Η ρήξη του Αλεξάνδρου και του Φιλίππου (337 π.Χ.). Όταν ο Φίλιππος επιχείρησε να θανατώσει τον Αλέξανδρο.

Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος.

   Βρισκόμαστε στο έτος 337 π.Χ. Ο βασιλιάς της Μακεδονίας Φίλιππος βρίσκεται στο απόγειο της δόξας του. Έχει κατατροπώσει τους υπόλοιπους Έλληνες στη Χαιρώνεια, έχει επιβάλλει την ένωση των Ελλήνων, μέσω του συνεδρίου της Κορίνθου και έχει, επίσης, ανάψει το πράσινο φως για την εκστρατεία στην Ανατολή. Ο μεγαλύτερος άνδρας της Ευρώπης, σύμφωνα με το Θεόπομπο, ετοιμάζεται, τώρα, να συνάψει ένα γάμο ο οποίος δεν μοιάζει καθόλου με τους άλλους έξι που έχει ήδη κάνει. 

Η στιγμή που ο Φίλιππος επιτίθεται στον Αλέξανδρο.

  Η Κλεοπάτρα, Μακεδόνισσα ευγενής και αριστοκράτισσα, κόρη του στρατηγού Άτταλου  θα νυμφευθεί το Φίλιππο το 337 π.Χ. Ήταν τότε σε ηλικία δεκαεπτά ετών και κατάγετω από τον αριστοκρατικό οίκο των Ατταλιδών. Μετά το γάμο της με το βασιλιά θα λάβει πια το όνομα Ευρυδίκη. Η Ευρυδίκη ήταν και η τελευταία σύζυγος του Φιλίππου.

  Με το γάμο αυτό, η υπόθεση της διαδοχή, άρχισε να γίνεται αβέβαιη για τον Αλέξανδρο. Η Κλεοπάτρα είχε ήδη γεννήσει μια κόρη με το Φίλιππο, η οποία ονομάστηκε Ευρώπη, ενώ ήταν έγκυος, στο δεύτερο παιδί της. Ενδεχόμενη γέννηση αρσενικού απογόνου θα έθετε σε αμφισβήτηση τη διαδοχή του Αλεξάνδρου στο θρόνο.

 

Οι γάμοι του βασιλιά.

  Ο βασιλιάς Φίλιππος σε όλο το βίο του έκλεινε προς το αυθόρμητο και το πηγαίο, ενώ συχνά τον οδηγούσε το άστρο του.

  Οι γάμοι ήταν μέρος της στρατηγικής του. Μέχρι τότε ο βασιλιάς είχε συνάψει πολυάριθμους γάμους και ερωτικούς δεσμούς, επιδεικνύοντας ταυτόχρονα μια αχαλίνωτη ερωτική δραστηριότητα (αξίζει όμως να αναφέρουμε ότι, όπως σημειώνει ο Καργάκος, παρά τον έκλυτο βίο του στις κρίσιμες στιγμές διέθετε μια σιωπηρή ανδροπρέπεια). Οι μέχρι τότε αναρίθμητοι ερωτικοί δεσμοί του και γάμοι δε φαινόταν να ενοχλούν την Ολυμπιάδα, η οποία παρέμενε κυρίαρχη σύζυγος του παλατιού. Ούτε κουβέντα, μέχρι τότε, για διαζύγιο με την Ολυμπιάδα.

Ο Φίλιππος ερωτεύεται την Ολυμπιάδα στη Σαμοθράκη.

  Η πολυγαμία, στο βασιλικό οίκο της Μακεδονίας ήταν θεσμός. Οι διάφοροι βασιλιάδες νυμφεύονταν για τη σύναψη συμμαχιών και την αντιμετώπιση εχθρών. Οι νύμφες, σχεδόν πάντοτε, ήταν κόρες φυλάρχων που ο εκάστοτε βασιλιάς τους έδενε στο άρμα της πολιτικής του. Πρέπει να προσθέσουμε ότι ο Φίλιππος δεν είχε νυμφευθεί καμία από τη Νότια Ελλάδα.

 

Ο ανταγωνισμός πατέρα γιου.

