Ο συγγραφέας κ.Σταύρος Γουλούλης απαντά στα ερωτήματα για τη νέα Εκκλησία, την ιστορία της και το μέλλον, όπως αυτό διαγράφεται μετά την αναγνώριση από το Φανάρι και τη Σερβία .

 -Ποια ήταν η «Αρχιεπισκοπή Αχρίδος;»

Είναι μια μεγάλη υπόθεση. Η Αρχιεπισκοπή Αχρίδος, δηλαδή έχοντας έδρα την Αχρίδα, είχε επικεφαλής αρχιεπίσκοπο που έφερε και το τίτλο του «Πρώτης Ιουστινιανής» όπως και «Πάσης Βουλγαρίας». Εδώ είναι που θέλει ανάλυση.

Πάμε πίσω στον αυτοκράτορα Ιουστινιανό. Το 535 ιδρύει τη νέα αρχιεπισκοπή με έδρα την Πρώτη Ιουστινιανή (στα λατινικά Prima Justiniana), μια πόλη λίγο πέρα από τα Σκόπια, από όπου καταγόταν ο ίδιος. Ο λόγος ήταν ότι ήθελε να υπαγάγει σε αυτή τους νέους κατοίκους που είχαν κατακλύσει τις χώρες νοτίως του Δούναβη, οι οποίοι τότε ήταν στο επίπεδο νεολιθικής ζωής. Θα έπρεπε να εκχριστιανισθούν και να ενταχθούν στο υπάρχον Ρωμαϊκό κράτος. Ο αρχιεπίσκοπος διοριζόταν από τον αυτοκράτορα για καλύτερο έλεγχο μιας ευαίσθητης περιοχής, η οποία ένωνε το Ανατολικό με το Δυτικό ρωμαϊκό κράτος. Στην απόφαση αυτή συνέργησαν οι τότε Πάπας Ρώμης και Πατριάρχης Κων/πόλεως.

Αιώνες πέρασαν, η Αρχιεπισκοπή Πρώτης Ιουστινιανής στην πράξη δεν είχε εφαρμογή. Οι νέοι λαοί στα Β. Βαλκάνια δεν είχαν καλή συνεργασία με το Βυζάντιο. Και πρώτοι οι Βούλγαροι, που ήθελαν ανεξαρτησία, την πέτυχαν, αλλά και την έχασαν το 970 από τον Ιωάννη Τσιμισκή. Υπήρξαν μαξιμαλιστές. Οι Βυζαντινοί, όμως, έβλεπαν πάντα τα εδάφη τους ρωμαϊκά. Έτσι, την παλαιά Αρχιεπισκοπή Πρώτης Ιουστινιανής ανανέωσε ο Βασίλειος Β΄ Βουλγαροκτόνος αμέσως μετά το 1018, αφού υπέταξε οριστικά τους επαναστάτες, Σαμουήλ και διαδόχους (976-1018), και επικύρωσε τρία σιγίλλια (1019/20) υπέρ της Αρχιεπισκοπής Πρώτης Ιουστινιανής Αχρίδος (ή Αχριδών) με την προσθήκη και του όρου «Πάσα Βουλγαρία», ανανεώνοντας το παλαιό πρόγραμμα του Ιουστινιανού. Η Αχρίδα (Ohrid) ήταν η πόλη που διέμεναν εκείνη την περίοδο οι διάδοχοι του Σαμουήλ, ενώ πιο πριν στην Πρέσπα. Ο Βασίλειος Β΄ με το που ενέκρινε τον ήδη υπάρχοντα Ιωάννη και ως διορισμένο από τον ίδιο αρχιεπίσκοπο Πρώτης Ιουστινιανής, έδωσε εκκλησιαστική ταυτότητα στην περιοχή, στη συνέχεια της πολιτικής του Ιουστινιανού, προσαρμοσμένη στην υπάρχουσα κατάσταση (1018 κ.ε.).

– Ο όρος «Πρώτη Ιουστινιανή» είναι κατανοητός. Αλλά ο όρος «Πάσα Βουλγαρία» τι σημαίνει; Βλέπουμε οι Βούλγαροι να διαμαρτύρονται ότι τους κλέβουν την εκκλησιαστική ιστορία τους, που στηρίζουν τη θέση τους αυτή;

Ο όρος «Πάσα Βουλγαρία» είναι νέος όρος. Αχρίδα ήταν η έδρα, «Βουλγαρία» η έκταση της παλαιάς αρχιεπισκοπής Πρώτης Ιουστινιανής με τους νέους πληθυσμούς. Αντικαθιστά την ούτως ειπείν «παλαιά Βουλγαρία», που ήταν ανατολικά, πολύ μακριά. Όμως, πλέον ο όρος υπέστη εξάχνωση, δεν ανταποκρίνεται στη γεωγραφία, ήταν διοικητικός. Όπως οι Βυζαντινοί έλεγαν (Πάσα) Θεσσαλία, μαζί και τη σημερινή Κεντρική Μακεδονία με τη Θεσσαλονίκη. Ή η τότε Μητρόπολη Λαρίσης (Δευτέρα Θεσσαλία) λέγεται και «Πάσης Ελλάδος»! Η λέξη Βούλγαρος, όπως δείχνουν οι πηγές, δεν σημαίνει πλέον τον παλαιό Βούλγαρο, αλλά κάθε σλαβόφωνο νοτίως του Δούναβη. Αυτά είναι γνωστά.

Το ότι οι ηγεμόνες, της Πρέσπας αρχικά και μετά της Αχρίδος, προσδιορίζονται ως «Βούλγαροι» είναι άλλο θέμα. Ήταν δύο ηγετικές ομάδες, μία ήθελε να έχει σχέση με το Βυζάντιο, η άλλη που καιροσκοπούσε, όπως ο ηγεμόνας Ιωάννης Βλαντισλάβος (π.1015-1018) τον οποίο χαρακτηρίζει Βούλγαρο επιγραφή από τα Βιτώλια, ήθελε να είναι συνέχεια των παλαιών Βουλγάρων βασιλέων. Επόμενο ήταν. Αφού οι (παλαιοί) Βούλγαροι έμαθαν σλαβικά, εκείνοι ήθελαν να υπαγάγουν όλους τους Σλάβους των Βαλκανίων. Αν τους άφηνε το Βυζάντιο (και η Δύση), σήμερα θα έλεγχαν όλα τα σλαβικά έθνη. Ο Βασίλειος Β΄ αλλά και πριν από αυτόν ασκούσαν μία ειδική πολιτική. Έφτιαξαν εν γνώσει τους νέα «βουλγαρική» ταυτότητα, ενώ την ίδια ώρα εθνικοποιούσαν την παλαιά Βουλγαρία που έκειτο όπως θα λέγαμε «μιας ημέρας δρόμο» από την Κων/πόλη. Αυτή η βυζαντινή σκακιέρα της εποχής είναι που θολώνει τα πράγματα και νομίζω δεν έχει δοθεί εξήγηση. Έτσι, όμως, φτιάχτηκε τρόπον τινά, μια «Άλλη Βουλγαρία» από «Άλλους Βουλγάρους»….

Το θέμα των κατοίκων της σημερινής Β. Μακεδονίας είναι εθνολογικό. Οι ίδιοι θεωρούν ότι κατάγονται από την περιοχή της Κεντρικής Ευρώπης. Αντίθετα, οι Βούλγαροι, λέγεται, ήλθαν από τον Βόλγα. Έτσι αποφασίζουν οι σημερινοί κάτοικοι και αυτό εγκρίνει (και βούλεται) η διεθνής κοινότητα.

