Ο Χρόνος
Στα μέρ μας, από τς δοδδεκα μην’ άλλ’ έρκάαι μέ κρύα καί χιόνια- καί τσέ λέμε χ’μανιάτκοι κι άλλ’ μέ ζέστες καί καλό £αιρό καί τσέ λέμε καλοκαιρνοί. Δεν είναι Βελί ή μέρα τ πότ έρκεται ο χ’μώνας καί πότε τό καλοκαίρ. ’Από καμμιά φορά τά κρύα έρκάαι νωρίς καί τότες έ'χμε πρώ’μο χ’μώνα, αλλ’ φορά πάλε οι ζέστες έρκάαι νωρίς κι έ'χμε πρώ’μο· καλοκαίρ. Γι αυτό λέγ’ καί ή παροιμία; ’Από Μάρτ’ καλοκαίρ κι άπ’ Αύγουστο χ’μώνα. Άμα ό καθαυτού χ’μώνας άρκέβ άπ’ τ’ Άγιαάριύς τό μήνα, άμα σφίξ τό κρύο κι άνάψνε τά μαβάλια, καί φεύγ’ μέσα τό Μάρτ, άμα άρκέψνε νά πρασνίζνε τά άαΐρια καί ν’ άθίζνε τά δέάρα,
Οί Τοΰρκ’ καί οί Κατσβέλ’ λένε δ χ’μώνας μπαιν’ τ’ Άϊδημητριοΰ καί τό καλοκαίρ τ’ Άϊγιωργιού. Άν λες καί τς δασκάλ’ μας καί τς γραμματζούμεν’, ό χρόνος είναι τέσσερα κομμάτια από τρεις μην’ τό καθανείνα. Αύτοίν'’ βάζνε στά έβγα τού χ’μώνα τν άνοιξ, καί στά έβγα τ’ καλοκαιριού τό χ’νόπωρο. Μά ό Θεγός κανείνενα δεν άκούγ’. Νέ τό· χ’μώνα νέ τό καλοκαίρ δέ τά στέλν’ τν ίδια μέρα κάθε χρόνο. Πότε τά στέλνει νωρίτερα πότε κόμ ξώρας άπ’ ά'λλες χρονιές.
Τσοί χιμωνιάτκοι τσ μην’ όάέ βρέχ’καί χιονίζ καί τά χωράφια καί τ’ άbέλιa λασπίζνε? οΐ άάροι κάάαι στο χωριό. "Οσ’ έχνε ζευγάρια, άγελάδια γιά άλλα χαϊβάνια θά τά κ’τάξνε, θά τά ταγίσνε, θά τά ποτίσ-νε κι ύστερα θά πάνε στς καβέδες νά παίξνε τάβλι, άάμα γιά χαρτιά, γιά θά κάτσνε νά πιούνε τό καβέ τς καί ν’ άποσώσνε λόγια. ’Άν πής γιά τς μερομστάδες π’ δεν έχνε χαϊβάνια, έκεΐν’ στς καβέδες βραδιάζάαι στς καβέδες ζμερώνται.
 |
| Η Στενήμαχος |
Οί γ’ναίκες τότες κάμννε δλιές τού σπιτιού. Συγ’ρίζνε, σκουπίζνε,. άαλώννε, κεάάνε, φαίννε, πλέννε, μαγερεύνε καί κηδεύνε τά μωρά τς.
‘Άμ’ άνοίξ δ καιρός κ’ έρτ τό καλοκαίρ γοΰλ χύνάαι στα χωράφια, στ3 αόέλια, στα ϊ>οστάνια, τσ’ καπνοί, τά σκλήκια, τό θέρο, τ’ αλών’, τό άρΰγο. κατά τό καιρό νά πούμε. "Ερκεται μέρα π’ άδειάζ τό χωριό ■ κι’ άπομήσκνε μόνε οί γριές και τά μωρά.
'Ο χρόνος έχ’ πολλές γιορτές, μεγάλες καί μικρές. Ή τρανήτερ ή γιορτή είναι ή Πασκαλιά. Τς μεγάλες τς γιορτές δέ δλεΰνε. ’Άν τυχόν έχνε ονομασία, καλοδέχάαι τς μισαφίρδες, τσέ κερνάνε καί τσέ προσκών- ται. Στά λαφρογιόρτια πάλε κάμν-νε μόν λαφρειές δλιές καί καθιστές·~ σά νά πούμε ράψμο, κέάμα, κλώσ-μο, πλέξμο μά όχι δλιές πατερτη- λήδκες. Μόνε οποίος έχ’ ονομασία, ας εΐν’ καί λαφρογιόρτ, εκείνος γιορτάζ.
Τά ξετναμένα κορίτσια πλέχνε ταντέλες, γιατί τότες δεν ίδρώννε τά χέρια, κεάάνε στο μά£ανο, γιά στο χέρ, φαίννε, καί σά τζέ βοθάη ή, φωνή τς τραβδάνε κιόλας γιά νά περνάη ή δίρα.
Οί γιαγιές κάάάαι στ’ κωχίτσα καί λαναρίζνε μαλλιά, γιά στρίφτνε ρόκα, γιά γνέθνε μαλλί στύ χέρ, γιά έχνε τό μωρό ως ν’ άποσώσ’ ή μάννα τ τσί δλιές τς, γιά λένε στά ί^ονάκια τς παραμύθια γιά νά κάάάαι φρόν’μα.
Τό χ’μώνα φαίν-νε μόνε άσπρα πανιά. Τά κόκκ’να καί τά γαλάζια τά φαίννε τό καλοκαίρ, γιατί τότε δέ νεμλετίζάαι καί δέ μα^ώννε στο χτέν’.
Πηγή: Αρχείο Θρακικού Λαογραφικού Θησαυρού
