Ο κομμουνιστικός "εθνικισμός"

Η βασική  προτεραιότητα  του  σοβιετικού  καθεστώτος  τόσο  κατά  τη  διάρκεια  του πολέμου,  όσο  και  στην  αμέσως  μεταπολεμική  περίοδο,  υπήρξε  η  διατήρηση  και ενίσχυση  της  συνοχής  του  σοβιετικού  κράτους  και  η  καταστολή αποσχιστικών/αυτονομιστικών  εθνικιστικών  κινήσεων  εντός  της  ΕΣΣΔ.

  

Σε  συνθήκες «καπιταλιστικής  περικύκλωσης»  και  σε  ένα  κλίμα  «πανταχού  παρούσας συνωμοσίας»,  χαρακτηριστικό  της  έννοιας  «εχθροί  του  λαού» (vragi naroda)  υπήρξε η  αναπόσπαστη  σύνδεση  εσωτερικών  και  εξωτερικών  εχθρών,  η  σύντηξη  του παραδοσιακού  κρατικού  συμφέροντος  με  την  κομματική  ιδεολογία.

 Όπως  ο  Στάλιν κατέστησε  σαφές  ενώπιον  των  στενότερων  συνεργατών  του  στις  7  Νοεμβρίου  1937 (εν  μέσω  του  Μεγάλου  Τρόμου,  των  σταλινικών  εκκαθαρίσεων  της  εποχής),  κανένα ίχνος  ελέους  δεν  θα  επιφυλάσσονταν  προς  τους  «εχθρούς  του  λαού» –  ταξικούς, κομματικούς  και,  ολοένα  και  περισσότερο,  εθνικούς  (δηλαδή  εθνικές  μειονότητες εντός  της  ΕΣΣΔ),  διακηρύσσοντας:

 «οι  τσάροι  έκαναν  ένα  σωστό  πράγμα  – δημιούργησαν  ένα  τεράστιο  κράτος  που  εκτείνεται  ως  την  Καμτσάτκα.  Εμείς  [οι μπολσεβίκοι]  κληρονομήσαμε  αυτό  το  κράτος.  Και  είμαστε  εμείς,  που  για  πρώτη φορά  εδραιώσαμε  και  ενισχύσαμε  αυτό  το  κράτος  ως  μία  ενιαία  και  αδιαίρετη οντότητα.  Εμείς  έχουμε  ενοποιήσει  το  κράτος  κατά  τέτοιο  τρόπο  ώστε  αν  ένα  μέρος απομονωνόταν  από  το  κοινό  σοσιαλιστικό  κράτος,  όχι  μόνο  θα  προξενούσε  βλάβη στο  τελευταίο  αλλά  [το  κομμάτι  εκείνο]  δεν  θα  εδύνατο  να  υπάρξει  ανεξάρτητο  και αναπόφευκτα  θα  έπεφτε  κάτω  από  ξένο  ζυγό.  Συνεπώς,  όποιος  επιχειρεί  να καταστρέψει  αυτή  την  ενότητα  του  σοσιαλιστικού  κράτους,  όποιος  επιδιώκει  τον διαχωρισμό  οποιουδήποτε  κομματιού  ή  οποιασδήποτε  εθνικότητας  –  εκείνος  ο άνδρας  είναι  εχθρός,  ένας  ορκισμένος  εχθρός  του  κράτους  και  των  λαών  της  ΕΣΣΔ. Και  θα  καταστρέψουμε  τον  καθένα  και  οποιονδήποτε  τέτοιο  εχθρό,  ακόμη  κι  αν υπήρξε  ένας  παλαιός  Μπολσεβίκος·  θα  καταστρέψουμε  όλο  του  το  σόι,  την οικογένεια  του.  Θα  καταστρέψουμε  δίχως  οίκτο  οποιονδήποτε  που,  με  τις  πράξεις  ή τις  σκέψεις  του  –  ναι,  τις  σκέψεις  του  –  απειλεί  την  ενότητα  του  σοσιαλιστικού κράτους».

Ivo Banac (επιμ.), The Diary of Georgi Dimitrov, 1933-1949 (New Haven & London: Yale University Press, 2003), σ. 65.