– Οι Ιστορικοί δέχονται ότι η πρώτη πρωτεύουσα του κράτους του Σαμουήλ μετά το 976 ήταν η πόλη Πρέσπα, όπως και ο ναός του Αγίου Αχιλλίου η πρώτη αρχιεπισκοπή του κράτους. Τι ακριβώς ισχύει;

Όταν άρχισα τη μελέτη του Αγίου Αχιλλίου στην πόλη Πρέσπα (Είναι αναρτημένα ήδη στο Academia.edu μερικά άρθρα επί του θέματος), αντιμετώπιζα ένα μνημείο που είναι η μεγαλύτερη βυζαντινή βασιλική των Βαλκανίων (μετά τον 6ο αι., την παλαιοχριστιανική περίοδο). Εδώ κατατέθηκαν τα λείψανα του αγίου πολιούχου της Λάρισας, που ο Σαμουήλ μετέφερε μαζί και τους κατοίκους, το 985. Η βασιλική αυτή λειτουργεί το 1016, όπως αναφέρεται στον Βίο του αγίου Ιωάννη-Βλαδιμήρου, πρώτου αγίου-μάρτυρα των Σέρβων. Κάτι που δεν είναι γνωστό είναι ότι ο Σαμουήλ είχε υποταχθεί στο Βυζάντιο (σχετικά καταθέτει ο σύγχρονος Ιμπν Γιαχία από την Αντιόχεια) μετά από μάχες μεταξύ 1001-1004. Την πληροφορία αυτή αξιοποιεί ο Βρεταννός ιστορικός Paul Stephenson που προτείνει τη θεωρία της δεκαετούς υποταγής (1004-1014), (Μετά ο Σαμουήλ επαναστάτησε πάλι και έγινε ό,τι έγινε). Η θεωρία αυτή βρίσκει απόλυτη εφαρμογή στη βασιλική του Αγίου Αχιλλίου: Κτίσθηκε ακριβώς τότε, στα 1004-1014 με τη βοήθεια του Βασιλείου Β΄. Δεν μπορούσε να την κατασκευάσει ο Σαμουήλ. Προηγήθηκε ισοπέδωση του χώρου και έγιναν χαράξεις μείζονος, φρουριακών διαστάσεων, κτηρίου. Εξασφαλίσθηκε έτσι η στατική του, αφού διέθετε και υπερώα (για τις αρχόντισσες όπως στο Βυζάντιο). Είναι δουλειά μεγάλου αρχιτέκτονα, έργο ειδικής τεχνογνωσίας, απαιτεί έξοδα, δύσκολα όλα για πληθυσμούς που ζούσαν τότε σε φάση ανταλλακτικής οικονομίας, χωρίς νόμισμα. Η κατατομή και τεχνοτροπία του συνόλου είναι βυζαντινή. Το σημαντικό είναι ότι στην κόγχη του Βήματος (α΄ στρώμα τοιχογραφιών επί Σαμουήλ), καταγράφηκαν οι 18 επισκοπικοί θρόνοι της νέας Αρχιεπισκοπής στα ελληνικά. Οι ίδιοι θρόνοι καταγράφονται και στα τρία σιγίλλια του Βασιλείου Β΄ υπέρ της Αρχιεπισκοπής Αχρίδος τώρα (1019/20). Προφανώς αναγνωρίσθηκε η προηγούμενη κατάσταση, αφού ο αρχιεπίσκοπος παρέμεινε ο ίδιος, ο Ιωάννης, και γενικά αποκαταστάθηκε όλη η άρχουσα τάξη του εφήμερου κράτους. Τον τεράστιο ναό, τον μεγαλύτερο βυζαντινό στα Βαλκάνια, πρέπει να έφτιαξε ο Βασίλειος Βουλγαροκτόνος, ακριβώς για να είναι αντάξια η αναβίωση μετά από 450 χρόνια της Αρχιεπισκοπής Πρώτης Ιουστινιανής.