  Ο Αλέξανδρος μέχρι τότε λειτουργούσε ανταγωνιστικά με το Φίλιππο. Ο διάδοχος ήταν αντιβασιλιάς και κατείχε τη μεγάλη σφραγίδα του κράτους, με μεγάλο εύρος εξουσιών. Πρόσφατα μάλιστα είχε διακριθεί στη μάχη της Χαιρώνειας. Ο Φίλιππος είχε ξεκαθαρίσει στον Αλέξανδρο ότι ο γάμος αυτός θα ήταν άσχετος με τη διαδοχή. Άλλωστε μετά τη Χαιρώνεια ο βασιλιάς της Μακεδονίας συνήθιζε να αποκαλεί τον εαυτό του στρατηγό και τον Αλέξανδρο βασιλιά…

  Ο Αλέξανδρος όμως έβλεπε στα μάτια του Φιλίππου, τον ενδόμυχο φόβο, τον οποίο δημιουργούσε η παρουσία του Αλέξανδρου σε ηλικία, που πλέον θα μπορούσε να βασιλεύσει. Επιπλέον, ο Αλέξανδρος πλαισιώνεται από πολυάριθμους φίλους, και έχει ήδη δείξει στρατιωτική και πολιτική ικανότητα. Σίγουρα, ο Φίλιππος δεν ήταν έτοιμος να αποσυρθεί.

  Ο Αριστόβουλος, ο οποίος έχει ωραιοποιήσει την ιστορία του Αλεξάνδρου θα πει ότι: «ο γιος του Φιλίππου κινείται από τον πόθο». Αν η Ευρυδίκη χαρίσει γιο στο Φίλιππο η διαδοχή γίνεται αβέβαιη. Το ενδεχόμενο γέννησης αρσενικού διαταράσσει τον πόθο του Αλέξανδρου.

Μουσείο Ακρόπολης.

  Η σχέση πατέρα-γιου κατανοείται σήμερα και με φροϋδικούς όρους. Η αντιπαλότητα και η προστριβή μεταξύ τους, καθώς και τα θέματα διαδοχής που προέκυψαν ή θα προέκυπταν από τους απογόνους του Φιλίππου,  προκλήθηκαν από τους γάμους και τους έρωτες του Φιλίππου. Η έστω και μικρή συμμετοχή του Αλεξάνδρου στη δολοφονία του Φιλίππου (που όμως δεν αποδείχτηκε ποτέ), θεωρήθηκε ως έσχατη έκφραση του Οιδιπόδειου συμπλέγματος από τους σύγχρονους μελετητές.

  Ο Φίλιππος, και δεν πρέπει να το παραβλέψουμε αυτό, κληροδότησε σημαντικά στοιχεία στον Αλέξανδρο: Τη μεγαλοφυΐα της στρατηγικής, την επιδεξιότητα στην πολιτική και τη διπλωματία, την κεραυνοβόλα δράση και την ταχύτητα των ενεργειών, το εθνικό αίσθημα της Πανελλήνιας Ιδέας, τις οργανωτικές ικανότητες, καθώς επίσης και την οξεία αντίληψη.  Η Μακεδονία που παρέλαβε ο Αλέξανδρος ήταν δημιούργημα του Φιλίππου. Ο Φίλιππος υπήρξε αυτός ο οποίος άνοιξε την όρεξη των Ελλήνων για την Ανατολή. Ο στρατός, οι πόροι και η σύναψη συμμαχιών δημιουργήθηκαν από το Φίλιππο, η κατάκτηση της Περσίας ήταν όμως επίτευγμα του Αλεξάνδρου.

 

Το δηλητήριο της Ολυμπιάδας.

  Η Ολυμπιάδα ενόψει του γάμου δηλητηρίασε την ψυχή του Αλεξάνδρου. Με συστηματικό τρόπο, από την παιδική του ηλικία, του δηλητηρίαζε το μυαλό του εναντίων του Φιλίππου. Παρ’ όλαυτα Φίλιππος και Ολυμπιάδα συνεργάστηκαν φιλικά για την ανατροφή του Αλεξάνδρου. Η Ολυμπιάδα, πρέπει να πούμε, ότι κακομάθαινε τον Αλέξανδρο για τις σχέσεις του με τις γυναίκες χωρίς όμως να του μειώνει τον ανδρισμό.

  Ο γάμος απειλούσε και την ίδια την Ολυμπιάδα. Ο Φίλιππος ήταν ερωτευμένος με τη νεαρή αριστοκράτισσα και η θέση της Ολυμπιάδας μέσα στο παλάτι ήταν πια αμφίβολή. Ο Αλέξανδρος έδωσε δίκιο στην Ολυμπιάδα, δε νοιάστηκε για καμία άλλη γυναίκα στη ζωή του, περισσότερο από αυτήν την τρομερή γυναίκα. Ο Αλέξανδρος την είχε κάνει είδωλο του, καθώς αυτή του είχε ρίξει το σπόρο της θεϊκής καταγωγής. Προβληματίστηκε μέχρι και για τη θεοποίηση της, κάτι το οποίο θεωρούσε ανταμοιβή για τις προσπάθειες του να την παραλληλίσει με τη μάνα του Αχιλλέα, τη Θέτιδα. Όταν, στην Ινδία, είχε ψυχραθεί μαζί της για τις μηχανορραφίες της εναντίων του Αντίπατρου, τον άκουσαν να φωνάζει: «Πολύ μεγάλο νοίκι πληρώνω για τους εννιά μήνες που κατοίκησα μέσα της!»

  Ο Αλέξανδρος, γενικά δεν έδινε στην Ολυμπιάδα πολύ αέρα σε θέματα διοίκησης επειδή γνώριζε το δηλητήριο που είχε μέσα στην καρδιά της. Τα ελαττώματα της μάνας του τα γνώριζε και δεν της εμπιστεύθηκε τη διακυβέρνηση της Μακεδονίας, για τον επιπρόσθετο λόγο ότι οι Μακεδόνες δε θα δεχόταν να τους κυβερνά γυναίκα. Το 330 π.Χ. η Ολυμπιάδα επέστρεψε στη γενέτειρα της την Ήπειρο.

 

Το συμβάν.

  Κατά τη διάρκεια του Κώμου είχε καταναλωθεί αρκετό κρασί. Μετά το γάμο του Φιλίππου με την Κλεοπάτρα, οι άνδρες κάθονταν στα ανάκλιντρα και διασκέδαζαν. Ο Μακεδονικός Κώμος ήταν το αντίθετο του διακριτικού ελληνικού συμποσίου. Οι Μακεδόνες ξεφάντωναν, έπιναν ανέρωτο κρασί, έκαναν επίδειξη ο ένας στον άλλον και ανακαλούσαν στη μνήμη φίλους. Κάτι τέτοιο γινόταν και το βράδυ του γάμου.

  Οι οινοποσίες έπαιζαν σημαντικό ρόλο στις γιορτές, τα αυλικά συμπόσια και στο στρατόπεδο. Το κρασί διόγκωνε τα ελαττώματα του Φιλίππου, την αλαζονεία, καθώς και την οξυθυμία του. Το κρασί ήταν μια καλή παρηγοριά κατά τη διάρκεια μιας εκστρατείας μακριά από την πατρίδα. Και ο Αλέξανδρος όμως είχε μερικές φορές κακό μεθύσι (θυμίζουμε την περίπτωση της δολοφονίας του Κλείτου). Ο Πλούταρχος, βέβαια τον καλύπτει, καθώς μας λέει ότι στα συμπόσια μιλούσε παρά έπινε, η αλήθεια ήταν όμως ότι όσο απομακρυνόταν από την πατρίδα τόσο περισσότερο έπινε. Όταν ηρεμούσε, όμως, ο Αλέξανδρος, μετά από κάποιο μεθύσι αισθανόταν θλίψη και συντριβή.

  Σε κατάσταση προφανούς μέθης, ο Άτταλος, παρουσία του Αλεξάνδρου και ενόψει της επικείμενης γέννησης του τέκνου της Κλεοπάτρας,, εκστόμισε κάτι πολύ προκλητικό: «Παρακαλέστε τους θεούς Μακεδόνες. Ήρθε ο καιρός Μακεδόνες, ο Φίλιππος να αποκτήσει ένα γνήσιο τέκνο μακεδονικό!!» Άφησε έτσι υπονοούμενο σχετικά με την καταγωγή του Αλεξάνδρου από τη μάνα του. Ο Αλέξανδρος αντέδρασε άμεσα, του πέταξε ένα κύπελλο και έκραξε στον Άτταλο: «Εμείς άθλιε σου φαινόμαστε νόθοι!».

   Τα πνεύματα άναψαν και ο Φίλιππος θυμωμένος και μεθυσμένος πήρε το ξίφος, σηκώθηκε από το ανάκλιντρο και κινήθηκε εναντίων του γιου του. Σίγουρα, αν μπορούσε θα τον σκότωνε. Παραπάτησε όμως από τη σούρα του και έπεσε κάτω. Ο Αλέξανδρος τότε τον προσέβαλε λέγοντας: «Κοιτάξτε ποιος θέλει να περάσει από την Ευρώπη στην Ασία! Αυτός δεν μπορεί να περάσει από το ένα ανάκλιντρο στο άλλο!!».

  Ο Αλέξανδρος επρόκειτο, όπως είχε προγραμματιστεί να νυμφευθεί την κόρη του Πιξώδωρου, του σατράπη της Καρίας. Ο Φίλιππος ακύρωσε το γάμο. Φεύγοντας ο Αλέξανδρος του είπε ειρωνικά ότι «αν ξαναπαντρευτεί η μάνα μου θα σε καλέσω να παραστείς στο γάμο!!»

Η φυγή και η μετέπειτα συμφιλίωση.

  Το ίδιο βράδυ ο Αλέξανδρος πήρε την Ολυμπιάδα και έφυγε για την Ήπειρο. Την εγκατέστησε εκεί, στην αυλή του αδερφού της του Αλεξάνδρου του Μολοσσού και αυτός έφυγε για την Ιλλυρία. Εκεί στις σκληρές φυλές της Ιλλυρίας ο Αλέξανδρος βρήκε άσυλο.

  Τον Φίλιππο συμβούλευσε ο Κορίνθιος Δημάρατος, ώστε να τα βρει με το γιό του. Μετά τη μεσολάβηση του Δημάρατου ο Φίλιππος συνήλθε και τον κάλεσε πίσω. Μ’ αυτόν τον τρόπο επήλθε μια ψυχρή συμφωνία πατέρα-γιου. Μετά τη συμφιλίωση η Ολυμπιάδα παρέμεινε στην Ήπειρο. Ο Φίλιππος για να έχει το κεφάλι του ήσυχο, έδωσε το χέρι της κόρης του Κλεοπάτρας στον κουνιάδο του και θείο της Αλέξανδρο Μολοσσό.

  Η εξέλιξη αυτή αναμφίβολα συνέφερε το Φίλιππο, ώστε ο Αλέξανδρος να μη γίνει σφετεριστής του μακεδονικού θρόνου, κάτι το οποίο συνέβαινε στο παρελθόν (Bosworth). Ο Φίλιππος με τον επικείμενο γάμο της κόρης του με τον Αλέξανδρο κλείνει και το τελευταίο εσωτερικό μέτωπο πριν την εκστρατεία στην Ανατολή. Τα πράγματα όμως επρόκειτο να έρθουν ανάποδα. Κατά τη διάρκεια της τέλεσης των γάμων της κόρης του, Κλεοπάτρας, θα δολοφονηθεί. Ο Αλέξανδρος Μολοσσός θα πάρει την Κλεοπάτρα και θα φύγει στην Ήπειρο (λίγα χρόνια αργότερα θα σκοτωθεί κατά τη διάρκεια μιας εκστρατείας στην Ιταλία). Η Ολυμπιάδα θα δολοφονήσει τα δύο παιδιά του Φιλίππου και της Ευρυδίκης (το δεύτερο ήταν αγόρι) και η Κλεοπάτρα, λεχώνα στο δεύτερο παιδί θα αυτοκτονήσει. Η Κλεοπάτρα, έχοντας γεννήσει δύο παιδιά με τον Αλέξανδρο το Μολοσσό (την Καδμεία και το Νεοπτόλεμο Γ’) θα παραμείνει μετά το θάνατο του συζύγου της στην Ήπειρο και θα επιτροπεύσει στο Νεοπτόλεμο.

Ο τάφος του Φιλίππου.

  Ο Αλέξανδρος όταν έγινε το περιστατικό της ρήξης με τον πατέρα του ήταν δεκαοχτώ ετών. Το χάσμα μεταξύ αυτού και του πατέρα του έκλεισε έστω και επιφανειακά αλλά η διάσπαση παρέμεινε μεταξύ τους. Το ίδιο το περιστατικό, τέλος, απέδειξε ότι ο Αλέξανδρος ανδρώθηκε και διαμόρφωσε το δικό του χαρακτήρα.

-Ο Παύλος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1978 στη Δράμα, μεγάλωσε στις Σέρρες και έζησε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Από το 1996 εργάζεται στο δημόσιο σε διάφορες διοικητικές θέσεις. Είναι απόφοιτος της Σχολής Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, της Σχολής Αστυφυλάκων της Αστυνομικής Ακαδημίας, της Σχολής Επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης ΕΛ.ΑΣ., και της Σχολής Ελληνικού Πολιτισμού, του Τμήματος Ανθρωπιστικών. Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά.