Φίλες και φίλοι απόψε θα σας παρουσιάσω τη νουβέλα του Λεωνίδα Αντρέγιεφ Το κόκκινο γέλιο. Το έργο κυκλοφόρησε το 1905 και πρόκειται για την πιο φιλόδοξη αλλά και πειραματική νουβέλα του Ρώσου λογοτέχνη.
Το έργο αποτελείται από δέκα εννέα αποσπάσματα και χωρίζεται σε δύο μέρη: Στο πρώτο μέρος ό αφηγητής είναι ένας αξιωματικός του ρωσικού στρατού πού πολεμά στη Μαντζουρία, στον καταστροφικό Ρωσοϊαπωνικό Πόλεμο του 1904. Τραυματίζεται βαριά και επιστρέφει στην οικογένειά του σωματικά αλλά και πνευματικά ανάπηρος. Στο δεύτερο μέρος αφηγητής γίνεται ό αδελφός του αξιωματικού. Για τον Αντρέγιεφ οι αποτρόπαιες πράξεις της νέας μορφής πολέμου μαρτυρούσαν την υπέρτατη εξαχρείωση μιας κοινωνίας για την οποία ό ίδιος είχε ήδη βγάλει διάγνωση: ασθένεια ανίατη.
Η
υπόθεση του έργου:
ΕΚΕΙΝΟΣ...
Ένας άφραγκος φοιτητής της Πετρούπολης βρίσκει αναπάντεχα δουλειά ως
οικοδιδάσκαλος σ' ένα απομονωμένο σπίτι σε κάποιο χωριό δίπλα στη θάλασσα, όπου
κυριαρχούν ή θλίψη και ή μελαγχολία και όπου ό κύριος του σπιτιού γελάει
παράδοξα στις πιο παράξενες καταστάσεις. Μία του κόρη έχει πνιγεί στα γκρίζα
νερά της θάλασσας και ή γυναίκα του, πού δεν εμφανίζεται ποτέ, ακούγεται να
παίζει πιάνο από κάποιο κλειστό δωμάτιο. Ώσπου εμφανίζεται στον νεαρό
οικοδιδάσκαλο εκείνος, ένα φασματικό πρόσωπο με το οποίο αποκτά σχεδόν σωματική
επαφή. Κι αρχίζει το αριστοτεχνικό παιχνίδι του συγγραφέα με τον ήρωα του και
τον αναγνώστη, γύρω από την ύπαρξη του αλλόκοτου επισκέπτη και το σταδιακό
παραλήρημα του φοιτητή.
Ο Λεωνίδας Αντρέγιεφ
Λίγα
ακόμη στοιχεία για το έργο:
Η
νουβέλα του Αντρέγιεφ, Το κόκκινο γέλιο,
αποτέλεσε την πρώτη αντίδραση του συγγραφέα στη φρίκη του Ρωσοϊαπωνικού πόλεμου
του 1905. Λίγο αργότερα θα έρθει η πρώτη επανάσταση στη Ρωσία, την οποία ο
Αντρέγιεφ όχι μόνο θα χαιρετίσει αλλά και θα μπλεχτεί στο κίνημα κατά του
Τσαρισμού. Παρόλαυτά τα τελευταία του
έργα (Το ημερολόγιο του Σατανά, SOS Ρωσία καλεί ανθρωπότητα)
είναι διαποτισμένα από την απαισιοδοξία του συγγραφέα και το μίσος του για την
κυβέρνηση των Μπολσεβίκων.
Κύριος εκπρόσωπος
του εξπρεσιονισμού ο Αντρέγιεφ στη Ρωσία, αντανακλά από τα πρώτα του έργα
καταστροφικές συνθήκες στις οποίες βρισκόταν ο ίδιος προσωπικά. Από την αρχή
του έργου του έδειξε τα κίνητρα του: Πεσιμισμός, σκεπτικισμός, έλλειψη πίστης
στον ανθρώπινο νου και τη θρησκεία. Το
εξπρεσιονιστικό, το φανταστικό και το πειραματικό στοιχείο θα αποδώσουν ακεραία
τη φρίκη του πολέμου.
Ο
Σπύρος Γιανναράς θα θέσει τον Αντρέγιεφ επάξιο επίγονο των Ε.Τ.Α. Χόφμαν και
Ε.Α. Ποέ εξαιτίας του Κόκκινου γέλιου και
της νουβέλας Εκείνος και θα σημειώσει
στην Καθημερινή: «Στις νουβέλες
αυτές δεν περιορίζεται
στο παιχνίδι της μεθοδικά καλλιεργούμενης
αμφιβολίας, της κλιμακούμενης έντασης και της κλειστοφοβίας, ούτε στη
δημιουργία ενός κλίματος ζόφου, που άσκησε τεράστια γοητεία στους φανατικούς
αναγνώστες του γοτθικού μυθιστορήματος. Όπως κάθε αντάξιο τέκνο της υψηλής
λογοτεχνίας, δεν αρκείται στη χειραγώγηση του ευαίσθητου συναισθηματικού κόσμου
των αναγνωστών. Χρησιμοποιεί την απαράμιλλη ικανότητά του στη δημιουργία
εκρηκτικής ατμόσφαιρας, τη συναρπαστική ευχέρεια στις εξπρεσιονιστικές
περιγραφές και τις πολύχρωμες τοιχογραφίες για να θίξει μείζονα πολιτικά και
βαθιά υπαρξιακά ζητήματα.»
Το έργο
σε κάθε περίπτωση είναι προφητικό, προαναγγέλλει τη φρίκη των σοβιετικών
Γκουλάγκ, του Πρώτου και του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Είναι επίσης
διορατικό και καταγγέλλει τη βαρβαρότητα του πολέμου και την κτηνωδία του
ανθρώπου.
Στις
αρχές του 20ου αιώνα το ελληνικό αναγνωστικό κοινό μπορούσε πλέον να
αποκτήσει μια πρώτη ανθολογία του ρωσικού διηγήματος. Μέσα σε χίλιες οχτακόσιες
δέκα τρεις σελίδες ανθολογήθηκαν σαράντα οχτώ Ρώσοι/Σοβιετικοί συγγραφείς,
μεταξύ αυτών φυσικά και ο Αντρέγιεφ.
Παύλος
Παπαδόπουλος, Ανώτερος Δημόσιος Υπάλληλος, Πτυχιούχος Ανθρωπιστικών Σπουδών.
Πηγές:
https://www.avgi.gr/entheta/anagnoseis/366532_stin-apalami-toy-afigimatikoy-logoy
https://www.kathimerini.gr/culture/443218/i-techni-toy-antregief/
https://www.politeianet.gr/books/9789603259206-andreyev-leonid-agra-ekeinos-to-kokkino-gelio-201052
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου