Το Στραβόξυλο, του Δημητρίου Ψαθά. Ραδιοφωνικό Θέατρο

 Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος.

  Φίλες και φίλοι, απόψε θα σας παρουσιάσω την κωμωδία του Δημητρίου Ψαθά, Το Στραβόξυλο. Ένα έργο το οποίο γνώρισε μεγάλη επιτυχία.


  Επρόκειτο για την πρώτη εμφάνιση του Ψαθά στο θέατρο. Το έργο γράφτηκε το 1939 και εμφανίστηκε στο θέατρο ένα χρόνο μετά, το 1940. Πιο συγκεκριμένα διαβάστηκε για πρώτη φορά στις 16 Μαρτίου του 1940 στο θέατρο της οδού Ιπποκράτους, γνωρίζοντας μεγάλη καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία. Παίχτηκε από το θίασο του Βασίλη Αργυρόπουλου, με πρωταγωνιστή τον ίδιο.

  Οι κωμωδίες του Ψαθά, έκτοτε, θα παίζονται από τους μεγαλύτερους θιάσους της Αθήνας, με τους μεγαλύτερους Έλληνες πρωταγωνιστές, καταρρίπτοντας κάθε ρεκόρ παραστάσεων. Ο αξέχαστος συγγραφέας θα παιδεύσει αρκετά με τα χρονογραφήματα και τις κωμωδίες του…


Ο Δημήτρης Ψαθάς


  Το Στραβόξυλο γυρίστηκε ταινία το 1952, με πρωταγωνιστή το Βασίλη Αργυρόπουλο σε παραγωγή της Σπέντζος Φιλμ. Ο Χρήστος αποστόλου διασκεύασε το ομώνυμο του Δημήτρη Ψαθά. Το μοντάζ έκανε ο ίδιος ο Χρήστος Σπέντζος της Σπέντζος Φιλμ. Στην ταινία πρωταγωνίστησε, για τελευταία φορά, ο ίδιος ο Βασίλης Αργυρόπουλος, ερμηνεύοντας το «στραβόξυλο». Η ταινία κυκλοφόρησε τη σεζόν 1952-1953, κόβοντας 74.107 εισιτήρια και κατατάχτηκε 5η σε σύνολο 22 ταινιών. Το 1969 γυρίστηκε ξανά με πρωταγωνιστή αυτή τη φορά το Γιάννη Γκιωνάκη.


Ο Βασίλης Αργυρόπουλος

   Τη σεζόν 1981-1982, με πρωτοβουλία του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδας, το «Στραβόξυλο» ανέβηκε στο θέατρο Αυλαία σε σκηνοθεσία Πάνου Χαρίτογλου. Σε 27 παραστάσεις έκοψε 5.336 εισιτήρια, αριθμός ιδιαίτερα μικρός. Γιατί όμως;

   Την ίδια εποχή είχε προβληθεί από την ΕΡΤ το «κατά Γκιωνάκη στραβόξυλο» με αποτέλεσμα, όπως ήταν φυσικό, να μειωθούν τα εισιτήρια του Κρατικού Θεάτρου. Σύμφωνα με τον τύπο της εποχής και κατά γενική ομολογία, η παράσταση του Κρατικού Θεάτρου ήταν αυτή που θα έπρεπε να μαγνητοσκοπηθεί από την κρατική τηλεόραση και να προβληθεί στο κοινό. Ο Γκιωνάκης κατέβασε την παράσταση από το θέατρο του και την 28 Δεκεμβρίου 1982 η ΕΡΤ, στην εκπομπή (την οποία ανέμενε εναγωνίως κάθε Δευτέρα το τηλεοπτικό κοινό) Το Θέατρο της Δευτέρας, ανέβασε τη μαγνητοσκοπημένη παράσταση του γνωστού ηθοποιού, σε τηλεσκηνοθεσία Νίκου Ζερβάκη και μουσική επιμέλεια Σταμάτη Κραουνάκη. Οι εφημερίδες της εποχής θεώρησαν αυτήν την εξέλιξη από σκανδαλώδη αβλεψία μέχρι και προβοκάτσια!


Στιγμιότυπο από το Θέατρο της Δευτέρας


   Το 1989, το έργο ηχογραφήθηκε στους ραδιοθαλάμους της Ε.ΡΑ., για την εκπομπή «Θεατρική βραδιά», με τους ίδιους περίπου ηθοποιούς. Για το ραδιόφωνο το 1989 στη Θεατρική Βραδιά Γιάννης Γκιωνάκης, Αννα Παιταζή, Λένα Παπαδοπούλου, Νίκος Τσούκας, Λιάνα Χατζή, Γιώργος Λέφας, Γιώργος Μοσχίδης

 

   Με αφορμή, τέλος, τα τριάντα χρόνια από το θάνατο του Δημήτρη Ψαθά, Το Στραβόξυλο ανέβηκε στο θέατρο Γκλόρια, με πρωταγωνιστή το Δημήτρη Πιατά στο ρόλο του «στραβόξυλου». Η σκηνοθεσία ήταν του Κώστα Τσιάνου, η σκηνογραφική ματιά του Άγγελου Μέντη, ενώ η εσωτερική διακόσμηση των σκηνικών της Κωνσταντίνας Κοντού.

 

Ο Πιατάς ερμηνεύει το Στραβόξυλο

Λίγα λόγια για την υπόθεση του έργου:

  Ο Νικολάκης Μαρουλής καταδυναστεύει την οικογένειά του και όλο τον περίγυρό του με την ακατάσχετη γκρίνια και τις φωνές του. Οι εμμονές του οδηγούν την ανιψιά της γυναίκας του Καίτη, που φιλοξενείται το σπίτι του, να επιχειρήσει να δώσει τέλος στη ζωή της όταν ο θείος της την εκθέτει με σκληρότητα στα μάτια του αγαπημένου της αποκαλύπτοντας την επιπολαιότητά της να φλερτάρει και με έναν άλλον άντρα.

 

  Το γεγονός αυτό θα θορυβήσει τον γκρινιάρη Νικολάκη, ο οποίος θα αρχίσει να δείχνει τον τρυφερό και γεμάτο καλοσύνη χαρακτήρα του, βοηθώντας το ζευγάρι να σμίξει, ενώ θα αποδειχθεί και ο πλέον γενναιόδωρος ανάμεσα στους συγγενείς της Καίτης, αφού μόνος εκείνος θα αναλάβει να την προικίσει, αγνοώντας τις υπεκφυγές της υπόλοιπης οικογένειας.

 

Από τη μαγνητοσκοπημένη παράσταση του Θεάτρου της Δευτέρας

Επιπλέον στοιχεία.

  Το «Στραβόξυλο» αποτελεί την πρωτολειακή θεατρική δουλεία του Ψαθά. Ο νεαρός τότε συγγραφέας επιβλήθηκε με την ικανότητα του να παράγει αβίαστο γέλιο. Σε αυτά τα προσόντα του, οφείλεται και η όποια διαχρονικότητα επέδειξε το έργο.

  Αυτό το «διάγγελμα γέλιου και ψυχαγωγίας» παρουσιάζει γρήγορη και εύρυθμη πλοκή, αληθοφάνεια προσώπων και αμεσότητα στο χιούμορ. Χρησιμοποιεί εύστοχα τη σάτιρα και χειρίζεται το διάλογο με θεατρική επιδεξιότητα. Στο ύφος της διαγραφής των τύπων, στα κωμικά ευρήματα και στις ευφυέστατες συγκρούσεις των προσώπων εύκολα διακρίνει κανείς μια αυθεντική ελληνικότητα.


Από την παράσταση του Κ.Θ.Β.Ε. του 1981

Από την παράσταση του Κ.Θ.Β.Ε. του 1981

Από την παράσταση του Κ.Θ.Β.Ε. του 1981

Από την παράσταση του Κ.Θ.Β.Ε. του 1981


  Το έργο, ύστερα από τόσες δεκαετίες, διατηρεί κάποια φρεσκάδα, εξαιτίας της ψυχογραφικής δομής του. Το «Στραβόξυλο», αναμφίβολα, είναι μια κωμωδία χαρακτήρων και κοινωνικής κριτικής.

  Ο Μαρουλής είναι ένας γκρινιάρης, κατά βάθος καλόκαρδος. Δίπλα του, ο Ψαθάς τοποθετεί πρόσωπα του περιβάλλοντος του με στόχο την πολυπρισματική ανάλυση του πρώτου. Σύμφωνα με την άποψη της Ηρώς Βακαλοπούλου: «Ο ηθοποιός που θα τον ερμηνεύσει πρέπει να είναι υποδειγματικός και απολαυστικός στις διαβαθμίσεις που απαιτεί η ψυχολογική ανέλιξη του χαρακτήρα του ήρωα με γκροτσέσκα ισορροπία και συνέπεια. Οφείλει να είναι απολαυστικός στις συγκρούσεις και ευέλικτος στις νευρικές εκρήξεις και καταπτώσεις, να ξεπερνά το εμπόδιο της κωμικής ιδιοσυγκρασίας και να δίνει μάθημα σωστής και ταλαντούχας υποκρισίας κωμικού ρόλου.»

  Η νεαρή ανιψιά με ανώριμες ερωτοτροπίες, οι ρομαντικά ερωτευμένοι νεαροί, η ημιμάθεια του προπολεμικού υπαλλήλου, η διπρόσωπη υποκρισία των μεγαλοαστών κυριαρχούν στο έργο και πλημυρίζουν τα μεταπολεμικά χρόνια.



Από το αρχείο του Κρατικού Θεάτρου


  Το έργο απαιτεί ενότητα ερμηνειών και άριστη ομοιογένεια σκηνοθετικής γραμμής. Σε κάθε περίπτωση το κείμενο του Ψαθά πρέπει να αξιοποιείται με βλέμμα σύγχρονο και κατατοπιστικό.

  Όσον αφορά την κοινωνική κριτική, αυτή δεν επικεντρώνεται φυσικά από τον Ψαθά στο θεσμό της προίκας. Αναλώνεται σε θέματα όπως η ημιμάθεια, η υποκρισία των αστών κλπ.

  Η Γ. Κιτσοπούλου θα θέσει υπό αμφισβήτηση τη διαχρονικότητα του έργου: «Οι ολότελα χαριτωμένες παρατηρήσεις για τα ήθη του άλλοτε, που ξεσήκωναν μέλιστα καβγάδες στις οικογένειες των νοικοκυραίων του τότε «είσαι ίδιος το στραβόξυλο»- σήμερα σε μια οικογένεια αστών ή στο θέατρο, θα ήταν πολύ διαφορετικές.» Σαφώς. Όλα αυτά είναι σήμερα ξεπερασμένα. Αν εμφανιζόταν σήμερα ένας Νικόλας Μαρουλής-στραβόξυλο θα ήταν πολύ διαφορετικός από τον ομώνυμο του 1940.

 «Το παράλογο, σήμερα, έχει εισχωρήσει με πολύ περισσότερα πλοκάμια, στους τύπους της εποχής», προσθέτει η Κιτσοπούλου αναφερόμενη στην παράσταση του 1981. Πολύ περισσότερο σήμερα, που η εποχή έχει αλλάξει ριζικά. Ο θεατής φεύγει ίσως από το θέατρο παραξενεμένος και όχι βελτιωμένος, όπως θα τον ήθελε ο Αριστοφάνης.

  Θα κλείσω λέγοντας ορισμένα πράγματα για την φαρσοκωμωδία. Η φαρσοκωμωδία προσέθεσε την υπερβολή στην κωμωδία για να βγάλει γέλιο. Αυτό όμως (στην περίπτωση του στραβόξυλου ισχύει σίγουρα) βγάζει αρκετές φορές την κωμωδία από το σωστό δρόμο. Τα πρόσωπα, σύμφωνα πάλι με την Κιτσοπούλου, «πρέπει να έχουν οντότητα και όχι να είναι εφήμερες καρικατούρες ανθρώπων…»

Η αφίσα της παράστασης του Κ.Θ.Β.Ε. το 1981

                                                


Στοιχεία για το βίο του Δ. Ψαθά μπορείτε να διαβάσετε εδώ:

https://politismikidiadromi.blogspot.com/2019/05/blog-post_0.html


Το έργο μπορείτε να το ακούσετε εδώ:

http://isobitis.com/theatro1/?p=538

Πηγές:

https://www.artmag.gr/art-proposals/art-theater/item/824-dimitris-psathas

https://www.avgi.gr/koinonia/309973_straboxylo-toy-psatha-sto-theatro-tis-deyteras

https://www.ertnews.gr/ert-protaseis/to-stravoxilo-stin-ert2/ 1

https://www.maxmag.gr/cinema/gnostoi-ellines-me-mia-kinimatografiki-emfanisi/

https://www.ntng.gr/default.aspx?lang=el-GR&page=2&production=3872

radio-theatre.blogspot.com/2010/01/8_07.html

Εφημερίδα Ελληνικός Βορράς.

Εφημερίδα Επιλογές.

Ηρώ Βακαλοπούλου, Μοντέρνο υλικό σε παλιό καλούπι, εφημερίδα Θεσσαλονίκη, 15-01-1982



-Ο Παύλος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1978 στη Δράμα, μεγάλωσε στις Σέρρες και έζησε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Από το 1996 εργάζεται στο δημόσιο σε διάφορες διοικητικές θέσεις. Είναι απόφοιτος της Σχολής Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, της Σχολής Αστυφυλάκων της Αστυνομικής Ακαδημίας, της Σχολής Επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης ΕΛ.ΑΣ., και της Σχολής Ελληνικού Πολιτισμού, του Τμήματος Ανθρωπιστικών. Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Ο Βύρων Πάλλης. Μια σπουδαία μορφή του ραδιοφωνικού θεάτρου.

 Ο Βύρων Πάλλης υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους ηθοποιούς της παλιάς γενιάς. Πόσοι δεν τον θυμούνται ως Θανασάκη στο Θανασάκη τον Πολιτε...