Πολιτισμική Διαδρομή

Λίγες σταγόνες προϊστορίας. Κοινωνικές ανισότητες κατά την Τελική Νεολιθική Εποχή και την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού. Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος

Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος

Η χρήση του χαλκού σε περιόδους της Νεώτερης Νεολιθικής εποχής, πιο συγκεκριμένα στην Τελική Νεολιθική και Χαλκολιθική (4.500-3.200 π.Χ.) είναι δεδομένη, όπως και οι οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες με βάση αρχαιολογικά ευρήματα, κατά τη διάρκεια αυτής της εποχής. Η Νεολιθική εποχή θα χαρακτηριστεί από μία σαφή ροπή προς τις ταξικές και ιεραρχημένες κοινωνίες.

Κατά την πρώιμη Εποχή του Χαλκού ο άνθρωπος εξειδικεύεται περισσότερο στη χρήση του Χαλκού, και επεκτείνει σημαντικά τη χρήση του. Οι κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες παγιώνονται, ενώ ταυτόχρονα παρατηρείται σημαντική πολιτισμική πρόοδος. Η μεταλλοτεχνία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην κοινωνική ασυμμετρία και στην πρόοδο του πολιτισμού.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΝΕΩΤΕΡΗ ΚΑΙ ΤΕΛΙΚΗ ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ, ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΧΑΛΚΟΥ.

Μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο η επιστήμη της αρχαιολογίας θα στραφεί σε παρόμοιους, με αυτούς που απασχολούσαν τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες προβληματισμούς. Τα πολιτισμικά φαινόμενα και η εξέλιξή τους θα αξιολογηθούν με την εμφάνιση της πολιτισμικής προσέγγισης καθώς επίσης και με την ερμηνεία των πολιτισμικών φαινομένων και της πολιτισμικής πολυμορφίας. Ο πολιτισμός, ιδιαίτερα στον ελλαδικό χώρο, θα παρουσιάσει συνέχεια, στις διάφορες φάσεις του. Η κοινωνική ανισότητα θα αποτελέσει ένδειξη πολιτισμικής πολυπλοκότητας και θα συνδεθεί με την ανάπτυξη της μεταλλουργίας. «Ένα από τα σπουδαία μη σιδηρούχα μέταλλα (αυτά που δεν περιέχουν σίδηρο), που χρησιμοποιήθηκε σε πρώιμες εποχές ήταν ο χαλκός[1]».

ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΝΕΩΤΕΡΗ ΚΑΙ ΤΕΛΙΚΗ ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ, ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΧΑΛΚΟΥ.

Στις περιόδους της Νεώτερης και τελικής Νεολιθικής διακρίνουμε κινητικότητα, αυξημένες ανταλλαγές, επικοινωνίες και αλληλοεπιδράσεις. Στην παρούσα ενότητα θα επιχειρήσουμε να διερευνήσουμε την ενδεχόμενη σύνδεση της μεταλλοτεχνίας με διάφορες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες, καθώς και την ύπαρξη ή μη αυτών.

Μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο η επιστήμη της αρχαιολογίας θα στραφεί σε παρόμοιους, με αυτούς που απασχολούσαν τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες προβληματισμούς. Τα πολιτισμικά φαινόμενα και η εξέλιξή τους θα αξιολογηθούν με την εμφάνιση της πολιτισμικής προσέγγισης καθώς επίσης και με την ερμηνεία των πολιτισμικών φαινομένων και της πολιτισμικής πολυμορφίας. Ο πολιτισμός, ιδιαίτερα στον ελλαδικό χώρο, θα παρουσιάσει συνέχεια, στις διάφορες φάσεις του. Η κοινωνική ανισότητα θα αποτελέσει ένδειξη πολιτισμικής πολυπλοκότητας και θα συνδεθεί με την ανάπτυξη της μεταλλουργίας. «Ένα από τα σπουδαία μη σιδηρούχα μέταλλα (αυτά που δεν περιέχουν σίδηρο), που χρησιμοποιήθηκε σε πρώιμες εποχές ήταν ο χαλκός[1]».

[1] C. RENFREW και P. BAHN, Αρχαιολογία: Θεωρίες, Μεθοδολογία, Πρακτικές Εφαρμογές, μεταφρ. Λ. Καραλή-Γιαννακοπούλου, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 2013, σελ. 351.

Ο άνθρωπος κατά τη Νεολιθική εποχή θα εγκατασταθεί μόνιμα σε μία περιοχή, θα δημιουργήσει οικισμούς, θα καλλιεργεί τη γη και θα εξημερώνει τα ζώα, ενώ κατά κύριο λόγο θα χρησιμοποιεί το λίθο. Παράλληλα θα δημιουργηθούν θεσμοί, όπως η εμφάνιση κάποιας μορφής εξουσίας και εξειδίκευση σε κάποιες εργασίες. Κατά τη διάρκεια τελικής Νεολιθικής εποχής θα υπάρξουν εξειδικευμένοι τεχνίτες, μεταξύ αυτών και χαλκουργοί, πλην όμως δε θα αποδειχθεί ότι θα ασκούν τις τεχνικές σε πλήρη απασχόληση. Η ύπαρξη Χαλκού θα αφθονεί στην Κύπρο, στην Ανατολία, στη Σερβία και τη Μακεδονία, ενώ θα βρεθούν δύο μεταλλεία: στη Rudna Glava (Σερβία) και στο Aibunar (βόρεια Θράκη). Ο ορείχαλκος θα είναι αυτός που θα χρησιμοποιηθεί από την εποχή της Νεολιθικής.

Χαλκολιθική ή ¨Εποχή του Ορείχαλκου¨ θα ονομαστεί, στη βαλκανική και στην Κεντρική Ευρώπη η περίοδος που θα προηγηθεί της Εποχής του Χαλκού. «Η περίοδος αυτή, που μας είναι καλύτερα γνωστή από τις προηγούμενες, χαρακτηρίζεται κυρίως στον τομέα των τεχνικών, από την έναρξη της πραγματικής μεταλλουργίας, ενώ συνεχίζεται παράλληλα η χρήση φυσικών μετάλλων[2]». Τα ευρήματα του οικισμού Σιταγροί ΙΙΙ, θα αποτελέσουν απόδειξη γνήσιας Χαλκολιθικής, απ’ ότι άλλες περιοχές, καθώς θα συνδέονται άμεσα με πρώιμα κέντρα βαλκανικής μεταλλουργίας. Καθοριστικό ρόλο, την περίοδο αυτή, θα διαδραματίσει και η εμφάνιση της ¨πυροτεχνολογίας¨. « Η πιο σπουδαία εφεύρεση του νεολιθικού πολιτισμού, κατά τη διάρκεια της τελικής Νεολιθικής εποχής με σκοπό την κατασκευή εργαλείων και όπλων[3]». Η πυροτεχνουργία θα ισοδυναμεί με τον έλεγχο της φωτιάς.

Η ιεράρχηση μιας κοινωνία θα απασχολήσει την αρχαιολογική έρευνα, το αν οι άνθρωποι που κατοικούν μέσα σ’ αυτήν απολαμβάνουν μια ίση κοινωνική βάση ή υφίστανται κοινωνική ασυμμετρία. Οι ενδείξεις για τη χρήση του χαλκού στις τελευταίες περιόδους της Νεολιθικής εποχής πληθαίνουν, το μέταλλο όμως δε θα επηρεάσει σοβαρά την οικονομία και την κοινωνική οργάνωση, κάτι τέτοιο θα φανεί στα ευρήματα, στις κοινότητες της Θεσσαλίας.

Στη Νεολιθική εποχή θα παρατηρηθεί, κατανομή εργασίας ανάλογα με το φύλο (οι άνδρες θα αναλαμβάνουν τις σκληρές δουλειές και οι γυναίκες τις πιο ελαφριές και την φροντίδα του σπιτιού). Έτσι θα προκύψουν ανισότητες μεταξύ ανδρών και γυναικών, οι άνδρες θα απολαμβάνουν περισσότερα υλικά αγαθά και θα έχουν καλύτερη κοινωνική θέση. «Στη Denza, οι πλούσιοι τάφοι ανήκουν όλοι σε άνδρες. Στο βορειοανατολικό τμήμα της βαλκανικής, τα κτερίσματα συνήθως είναι περισσότερα στους ανδρικούς τάφους, στο Godjamo Delcevo τα χάλκινα αντικείμενα προέρχονται σχεδόν όλα από τάφους ανδρών, στη Βάρνα τρεις πλούσιοι τάφοι ανήκουν σε γυναίκες, αλλά τρεις πλουσιότεροι σε άνδρες[4]».

Στη Θεσσαλία, στο τέλος της Νεολιθικής Εποχής, η παραγωγική ανισότητα θα φέρει εντάσεις εντός των κοινοτήτων και στις σχέσεις μεταξύ των οικισμών. Η προηγούμενη πρακτική του μοιράσματος της τροφής θα υποχωρεί εντός των κοινοτήτων, θα αυξάνεται η συχνότητα των ανταλλαγών, που θα ελέγχονται από ομάδες επιτυχημένων γεωργών που θα ελέγχουν και θα αποθηκεύουν το πλεόνασμα. Το πλεόνασμα θα χρησιμοποιείται για την απόκτηση εξωτικών τεχνουργημάτων και τη σύναψη συμμαχιών.

Στο Σέσκλο, κατά τη Νεώτερη Νεολιθική, η εμφάνιση του Μεγάρου θα σημάνει πολιτικό ή κοινωνικό σύστημα, στην ίδια περιοχή θα εντοπιστεί και άνιση κατανομή κεραμικών καλής ποιότητας, επίσης θα εμφανιστεί ομάδα πλουσιοτέρων αγροτών. Στο Διμήνι θα ανακαλυφθεί, την ίδια εποχή επίσης μεγαροειδές κτίσμα, μικρότερο όμως από εκείνο του Σέσκλου, εκεί θα βρεθούν χάλκινα εργαλεία (ένδειξη κοινωνικής ιεραρχίας). Η κοινωνική ιεράρχηση θα αποδειχθεί από την ύπαρξη της Μεγάλης Αυλής. Η ακρόπολη θα παραπέμψει στον αστικό χαρακτήρα οικισμού της πρώιμης εποχής του Χαλκού. «Είναι φανερό ότι η οργάνωση ακροπόλεων με την πρωτοφανή έξαρση του μεγάρου, ανταποκρίνεται σε ένα κοινωνικό ή και πολιτικό σύστημα[5]». Η ομοιομορφία των ζωικών καταλοίπων δείχνει περιορισμένη αμοιβαιότητα ανάμεσα στα νοικοκυριά. Γενικά μεταξύ των ατόμων του οικισμού δε θα υπάρξουν σοβαρές διαφοροποιήσεις.

Σέσκλο

Κατά βάση στις υπό εξέταση περιόδους της Νεολιθική Εποχής, θα χρησιμοποιηθεί αυτοφυής χαλκός, η μεταλλοτεχνία θα διαδραματίσει δευτερεύοντα ρόλο. «Ο Χαλκός θα χρησιμοποιείται ευρύτατα, δε θα επηρεάζει, όμως ουσιαστικά την κοινωνική οργάνωση και την οικονομία, γι’ αυτό και ο χαρακτηρισμός ¨Χαλκολιθική¨, για τις τελευταίες περιόδους της Νεολιθικής στη Θεσσαλία είναι τελείως συμβατικός, ανταποκρίνεται περισσότερο στην τάση για τελική κατάτμηση του υλικού παρά στα πράγματα[6]». Θα προκαλέσει φυσικά η μεταλλοτεχνία μεταβολές σε τομείς και η σημασία της θα είναι αυξανόμενη, δε θα αποδειχθεί όμως ότι κατά τη Νεολιθική εποχή προκάλεσε κοινωνικές μεταβολές.

Συμπερασματικά κατά τις τελευταίες περιόδους της Νεολιθικής Εποχής παρατηρούμε κοινωνικές και οικονομικές διαφοροποιήσεις. Η χρήση του χαλκού ήταν δεδομένη, πλην όμως δεν αποτέλεσε αιτία κοινωνικής και οικονομικής ασυμμετρίας .

Δίμηνη

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΥΜΜΕΤΡΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΡΩΙΜΗ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΚΟΥ, ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΗ ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ.

Στην Πρώιμη εποχή του Χαλκού, ο το εν λόγω μέταλλο θα αντικαταστήσει την πέτρα, θα αποτελέσει σημαντική πρώτη ύλη για την κατασκευή εργαλείων, έτσι θα κατασκευάζονται περισσότερα και ποιοτικότερα εργαλεία. Η ανάπτυξη της μεταλλοτεχνίας θα εξαπλωθεί και θα διαδραματίσει αποφασιστικό ρόλο κατά την Πρώιμη εποχή του Χαλκού. Η χρήση του χαλκού θα οδηγήσει σε πολιτισμική πρόοδο.

Αυτή την περίοδο θα εμφανιστούν όπλα και εργαλεία. «Η διαδικασία κατεργασίας του χαλκού ξεκίνησε να χρησιμοποιείται ήδη στο τέλος της Νεολιθικής περιόδου (όπως αναφέρθηκε), όταν χρησιμοποιήθηκαν πρώτη φορά μέταλλα για την κατασκευή διαφόρων αντικειμένων, ενώ η μεγάλη ανάπτυξη και τελειοποίηση της τεχνικής συντελέστηκε στην πρώιμη Εποχή του Χαλκού[7]». Μεταλλεία θα αξιοποιηθούν στις Κυκλάδες, και ειδικότερα στη Σίφνο, στη Σέριφο και στη Σκύρο. Ο χαλκός θα δώσει ώθηση και στην οικονομία της Κρήτης.

Η ανάπτυξη της μεταλλοτεχνίας σε κέντρα όπου υφίστανται χαλκουργικά εργαστήρια, όπως η Ραφήνα και η Αίγινα, θα οδηγήσει στην εξαγωγή συμπερασμάτων, όπως η εξειδίκευση εργασίας, η απαίτηση υψηλής τεχνογνωσίας και η τυποποίηση της παραγωγής. Θα παρατηρηθεί επίσης η ίδια ανάλογα με το φύλο, κατανομή εργασίας όπως και στη Νεολιθική Εποχή. Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι ο μέσος όρος ζωής θα αυξηθεί στα 40-45 έτη για τους άνδρες και στα 30 για τις γυναίκες.

Στις Κυκλάδες η Μεταλλουργία και η Μεταλλοτεχνία θα έχουν καθοριστικές επιπτώσεις στη ζωή: εκτός από τα ανθεκτικότερα εργαλεία, θα γίνουν ευκολότερες δραστηριότητες, όπως το κυνήγι, η γεωργία κλπ. «Τα αποτελεσματικότερα εργαλεία έδωσαν ώθηση στην ανάπτυξη τεχνών όπως η ξυλουργική, η οικοδομική, η λιθογλυφία και η μικροτεχνία, ενώ η κατασκευή ανθεκτικότερων όπλων συνέτεινε στην ανταλλαγή τεχνικών πολέμου[8]». Έτσι λοιπόν, αναπόφευκτα, θα προκύψουν τάξεις εμπόρων, γλυπτών, ξυλουργών κλπ. Οι νέες επαγγελματικές τάξεις, όπως έμποροι και τεχνίτες, θα καταλάβουν θέση στην κοινωνική ιεραρχία.

Τσεκούρι, πρώιμη εποχή Χαλκού

Η ανάγκη για μέταλλα θα έχει ως συνέπεια την ανάπτυξη των ανταλλαγών με την Εγγύς Ανατολή, επιπλέον θα αποτελέσει και κίνητρο για την ανάπτυξη της εμπορικής δραστηριότητας. «Η ανάπτυξη της μεταλλουργίας εισήγαγε έναν παράγοντα, που ίσως επηρέασε τις ανταλλαγές, δίνοντας τους μια πιο εμπορική μορφή, διότι ήταν απαραίτητο να υπάρχει ένα ολόκληρο νέο φάσμα εξειδικεύσεων για την αναγνώριση και εκμετάλλευση πηγών μετάλλων και την κατασκευή μεταλλικών αντικειμένων[9]». Η αναζήτηση μεταλλευμάτων θα οδηγήσει στην ανταλλαγή ιδεών και η εισαγωγή τους σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της μεταλλοτεχνίας σε πολιτιστική και οικονομική ανάπτυξη. Ανάπτυξη του εμπορίου θα σημαίνει και αύξηση πλούτου.

Η εμφάνιση του χαλκού και της μεταλλοτεχνίας θα διαδραματίσει κυρίαρχο ρόλο στην επιβολή κανόνων κοινωνικής οργάνωσης και στη ρύθμιση της δραστηριότητας. Τα μνημειώδη κτίρια που θα ονομαστούν ¨οικίες με διαδρόμους¨ θα εμφανιστούν στη Λέρνα, όπου θα υφίσταται και οργανωμένη κρατική δομή και στην Αίγινα (οικία Κεραμών). «Την ύπαρξη κοινωνικής διαφοροποίησης μπορούμε να αναγνωρίσουμε έστω και στην ανομοιογένεια, τόσο ως προς το μέγεθος όσο και ως προς το επίπεδο, κατασκευής των οικοδομημάτων μέσα στον ίδιο οικισμό, π.χ. Θήβα, Τίρυνθα, αλλά και την ύπαρξη μνημειακών κτισμάτων, τα οποία προορίζονταν για μια ομάδα που κατείχε μια ανώτερη θέση[10]». Τα μεταλλικά αντικείμενα θα προσδώσουν κύρος στην ανώτερη τάξη και τα μέλη αυτής θα τα επιδιώκουν, υπό το πρίσμα των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων.