-Τι σημαίνει για μας η αναγνώριση της «Αρχιεπισκοπής Αχρίδος»;

Η Εκκλησία της γείτονος χώρας είναι αδελφική, πρέπει να αποκτήσει εκκλησιαστική ταυτότητα, πράγμα που η Ιστορία, η πραγματική εικόνα που έχουμε για το παρελθόν και όχι μια φαντασίωση, πετυχαίνει. Ας ελπίσουμε ότι οι εκκλησιαστικοί θα δείξουν πνεύμα συναδέλφωσης και συνεργασίας, κάτι που δεν δείχνουν μερικοί από τον πολιτικό στίβο στη χώρα τους. Το Πατριαρχείο, πάντως, δίνει το καλό παράδειγμα. Μπορούσε να κάνει διαφορετικά; Είναι η ιστορική Μητέρα Εκκλησία των κατοίκων της περιοχής! Η απόφασή της έπεται των κοσμικών πραγμάτων.

Πηγή Κιβωτός Ορθοδοξίας

Η αποτροπή της πρόωρης βουλγαροποίησης εκτεταμένων περιοχών βόρεια των συνόρων μας εξαιτίας της καταλυτικής παρουσίας της Αρχιεπισκοπής της Αχρίδας.

Η ΊΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΤΗΣ ΑΧΡΙΔΑΣ ΑΠΟΤΡΕΠΕΙ ΤΗΝ ΠΛΗΡΗ ΠΡΟΩΡΗ ΒΟΥΛΓΑΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΣΚΟΠΙΩΝ ΤΟΝ 10ο ΑΙΩΝΑ.

Η περιοχή της Αχρίδος κατά τη βυζαντινή περίοδο παρουσιάζει εκτεταμένη Ελληνική πολιτιστική παρουσία με πλήθος σωζόμενων μνημείων τέχνης.

 Οι σλαβικές επιδρομές που πραγματοποιούνταν κατά τον 9ο αιώνα στην ευρύτερη περιοχή αποτελούσαν παράγοντα ανάσχεσης της πολιτιστικής προόδου. Το σλάβικο στοιχείο παρέμενε απολίτιστο στερούμενο αλφαβήτου. Όσον αφορά τους εγκατεστημένους Σλάβους στην περιοχή η άγνοια της ελληνικής γλώσσας τους εμπόδιζε να εκπολιτιστουν.

Το κενό κάλυψαν οι Θεσσαλονικείς μοναχοί Κύριλλος και Μεθόδιος, οι οποίοι επιχείρησαν να εκπολιτίσουν τους Σλάβους με τη διδασκαλία του Χριστιανισμού και την επινόηση του σλαβικού αλφαβήτου. Μετά το θάνατο του Μεθόδιου το 887 ο γερμανικός κλήρος κατέστρεψε το έργο των Ελλήνων ιεραποστόλων.

                               

 Κατόπιν και ενώ η ορθοδοξία είχε εδραιωθεί στη Βουλγαρία,  οι μοναχοί Ναούμ και Κλήμης εστάλησαν από το Βούλγαρο βασιλιά Βόρη στην περιοχή της Αχρίδος με σκοπό τον εκβουλγαρισμό των κατοίκων, θέτοντας έτσι τις βάσεις για την ανάπτυξη ενός σλαβικού πολιτισμού για πρώτη φορά στην περιοχή. Ήταν η εποχή κατά την οποία είχε ατονήσει η ελληνική πολιτιστική δραστηριότητα.

Η περιοχή της Αχρίδος όμως αποτελούσε περιοχή υπό επανάκτηση για το Βυζάντιο και έτσι ο Ιωάννης Τσιμισκής κατέλυσε το πρώτο βουλγαρικό κράτος το 971, ενώ ταυτόχρονα διέλυσε την αυτοκέφαλη βουλγαρική εκκλησία.

Στην Αχρίδα όπως και στις Πρέσπες τότε ιδρύθηκε μία Αρχιεπισκοπή από τον αμφιβόλου εθνικότητας Σαμουήλ, ο οποίος εκ νέου ίδρυσε ένα βουλγάρικο κράτος, συνέχεια όπως ανακήρυξε ο ίδιος του 1ου βουλγάρικου κράτους. Επρόκειτο για ένα κράτος πολυεθνικό με πολυπληθείς όμως Έλληνες. Ταυτόχρονα ο Σαμουήλ έφερε στις περιοχές  αυτές συμπαγείς ελληνικούς πληθυσμούς από την περιοχή της Λάρισας.

Η απόχρωση της γλώσσας του νεοσύστατου κράτους ήταν αμφίβολο εάν ήταν σλάβικη, ή βουλγάρικη ή εάν τελικά ήταν ελληνική. Πάντως επιγραφές και χαράγματα στον ελληνικό ναό του Αγίου Αχιλλείου Πρεσπών (σημειωτέον ότι υπήρξε η εκκλησιαστική καθέδρα του κράτους) καθώς και οι επιγραφές στον αρχιεπισκοπικό θρόνο ήταν ελληνικές. Έτσι λοιπόν εάν ο επίσημος χαρακτήρας του κράτους ήταν βουλγάρικος δε δικαιολογείται η ελληνική επιγραφή στον αρχιεπισκοπικό θρόνο.

 Ένα είναι σίγουρο, αν δε μπορούμε με ασφάλεια να μιλήσουμε για ελληνικό χαρακτήρα του κράτους του Σαμουήλ, ότι τα βασικά στρώματα του κράτους ήταν τρία: το ελληνόφωνο, το σλαβόφωνο και το πρώτο-βουλγάρικο.

Στη  σύνθεση του πληθυσμού προστίθενται και Ιλλυριοι καθώς και Βλάχοι. Ο Σαμουήλ προκειμένου να νομιμοποιήσει το κράτος του ως συνέχεια του βουλγάρικου τους παρουσίαζε όλους Βούλγαρου συμπεριλαμβανομένου και των Ιλλυρίων και των Βλάχων.

Υπό αυτό το πρίσμα ιδρύθηκε η Αρχιεπισκοπή.

Το 1018 όμως ηττήθηκε από τον Βουλγαροκτόνο ο Ιωάννης Βλαδισλάβος, τελευταίος υπερασπιστής του βουλγάρικου κράτους του Σαμουήλ. Επομένως η βυζαντινή κυριαρχία και διοίκηση αποκαταστάθηκε σε όλη την εμβέλεια της τέως βουλγάρικης επικράτειας. 

 Τότε ο βυζαντινός αυτοκράτορας θα αποφασίσει την ίδρυση της αρχιεπισκοπής Αχρίδας. 

Ο Bασίλειος θα ετοιμάσει την επικράτεια του τέως βουλγάρικου κράτους του Σαμουήλ ως Βουλγαρία, προκειμένου να κατευνάσει τα αρνητικά συναισθήματα των Σλάβων. Δημιούργησε έτσι ένα χώρο στον οποίο στον οποίο θα περιλαμβάνονταν όλοι,

 1) Επήλυδες, 

2) Σλάβοι, 

3) Εκσλαβισθέντες 

4) Πρωτοβούλγαροι, 

5) Ιθαγενείς Έλληνες, 

6) Νεοφερμένοι Έλληνες (λ.χ. Από τη Θεσσαλία) κλπ.

O βυζαντινός αυτοκράτορας ίδρυσε λοιπόν την αρχιεπισκοπή Βουλγαρίας με έδρα την Αχρίδα και μ’αυτόν τον τρόπο υποκατέστησε την προηγούμενη κατάσταση (βουλγάρικη εξουσία-βουλγάρικου κράτους) με την εκκλησιαστική εξουσία που θα λογοδοτούσε στον αυτοκράτορα. Επιπρόσθετα κράτησε και τους αξιωματούχους του Σαμουήλ που δήλωσαν υποταγή σ’ αυτόν.

