Διπλωματία περιθωριακοῦ μικροκράτους, 25 χρόνια πριν...

Ο Χρήστος Γιανναράς 25 χρόνια πριν αναλυει την κατάσταση στα ελληνοτουρκικά. Τα δεδομένα ήταν τότε πολυ διαφορετικά. Ορισμένες εκτιμήσεις του στο τέλος του άρθρου ήταν προφητικες... 

ΣΕ ΤΙ  ΔΙΑΦΕΡΕΙ  ἡ  ἑλληνικὴ  ἀπὸ  τὴν  τουρκικὴ  ἐξωτερικὴ πολιτική;  Ἔχουν  οἱ  Τοῦρκοι  ἱκανότερους  διπλωμάτες,  καλύτερη ὀργάνωση;  Ἔχουν μιὰ  σταθερὴ  στρατηγικὴ  ποὺ δὲν μεταβάλλεται μὲ  τὴν ἐναλλαγὴ  τῶν κυβερνήσεων καὶ τῶν καθεστώτων;  

Νομίζω  ὅτι  ἡ  οὐσιωδέστερη  διαφορὰ  εἶναι  ἀλλοῦ:  Οἱ  Τοῦρκοι ἀσκοῦν

  διπλωματία  καὶ  ἐξωτερικὴ  πολιτικὴ  αὐτοκρατορίας,  ὄχι μικροῦ  περιθωριακοῦ  κράτους,  ὅπως  οἱ  Ἕλληνες.  Δὲν  εἶναι  τὸ πληθυσμικό  τους  μέγεθος ποὺ  ἐπιτρέπει  τέτοια  πολιτική,  οὔτε  ἡ στρατιωτική  τους  δύναμη, οὔτε  μόνο  ἡ  στρατηγικὴ  θέση  τῆς  χώρας τους.  Εἶναι  κυρίως  καὶ  πρωταρχικὰ  μιὰ  συνειδητὴ  ἐπιλογὴ  καὶ  ἡ ἀνάλογη  νοοτροπία  ποὺ  ἔχουν  καλλιεργήσει.  

Ὅλα τὰ  ἐξωτερικὰ προβλήματα τῆς  Ἑλλάδας  ἀντιμετωπίζονται πάντοτε  ἀπὸ  τὴ  διπλωματία  καὶ  τὶς κυβερνήσεις μας ὡς  ἐμπλοκὲς μικροῦ  κράτους  στὴ  νοτιοανατολικὴ  εὐρωπαϊκὴ  περιφέρεια. Ἡ λογικὴ  τῆς ἐξωτερικῆς  μας πολιτικῆς εἶναι  λογικὴ  ἄμυνας ἀδύναμου  κρατιδίου  ἔναντι  ἀπειλῶν  καὶ  ἐπιβουλῶν  ἀπὸ γείτονες. Ἀκόμα καὶ  ἡ στάση μας  ἀπέναντι  στὰ Σκόπια ἢ στὴν  Ἀλβανία ἐξαντλεῖται  σὲ  μιὰ πολιτικὴ  διαφορῶν  ἀνάμεσα σὲ  μικροκράτη τῆς  περιφέρειας.  

Λέμε  καὶ  μᾶς  λένε  ὅτι  εἴμαστε ἡ πιὸ  εὔρωστη οἰκονομικὰ  χώρα  τῆς περιοχῆς,  μὲ  ἰσχυρότατη  διεθνὴ  διασπορά, μὲ  τὴν καλύτερη  συγκριτικὰ  —παρὰ  τὶς  τραγικές  της  ἀδυναμίες— κοινωνικὴ  ἀνάπτυξη. Κυρίως  ὅμως  τὸ  ὄνομά  μας  καὶ  ὁ πολιτισμὸς τῶν  προγόνων  μας μᾶς ἐξασφαλίζουν  μιὰν  a priori  ὑπεροχὴ πνευματικοῦ  γοήτρου,  μιὰν  ἀκούσια διείσδυση στὴν  ἐκπαίδευση, στὴ  γλώσσα,  ἴσως  καὶ στὴν  αἰσθητικὴ  τῶν περισσότερων λαῶν  τῆς γῆς.  

