Φαίδων ή περί ψυχής, του Πλάτωνα. Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος

   Φίλες και φίλοι απόψε θα ασχοληθώ με τον Πλάτωνα. Με αφορμή τη συνεδρία, της 18-09-2023, της Λέσχης Ανάγνωσης της Αρίστης Ωραιοκάστρου η οποία είχε ως θέμα προς ανάλυση τον πλατωνικό διάλογο Φαίδων ή περι ψυχής, και εξαιτίας της αδυναμίας φυσικής παρουσίας, συνέγραψα αυτήν την ανάλυση, η οποία αναγνώσθηκε από την κυρία Αντριάνα Ντόνκου. Ήταν μια καλή ευκαιρία να ξεσκονίσω τις γνώσεις μου πάνω στην πλατωνική φιλοσοφία ύστερα από πολλά χρόνια…

Κρίτων, Φαίδων, Απολλόδωρος, Αντισθένης, Αισχίνης (μαθητής του Σωκράτη), Επιγένης, Ερμογένης, Κριτόβουλος, Μεγαρόθεν Ευκλείδης, Κτήσιππος ο Παιανιεύς, Μενέξενος, Φαιδώνδης, Τερψίων καὶ ἄλλοι τινὲς τῶν ἐπιχωρίων 59b

  Ο διάλογος γράφτηκε μετά το 387 π.Χ., με πιθανότερο έτος γραφής το 385 πΧ. Αυτό αποδεικνύεται από την αναφορά του Πλάτωνα στην Αίτνα της Σικελίας. Υπενθυμίζουμε ότι το πρώτο ταξίδι του φιλοσόφου στη Μεγάλη Ελλάδα έληξε το 387 π.Χ. Ο Φαίδων, τρεις μήνες μετά το θάνατο του Σωκράτη αφηγείται τη συζήτηση στο Φλειούντα της Κορινθίας.

  Το έργο περιλαμβάνει τις τελευταίες στιγμές του Σωκράτη πριν πιει το κώνειο και καταλήξει, καθώς επίσης και τη συζήτηση που διεξάγει ο απερχόμενος φιλόσοφος με τους πιστούς του φίλους. Θέμα της συζήτησης είναι η αθανασία της ψυχής. Ο ίδιος ο Πλάτων απουσίαζε όπως ενημερώνει ένας από τους συνομιλητές (ο Φαίδων): «Ο Πλάτων νομίζω ότι ήταν άρρωστος» (Φαίδων, 59b).

  Η διάρθρωση του έργου είναι πενταμερής: Πρόλογος, Πρώτο μέρος, Δεύτερο μέρος, Τρίτο μέρος και Επίλογος. Ο Φαίδων θίγει αποκλειστικά το θέμα της αθανασίας της ψυχής. Στο συγκεκριμένο έργο, Σωκράτης και Πλάτων έρχονται αντιμέτωποι με λαϊκές δοξασίες, μύθους και παραδόσεις.

  Τα πρόσωπα τα οποία μετέχουν στο διάλογο είναι τα εξής: Ο πυθαγόρειος φιλόσοφος Εχεκράτης από το Φλειούντα, Ο Φαίδων, μαθητής του Σωκράτη από την Ηλεία, ο πυθαγόρειος και μαθητής του Σωκράτη Κέβης από τη Θήβα, ο πιστός και πλούσιος Κρίτων, φίλος του Σωκράτη, η Ξανθίππη η γυναίκα του Σωκράτη, ο δήμιος που έδωσε το κώνειο στο φιλόσοφο, ο των έντεκα (αξιωματούχοι της πόλης που ήταν επιφορτισμένοι μεταξύ άλλων και με την πραγματοποίηση των εκτελέσεων) υπηρέτης και ο Απολλόδωρος μαθητής επίσης του Σωκράτη (βουβό πρόσωπο).

 

Ο Πλάτων.

  Θα αναφερθώ επιγραμματικά στον σπουδαίο Αθηναίο φιλόσοφο. Ο Πλάτων γεννήθηκε το 428/7 π.Χ. Ο φιλόσοφος καταγόταν από το βασιλιά και νομοθέτη Κόδρο, Εκεί βρίσκονται και οι ρίζες της κλίσης του για την εξουσία η οποία συνδέεται με το νόμο και τον ορθό λόγο. Ο Πλάτων είχε αριστοκρατικές καταβολές, καθώς καταγόταν από παλιά οικογένεια η οποία διαδραμάτισε ρόλο στην τότε Αθήνα. Η οικογένεια του Πλάτωνα βρισκόταν στο επίκεντρο της κοινωνικής και πολιτικής ζωής της Αθήνας.

 

Ο Πλάτων.

Η συγγραφική μέθοδος του Πλάτωνα.

  Η προσφιλής συγγραφική τακτική του Πλάτωνα είναι ο διάλογος. Στην περίπτωση του Φαίδωνα παρατηρούμε τη μέθοδο του έμμεσου διαλόγου, όπου έχουμε δύο συνομιλητές και σε κάποιο σημείο ο ένας αναλαμβάνει να μεταφέρει κάποιον άλλο διάλογο που άκουσε κάπου αλλού σε προγενέστερο χρόνο. Διαπιστώνουμε δηλαδή «εγκιβωτισμένο» διάλογο μέσα σε άλλο διάλογο. Οι υπόλοιποι αραιά και που σχολιάζουν ή κάνουν ερωτήσεις σε ευθύ λόγο. Εκτός από το συγκεκριμένο διάλογο ο Πλάτων έγραψε και άλλους σ’ αυτή τη μορφή.

  Ο Πλάτων με τον ανωτέρω τρόπο βάζει τις δικές του ιδέες στο στόμα του Σωκράτη. Φορτώνει επίσης την αξιοπιστία γι αυτό που γράφει σε τρίτο πρόσωπο (στην προκειμένη περίπτωση του Φαίδωνα) που ίσως τότε δε ζούσε ή είχε επιστρέψει στην πατρίδα του (όπως ο Φαίδων στην Ηλεία). Από το διάλογο δε λείπει και το δραματικό στοιχείο. Έτσι στο Φαίδων έχουμε δράση, στον πρόλογο και στον επίλογο, καθώς δε συναντάμε τις μακρηγορίες των πρώτων διαλόγων του συγγραφέα.

 

Ο θάνατος.

  Το θέμα του θανάτου αποτέλεσε για τον Πλάτωνα αντικείμενο πρώτιστου ενδιαφέροντος. Ο θάνατος δε βρίσκεται συχνά στη σκέψη του ανθρώπου, επιθυμία όμως όλων είναι να εξακολουθήσουμε να υπάρχουμε αιώνια. Η ψυχή είναι τελικά αιωνία όπως η ιδεώδης αλήθεια που παρουσιάζεται στη διανοητική ενόραση.

  Ο θάνατος του σώματος αποτελεί την αρχή και την προϋπόθεση της εκδίπλωσης της πιο καθαρής γνωστικής δραστηριότητας της ψυχής. Όσο η ψυχή είναι δεμένη στην παρούσα ζωή με το σώμα, το σώμα παρεμβάλλεται σαν θολό παραπέτασμα (θα το δούμε πιο κάτω αναλυτικά) μεταξύ ψυχής και αλήθειας. Αφαιρώντας το παραπέτασμα στην ουράνια ζωή η ψυχή μπορεί να απολαύσει την καθαρή και τέλεια θέαση των ιδεών.

  Η ψυχή πριν έρθει στη ζωή προϋπάρχει, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, στον Άδη. Πέρα από τη ζωή είναι η μη ζωή, άρα ο θάνατος είναι η αρχή της ζωής. Η έννοια του θανάτου, επομένως δεν είναι αρνητική. Η ανάμνηση, το ξαναθύμισμα της πρότερης γνώσης εξηγεί τη λαχτάρα μας για την επιστήμη και τις δυνατότητες της επιστήμης. Κατ’ επέκταση η έμφυτη τάση του ανθρώπου για δικαιοσύνη προϋπάρχει πριν η ψυχή μπει στο σώμα.

Χαρακτικό του Daniel Chodowiecki 18ου αι.

  Ο Πλάτων τέλος είναι κατά της αυτοκτονίας δηλώνοντας ρητά ότι το σώμα μας δεν ανήκει σ’ εμάς αλλά στους θεούς: «ὅτι οἱ Θεοί φροντίζουν γιά μᾶς καί πώς ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι εἴμαστε ἕνα ἀπό τά κτήματά τους.» (Πλάτων, Φαίδων, 61b) Λίγο πιο κάτω δικαιολογεί τη δική του ιδιόμορφη αυτοκτονία με το κώνειο ως «θεόσταλτη ανάγκη»: «῎Ισως λοιπόν, ἀπ᾽ αὐτήν τήν ἄποψη δέν εἶναι παράξενο πώς δέν πρέπει κανείς νά αὐτοκτονῆ προτοῦ ὁ Θεός νά στείλη κάποια ἀνάγκη,  ὅπως αὐτήν πού παρουσιάστηκε τώρα σ’ ἐμένα.» (Πλάτων, Φαίδων, 61c)

 

 

Η αθανασία της ψυχής.

  Η ψυχή, κατά τον Πλάτωνα αποτελείται από τρία μέρη: το λογιστικό, το  θυμοειδές και το επιθυμητικό. Τώρα, οι αρετές είναι τρεις: σοφία, ανδρεία και σωφροσύνη. Κάθε μία από τις αρετές αντιστοιχεί σε ένα μέρος της ψυχής. Θα πρέπει να αναπτύσσονται αρμονικά ώστε το λογιστικό, ως θείο, να κυβερνά, το θυμοειδές να υπακούει ως βοηθός και τέλος τα δύο μαζί να διευθύνουν το επιθυμητικό, ώστε να μην επιχειρεί αυτό να άρχει. Από την εν λόγω αρμονική διάταξη θα προκύψει η δικαιοσύνη.

  Ο Σωκράτης στηρίζει την αθανασία της ψυχής με πειστικά επιχειρήματα. Η ψυχή είναι δέσμια εντός του σώματος εξαιτίας ενός προσωρινού δεσμού, όπως ο φυλακισμένος στο δεσμωτήριο του. Αποτελεί το όργανο για τη γνώση αυτό που είναι ασώματο και αιώνιο, δηλαδή των ιδεών. Ο Σωκράτης στηρίζει σε όλο το έργο τις απόψεις του για την αθανασία της ψυχής με πειστικά επιχειρήματα.

   Εδώ θα αναφερθούμε και στις ιδέες. Ψυχή και ιδέες είναι συγγενείς, γι αυτό οι πρώτες μπορούν να γνωρίσουν τις δεύτερες. Στις ιδέες φτάνουμε ξεκινώντας μόνο από τις φυσικές αισθήσεις. Η συγγένεια μεταξύ ψυχής και ιδεών αποτελεί στο Φαίδωνα μια βασική απόδειξη της αθανασίας της ψυχής.

  

  Ας δούμε όμως πως αναπτύσσει ο Πλάτων, στον Φαίδων, το μύθο της αθανασίας της ψυχής:

  Οι ψυχές, μετά το θάνατο τους, οδηγούνται από το δαίμονα τους στον τόπο συγκέντρωσης (μετά το θάνατο τους οι ψυχές κατεβαίνουν στον Άδη). Από εκεί βαδίζουν ομαδικά, κάτω από την επίβλεψη ενός και μοναδικού οδηγού, πάντοτε του ίδιου, ανάμεσα στα περίπλοκα και κακοτράχαλα μονοπάτια που οδηγούν στον Άδη. Μερικές ψυχές απωθούνται πίσω από την ανάμνηση του σώματος που έχουν αγαπήσει με πάθος, και με πολύ κόπο τότε το πνεύμα τις οδηγεί στον τόπο προορισμού τους, στα Τάρταρα (μεγαλύτερο από τα υπόγεια βάραθρα) ή στη Μακάρια Διαμονή (επιφάνεια της γης).

  Από τον Πλάτωνα επιχειρείται να περιγραφεί η ψυχή όπως είναι όταν στρέφεται προς το αθάνατο και αμετάβλητο, υψούμενη πάνω από το σωματικό κόσμο και απωθεί κάθε σωματοειδές εξάρτημα το οποίο προσαρτάται σ’ αυτήν.

  Το κακό άλογο της ψυχής τραβάει στη γη ολόκληρο το άρμα, έτσι που οι ανθρώπινες ψυχές δε φτάνουν στην πίσω πλευρά του ουρανού. Στην καλύτερη περίπτωση ο ηνίοχος υψώνει το κεφάλι στον υπερουράνιο τόπο για κάποιες στιγμές με πολύ κόπο για να δει το ον. Εδώ εμποδίζεται από το κακό άλογο. Η ψυχή καταβυθίζεται στη γη γιατί τα φτερά της δε βρίσκουν τροφή. Το αν θα ενσαρκωθεί πάλι η ψυχή εξαρτάται από το αν και σε ποιο βαθμό η ψυχή μπορεί να δει τις ιδέες. Οι ψυχές που κατορθώνουν και βλέπουν τις ιδέες παραμένουν για πάντα ελεύθερες. Οι άλλες βυθίζονται μέχρι να βρουν κάποιο σώμα για στήριγμα.

  Ανάλογα με το τι είδαν κατά την προηγούμενη διαδικασία, οι ψυχές, γίνεται και η διαβάθμιση. Υπάρχουν εννέα βαθμίδες από το σοφιστή ως τον τύραννο. Τα φτερά της ψυχής τρέφονται από την ενατένιση του ωραίου (Έρως). Η γεμάτη έρωτα ψυχή αναζητά το ωραίο. Δεν πρέπει η ψυχή να βυθιστεί στην επιθυμία. Όταν ο Ηνίοχος και το καλό άλογο διατηρούν την υπεροχή η ψυχή διατηρεί την αυτοκυριαρχία και αποκτά φτερά.

  Η ψυχή είναι φυλακισμένη στο σώμα. Το σώμα βρίσκεται σε αντίθεση με το χώρο της ψυχής, καθώς είναι βυθισμένο στην ύλη και στο γίγνεσθαι της αίσθησης. Οι άλογοι λογισμοί που πηγάζουν από το σώμα, καρφώνουν την ψυχή στο σώμα και έτσι η ψυχή γίνεται σωματοειδής. Τα πάθη δηλαδή παραμορφώνουν την έλλογη ψυχή, από τη συμβίωση της με το σώμα και προσθέτουν σε αυτή σωματοειδή προσθέματα. Ο δεσμός ψυχής-σώματος θα καταλυθεί με το θάνατο του δεύτερου.

  Η καθ’ αυτή έννοια ψυχή μπορεί φυσικά να εναντιωθεί σε ότι προβάλλει το σώμα. Το γεγονός ότι η ψυχή μπορεί να αντιταχθεί στα πάθη  βασίζεται στο ότι η ψυχή είναι από τη φύση της το λογικό, καθώς το άλογο στον άνθρωπο προέρχεται από το σώμα. Η ψυχή πρέπει να αποκαθαρθεί από κάθε τι σωματοειδές. Στην πραγματικότητα όμως οι ψυχές κάνουν σωματοειδής παραχωρήσεις. Το θνητό στοιχείο μπορεί να προσκολληθεί στην ψυχή τόσο που μπορεί η ψυχή να μην μπορέσει να κατά τον αποχωρισμό της από το σώμα να απαλλαγεί από αυτό. «Καί αὐτές δέν εἶναι οἱ ψυχές τῶν ἐναρέτων, ἀλλά τῶν φαύλων, οἱ ὁποῖες ἀναγκάζονται νά τριγυρίζουν σ’ αὐτά, ξεπληρώνοντας τήν τιμωρία γιά τήν προηγούμενη κακή συμπεριφορά τους. Καί περιπλανῶνται μέχρι, πού ἀπό τήν σωματική ἐπιθυμία πού τίς ἀκολουθεῖ, νά ἑνωθοῦν καί πάλι μέ τό σῶμα.» (Φαίδων, 81c κ.ε.)

  Τι προβάλλει όμως το σώμα; Ερεθισμούς επιθυμίες λύπη και πάθη όπως επιθυμίες. «῎Αν ὅμως, νομίζω, ἀπαλλάσσεται ἀπό τό σῶμα μιασμένη και ἀκάθαρτη, ἐπειδή πάντα ζοῦσε προσκολλημένη στό σῶμα και ὑπηρετώντας καί ἀγαπώντας το καί καθώς ἦταν γοητευμένη ἀπ’ αὐτό, ἀπό τίς ἐπιθυμίες καί τίς ἡδονές, ὥστε νά μήν θεωρῆ τίποτε ἄλλο γιά ἀληθινό, παρά μόνο τό σωματικό, ὅ,τι δηλ. κανείς θά μποροῦσε νά ἀγγίζη, νά δῆ νά πιῆ, νά φάη καί νά τό μεταχειρισθῆ για ἀφροδίσιες ἀπολαύσεις, ἐνῶ τό ἀφανές στά μάτια καί ἄμορφο, το νοητό πού πλησιάζεται μέ τήν φιλοσοφία.» (Φαίδων, 81b), μερικά χειρόγραφα αναφέρουν και το φόβο. Για τα πάθη θα προσθέσουμε ότι είναι άλογοι λογισμοί, οι οποίοι προέρχονται από το σώμα και όχι από την ψυχή. Το χάσμα τελικά ανάμεσα στο ιδανικό της απόλυτης αγαθότητας, και στην αισθησιακή ζωή του ανθρώπου που επιδιώκει χαρές και ευτυχία, είναι αγεφύρωτο.

   Ο Σωκράτης χρησιμοποιεί τη μαιευτική μέθοδο και εδώ. Απέχει όμως φρονίμως από τις παραστάσεις της μέλλουσας ζωή χωρίς να αμφιβάλλει για την ύπαρξη της. Αυτό ακριβώς βλέπουμε στο Φαίδων. (Φαίδων, 114 κ.ε.). Καθήκον του φιλοσόφου είναι να αποδεσμεύσει την ψυχή από τη σύνδεση με το σώμα.

  Ο Πλάτων, όπως διαπιστώνουμε, τελικά καταλήγει στη μετεμψύχωση. «Αλλά πραγματικά υπάρχει και η γένεση των ζωντανών από τους νεκρούς και οι ψυχές των νεκρών υπάρχουν και οι ενάρετες περνούν καλύτερα και οι κακές χειρότερα». (Πλάτων Φαίδων, 72e) Η μετεμψύχωση, ως πεποίθηση των αρχαίων προϋπήρχε στους Ορφικούς. Ο Πλάτων μέσω του διαλόγου Φαίδων, αισθανόμενος γόνιμη την ορφική παράδοση, έδωσε βάθος στο μύθο των Ορφικών.

 

Επίλογος.

  Τα επιχειρήματα του Σωκράτη υπέρ της αθανασίας της ψυχής, μετά από τη σχετική ερώτηση του Κέβη, συνοψίζονται στις εξής θέσεις (κατά τον Bogomolov, 1995), οι οποίες δύσκολα αποδεικνύονται αβάσιμες:

1)    Εναλλαγή αντιθέτων, Αν ο θάνατος δεν οδηγούσε στη ζωή, η ζωή θα σταματούσε. Εφόσον δε συμβαίνει αυτό η ψυχή επιζεί και μετά θάνατον.

2)    Επιχείρημα της ανάμνησης. Έμφυτες έννοιες ανθρώπου (ομορφιά, καλοσύνη, δικαιοσύνη, ισότητα κλπ) δεν αποκτούνται μέσω αισθήσεων. Η μάθηση είναι ανάμνηση όσων η ψυχή γνώριζε νωρίτερα, δηλαδή πριν από τη γέννηση.

3)    Αμεταβλητότητα της ψυχής. Αντίθετα προς τα επιμέρους αντικείμενα η ψυχή είναι ίση με τον εαυτό της, λόγω της συγγένειας που έχει με το θείο και την αιωνιότητα.

4)    Επιχείρημα αιτιότητας. Η ψυχή είναι η αληθινή αιτία όλων των πραγμάτων. Αυτή είναι το τέλος και η ιδέα του σώματος. Η ψυχή είναι η ζωή του σώματος και ασυμβίβαστη με την έννοια του θανάτου. Συνεπώς είναι αιώνια.

 

 

Πηγές:

1)    Βραΐλας Αρμένης, Η διδασκαλία του Σωκράτους κατά τον Α. Fouillee, εκδ. Φεξή, Αθήνα 1910.

2)    Σακελλαρίου Δημήτριος, Η έννοια της Αρετής στο Σωκράτη, Αθήνα 2011.

3)    Πλάτων, Φαίδων ή περί ψυχής, μεταφρ. Ι. Αθανασόπολος, εκδ. Γεωργιάδης, Αθήνα 2012.

4)    Bogomolov A.S., Ιστορία της αρχαίας φιλοσοφίας (Ελλάδα και Ρώμη), μετάφρ. Φ.Κ. Βώρος, εκδ. Ειρμός, Αθήνα 1995.

5)    Borman Karl, Πλάτων, μετάφρ, Ι. Καλογεράκης, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 2006.

6)    Dies Auguste, Πλάτων, ο άνθρωπος-η εποχή του-το έργο του, μετάφρ. Χ. Μαρκέτη, εκδ. Ζήτα

7)    Vegeti Mario, Ιστορία της φιλοσοφίας, μετάφρ. Γ. Δημητρακόπουλος, εκδ. Τραυλός, Αθήνα 2000.

 

-Ο Παύλος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1978 στη Δράμα, μεγάλωσε στις Σέρρες και έζησε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Από το 1996 εργάζεται στο δημόσιο σε διάφορες διοικητικές θέσεις. Είναι απόφοιτος της Σχολής Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, της Σχολής Αστυφυλάκων της Αστυνομικής Ακαδημίας, της Σχολής Επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης ΕΛ.ΑΣ., και της Σχολής Ελληνικού Πολιτισμού, του Τμήματος Ανθρωπιστικών. Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά.

Το διάλογο μπορείτε να τον ακούσετε εδώ:

Α΄ Μέρος :

Β΄ Μέρος:

Γ΄ Μέρος:

Δ΄ Μέρος

Ε΄ Μέρος:

Το πέρασμα, της Δελίνας Βασιλειάδη (σε ραδιοφωνική προσαρμογή). Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος.

   Αγαπητοί φίλοι του ραδιοφωνικού θεάτρου απόψε θα σας παρουσιάσω Το Πέρασμα, ένα μονόπρακτο της Δελίνας Βασιλειάδη.

  Το έργο βασίστηκε στο ομώνυμο διήγημα της συγγραφέως, το οποίο εκδόθηκε από την ΚΑΠΑ Εκδοτική και βραβεύτηκε το Δεκέμβριο του 2017 από την ¨Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών¨. Επιπρόσθετα, τιμήθηκε με το πρώτο βραβείο στην κατηγορία ¨Θεατρικό Έργο¨ στο ¨Λογοτεχνικό Διαγωνισμό 2000-2019¨, στην κατηγορία: «Βιβλία της χρονιάς».

  Το Πέρασμα διασκευάστηκε για το ραδιόφωνο και έκανε παγκόσμια πρώτη πρεμιέρα την 29 Νοεμβρίου 2021, ημέρα Κυριακή και ώρα 19:00 (Κεντρικής Ευρώπης), από το Ομογενειακό Ραδιόφωνο Αυστρίας Hephaestus Radio. Τους ρόλους ερμήνευσαν τα μέλη της ¨Ελληνικής Θεατρικής Ομάδας Προς τον Ήλιο… (Zur Sohne…)¨. Η ραδιοφωνική απόδοση του έργου πραγματοποιείται με την ευγενική υποστήριξη του Συλλόγου «Hephaestus Wien – Österreichisch/Griechischer Integrationsverein»

 

 Το Ομογενειακό ραδιόφωνο «Hephaestus Radio» εδρεύει στη Βιέννη και εκπέμπει μέρος του προγράμματός του στα Fm για την αυστριακή πρωτεύουσα καθώς και μέσω διαδικτύου σε όλο τον κόσμο, αυξάνοντας συνεχώς την απήχησή του όχι μόνο στο Ελληνόφωνο κοινό αλλά και σε κοινό διαφορετικών γλωσσών με ποικίλες εκπομπές. Παράλληλα, υπάρχει και η ιστοσελίδα Hephaestus Wien, στην οποία παρουσιάζονται θέματα της Ελληνικής και παγκόσμιας επικαιρότητας σε διαφορετικές γλώσσες και φυσικά θέματα που αφορούν άμεσα την ελληνική διασπορά (https://hephaestuswien.com/).

 

Η υπόθεση:

  Σε έναν ακατάστατο βρόμικο χώρο, γεμάτο σκόνη, έπιπλα, βαλίτσες, κουτιά και πεταμένα αντικείμενα, η Μιράντα τακτοποιεί πυρετωδώς πράγματα, προκειμένου να μετακομίσει κάπου πολύ καλύτερα.

 

Λίγα επιπλέον στοιχεία.

  Το έργο είναι, όπως προαναφέρθηκε, Μονόπρακτο. Τι ακριβώς όμως είναι το Μονόπρακτο; Μονόπρακτο έργο, ή πιο συνηθισμένα «μονόπρακτο», είναι ένα σύντομο θεατρικό έργο που διαδραματίζεται σε μία πράξη ή σε μία σκηνή, σε αντίθεση με έργα που διαδραματίζονται σε πλήθος σκηνών σε μία ή περισσότερες πράξεις. Τείνουν να είναι απλούστερα και έχουν λιγότερα αντικείμενα, σκηνικά και ηθοποιούς (μερικές φορές μόνο έναν).

  Το πέρασμα είναι ένα υπαρξιακό δράμα ή πιο σωστά μια υπαρξιακή φάρσα. Μια πορεία προς την αυτογνωσία, τη μετάβαση ή τη μετακίνηση του ανθρώπου από μια κατάσταση σε μια άλλη.

 

  Καθώς ο χρόνος είναι για όλους μοιραία πεπερασμένος, περνά αμείλικτος και ολοένα λιγοστεύει, το «Πέρασμα» είναι η προσπάθεια του ανθρώπου να μεταβεί από την πληγή στην ίαση, από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση, κάτι που μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο αν κάποιος το επιθυμεί και είναι διατεθειμένος να πληρώσει το τίμημα…

 

 

 

Ας πούμε λίγα λόγια για τη Δελίνα Βασιλειάδη…

 

  Η Δελίνα Βασιλειάδη γεννήθηκε, ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Είναι παντρεμένη κι έχει μια κόρη.

  Από μικρή εκδήλωσε την αγάπη της για την τέχνη, τη ζωγραφική τα χρώματα, το θέατρο, τα βιβλία. Μαθήτευσε από πολύ νεαρή ηλικία κοντά στη ζωγράφο μητέρα της Λιζ Βασιλειάδη, αλλά και στα εργαστήρια γνωστών δασκάλων των εικαστικών τεχνών, κυρίως του πρωτοπόρου εικαστικού Στέλιου Μαυρομάτη. Παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής σε μια πειραματική σχολή Καλών Τεχνών για παιδιά στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο Θεσσαλονίκης και συμμετείχε στις τηλεοπτικές εκπομπές της Κρατ. Τηλεόρασης «Μικροί Ζωγράφοι».

  Σπούδασε Χρηματοοικονομικά και Λογιστική στο Πανεπιστήμιο Μακεδονία στη Θεσσαλονίκη, όπου, αφού και να πάρει υποτροφίες σε όλα τα έτη των σπουδών, τελικά πρώτευσε, ορκίζοντας η ίδια το έτος της. Σπούδασε  συγγραφή κινηματογραφικού σεναρίου και θεατρικού έργου, υποκριτική και σκηνοθεσία θεάτρου και κινηματογράφου στην Ακαδημία Κινηματογράφου της Νέας Υόρκης, ενώ παρακολούθησε πολλά σεμινάρια, και master classes για τον κινηματογράφο και το θέατρο.

  Η Δελίνα, ενώ από φοιτήτρια ξεκίνησε να εργάζεται στον Χρηματοπιστωτικό Τομέα κατέχοντας υπεύθυνη σε μεγάλη χρηματιστηριακή εταιρεία, πλέον έχει αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στην τέχνη, τη ζωγραφική, το θέατρο φυσικά, τη μεγάλη της αγάπη, τη συγγραφή.

  Το 2005 απέσπασε έπαινο και τιμητική διάκριση στον Β’ Πανελλήνιο Λογοτεχνικό Διαγωνισμό Ποίησης της Εταιρείας Τεχνών και Γραμμάτων Πειραιά. Το 2017 συμμετείχε με το παραμύθι «Το αστεράκι» στη Νύχτα με τα παραμύθια, εκδήλωση που διοργανώθηκε υπό την αιγίδα του Δήμο Θεσσαλονίκης στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης. Την ίδια χρονιά βραβεύτηκε από την Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών, το αρχαιότερο λογοτεχνικό σωματείο της Ελλάδος, το θεατρικό της έργο «Πέρασμα» και από τις του 2018 είναι τακτικό μέλος της Ένωσης. Το 2018 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μιχάλη Σιδέρη το παιδικό της με τίτλο «Τα χαμένα χρώματα του Ουράνιου Τόξου» αλλά και «Η Νεράιδα της Πιπίλας από την ΑΝΙΜΑ εκδ. Μέσα στο 2018 αναμένεται να κυκλοφορήσει ακόμα ένα παιδικό παραμύθι της από τις Εκδόσεις Μιχάλη Σιδέρη.

  Για χρόνια συνεργαζόταν ως πολιτιστική συντάκτρια με blogs και με την εβδομαδιαία free press εφημερίδα Εξώστης. Τα τελευταία χρόνια συνεργάζεται αποκλειστικά με το «φιλμ νουάρ» παίρνοντας συνεντεύξεις από ανθρώποκαλλιτεχνικού χώρου, αλλά κυρίως γράφοντας άρθρα και κριτικές για το θέατρο και τα εικαστικά.

  Έχει σκηνοθετήσει παραστάσεις κλασικού και σύγχρονου ρεπερτορίου, έχει πρωταγωνιστήσει σε video art projects και σε ντοκιμαντέρ για την προβολή της Ελλάδας στο εξωτερικό, σε θεατρικές παραστάσεις, καθώς και σε ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους Ελλήνων και ξένων σκηνοθετών. Έχει επιμεληθεί καλλιτεχνικά προγράμματα θεατρικών παραστάσεων και εκθέσεις ζωγραφικής, εικονογράφησε το παραμύθι «Ο Φιλάργυρος» για το βιβλίο «Παραμυθάδες και Ζωγράφοι», έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές εκθέσεις εντός και εκτός Ελληνικών συνόρων και έχει πραγματοποιήσει πολλές ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έργα της βρίσκονται σε συλλογές σε Ευρώπη και Αμερική και πίνακές της συμπεριλαμβάνονται σε ελληνικά και αμερικανικά βιβλία τέχνης.

  Το 2014 επιλέχθηκε να εκθέσει τη δουλειά της στο πλαίσιο της Ελληνικής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο Λουξεμβούργο και κατόπιν η δουλειά της παρουσιάστηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις Βρυξέλλες.

 

Η Δελίνα Βασιλειάδη

Κείμενο-Διασκευή: Δελίνα Βασιλειάδη Ερμηνεία: Ινώ Μάτσου Ραδιοσκηνοθεσία-Μοντάζ: Θεόδωρος Λιμήτσιος Μουσική: Αντώνης Παπανικολάτος Συμμετέχει και η μικρή Ίρις Πούλιος Παραγωγή: Θεατρική ομάδα «…προς τον ήλιο»

 

Πηγές:

https://www.delinavasiliadi.gr/el/about/

https://hephaestuswien.com/perasma-hr-11-20/

 https://youfly.com/theatro/perasma-apo-to-omogeneiako-radiofono-hephaestus/

https://www.kapaekdotiki.gr/product/delina-vasiliadi-perasma/

https://webradio.ert.gr/i-foni-tis-elladas/to-omogeniako-radiofono-hephaestus-ekpebi-theatro/

https://www.typosthes.gr/politismos/234380_perasma-apo-theatro-sto-radiofono

-Ο Παύλος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1978 στη Δράμα, μεγάλωσε στις Σέρρες και έζησε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Από το 1996 εργάζεται στο δημόσιο σε διάφορες διοικητικές θέσεις. Είναι απόφοιτος της Σχολής Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, της Σχολής Αστυφυλάκων της Αστυνομικής Ακαδημίας, της Σχολής Επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης ΕΛ.ΑΣ., και της Σχολής Ελληνικού Πολιτισμού, του Τμήματος Ανθρωπιστικών. Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά.

Ο Βύρων Πάλλης. Μια σπουδαία μορφή του ραδιοφωνικού θεάτρου.

 Ο Βύρων Πάλλης υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους ηθοποιούς της παλιάς γενιάς. Πόσοι δεν τον θυμούνται ως Θανασάκη στο Θανασάκη τον Πολιτευόμενο ; Πόσους δεν καθήλωσε με τη φωνή του ως δικηγόρος Λαμπίρης ; Πόσοι δεν τον θυμούνται ως Τιμόθεο  Κώνστα ; στη μεγάλη επιτυχία της δεκαετίας του 80.

Γεννημένος στην Αθήνα το 1923. Σπούδασε στη δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου.

Την πρώτη του εμφάνιση την έκανε το 1950, με το θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη στο έργο "Η Άννα των χιλίων ημερών" του Άντερσον.

Παρέμεινε στο θίασο Κοτοπούλη μέχρι το 1954, εμφανιζόμενος στα έργα: "Το Επάγγελμα της Κυρίας Γουωρρεν", "Το Έκτο Πάτωμα", "Το Βαλς των Ταυρομάχων", ενώ σε περιοδείες του θιάσου ερμήνευσε τον Κήρυκα στην "Ορέστεια" του Αισχύλου, τον Κρέοντα στον "Οιδίποδα Τύραννο" του Σοφοκλή, καθώς και τον Ιάγο στον "Οθέλλο" του Σαίξπηρ.

Την περίοδο 1954-55, συνεργάστηκε με τη μεγάλη κυρία Κυβέλη , στο έργο "Τα παιδιά του Εδουάρδου".

Από το 1955 έως το 1957, υπήρξε βασικό στέλεχος του Εθνικού Θεάτρου, ερμηνεύοντας τον Αίμονα στην "Αντιγόνη" του Σοφοκλή, τον Πανάρετο στην "Ερωφίλη" του Χορτάτζη,  ενώ συμμετείχε και στα έργα, "Μαρία Στιούαρτ" του Σίλλερ, "Μάγισσες του Σάλεμ" του Άρθουρ Μίλλερ, "Η Έβδομη μέρα της δημιουργίας" του Καμπανέλλη και "Βασιλιάς Ληρ" του Σαίξπηρ.