ο Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος

 Έτσι λοιπόν ο Βασίλειος με την ίδρυση της Αρχιεπισκοπής της Αχρίδας πέτυχε τα εξής:

Την εύκολη και άμεση υπαγωγή της Βουλγαρίας στην άμεση εξουσία του αυτοκράτορα.

Τον κατευνασμό των συναισθημάτων των Βουλγάρων για την κατάλυση του βουλγαρικού κράτους, καθώς και την ενδεχόμενη ίσως εκδήλωση αποσχιστικών ή επαναστατικών τάσεων.

Ο πολυεθνικός χαρακτήρας της περιοχής που ονομάστηκε Βουλγαρία (ήταν πλέον αναπόφευκτος εξαιτίας της πληθυσμιακής υπεροχής του σλαβικού στοιχείου) απέτρεψε στην περίπτωση αυτή την πρόωρη πλήρη βουλγαροποίηση της περιοχής μέσω του εκσλαβισμού των Ελλήνων, καθώς το τέως βουλγάρικο αυτοδιοίκητο αντίκαταστάθηκε από την εκκλησιαστική και υπαγόμενη απευθείας στον αυτοκράτορα εξουσία.

Πρώτος αρχιεπίσκοπος ανέλαβε ο Ιωάννης (επρόκειτο μάλλον για Σλάβο), ενώ πρώτος Έλληνας αρχιεπίσκοπος ήταν μάλλον ο Λέων (διάδοχος του Ιωάννη). Γενικότερα οι αρχιεπίσκοποι Αχρίδας ήταν στην πλειονότητα τους Έλληνες, υψηλής μόρφωσης και στάθμης.

Η επισκοπή καταργήθηκε το 1767 και υπήχθει στη  δικαιοδοσία του Πατριαρχείου, τελευταίος αρχιεπίσκοπος ήταν ένας αγράμματος Σλάβος, ο Αρσένιος.

(το υλικό αντλήθηκε από την εργασία του κου Ταχιάου σχετικά με την Αρχιεπισκοπή της Αχρίδας)

ΠΑΝΤΩΣ ΑΞΙΖΕΙ ΝΑ ΤΕΘΕΙ Σ’ ΑΥΤΟ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΚΑΙ ΕΝΑ ΕΠΙΚΑΙΡΟ ΡΗΤΟΡΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ: ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΤΟ ΛΕΓΟΜΕΝΟ  “ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΕΘΝΟΣ” ΚΑΙ ΛΕΓΟΜΕΝΗ ΕΠΙΣΗΣ “ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ” Η ΟΠΟΙΑ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΩΝ ΠΡΕΣΠΩΝ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΚΥΡΙΑΡΧΕΙ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΥΤΗ (ΑΦΟΥ  ΠΡΟΕΚΥΨΕ ΑΠΟ ΤΗ ΜΙΞΗ ΣΛΑΒΩΝ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΩΝ ΦΥΛΛΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΗΔΗ ΑΠΟ ΤΟΝ 6ο ΑΙΩΝΑ). ΟΜΙΛΟΥΜΕ ΓΙΑ ΣΛΑΒΟΥΣ, ΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ, ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΓΑΡΟΥΣ, ΕΛΛΗΝΕΣ, ΕΠΉΛΥΔΕΣ ΚΛΠ ΚΑΙ ΠΟΥΘΕΝΑ ΔΕΝ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ “ΜΑΚΕΔΟΝΕΣ” ΣΕ ΜΙΑ ΕΠΟΧΗ ΠΟΥ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΕΝΤΟΝΟΤΑΤΗ ΕΑΝ ΟΧΙ ΚΥΡΙΑΡΧΗ Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ. ΔΕΝ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΟΜΩΣ ΠΟΥΘΕΝΑ ΚΑΙ ΑΠΟ ΚΑΝΕΝΑΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟ.