Η θρησκεία των Μακεδόνων αποτέλεσε κατά βάση
ένα κράμα προϋπάρχουσων της συγκρότησης του
Μακεδονικού βασιλείου λατρειών,
θρακικών και Ιλλυρικών επιρροών,
αυτό συνέβη εξαιτίας των αδιάκοπων επαφών
των Μακεδόνων με αυτά τα φύλλα.
Η ελληνικότητα της θρησκείας των Μακεδόνων
είναι αδύνατο να αμφισβητηθεί.
Υπάρχουν δύο ευδιάκριτα στοιχεία στη θρησκεία
της πρώιμης Μακεδονίας.
Το πρώτο είναι οι προϋπάρχουσες λατρείες
των περιοχών που διαδοχικά
κυριεύτηκαν από τους Αργειάδες βασιλείς.
Το δεύτερο είναι η αυθεντική λατρεία
των κυρίαρχων Μακεδόνων.
Οι λατρείες, ως επί το πλείστον θρακικές,
των περιοχών που οι Αργειάδες κατέλαβαν
έγιναν αποδεκτές και συντηρήθηκαν.
Μια τέτοια λατρεία ήταν αυτή του «βέδυ»
(«υδραερίου πνεύματος») που έδωσε το όνομά της
στην Έδεσσα, αρχαία πόλη φημισμένη
για τις πηγές της που βρισκόταν κοντά στις Αιγές,
αρχαιότερη κατοικία των Μακεδόνων
βασιλέων. Οι Σιλινοί (Σαυάδες)
και οι Βάκχοι (Κλώδωνες και Μιμαλλόνες)
δείχνουν την υπεροχή της λατρείας του Διόνυσου.
Θεότητες, όπως η Ζειρήνη που ταυτίζεται με την
Αφροδίτη, και η Άρτεμις Γαζωρία
(και οι δύο θεές θεωρούνταν μακεδονικές),
ήταν ουσιαστικά θρακικές και πήραν τα ονόματά τους
από τις περιοχές ανατολικά του Στρυμόνα
ποταμού, τις οποίες κατέκτησε ο Φίλιππος Β ́.
Στη δυτική Μακεδονία εμφανίζονται
στοιχεία της λατρεία των Ιλλυριών.
Από πολλά και σημαντικά στοιχεία
αποδεικνύεται περίτρανα
ο ελληνικός χαρακτήρας της
μακεδονικής θρησκείας.
Η θρησκεία των ιδίων των
Μακεδόνων ήταν ελληνική,
καθώς έχει αποδειχτεί από τα
ονόματα των μακεδονικών μηνών
(βλ. Αθηνά, τεύχος 3ο).
Λατρείες θεοτήτων των
κυριότερων ελληνικών πόλεων έχουν
εμφανιστεί στη Μακεδονία αρκετά νωρίς.
Οι Μακεδόνες ήταν ιδιαίτερα
αφοσιωμένοι στη λατρεία του Δία,
πατέρα του «Μακεδόνα»
(επώνυμος πρόγονος των Μακεδόνων),
και του Ηρακλή Πατρώου, προπάτορα των
Αργειαδών, αλλά και της μετέπειτα
δυναστείας των Αντιγονιδών.
Αξιοσημείωτη είναι η
λατρεία του Εταιρίδη Διός, που επέβλεπε
τις σχέσεις των Αργειαδών βασιλιάδων
με τους αριστοκρατικούς συντρόφους («εταίρους»)
και του οποίου το επίθετο (εταιρίδης)
χρησιμοποιήθηκε για την
ονομασία της γιορτής των «Εταιρίδειων».
Επίσης αξιοσημείωτη είναι η λατρεία
του Ηρακλή Κυναγίδα, προστάτη του
κυνηγιού που οι Μακεδόνες
αγαπούσαν με πάθος. Ο Ηρακλής επέβλεπε
τους «βασιλικούς κυνηγούς» και τις περιοχές
κυνηγιού των βασιλέων.
Η συμμετοχή του Μακεδόνα βασιλιά ήταν
απαραίτητη σε πλήθος λατρευτικών τελετών.
Η καθιερωμένη συνήθεια απαιτούσε
από τον βασιλιά να πρωτοστατεί προσωπικά σε
πλήθος από ιεροπραξίες και θυσίες.\ Ανάμεσα σε αυτές,
δύο ήταν οι σπουδαιότερες:
(α) ο εξαγνισμός του στρατού που γινόταν
κάθε χρόνο στη γιορτή «Ξανθικά», αρχές άνοιξης στο
ξεκίνημα της εκστρατευτικής περιόδου,
αν και αυτός ο εξαγνισμός μπορούσε να γίνει και σε
άλλη χρονική περίοδο, και
(β) η ευθύνη των βασιλέων να
επιβλέπουν οι ίδιοι την ταφή των
Μακεδόνων στρατιωτών που έπεσαν στη μάχη.
Αργότερα κατά την Ελληνιστική και Ρωμαϊκή
εποχή η περιοχή ακολούθησε το γενικότερο
κλίμα της εποχής του τότε γνωστού κόσμου:
Η ελληνιστική και η ρωμαϊκή αυτοκρατορική
περίοδος δείχνει μερικές εξελίξεις που
αφορούν αποκλειστικά τη Μακεδονία.
Προς το τέλος του τρίτου αιώνα π.Χ. έγιναν
αποδεκτές κάποιες αιγυπτιακές θεότητες.
Λατρεία συριακής θεότητας απαντά στη Βέροια.
Μέχρι στιγμής οι μαρτυρίες δεν μιλούν
για τη λατρεία του Διός Υψίστου πριν από τον
δεύτερο αιώνα, αλλά η λατρεία αυτή μπορεί
να ήταν πιο παλιά και αρκετά δημοφιλής. Στη
ρωμαϊκή περίοδο, προπαντός στη Θεσσαλονίκη,
η πιο δημοφιλής λατρεία ήταν αυτή των
Διόσκουρων-Καβείρων που
προήλθε από τη Σαμοθράκη.
Η λατρεία της θεότητας Μα από
την Καππαδοκία απαντά στην Έδεσσα τον τρίτο μ.Χ, αιώνα.
Και από την ύστερη ελληνιστική περίοδο μέχρι τον θρίαμβο
του Χριστιανισμού ο Θράκας ιππέας (ο Ήρων ή
Ήρως) ήταν αντικείμενο ευρείας λατρείας,
ιδιαίτερα σε σχέση με την ταφή των νεκρών.
Εν κατακλείδι λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω
η θρησκεία των αρχαίων Μακεδόνων, με τις όποιες ιδιαιτερότητες της, ήταν ελληνική αναμφισβήτητα ελληνική ακολουθώντας
τον γενικό κανόνα του τότε ελληνικού κόσμου.
Πηγή: Περιοδικό Αθηνά, 2007
