Την ελεύθερη Θεσσαλονίκη δεν την απολαύσαμε, κατά την επιστροφή μας από τη Δυτική Μακεδονία. Ίσα που πρόφτασα να πιω ένα καφέ και να περπατήσω λίγο τα μαγαζιά της Σαμπρή Πασά. Όπου μαντέψτε τι αγόρασα: Τρεις οκάδες αλάτι!
Μα θα μου πείτε:
«Αλάτι; Σε ολόκληρη τη Θεσσαλονίκη δεν βρήκες κάτι άλλο να αγοράσεις;»
Και θα απαντήσω:
«Εξαρτάται τι σου λείπει … Φάτε εσείς δυο τρεις φορές βραστό από ανάλατη προβατίνα, και μετά να δούμε τι θα σας έχει λείψει πιο πολύ …»
«Αλάτι; Σε ολόκληρη τη Θεσσαλονίκη δεν βρήκες κάτι άλλο να αγοράσεις;»
Και θα απαντήσω:
«Εξαρτάται τι σου λείπει … Φάτε εσείς δυο τρεις φορές βραστό από ανάλατη προβατίνα, και μετά να δούμε τι θα σας έχει λείψει πιο πολύ …»
Και δεν πήρα μόνο αλάτι, είχα αποφασίσει να βελτιώσω το λίγο φαΐ που έτρωγε η διμοιρία μου. Και αγόρασα και εκατό δράμια πιπέρι και ρίγανη και πολλά άλλα μπαχαρικά, μερικά από τα οποία δεν είχα ξαναδεί ως τότε. Εκείνο το μαγαζί του Στέιν με τα αποικιακά είδη, αλλά και τα άλλα του Μάγιερ και του Μπακ, μου είχαν φανεί σαν «εγκυκλοπαίδιες γεύσης». Πήρα και ένα μεγάλο κομμάτι παστουρμά, από έναν Αρμένη, που με έσφαξε στην τιμή, αλλά χαλάλι του. Τον φάγαμε όλο στο καράβι, κι ας είναι καλά ο Στρατιώτης ο Ζαφειρίου με το μαχαίρι του το κοφτερό, που έκοβε τις φέτες τόσο λεπτές που τις έκανε διάφανες, αλλιώς θα τέλειωνε από την πρώτη μέρα.
Στις 11 Δεκεμβρίου το Σύνταγμα επιβιβάστηκε για την Ήπειρο. Αργά το βράδυ ξεκίνησαν τα καράβια, ήταν η «Αργολίς», η «Ερμούπολις», η «Κασσιανή», η «Σαμψώ» και η «Σταματούλα». Φτάσαμε στην Πρέβεζα στις 14 του Δεκέμβρη και αποβιβαστήκαμε με βάρκες από τα πλοία.
Αφού ξεκουραστήκαμε λίγο, ήρθαν και αναπληρώσεις για τις απώλειες που είχαμε, μετά προωθηθήκαμε στο μέτωπο, όπου μας ανατέθηκε ο τομέας Χάνι Εμίν Αγά, Χάνι Φτελιάς αλλά και κάμποσα υψώματα ψηλά στον Ολύτσικα, εκεί περάσαμε τα Χριστούγεννα.
Συμμετείχαμε στην επίθεση της 7ης Ιανουαρίου, που δεν είχε αποτέλεσμα, και στις επιχειρήσεις για την κατάληψη της ράχης του Προφήτη Ηλία, στις 11 ως 13 του Γενάρη, όπου είχαμε απώλειες χωρίς να γίνει κάτι.
Το πιο μεγάλο κακό στην Ήπειρο ήταν το κρύο, τα χιόνια και οι λάσπες. Ή θα σαπίζαμε ή θα κοκαλώναμε. Και κάθε φορά που είχαμε υπηρεσίες στις προφυλακές στα υψώματα, είχαμε απώλειες από κρυοπαγήματα.
«Είμαστε εμείς οι Καλαματιανοί για τέτοια; Εδώ θέλει Αρκάδες, που ξέρουν από αυτά …» έλεγε ο πάντα κεφάτος Ηλιόπουλος, που δεν έχανε την όρεξή του για αστεία. Αλλά ήταν κι ο μόνος που με την σπιρτάδα του ξεπερνούσε τα προβλήματα. Στην Πρέβεζα, όταν οι υπόλοιποι γύριζαν στα καφενεία, αυτός είχε πάει στην αγορά και αγόρασε τσαρούχια, μάλλινες κάλτσες και μια κάπα! Την τελευταία την παζάρεψε από έναν Αλβανό που μάλλον ετοιμαζόταν να αναχωρήσει από την πόλη.
Αλλά με την κάπα δεν χόρταινε την πείνα του. Η πείνα, αυτό ήταν το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα στην Ήπειρο. Είχε καταντήσει σοβαρό καθήκον μου, αλλά και τέχνη, η δίκαιη μοιρασιά τεσσάρων ή πέντε καρβελιών σε τόσους άντρες …
Αλλά με την κάπα δεν χόρταινε την πείνα του. Η πείνα, αυτό ήταν το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα στην Ήπειρο. Είχε καταντήσει σοβαρό καθήκον μου, αλλά και τέχνη, η δίκαιη μοιρασιά τεσσάρων ή πέντε καρβελιών σε τόσους άντρες …
Ευτυχώς, κάποια στιγμή στήθηκαν κοντά μας τα κινητά αρτοποιεία, και από τότε είχαμε άρτο σχεδόν καθημερινά.
Ας είναι καλά ο Μέραρχός μας ο Μοσχόπουλος, που τα φρόντιζε όλα …
Ας είναι καλά ο Μέραρχός μας ο Μοσχόπουλος, που τα φρόντιζε όλα …
Πάντως, η κατάσταση βελτιώθηκε σοβαρά κατά τα τέλη Γενάρη, με τα μέτρα που πάρθηκαν από το Επιτελείο για ανάπαυση και ανασυγκρότηση. Φτιάχτηκαν καλύμματα από λάσπη, κλαδιά και άχυρα, που προφύλασσαν τα αντίσκηνα από κάτω, έφτιαξε κάπως ο εφοδιασμός με τρόφιμα, ήρθαν άρβυλα και ρουχισμός.
Το μόνο «κακό» ήταν οι αγγαρείες και το κουβάλημα. Ετοιμαζόταν επίθεση και έπρεπε να διαθέσουμε άντρες στα μεταγωγικά, που κάνανε μέρες για να φέρνουν τα εφόδια από την Πρέβεζα. Εφόδια κάθε είδους, αλλά κυρίως οβίδες και σφαίρες. Αλλά και άλλα υλικά που έδειχναν ότι οργανωνόμαστε καλά. Μέχρι και σταθμό ασύρματου τηλέγραφου αποκτήσαμε, αν και κάποιοι λέγανε ότι μέσα στα βουνά δεν έκανε και πολλά πράγματα.
Ανήμερα της Υπαπαντής, 2 Φεβρουαρίου, ο Θεός ξέχασε ότι για μας τους Καλαματιανούς ήτανε μέρα … αργίας, και δεν είχε σκοπό να μας αφήσει ήσυχους. Έριξε πάνω από πενήντα πόντους χιόνι, οι Στρατιώτες που κοιμόντουσαν στα αντίσκηνα πλακώθηκαν από το βάρος του χιονιού, που παρέσυρε και τις σκεπές που ήταν από πάνω, φτιαγμένες από κλαριά και άχυρα. Ευτυχώς όμως, σύντομα γλύκανε πάλι ο καιρός και λοιώσανε τα χιόνια. Αλλά στη θέση τους ήρθαν οι λάσπες, άλλο βάσανο ...
Στα μέσα Φλεβάρη, πήραμε διαταγή να μετασταθμεύσουμε σε νέες θέσεις. Σε συνάντηση Αξιωματικών, ο Συνταγματάρχης μας ενημέρωσε ότι ετοιμαζόμαστε για τη μεγάλη μέρα, αλλά δεν μας είπε περισσότερα. Το 8ο και το 11ο Σύνταγμα μεταφέρθηκαν κοντά στα στενά της Μανωλιάσσας και μαζί τους πήγε και η Μοίρα Ορεινού Πυροβολικού. Εμείς πήγαμε στο «στόμα του λύκου», στο ύψωμα 703, έχοντας αριστερά μας τον Προφήτη Ηλία, δεξιά μας το Αυγό και μπροστά μας το τρομερό Μπιζάνι με τα φοβερά κανόνια του. Η κίνησή μας έγινε μέσα στη νύχτα, κάτω από την μύτη των Τούρκικων Προφυλακών, που βλέπαμε τις φωτιές τους και ζηλεύαμε …
Η μεγάλη μέρα της επίθεσης ήταν κοντά. Το ηθικό ανέβηκε κατακόρυφα, παρά τις δυσκολίες και τους κινδύνους.
Ας μπούμε στα Γιάννενα, κι ας πάμε σέρνοντας …