Το 1957- 58 συμμετέχει στο θίασο του Βασίλη Λογοθετίδη,  τον ακολουθεί σε περιοδεία του στην Αμερική. Εκεί  παρουσιάζουν τα έργα, "Τιμόνι στον Έρωτα" του Καγιά, "Ένας Βλάκας και μισός" του Ψαθά, και "Ο Ηλίας του 16ου" των Σακελαρίου - Γιαννακοπούλου.

Το 1958 εμφανίζεται στο θίασο του  Δημήτρη Μυράτ, ερμηνεύοντας τον Πατέρα Όρος στο έργο του Χοχβελντερ "Το Κράτος του Θεού". Το 1959 ερμηνεύει τον Παπαφλέσσα στο έργο του Γεωργίου Ρούσου "Μαντώ Μαυρογένους", με το θίασο της Μαίρης Αρώνης.

Το 1960 επανέρχεται στο θίασο Μυράτ, παραμένοντας έως το 1962

 Εκείνη την περίοδο εμφανίζεται στα έργα: "Είμαι Αθώος" του Σκουλούδη, "Οι Δίκαιοι" του Καμύ, "Οι Έμποροι της Δόξας" του Νιβουα, "Η Παγίδα" του Ρομπέρ Τομά και "Απόψε Αυτοσχεδιάζουμε" του Πιραντέλο.

Το 1962 συνεργάζεται με το θίασο Λαμπέτη - Χορν στην "Κληρονόμο" του Γκαιτς. Τοο 1963 συμμετείχε στο Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο του Μάνου Κατράκη, με το έργο "Ο Πραματευτής" του Γεωργίου Ρούσσου. 

Αμέσως μετά επανέρχεται πάλι με το θίασο Μυράτ, στην επανάληψη του έργου "Απόψε Αυτοσχεδιάζουμε", που μεταξύ άλλων παρουσιάστηκε και στο φεστιβάλ της Λισαβόνας.

Τη θεατρική σεζόν 1965-66 εμφανίζεται στο θίασο Χορν με το έργο "Το Αυγό" του Μαρσω

Το καλοκαίρι του 1966 , εμφανίζεται ξανά στο Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο του Μάνου Κατράκη στον "Καπετάν Μιχάλη" του Καζαντζάκη. 

Έκτοτε και μέχρι το 1970 απείχε από το θεατρικό σανίδι, εργαζόμενος κυρίως στο ραδιόφωνο και τον κινηματογράφο.

Το 1970 συγκροτεί θίασο μαζί με τη σύζυγό του Αφροδίτη Γρηγοριάδου, περιοδεύοντας στην Ελληνική επαρχία και την Κύπρο. 

Το 1974 ερμηνεύει ξανά το ρόλο του Παπαφλέσσα, στη "Μαντώ Μαυρογένους" του Γεωργίου Ρούσσου, αυτή τη φορά με το θίασο της Αλίκης Βουγιουκλάκη.

Το 1975 συνεργάζεται πάλι με τον Μάνο Κατράκη όπου εμφανίζεται στο έργο "Χριστόφορος Κολόμβος" του Καζαντζάκη, στο Δημοτικό θέατρο Πειραιώς.

Το 1976 παρουσιάζει με δικό του θίασο, το έργο του Πιραντέλο "Η ηδονή της τιμιότητας". Έργο που θα παρουσιάσει και στα πλαίσια της εκπομπής Το Θέατρο της Δευτέρας.

Το 1978 και το 1979 συνεργάζεται ξανά με το Δημήτρη Χορν, εμφανιζόμενος στα έργα: "Ερρίκος ο Δ" του Πιραντέλλο και "Χιτ" του Ντορέν. 

Το 1980 συμμετέχει στο θίασο της Τζένης Ρουσσέα στο έργο "Μετά την μπόρα" της Μάργκαρετ Κένεντι .

Το 1984-85 συνεργάζεται με το Εθνικό Θέατρο, εκεί ερμηνεύει τον Γκαγιεφ στον "Βυσσινόκηπο" του Τσέχωφ, και τον Ταλθυβιο στην "Εκάβη" του Ευριπίδη.

Από το 1986 έως το 1988  συνεργάζεται με το θίασο Κώστα Ρηγοπούλου - Κακιας Αναλυτή στα έργα : "Ο Επιθεωρητής Έρχεται" του Πρίσλεϋ και "Κύκλος" του Μωμ

Το 1989 συνεργάζεται με το θίασο Αλέκου Αλεξανδράκη, στο έργο "Υπεράνω πάσης λογικής αμφιβολίας" του Τζέφρυ Αρτσερ.

Τέλος  το 1991 κάνει τελευταία του θεατρική  εμφάνιση στο θέατρο Μίνωα στην κωμωδία "Έναν σωσία και γρήγορα".

Τη δεκαετία του 60 ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα στο ραδιόφωνο. Ερμηνεύοντας και σκηνοθετώντας διάφορα θεατρικά έργα και ραδιοφωνικές σειρές συνέχειας. Μεγαλύτερη του επιτυχία υπήρξε η ραδιοφωνική σειρά "Το Σπίτι των Ανέμων".

Δημιούργησε και ερμήνευσε το ρόλο του δικηγόρου Λαμπίρη. Η τεράστια επιτυχία της σειράς αυτής, έφερε και τρια κινηματογραφικά έργα με ήρωα τον Δικηγόρο Λαμπίρη, σε δικιά του σκηνοθεσία.

Πλούσια υπήρξε η κινηματογραφική του καριέρα, με πρώτη εμφάνιση το 1948 στο έργο "Μαρίνος Κονταρας" του Γιώργου Τζαβέλλα

Ακολούθησαν μεταξύ άλλων : "Θανασάκης ο Πολιτευόμενος" (1954) στον ομώνυμο ρόλο, "Γκόλφω" (1955), "Η Άγνωστος" (1956), "Ο Γυναίκας" (1957), "Ένας ήρωας με παντούφλες" (1958), "Ζάλογγο το κάστρο της λευτεριάς" (1959), "Είμαι Αθώος" (1960), "Ο Δολοφόνος αγαπούσε πολύ" (1960), "Αντιγόνη" (1961) στον ρόλο του Κήρυκα, "Εταιρία Θαυμάτων" (1962), "Ο Αδελφός Άννα" (1963), "Αμφιβολίες" (1964), "Διωγμός" (1964), "Οι Εχθροί" (1965), "Στεφάνια" (1966), "Κοινωνία ώρα Μηδέν" (1966), "Ο Λαμπίρης εναντίον των παράνομων" (1967), "Θύελλα στο σπίτι των Ανέμων" (1968), "Η ώρα της αλήθειας" (1969), "Τύψεις Συνειδήσεως" (1972) , "Χωρίς Μάρτυρες" (1983) που ήταν και η τελευταία του κινηματογραφική εμφάνιση.

Αρκετά πλούσια υπήρξε και η τηλεοπτική του παρουσία, με πρώτη εμφάνιση το 1972 στην σειρά "Στησιχόρου 73", ενώ ακολούθησαν οι σειρές "Οι Δίκαιοι" (1974), "Βασίλισσα Αμαλία" (1975), "Το Ταξίδι" (1976), "Έρωτας και Επανάσταση" (1978), "Οι Άθλιοι των Αθηνών" (1980), "Τα Λαυρεωτικά" (1982), "Η Κάθοδος" (1983), "Ο Καρχαρίας και τα εννιά κύματα" (1983), "Ο Θάνατος του Τιμόθεου Κώνστα" (1987), "Η Αναγέννηση ενός Έθνους" (1990), "Η Γυναίκα της πρώτης σελίδας" (1990), "Φάκελος Αμαζών" (1991), "Το 13ο Κιβώτιο" (1991), "Οι Δικηγοροι της Αθήνας" (1994) που έμελλε να είναι και η τελευταία του τηλεοπτική εμφάνιση.

Σκηνοθέτησε και έπαιξε σε πλήθος θεατρικών έργων για το ραδιόφωνο. Όπως  και σε θεατρικά έργα για την εκπομπή "Το Θέατρο της Δευτέρας"

Ήταν παντρεμένος με την ηθοποιό Αφροδίτη Γρηγοριάδου.

Από τα νεανικά του χρόνια ήταν στρατευμένος πολιτικά στο χώρο της αριστεράς. Έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ. Υπήρξε από τα ιδρυτικά μέλη της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη. Μετά  τη διάσπαση του 1968  ακολούθησε το δρόμο της Ανανεωτικής Αριστεράς. Ήταν από τα ιδρυτικά μέλη του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου το 1989.

Ήταν μέλος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών από το 1950 , έχοντας ενεργό συνδικαλιστική δράση.

Έφυγε από τη ζωή στις 14 Δεκεμβρίου 1995 ύστερα από πολύμηνη μάχη με τον καρκίνο σε ηλικία 72 ετών.

Ο Γρηγόρης Ξενόπουλος

 Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος είναι ο πολυγραφότερος συγγραφέας της εποχής του. Κατάφερε να ζήσει απ’ το γράψιμο σε μια εποχή που λογοτέχνες και καλλιτέχνες δεν μπορούσαν να επιβιώσουν. Αγαπούσε ιδιαίτερα τα παιδιά και τους νέους και τους έγραφε επί χρόνια επιστολές, υπογράφοντας πάντα με την ίδια φράση: «Σας ασπάζομαι, Φαίδων». Ένας άνθρωπος βαθύτατα μορφωμένος, που προσπαθούσε να μην εκπέμπει κάτι ακαδημαϊκό. Με τον τρόπο αυτό έκανε τη γνώση να μοιάζει με παιχνίδι. Άλλωστε, όπως είχε πει και ο ίδιος, ο στόχος του ήταν να μπορεί να διαβαστεί από έναν μαθητή Γυμνασίου μέχρι τον Κωστή Παλαμά.

Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος γεννιέται στις 9 Δεκεμβρίου 1867 στην Κωνσταντινούπολη.Είναι ο πρώτος νεοέλληνας λογοτέχνης που επέλεξε συνειδητά να ζήσει από την πένα του. Yπήρξε ο πρώτος Πρόεδρος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών από το 1934 μέχρι το 1936. Έγραφε καθημερινά 10-12 ώρες. Το πεζογραφικό του έργο είναι τεράστιο.Στο περιοδικό «Η Διάπλασις των Παίδων» έγραφε παιδικά-νεανικά διηγήματα. 

Μερικά ζακυνθινά έργα του ήταν τα: «Στέλλα Βιολάντη», «Ραχήλ», «Φωτεινή Σάντρη», «Ο ποπολάρος». Έφυγε απ’ τη ζωή στις 14 Ιανουαρίου 1951. Τέσσερα χρόνια πριν φύγει απ’ τη ζωή, ο Γρηγόριος Ξενόπουλος έγραψε τη «Ζωή σαν παραμύθι», στο οποίο έγραφε την ευχαρίστηση και την πληρότητά του, αφού πρόλαβε να πραγματοποιήσει το όνειρό του.

«Εκείνο που μπορώ να ξέρω με βεβαιότητα», γράφει στην αυτοβιογραφική παρουσίασή του, «είναι πως η γέννησή μου ήταν μια τύχη πολύ ευνοϊκή για ένα συγγραφέα. Έχω στο αίμα μου, καταλαβαίνω κι’ αισθάνουμαι όλο τον Ελληνισμό. Η πελοποννησιακή καταγωγή των Ξυνήδων μ’ εξοικειώνει με την κυρίως Ελλάδα. Η ζακυνθινή καταγωγή του πατέρα μου κι’ η ανατροφή μου στη Ζάκυνθο από την κούνια βάζει μέσα μου όλο τον επτανησιακό, τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Η πολίτικη τέλος κι’ ανατολίτικη καταγωγή της μητέρας μου μ’ εξοικειώνει με τον ελληνισμό τον επίλοιπο. Είμαι και Ζακυνθινός, και Μωραΐτης, κι’ Ανατολίτης, κι’ Αθηναίος. Είμαι Πανέλληνας..."