολεμά στη Μαντζουρία, στον καταστροφικό Ρωσοϊαπωνικό Πόλεμο του 1904. Τραυματίζεται βαριά και επιστρέφει στην οικογένειά του σωματικά αλλά και πνευματικά ανάπηρος. Στο δεύτερο μέρος αφηγητής γίνεται ό αδελφός του αξιωματικού. Για τον Αντρέγιεφ οι αποτρόπαιες πράξεις της νέας μορφής πολέμου μαρτυρούσαν την υπέρτατη εξαχρείωση μιας κοινωνίας για την οποία ό ίδιος είχε ήδη βγάλει διάγνωση: ασθένεια ανίατη.

 

Η υπόθεση του έργου:

 

  ΕΚΕΙΝΟΣ... Ένας άφραγκος φοιτητής της Πετρούπολης βρίσκει αναπάντεχα δουλειά ως οικοδιδάσκαλος σ' ένα απομονωμένο σπίτι σε κάποιο χωριό δίπλα στη θάλασσα, όπου κυριαρχούν ή θλίψη και ή μελαγχολία και όπου ό κύριος του σπιτιού γελάει παράδοξα στις πιο παράξενες καταστάσεις. Μία του κόρη έχει πνιγεί στα γκρίζα νερά της θάλασσας και ή γυναίκα του, πού δεν εμφανίζεται ποτέ, ακούγεται να παίζει πιάνο από κάποιο κλειστό δωμάτιο. Ώσπου εμφανίζεται στον νεαρό οικοδιδάσκαλο εκείνος, ένα φασματικό πρόσωπο με το οποίο αποκτά σχεδόν σωματική επαφή. Κι αρχίζει το αριστοτεχνικό παιχνίδι του συγγραφέα με τον ήρωα του και τον αναγνώστη, γύρω από την ύπαρξη του αλλόκοτου επισκέπτη και το σταδιακό παραλήρημα του φοιτητή.

Ο Λεωνίδας Αντρέγιεφ

 

Λίγα ακόμη στοιχεία για το έργο:

  Η νουβέλα του Αντρέγιεφ, Το κόκκινο γέλιο, αποτέλεσε την πρώτη αντίδραση του συγγραφέα στη φρίκη του Ρωσοϊαπωνικού πόλεμου του 1905. Λίγο αργότερα θα έρθει η πρώτη επανάσταση στη Ρωσία, την οποία ο Αντρέγιεφ όχι μόνο θα χαιρετίσει αλλά και θα μπλεχτεί στο κίνημα κατά του Τσαρισμού.  Παρόλαυτά τα τελευταία του έργα (Το ημερολόγιο του Σατανά, SOS Ρωσία καλεί ανθρωπότητα) είναι διαποτισμένα από την απαισιοδοξία του συγγραφέα και το μίσος του για την κυβέρνηση των Μπολσεβίκων.

 

  Κύριος εκπρόσωπος του εξπρεσιονισμού ο Αντρέγιεφ στη Ρωσία, αντανακλά από τα πρώτα του έργα καταστροφικές συνθήκες στις οποίες βρισκόταν ο ίδιος προσωπικά. Από την αρχή του έργου του έδειξε τα κίνητρα του: Πεσιμισμός, σκεπτικισμός, έλλειψη πίστης στον ανθρώπινο νου και τη θρησκεία.  Το εξπρεσιονιστικό, το φανταστικό και το πειραματικό στοιχείο θα αποδώσουν ακεραία τη φρίκη του πολέμου.

  Ο Σπύρος Γιανναράς θα θέσει τον Αντρέγιεφ επάξιο επίγονο των Ε.Τ.Α. Χόφμαν και Ε.Α. Ποέ εξαιτίας του Κόκκινου γέλιου και της νουβέλας Εκείνος και θα σημειώσει στην Καθημερινή: «Στις νουβέλες αυτές δεν περιορίζεται

στο παιχνίδι της μεθοδικά καλλιεργούμενης αμφιβολίας, της κλιμακούμενης έντασης και της κλειστοφοβίας, ούτε στη δημιουργία ενός κλίματος ζόφου, που άσκησε τεράστια γοητεία στους φανατικούς αναγνώστες του γοτθικού μυθιστορήματος. Όπως κάθε αντάξιο τέκνο της υψηλής λογοτεχνίας, δεν αρκείται στη χειραγώγηση του ευαίσθητου συναισθηματικού κόσμου των αναγνωστών. Χρησιμοποιεί την απαράμιλλη ικανότητά του στη δημιουργία εκρηκτικής ατμόσφαιρας, τη συναρπαστική ευχέρεια στις εξπρεσιονιστικές περιγραφές και τις πολύχρωμες τοιχογραφίες για να θίξει μείζονα πολιτικά και βαθιά υπαρξιακά ζητήματα.»

 

  Το έργο σε κάθε περίπτωση είναι προφητικό, προαναγγέλλει τη φρίκη των σοβιετικών Γκουλάγκ, του Πρώτου και του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Είναι επίσης διορατικό και καταγγέλλει τη βαρβαρότητα του πολέμου και την κτηνωδία του ανθρώπου.

 

  Στις αρχές του 20^ου αιώνα το ελληνικό αναγνωστικό κοινό μπορούσε πλέον να αποκτήσει μια πρώτη ανθολογία του ρωσικού διηγήματος. Μέσα σε χίλιες οχτακόσιες δέκα τρεις σελίδες ανθολογήθηκαν σαράντα οχτώ Ρώσοι/Σοβιετικοί συγγραφείς, μεταξύ αυτών φυσικά και ο Αντρέγιεφ.

 

 

Παύλος Παπαδόπουλος, Ανώτερος Δημόσιος Υπάλληλος, Πτυχιούχος Ανθρωπιστικών Σπουδών.

 

Πηγές:

https://www.avgi.gr/entheta/anagnoseis/366532_stin-apalami-toy-afigimatikoy-logoy

https://www.catisart.gr/i-proepanastatiki-rosia-se-mia-parastasi-gia-tous-epta-kremasmenous-tou-antregief/

https://www.kathimerini.gr/culture/443218/i-techni-toy-antregief/

https://www.politeianet.gr/books/9789603259206-andreyev-leonid-agra-ekeinos-to-kokkino-gelio-201052

https://el.wikipedia.org/wiki/Λεονίντ_Αντρέγιεφ

Το "Ζαρκάδι του Μοντενέγκρο"

 Αν με ρωτήσει κάποιος για τη μία και μοναδική ανάμνηση που έχω από τον μπασκετικό Ολυμπιακό της δεκαετίας του '90 η απάντηση θα είναι άμεση. Έναν ψηλό ξανθό με πεταχτά αυτιά με το νούμερο 8 στην ελαφρώς καμπουριασμένη πλάτη του, να βγαίνει στον αιφνιδιασμό σχεδόν πάντα από τη δεξιά μεριά του παρκέ, να πατάει δυνατά και να καρφώνει με τα δύο χέρια.

Μεγάλοι παίχτες φόρεσαν την ερυθρόλευκη φανέλα εκείνα τα χρόνια της κυριαρχίας των Πειραιωτών στο ελληνικό μπάσκετ. Αυτός όμως που έσπειρε το χωράφι και έδρεψε τους καρπούς της επιτυχίας, αυτός που πάνω του στηρίχτηκε η αναγέννηση της ομάδας, ο πιονέρος της κορυφής, ήταν ο αριστερόχειρας φόργουορντ από το Μαυροβούνιο με το όνομα Ζάρκο Πάσπαλι(ε).

Στα βουνά της Πλέβλια που γεννήθηκε σαν σήμερα το 1966 οι επαγγελματικές επιλογές δεν ήταν πολλές για τους γονείς του, τον Γιόβαν και τη Μίλεβα και έτσι το ζευγάρι μετακόμισε στην πρωτεύουσα Τίτογκραντ ( νυν Ποντγκόριτσα) όταν ο μικρός ήταν δύο ετών.

Ο Ζάρκο μεγάλωνε και ψήλωνε, έδειχνε πως θα περάσει τα δύο μέτρα, η ενασχόληση με το μπάσκετ ήταν μονόδρομος και έτσι βρέθηκε σε ηλικία 10 χρονών στο "σχολείο" της Μπούντουτσνοστ, ομάδας που εκείνη την εποχή αποτελούσε τη δεξαμενή όπου αντλούσαν παίχτες οι μεγάλοι του γιουγκοσλαβικού μπάσκετ.

Οι προπονητές του στα τμήματα υποδομής προσπάθησαν να του εμφυσήσουν ένα πιο "ορθόδοξο" στυλ στον τρόπο που σούταρε, αυτόν τον παράξενο μη ορθολογικό. Μόνο ένας τον άφησε ελεύθερο, βλέποντας πως ο μικρός ήταν αληθινό διαμάντι, μόνο ο συγχωριανός του πατέρα του Ζάρκο, Μπόγκνταν Τάνιεβιτς δεν τον πίεσε να αλλάξει τη μηχανική του.

Στα 16 του έκανε ντεμπούτο στην πρώτη κατηγορία δίπλα στα αστέρια της Μπούντουτσνοστ, τον Κνέζεβιτς, τον Μιλάτοβιτς και τα αδέρφια Μπόγιανιτς, ένα παιδί με ύψος 2.06 και το νούμερο 5 στη γαλάζια φανέλα του. Με σταθερά βήματα ο Ζάρκο γίνεται το πρώτο βιολί, καλείται στην Εθνική Παίδων, παίρνει το πρωτάθλημα Ευρώπης το 1983 και το '85 μόλις στα 19 του, είναι ο ηγέτης της Μπούντουτσνοστ που κάνει τη μεγάλη έκπληξη και τερματίζει στην τρίτη θέση του πιο δυνατού ευρωπαϊκού πρωταθλήματος.

Τα όρια του Μαυροβουνίου ήταν πολύ στενά πια για αυτόν και τα "λαγωνικά" της Παρτιζάν που τον είχαν ξεχωρίσει θα κινηθούν άμεσα. Η μεταγραφή θα γίνει το καλοκαίρι του 1986 με κινηματογραφικό τρόπο αφού σχεδόν "απήχθη" από τους ιθύνοντες της ομάδας ώστε να μη πραγματοποιηθεί η μετακίνηση στη Μπόσνα Σαράγεβο που είχε τον πρώτο λόγο. Στους "Crno Beli" του Βελιγραδίου ο Πάσπαλι θα έχει τη δυνατότητα να παίξει με μερικούς σπουδαίους παίχτες όπως ο Ντίβατς, ο Γκρμπόβιτς και ο Σάβοβιτς. Θα κερδίσει αμέσως θέση στη βασική πεντάδα και στο τέλος της σεζόν θα ανταμειφθεί με το μετάλλιο του πρωταθλητή.

Αλλά τα καλά νέα δεν σταματάνε εκεί αφού εντυπωσιασμένος από τις εμφανίσεις του, ο Τσόσιτς θα τον καλέσει στην εθνική για το Ευρωμπάσκετ της Αθήνας, δίνοντας του και αυτός θέση βασικού. Ο Ζάρκο δεν το ξέρει ακόμα αλλά θα έχει την πρώτη γνωριμία με το γήπεδο που στο μέλλον θα ζήσει στιγμές δόξας. Αυτή τη φορά όμως το παρκέ ανήκει στον Νικ και οι Γιουγκοσλάβοι θα γυρίσουν στο Βελιγράδι με το χάλκινο μετάλλιο στις αποσκευές τους.

Ο δρόμος του θα ανταμώσει ξανά με αυτόν του Γκάλη στον όμιλο του Κυπέλλου Πρωταθλητριών με τελικό προορισμό το Φάιναλ Φορ της Γάνδης. Απογοητευμένοι από τις ήττες τους στους ημιτελικούς θα παίξουν στον τελικό της παρηγοριάς και η Παρτιζάν θα κατακτήσει την τρίτη θέση. Η ανερχόμενη δύναμη, η Γιουγκοπλάστικα θα της κλέψει τα σκήπτρα και του πρωταθλήματος παρά τις προσπάθειες του Ζάρκο που ήταν ο κορυφαίος παίχτης της στη σειρά των τελικών. Ως εξέχον μέλος της εθνικής θα ταξιδέψει στη Σεούλ για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, εκεί που η ανανεωμένη Γιουγκοσλαβία του Ίβκοβιτς θα γίνει έρμαιο των διαθέσεων του Σαμπόνις με αποτέλεσμα οι Πλάβι να ανέβουν στη δεύτερη θέση του βάθρου.

Το σενάριο του πρωταθλήματος θα επαναληφθεί και την επόμενη χρονιά, ο Ζάρκο θα αναδειχθεί δεύτερος σκόρερ της κανονικής περιόδου πίσω από τον Κόμαζετς αλλά σε μία σειρά δραματικών τελικών τα "μωρά του Σπλίτ" θα καταφέρουν να παραμείνουν στον θρόνο τους. Χρόνος για πανηγυρισμούς όμως δεν υπάρχει ιδιαίτερος, αφού σε λιγότερο από δύο μήνες οι αντίπαλοι στους συλλόγους τους θα είναι μέλη της καλύτερης ευρωπαϊκής εθνικής ομάδας όλων των εποχών.

Πάσπαλι, Κούκοτς, Ντράζεν, Ντίβατς και τα υπόλοιπα παιδιά του Ντούντα θα μαγέψουν τους συμπατριώτες τους και θα περάσουν στο λαιμό τους το χρυσό μετάλλιο. Ο Ζάρκο θα κάνει πολύ καλά παιχνίδια και θα τραβήξει το ενδιαφέρον των Σπερς που ενώ δεν τον έχουν επιλέξει στο ντραφτ, θα του προσφέρουν εγγυημένο διετές συμβόλαιο κατόπιν εισήγησης του βοηθού προπονητή Γκρέγκ Πόποβιτς.

Ο "Πάλια" θα πάει στην Αμερική έχοντας παντελή άγνοια για την ομάδα και το ΝΒΑ γενικότερα. Οι ατάκες του για την Pizza Hut και ο θρυλικός "διάλογος" με τον λάτρη της πειθαρχίας Λάρι Μπράουν έχουν γραφτεί πολλές φορές και δεν υπάρχει λόγος επανάληψης τους. Εγώ θα σταθώ μόνο σε μία εξομολόγηση του Πόποβιτς που ίσως δικαιολογεί εν μέρει το αδιάφορο πέρασμα του Ζάρκο από το Σαν Αντόνιο. Έχει πει λοιπόν χαρακτηριστικά ο Ποπ πως "Ακόμα και αν ο Πάσπαλι είχε επιτόπιο άλμα 1.5 μέτρο ή ήταν ο καλύτερος σουτέρ του κόσμου δεν θα έπαιζε. Έπρεπε υποχρεωτικά να παίξει ο Σον Έλιοτ". Η αλήθεια πιστεύω, βρίσκεται κάπου στη μέση αφού όντως ο Μπράουν προτιμούσε τον ρούκι Έλιοτ από τον Ζάρκο αλλά και αυτός με την κακή εξωγηπεδική του ζωή -τα πακέτα με τα Marlboro τρέχανε από πίσω του- και την εν γένει συμπεριφορά του έδινε πάτημα στον προπονητή για να μην τον χρησιμοποιεί. Οι συμπαίχτες του πάντως αναγνώριζαν το ταλέντο του και έκαναν πολλές πλάκες μαζί του (Ο Τέρι Κάμινγκς του είχε βγάλει και τραγούδι κατά τα πρότυπα της δημοφιλούς σειράς Ζορό).Η αποδεσμεύση του λίγο πριν από τα play off του 1990 ήταν αναμενόμενη και δεν προκάλεσε καμία έκπληξη.

Μεταξύ μας, πιστεύω ότι και ο Πάσπαλι δεν στενοχωρήθηκε ιδιαίτερα. Ήταν 24 χρονών και το μόνο που ήθελε ήταν να παίζει μπάσκετ. Ευτυχώς για αυτόν ο Ίβκοβιτς δεν δίνει σημασία στον παροπλισμό του από τους Σπερς και θα τον συμπεριλάβει στην αποστολή της Γιουγκοσλαβίας για το Μουντομπάσκετ της Αργεντινής. Ο Ζάρκο απολαμβάνει της εμπιστοσύνης του προπονητή και θα φροντίσει να μην τον εκθέσει. Τρίτος σκόρερ της ομάδας, δεύτερος ριμπάουντερ, βασικός συντελεστής της κατάκτησης του χρυσού μεταλλίου. Άμα τη επιστροφή στην Ευρώπη αρκετές ομάδες θα ενδιαφερθούν για την απόκτηση του αλλά αυτός θα προτιμήσει τη σιγουριά της Παρτιζάν προνοώντας για την υπογραφή μονοετούς συμβολαίου. Σε αυτή την τελευταία του σεζόν σε ομάδα της πατρίδας του θα είναι ο ηγέτης της νέας γενιάς και θα την οδηγήσει ξανά στους τελικούς αλλά ο τοίχος που έχει μετονομαστεί σε ΠΟΠ 84 θα υψωθεί για τελευταία φορά. Όπως -αν και κανείς δεν το ξέρει ακόμα- τελευταία θα είναι και η παρουσία της Γιουγκοσλαβίας ως ενιαία χώρα στο Ευρωμπάσκετ της Ρώμης, το κύκνειο άσμα των πάλαι ποτέ θρυλικών Πλάβι με ένα ακόμα χρυσό μετάλλιο.

Στην Ιταλία θα βρεθεί και ο Ιωαννίδης που μόλις έχει συμφωνήσει να αναλάβει τον Ολυμπιακό. Πρώτος στόχος για τη θέση του μοναδικού ξένου που επιτρεπόταν τότε στην Α1 θα είναι πλέι μεϊκερ της Ατλάντα, Ροντ Στρίκλαντ. Όταν όμως ο ΝBAερ θα καθυστερήσει να απαντήσει, ο Ξανθός θα στραφεί στον Ζάρκο που τον είχε ξεχωρίσει από τις μονομαχίες του Άρη με την Παρτιζάν. Η συμφωνία θα κλείσει στο περιθώριο του Ευρωμπάσκετ και μετά το τέλος του ο Πάσπαλι θα πιάσει λιμάνι μέσω του παλιού αεροδρομίου του Ελληνικού, ακόμα και αν η Ελλάδα δεν ήταν η πρώτη του επιλογή, ο ίδιος προτιμούσε την Ισπανία γιατί πίστευε πως του ταιριάζει περισσότερο το μπάσκετ των Ιβήρων.

Η υποδοχή που του επεφύλαξαν οι φίλοι των Ερυθρολεύκων ήταν αντάξια ενός "Μεσσία". Και σαν έτοιμος από καιρό, ο Ζάρκο θα πάρει στα χέρια του την τρομπέτα του Αττίλιο και θα σαλπίσει το νέο ξεκίνημα για τον Ολυμπιακό. Στο σημείο αυτό κρίνεται απαραίτητη μία παρένθεση για να αναφέρω τα δεδομένα στα ερυθρόλευκα δρώμενα εκείνο το καλοκαίρι του 1991.