Ἡ  Τουρκία  εἶναι  κράτος  μεγάλο  σὲ  πληθυσμό,  ἀλλὰ  ἐξαιρετικὰ ἀδύναμο  οἰκονομικὰ  καὶ  μὲ  τεράστια  προβλήματα  κοινωνικῆς συνοχῆς  καὶ  ὀργανωτικῆς  ἐπάρκειας.  Θὰ εἶχε  πρὸ  πολλοῦ καταρρεύσει,  ἐκραγεῖ  καὶ  διαλυθεῖ  ἂν  ἡ ἀμερικανικὴ καὶ εὐρωπαϊκὴ  πολιτικὴ  δὲν συντηροῦσε  μὲ  κάθε  τρόπο  τὸ  τεχνητὸ κατασκεύασμα  τοῦ  κεμαλικοῦ  κράτους,  δηλαδὴ  μιὰ καμουφλαρισμένη δικτατορία  ποὺ  κατορθώνει  ἀκόμα νὰ  ἐλέγχει μὲ  ὁλοκληρωτικοὺς  μηχανισμοὺς τὸ  εὔθραυστο  αὐτὸ  κρατικὸ σχῆμα.  Ἐπιπλέον,  οἱ  Τοῦρκοι  εἶναι  λαὸς  μὲ  μεγάλες ἀντιπάθειες στὸν  διεθνὴ  χῶρο, τόσο  μεταξὺ  τῶν μουσουλμάνων  γιὰ  λόγους θρησκευτικῶν  διαφορῶν,  ὅσο καὶ  γιὰ  τὴ  σύνδεση  τοῦ  ὀνόματός τους  μὲ  ἱστορικὲς φρικαλεότητες,  γενοκτονίες καί,  σήμερα,  μὲ κατάφωρες  παραβιάσεις  τῶν ἀνθρώπινων  δικαιωμάτων καὶ ἔσχατη  κοινωνικὴ ὑπανάπτυξη.  Ὅμως,  παρὰ  τὶς  ἀδυναμίες  αὐτές, ἡ Τουρκία εἶναι  πολιτικὰ  σεβαστὴ καὶ  ὑπολογίσιμη,  μόνο  γιατὶ ξέρει νὰ  ἀσκεῖ διπλωματία  αὐτοκρατορίας.

Πῶς  θὰ  μποροῦσε  ἡ ἑλληνικὴ  ἐξωτερικὴ πολιτικὴ  νὰ  ξεπεράσει  τὴ νοοτροπία  τοῦ  περιθωριακοῦ  μικροκράτους;  Μόνο  ἂν  ἀφομοιώσει ἐνεργητικὰ  τὴν  ἐπίγνωση  ὅτι διαχειρίζεται ὄχι συμφέροντα ἐθνικοῦ κρατιδίου,  ἀλλὰ  τὴν  ἐπιβίωση  ἑνὸς  κρατικοῦ  φορέα ὑπεύθυνου γιὰ  τὴ  συνέχιση  καὶ ἀξιοποίηση  πολιτισμοῦ  μὲ πανανθρώπινη  ἐμβέλεια.  Καὶ πάντοτε  μὲ  τὴ  διπλωματικὴ στρατηγικὴ  τῆς  ἀναφορᾶς  σὲ  συμφέροντα  καὶ ὄχι  σὲ  ἱστορικὰ δικαιώματα  ποὺ ἠχοῦν μόνο  ρομαντικά.  Ἐνδεικτικὸ  ἐπιμέρους  παράδειγμα:  Ἡ  πολιτική  μας  στὶς ἑλληνοτουρκικὲς σχέσεις θὰ  ἄλλαζε  ριζικὰ  ἂν  ἑδραιωνόταν  στὴν πεποίθηση ὅτι  οἱ  σχέσεις  αὐτὲς  δὲν  εἶναι  ἑλληνοτουρκικές,  ἀλλὰ σχέσεις  τῆς  Εὐρώπης  καὶ τοῦ  δυτικοῦ  κόσμου  μὲ  τὸ  Ἰσλάμ. 

Σταθερὴ  καὶ  συνεχὴς πρόκληση  πρὸς  τοὺς  δυτικούς  μας «συμμάχους»  ἡ  ἀπαίτηση  νὰ  ἀπαντήσουν  ἔμπρακτα  στὸ ἐρώτημα:  Ἂν  τὸ  εὔθραυστο  κεμαλικὸ  κράτος  εἶναι  τεῖχος ἀνάσχεσης  τοῦ  ἀντιδυτικοῦ  Ἰσλάμ,  ποιά  εἶναι  ἡ  δεύτερη  γραμμὴ ἄμυνας  τοῦ δυτικοῦ κόσμου  ἔναντι  τοῦ ἰσλαμικοῦ φονταμενταλισμοῦ;  Μὲ  ποιό  τρόπο ἑτοιμάζεται  ἡ  Δύση  γιὰ  νὰ  μὴν ἐπαναλάβει  τὶς  ἀφέλειες  ποὺ  διέπραξε  ἐμπιστευόμενη τὸ καθεστὼς  τοῦ  Σάχη  στὴν  Περσία;  Πῶς  διακυβεύει  τὴν  ἀσφάλειά της  ἡ  Δύση  διαμοιράζοντας  τὸν στρατηγικὸ  ἔλεγχο  τοῦ Αἰγαίου — πανάρχαιο  πρόβλημα  ἰσορροπίας  σχέσεων  στὴν  Εὐρώπη—  σὲ  δυὸ χῶρες  ποὺ  συγκροτοῦν  τὴν ἐγγενὴ  ἀντιπαλότητα  τοῦ  εὐρωπαϊκοῦ καὶ  ἀσιατικοῦ  κόσμου;  Δεύτερο ἐνδεικτικὸ  παράδειγμα: Ἡ προστασία  τῆς  ἑλληνικῆς μειονότητας  στὴν  Ἀλβανία  δὲν εἶναι  πρόβλημα  δικαιωμάτων μιᾶς φυλετικῆς  μειοψηφίας,  ἀλλὰ  πρόβλημα διάσωσης  ἑνὸς εὐρωπαϊκοῦ  θύλακα  σὲ  μιὰ  χώρα  μουσουλμανικῆς  φυλετικῆς πανσπερμίας.  

Ἂν  ὁ  πολιτισμὸς  τῆς Εὐρώπης δὲν  ἐξαντλεῖται  στὴν οἰκονομικὴ  καὶ  τεχνολογικὴ  ἀνάπτυξη  —ποὺ  πληρέστερα  τὴν ἐνσαρκώνουν σήμερα  χῶρες  τῆς  Ἄπω  Ἀνατολῆς—  τότε  καίρια συμφέροντα  εὐρωπαϊκῆς  παρουσίας  διακυβεύονται  καὶ  μὲ  τὴν τουρκικὴ  κατοχὴ  στὴν  Κύπρο,  ὅπως  καὶ  μὲ  τὶς πολιτικὲς ἀγυρτεῖες
 τοῦ  κράτους  τῶν Σκοπίων.  Ὅμως,  γιὰ νὰ  μεταβληθεῖ  ἡ νοοτροπία τῶν  διαχειριστῶν  τῆς ἐξωτερικῆς  μας  πολιτικῆς  ἀπαιτεῖται  πολιτιστικὴ καλλιέργεια  καὶ παιδεία ποὺ  τὴν  διαθέτουν  ἐλάχιστοι  στὴν  Ἑλλάδα  σήμερα. Τουλάχιστον  νὰ  συνειδητοποιήσουμε  ὅτι  σὲ  μακροπρόθεσμη προοπτικὴ  ἡ  ἐξωτερικὴ  πολιτικὴ  σχεδιάζεται  μὲ  τὰ  ἐκπαιδευτικὰ προγράμματα  ἀπὸ  τὸ  δημοτικὸ  σχολεῖο.

1/11/1995