Η Διδώ Σωτηρίου ζωντανεύει τις εικόνες της άφιξης των μικράσιατών προσφύγων στην Ελλάδα μετά την καταστροφή...

Η Διδώ Σωτηρίου στο έργο της Οι νεκροί περιμένουν, τις θλιβερές εικόνες της άφιξης τω Ελλήνων προσφύγων στην Ελλάδα μετά τη συντριβή του ελληνικού στρατού και πληθυσμού στη Μικρά Ασία. 

Βαπόρια  φτάναν  το  ένα  πίσω  από  τ'  άλλο,  και  ξεφόρτωναν  κόσμο,  έναν  κόσμο  ξεκουρντισμένον, αλλόκοτο,  άρρωστο,  συφοριασμένο,  λες  κι  έβγαινε  από  φρενοκομεία,  από  νοσοκομεία,  από νεκροταφεία.  Έπηξαν  οι  δρόμοι,  το  λιμάνι,  οι  εκκλησιές,  τα  σκολειά,  οι  δημόσιοι  χώροι.  Στα πεζοδρόμια γεννιόνταν παιδιά και  πέθαιναν γέροι. Ενάμισυ  εκατομμύριο  άνθρωποι  βρεθήκανε  ξαφνικά  έξω  απ'  την  προγονική  τους  γη.  Παράτησαν σκοτωμένα  παιδιά  και  γονιούς  άταφους.  Παράτησαν  περιουσίες,  τον  καρπό  στα  δέντρα  και  στα χωράφια,  το φαΐ στη  φουφού,  τη σοδειά στην αποθήκη,  το κομπόδεμα στο συρτάρι,  τα πορτραίτα των προγόνων  στους  τοίχους.  Και  βάλθηκαν  να  τρέχουν,  να  φεύγουν  κυνηγημένοι  απ'  το  τουρκικό  μαχαίρι και  τη  φωτιά  του  πολέμου.  Έρχεται  μια  τραγική  στιγμή  στη  ζωή  του  ανθρώπου,  που  το  θεωρεί  τύχη  να μπορέσει  να  παρατήσει  το  έχει  του,  την  πατρίδα  του,  το  παρελθόν  του  και  να  φύγει,  να  φύγει λχανιασμένος  αποζητώντας  αλλού  τη  σιγουριά.  Άρπαξαν  οι  άνθρωποι  βάρκες,  καΐκια,  σχεδίες, βαπόρια,  πέρασαν  τη  θάλασσα  σ'  έναν  ομαδικό,  φοβερό  ξενητεμό. 

 Κοιμήθηκαν  από  βραδίς νοικοκυραίοι  στον  τόπο  τους  και  ξύπνησαν  φυγάδες,  θαλασσοπόροι,  άστεγοι,  άποροι,  αλήτες  και ζητιάνοι στα λιμάνια  του Πειραιά,  της  Σαλονίκης,  της  Καβάλλας,  του Βόλου,  της Πάτρας.

 Ενάμισυ  εκατομμύριο  αγωνίες  και  οικονομικά  προβλήματα  ξεμπάρκαραν  στο  φλούδι  της  Ελλάδας,  με μια  θλιβερή  ταμπέλα  κρεμασμένη  στο  στήθος:  «Πρόσφυγες!»  

Που  ν'  αποκουμπήσουν  οι  πρόσφυγες; Τι να  σκεφτούν;  Τι να  ξεχάσουν;  Τι να πράξουν;  Που να  δουλέψουν;  Πώς  να ζήσουν; Τρέμαν  ακόμα  απ'  το  φόβο.  Τα  μάτια  τους  ήταν  κόκκινα  απ'  το  αιμάτινο  ποτάμι  της  κόλασης  που διάβηκαν.  Και  σαν  πάτησαν  σε  στέρεο  έδαφος,  μετρήθηκαν  να  δουν  πόσοι  φτάσανε  και  πόσοι λείπουν. 

 Κι  οι  ζωντανοί  δεν  το  πιστεύανε,  μόνο  άπλωναν  τα  χέρια  τους  στο  κορμί  τους  και  το ψάχνανε,  για  να  βεβαιωθούνε  πως  δεν  ήταν  βρυκολάκοι.  Και  ψάχναν  και  για  την  ψυχή  τους,  να  δουν αν  ήταν  στη  θέση  της.  Μ'  αυτή  ήταν  άφαντη.  Είχε  μείνει  πίσω  στην  πατρίδα,  κοντά  στους αγαπημένους  νεκρούς  και  στους  αιχμάλωτους,  κοντά  στα  σπιτάκια,  στα  χωράφια,  στις  δουλειές  και στα καζάντια... Κι  είπαν:  Περαστικοί  είμαστε,  ας  βολευτούμε  όπως  ‐ όπως,  κι  αύριο  θα  ματαγυρίσουμε  στα  μέρη  μας. Κι αποζητούσαν,  τούτη την  ελπίδα,  με την ίδια λαχτάρα,  σαν  το ψωμί,  το νερό  και τ'  αλάτι. 

Τόσοι  ήταν.  Ενάμισυ  εκατομμύριο  ρωμιοί  μικρασιάτες,  που  στριφογύριζαν,  τώρα,  στο  καύκαλο  της Ελλάδας,  σαν  περιπλανώμενοι  Ιουδαίοι,  διωγμένοι  από  τη  γη  της  Χαναάν.  Χωρίς  πατρίδα,  χωρίς δουλειά,  χωρίς  σπίτι,  χωρίς  μπαούλο.  

Και  χτες,  μόλις  χτες,  να  θυμάσαι  πως  ήσουνα  νοικοκύρης,  πως είχες το κατιτί το δικό  σου. Ψάχναν  για  τον  αίτιο,  αναθεμάτιζαν  τον  ουρανό,  τη  γης,  τον  Κεμάλ,  το  Βενιζέλο,  τον  Κωνσταντίνο,  την Αντάντ,  τον  πόλεμο∙  μα  πριν  απ'  όλα  τον  ύπουλο  τον  Άγγλο,  τον  υπολογιστή,  το  διπλοπρόσωπο,  το σφετεριστή,  που έκανε  μπίζνες  και  αυτοκρατορική  πολιτική,  με  το  αίμα και τη  δυστυχία  ενός λαού...