Τρεις ήταν οι κινήσεις ματ του Σωκράτη Κόκκαλη που έβγαλαν από το τέλμα τον σύλλογο του Πειραιά. Η κάθοδος του Ιωαννίδη, η έλευση του Πάσπαλι και η απόφαση μετακόμισης από τους τσίγκους του Παπαστράτειου στο ΣΕΦ. Ειδικά η τελευταία εμπεριείχε μεγάλο ρίσκο αφού κανένας δεν ήξερε αν ο κόσμος θα αγκάλιαζε την ομάδα και αν θα γέμιζε το γήπεδο.

Ο Ξανθός ξεκινά το χτίσιμο το νέου Ολυμπιακού με την πιο απλή συνταγή. Σκληρή άμυνα από πέντε "καμικάζι" στο παρκέ και στην επίθεση η μπάλα στα χέρια του τύπου με νούμερο 8. Αυτά που έκανε ο Ζάρκο την περίοδο 1991-92 τα είχαμε δει τα προηγούμενα χρόνια μόνο από τον Γκάλη και τον Ίνγκραμ. Κάθε αγώνας θα είναι ένα ανεπανάληπτο one man show. Σκοράρει με κάθε πιθανό και απίθανο τρόπο. Τρίποντα, παιχνίδι με πλάτη, αιφνιδιασμούς. Θα κουβαλήσει στις πλάτες του όλη τη χρονιά τους Πειραιώτες και το αποτέλεσμα θα είναι η πιο τρανή δικαίωση για τον ίδιο και όσους τον εμπιστεύθηκαν. Πρώτος σκόρερ με 33 πόντους μέσο όρο, εκτόξευση των Ερυθρόλευκων στη δεύτερη θέση από την όγδοη της προηγούμενης περιόδου και επιστροφή στο Κύπελλο Πρωταθλητριών μετά από σχεδόν μία δεκαπενταετία.

Ο Μαυροβούνιος λατρεύεται σαν θεός από τους οπαδούς και η σεζόν 1992-93 είναι αυτή της επιστροφής του Ολυμπιακού στον θρόνο του πρωταθλητή και η αρχή της δυναστείας. Το μονοπάτι κάθε άλλο παρά στρωμένο με ροδοπέταλα ήταν και οι Ερυθρόλευκοι λογίζονταν ως τέταρτο φαβορί για τον τίτλο πίσω από τον ΠΑΟΚ, τον Παναθηναϊκό του Γκάλη και τον ανανεωμένο Άρη του Ρόι Τάρπλεϊ. Ο Ιωαννίδης θα φέρει καθυστερημένα στην ομάδα ως δεύτερο ξένο τον "Truth" Γουόλτερ Μπέρι μετά την αποπομπή του Ροντ Χίγκινς και θα εμπιστευθεί στη βασική πεντάδα τους δύο πιτσιρικάδες, Τόμιτς και Τάρλατς.

Ο Ολυμπιακός θα ξεκινήσει με μία ήττα σοκ από τη Δάφνη παρά τους 54 πόντους του Ζάρκο και όλοι βλέπουν ότι τα πράγματα δεν θα είναι εύκολα ενώ ίδια είναι η κατάσταση και στην Ευρώπη. Η ομάδα ζορίζεται αρκετά στον όμιλο τερματίζοντας οριακά στην τρίτη θέση και θα αντιμετωπίσει στα προημιτελικά τη Λιμόζ με μειονέκτημα έδρας. Στην Α1 ο Ζάρκο συνεχίζει να σκοράρει ακατάπαυστα αλλά οι επιδόσεις του αρκούν μόνο για την 4η θέση της κανονικής περιόδου, αν θέλει το πρωτάθλημα πρέπει να ξεπεράσει διαδοχικά τα εμπόδια με πρώτο τον Άρη.

Προέχει όμως η γαλλική ομάδα που τον περιμένει για μάχη με έπαθλο την πρόκριση στο Φάιναλ Φορ του ΣΕΦ. Στη μνήμη όλων μας έχει μείνει το δραματικό τρίτο ματς και η γραμμή που πάτησε ( ο Πάσπαλι πριν το νικητήριο καλάθι του Ζντόβτς. Ξεχνάμε όμως την εκπληκτική εμφάνιση του στον πρώτο αγώνα της Πάτρας με το τρίποντο της νίκης και την επίσης τρομερή του απόδοση στο δεύτερο παιχνίδι του Μπομπλάν. Η ιστορία όμως έγραψε ότι ο Ολυμπιακός έχασε τη μεγάλη ευκαιρία να διεκδικήσει το Κύπελλο Πρωταθλητριών ουσιαστικά στην έδρα του. Ο Ιωαννίδης προσπαθεί να μαζέψει τα κομμάτια της ομάδας του και να επικεντρωθεί στο πρωτάθλημα. Θα επιστρέψει στην παλιά δοκιμασμένη συνταγή δίνοντας τα κλειδιά στον "Πάλια".

Ο Άρης που έχει γίνει άνω κάτω με την κοπάνα του Τάρπλεϊ, δεν μπορεί να τον ανακόψει και η επόμενη πρόκληση θα είναι ο πρωταθλητής ΠΑΟΚ. Οι Ερυθρόλευκοι εκμεταλλευόμενοι έναν σοκαρισμένο Δικέφαλο -από το Φάιναλ Φορ- θα τον αποκλείσουν και θα πάνε στους τελικούς με τον αιώνιο αντίπαλο. Στο δεύτερο ματς θα καταφέρουν να σπάσουν την έδρα, ενώ στον τρίτο αγώνα αυτό που θυμόμαστε είναι τα μπαλέτα του "Διογένης" και το εσωτερικό διπλό των παικτών του Ολυμπιακού, απόρροια της επιλογής του Παναθηναϊκού να μην κατέβει διαμαρτυρόμενος για την διαιτησία. Κορυφαίος για τους Πειραιώτες σε αυτή την σειρά; Ποιος άλλος από το "Ζαρκάδι του Μοντενέγκρο". Σαν τον Μωυσή οδήγησε τη ομάδα του στη Γη της Επαγγελίας μετά από περιπλάνηση 15 χρόνων. Και αφού επετεύχθη ο στόχος του πρωταθλήματος, σειρά έχει η κορυφή της Ευρώπης.

Ο Κόκκαλης δεν φείδεται χρημάτων και θα φέρει στην ομάδα Τάρπλεϊ και Φασούλα δίνοντας την ευκαιρία στον Ξανθό να χτίσει μια ομάδα πραγματικό φόβητρο. Οι Ερυθρόλευκοι διαθέτουν την καλύτερη front line της Ευρώπης και όλοι τους θεωρούν ως το μεγάλο φαβορί για την κατάκτηση του Πρωταθλητριών, τα πάντα μοιάζουν ιδανικά για τον Ολυμπιακό. Αλλά εντελώς ξαφνικά κάποια στιγμή εμφανίζεται το περίφημο πρόβλημα του Ζάρκο με τις βολές και γενικά το μακρινό σουτ. Ο άνθρωπος που είχε μέσο όρο στην καριέρα του 85%, που σε αγώνα με τον Άρη έχει πετύχει 23/23, χωρίς κανέναν ιδιαίτερο λόγο αρχίζει να βλέπει το καλάθι πέρα από τα 3 μέτρα σαν κουμπότρυπα.

Πολλά ακούστηκαν, τίποτα δε επιβεβαιώθηκε. Χειρουργείο στο χέρι, τενοντίτιδα μη αντιμετωπίσιμη, μικρόβιο που σάπιζε το χέρι του εσωτερικά, πρόβλημα στα δάχτυλα και άλλα πολλά (Σε πρόσφατη συνέντευξη του ο Ζάρκο μίλησε για μικρό εγκεφαλικό που υπέστη). Η γνώμη μου είναι ότι ήταν καθαρά ψυχολογικό. Ο,τι και να έγινε όμως το θέμα ήταν ο Πάσπαλι που άρχισε να χάνει τις βολές. Και αν κατά τη διάρκεια της χρονιάς αυτό δεν ενοχλούσε τόσο πολύ αφού ο Ολυμπιακός πήγαινε με σπασμένα φρένα παίζοντας σπουδαίο μπάσκετ, δεν έγινε το ίδιο και στο δράμα του Τελ Αβίβ.

Τα 6.16" που ο Ολυμπιακός έμεινε χωρίς πόντο, το τρίποντο μαχαιριά του Κορνήλιους Τόμπσον είναι γεγονότα γνωστά και δεν χρειάζεται καταγραφή τους. Αλλά όταν ο Ζάρκο στήθηκε στη γραμμή κανένας δεν πίστευε ότι θα βάλει τις βολές. Ούτε ο ίδιος φυσικά για αυτό και τις έχασε. Δεν είναι όμως καιρός για δάκρυα.

Οι Πειραιώτες επιστρέφουν στο ελληνικό πρωτάθλημα και ο Πάσπαλι θα βάλει την υπογραφή του στο τελευταίο ματς με τον ΠΑΟΚ για μπορέσει ο Ολυμπιακός να ξαναπάρει τον τίτλο. Η τελευταία του παράσταση με τα ερυθρόλευκα θα είναι ο τελικός Κυπέλλου με τον Ηρακλή και ένα μαγικό καλάθι μπροστά στον ύψους 2.18 Ντόναλτσον. Ο Ζάρκο πανηγυρίζει τους τίτλους χωρίς να υποψιάζεται τι θα ακολουθήσει.

Ενώ ουδείς στον Ολυμπιακό -τουλάχιστον φανερά- δεν τον κατηγορεί για την απώλεια του Πρωταθλητριών, η απόφαση έχει ληφθεί από κοινού μεταξύ Κόκκαλη και Ιωαννίδη. Το συμβόλαιο του δεν θα ανανεωθεί και από την 1η Ιουλίου του 1994 ο Πάσπαλι κυκλοφορεί ελεύθερος στην ευρωπαϊκή πιάτσα. Ο Παναθηναϊκός θα κινηθεί άμεσα, θα άρει τις αναστολές του και ο Μαυροβούνιος που θέλει να αποδείξει ότι δεν είναι τελειωμένος θα υπογράψει στο Τριφύλλι.

Η μοίρα το έφερε έτσι ώστε ο πρώτος επίσημος αγώνας του με την πράσινη φανέλα να είναι με αντίπαλο τον Ολυμπιακό. Στις 25 Σεπτεμβρίου 1994 στο "κλουβί" του Σπόρτιγκ οι δύο ομάδες θα κακοποιήσουν το άθλημα. Σε ένα από τα χειρότερα παιχνίδια που είδαμε ποτέ οι Πράσινοι θα κερδίσουν με παιδικό σκορ (42:40) και θα προκριθούν στην επόμενη φάση του Κυπέλλου. Ο Πάσπαλι σαφέστατα επηρεασμένος από τα εμετικά συνθήματα αυτών που κάποτε τον αποθέωναν, θα περιφέρεται σαν χαμένος στο γήπεδο, ίσως στο χειρότερο παιχνίδι της καριέρας του.

Μέσα στη χρονιά θα βρει τον ρόλο του στην ομάδα και ειδικά μετά τη φυγή του Γκάλη θα γίνει ο ηγέτης δίνοντας ηχηρές απαντήσεις. Αυτή που θα κάνει τη μεγαλύτερη εντύπωση είναι το νικητήριο καλάθι με το δεξί(!) χέρι στο παιχνίδι του δευτέρου γύρου με αντίπαλο τον Ολυμπιακό στο ΣΕΦ και η απάντηση που έδωσε όταν ρωτήθηκε για ποιόν λόγο σούταρε με ανάποδο χέρι. "Γιατί με το αριστερό κρατούσα τα @€)%@ μου και τα έδειχνα στον Ιωαννίδη" ήταν η δικαιολογία του Ζάρκο. Αυτό το αντρίκιο καλάθι δε θα συνδυαστεί και με εύστοχη βολή κοστίζοντας στον Παναθηναϊκό τη διαφορά και το πλεονέκτημα έδρας στους τελικούς. Η παλιά αγάπη θα τον πληγώσει και στον ημιτελικό της Σαραγόσα και στο πρωτάθλημα, δίνοντας το έναυσμα στους οπαδούς του Ολυμπιακού για ένα από τα πιο έξυπνα συνθήματα που ακούστηκε ποτέ στα ελληνικά παρκέ, το επικό "Δε θα πάρεις κύπελλο ποτέ Πάσπαλιε, Πάσπαλιε". Τελικά ο Ζάρκο πήρε κύπελλο εκείνη τη χρονιά και μάλιστα το σπουδαιότερο όταν μετά από τρία χρόνια άδικου αποκλεισμού η Σερβία θα επανεμφανιστεί στο Ευρωμπάσκετ της Αθήνας ανεβαίνοντας ξανά στην κορυφή του βάθρου και ο Πάσπαλι αυτοσαρκαζόμενος θα τραγουδήσει το σύνθημα αγκαλιά με το τρόπαιο.

Με τον προπονητή της εθνικής, τον Ίβκοβιτς θα δώσουν ραντεβού τον Σεπτέμβριο στη Νέα Σμύρνη και στον καινούριο του σταθμό στην Ελλάδα, ο ηγέτης του νεανικού Πανιωνίου θα θυμίσει πολλές φορές τον ασταμάτητο Ζάρκο του Ολυμπιακού. Σταδιακά θα ανακτήσει και το μακρινό σουτ αποκαθιστώντας σε μεγάλο βαθμό τη σχέση του με τις βολές. Στην πλατεία έπαιξε το πιο ανέμελο μπάσκετ και αυτό έβγαινε στο γήπεδο.

Απαλλαγμένος από το άγχος του πρωταθλητισμού θα πάει στην Ατλάντα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1996. Με τις εμφανίσεις του εκεί -ειδικά στο πρώτο ημίχρονο του τελικού με την Αμερική- θα πείσει τους Χωκς να του δώσουν μια δεύτερη ευκαιρία για μετάβαση στο καλύτερο πρωτάθλημα του κόσμου. Όντως ο Ζάρκο θα δοκιμάσει στο summer league και ενώ τα "Γεράκια" φαίνεται ότι τον θέλουν, ένα απρόοπτο γεγονός θα τον αναγκάσει να επιστρέψει στην Ελλάδα και να θέσει οριστικό τέλος στην προσπάθεια του για το ΝΒΑ.

Μία κοπέλα που εργαζόταν ως αεροσυνοδός τον κατηγορεί ότι είναι ο πατέρας του νεογέννητου παιδιού της, ζητώντας ο,τι προβλέπει ο νόμος (αναγνώριση, διατροφή κτλ). Ο Πάσπαλι θα υποχρεωθεί να γυρίσει για να αντικρούσει τις κατηγορίες. Τελικά τίποτα δεν αποδείχθηκε αλλά η ρετσινιά είχε μείνει. Θέλοντας να ηρεμήσει από τα αδηφάγα ελληνικά ΜΜΕ και παρά τις προτάσεις που είχε θα επιλέξει τη Γαλλία. Η Ρασίνγκ Παρί που έχει μείνει 43 ολόκληρα χρόνια μακριά από τους τίτλους θα βρει στο πρόσωπο του τον άνθρωπο που θα της χαρίσει ξανά το πρωτάθλημα. Το πεπρωμένο του Ζάρκο όμως είναι στην αγαπημένη του Ελλάδα με την τελευταία στάση του να είναι η Θεσσαλονίκη και ο Άρης.

Η χρονιά ξεκινά με όνειρα για τον "Αυτοκράτορα" αλλά στην πορεία τα οικονομικά προβλήματα θα λυγίσουν τους παίχτες που θα αρχίσουν να εγκαταλείπουν το πλοίο. Η καρδιά και ο εγωισμός αυτών που έμειναν έγραψε ιστορία. Στο Φάιναλ Φορ του Κυπέλλου στο Αλεξάνδρειο, οι απλήρωτοι μπασκετμπολίστες του Χρήστου Μαγκώτσιου θα αφήσουν εκτός τελικού τον Παναθηναϊκό των εκατομμυρίων. Ο Ζάρκο θα υποστεί βαρύ διάστρεμμα και η συμμετοχή του στον τελικό είναι αμφίβολη αλλά ως άλλος Ελ Σίντ θα σφίξει τα δόντια (καλά καλά δεν μπορούσε να φορέσει το παπούτσι) και σχεδόν σέρνοντας το πόδι του στο γήπεδο θα πετύχει 12 πόντους στη νίκη επί της ΑΕΚ του Ιωαννίδη. Ήταν το τελευταίο παιχνίδι του με τη φανέλα ελληνικής ομάδας.

Εξαιτίας του χτυπημένου αστράγαλου του δεν αγωνίστηκε σε άλλο ματς και τα προβλήματα τραυματισμών ήταν ο κύριος λόγος της αποδέσμευσής του την επόμενη χρονιά από τη Βίρτους Μπολόνια του φίλου του Σάσα Ντανίλοβιτς. Τον Δεκέμβριο του 1998 σε ηλικία 32 χρονών θα ανακοινώσει την απόσυρση από την ενεργό δράση.

Και μας άφησε να τον θυμόμαστε όπως τον πρωτογνωρίσαμε... Ένα βέλος μέσα στο παρκέ που σκόραρε όπως ήθελε, όποτε ήθελε. Τον παίχτη που άλλαξε την πρόσφατη μπασκετική ιστορία του Ολυμπιακού, τον αναμορφωτή του κοιμώμενου γίγαντα. Αγαπήθηκε παράφορα και μισήθηκε όσο λίγοι. Αλλά έτσι δεν συμβαίνει συνήθως με τους μεγάλους έρωτες; Και οι οπαδοί των Ερυθρόλευκων είναι αλήθεια ότι λάτρεψαν τον Ζάρκο.

Πιστεύω ότι αν ρωτήσουμε κάποιον που τον είδε να παίζει εκείνη την εποχή, τώρα που τα πάθη έχουν καταλαγιάσει, θα απαντήσει ότι αυτός είναι ο μεγαλύτερος ξένος στην ιστορία της ομάδας. Γιατί; Ο λόγος είναι απλός.Ο Πάσπαλι τόνωσε την περηφάνια των οπαδών του Ολυμπιακού σε στιγμές δύσκολες.

Την ώρα που το ποδοσφαιρικό τμήμα ζούσε τα "πέτρινα χρόνια", ο Ζάρκο μπόλιασε την ομάδα με πνεύμα νικητή. Έκανε τους συμπαίχτες του καλύτερους και ποτέ δεν στα δύσκολα. Αυτός, ένας ξένος ταυτίστηκε με τους Ερυθρόλευκους γιατί αν και φόρεσε μόνο τρία χρόνια τη φανέλα, την τίμησε και δικαιούται να πιστεύει ότι πάνω από όλα έδωσε χαρά. Γιατί αυτό ήταν το νόημα του παιχνιδιού του. Ωδή στη χαρά...

Antreas Tsemperlidis