Το προσωπικό συμφέρον και ο ανταγωνισμός θα έχουν ως συμφέρον τη βελτίωση της ατομικής κατάστασης. «Η πολυπλοκότητα συνδέεται με τον κοινωνικό και πολιτικό συγκεντρωτισμό, ενώ η ιεραρχία αποτελεί τον κύριο μηχανισμό που οδηγεί στην κοινωνική ολοκλήρωση[11]».Τα μεμονωμένα άτομα θα είναι απρόθυμα να υποτάξουν τα συμφέροντα τους στο συλλογικό συμφέρον. Τα μέταλλα θα αποτελέσουν κινητήρια δύναμη στην πολιτισμική αλλαγή, όχι όμως τη μοναδική. Η πολιτισμική πρόοδος θα συντελεστεί αργά αλλά σταθερά κατά την πρώιμη Εποχή του Χαλκού.

Εν κατακλείδι, ενώ στην αρχή της περιόδου το γενικό πολιτιστικό επίπεδο δε φαίνεται ανώτερο από αυτό της Χαλκολιθικής εποχής, με την αποφασιστική συμβολή της μεταλλοτεχνίας θα πραγματοποιηθεί πολιτισμική πρόοδος. Η κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες θα υφίστανται εξίσου και επιπρόσθετα θα παγιωθούν.

Τομή ορυχείου στην περιοχή Μονς, στο Βέλγιο

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η επιστήμη της αρχαιολογίας θα προσεγγίσει τα πολιτισμικά φαινόμενα και την εξέλιξη τους. Η κοινωνική ανισότητα θα αποτελέσει ένδειξη πολιτισμικής πολυπλοκότητας. Κατά την τελευταία περίοδο της Νεολιθικής εποχής, θα εμφανιστούν εξειδικευμένοι τεχνίτες, οι οποίοι κατά την πρώιμη εποχή του χαλκού θα αποτελέσουν ξεχωριστή τάξη. Για την εξέλιξη του Νεολιθικού πολιτισμού καθοριστικό ρόλο θα διαδραματίσει η εμφάνιση της ¨πυροτεχνολογίας¨. Η ύπαρξη κοινωνικής ασυμμετρίας δε θα αμφισβητηθεί, όμως η μεταλλοτεχνία θα έχει ελάσσονα ρόλο στη διαμόρφωση της.

Η χρήση του μετάλλου θα επεκταθεί κατά την πρώιμη εποχή του Χαλκού, με αποτέλεσμα την τεχνολογική και οικονομική ανάπτυξη. Επίσης εξαιτίας της μεταλλουργίας θα εμφανιστούν νέες κοινωνικές τάξεις στον κοινωνικό ιστό, ενώ η αναζήτηση χαλκού θα οδηγήσει στην αύξηση των ανταλλαγών και των πολιτισμικών επαφών, μέσω του εμπορίου. Τα μεταλλικά αντικείμενα θα προσδώσουν κύρος στην ανώτερη ιεραρχικά τάξη. Η πολιτισμική εξέλιξη, εν τέλει, θα είναι αναμφισβήτητη.

Χάλκινα εργαλεία ιατρικής, στην Επίδαυρο.

ΠΗΓΕΣ:

1) Δ. ΘΕΟΧΑΡΗΣ, Νεολιθικός πολιτισμός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1981

2) ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΑ ΔΟΜΗ, Τ.1, Προϊστορικοί Χρόνοι, εκδ. ΔΟΜΗ, Αθήνα 2004

3) Π. ΠΕΤΡΙΔΗΣ, κ.α., Αρχαιολογία στον Ελληνικό χώρο, Τ Β΄, εκδ. Ε.Α.Π., Πάτρα 2002

4) C. RENFREW και P. BAHN, Αρχαιολογία: Θεωρίες, Μεθοδολογία, Πρακτικές Εφαρμογές, μεταφρ. Λ. Καραλή-Γιαννακοπούλου, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 2013

5) O. DICKINSON, Αιγαίο, εποχή του Χαλκού, μεταφρ. Θ. Ξένος, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 2003

6) RENE TREOIL, κ.α., Οι πολιτισμοί του Αιγαίου, μεταφρ. Λ. Καραλή-Γιαννακοπούλου, Α. Φιλίππα-Toycais, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1996

7) STELLA SOUVATZI, Social complexity is not the same as hierarchy, 2007.

[2] O. DICKINSON, Αιγαίο, εποχή του Χαλκού, μεταφρ. Θ. Ξένος, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 2003, σελ. 133.

[3] RENE TREOIL, κ.α., Οι πολιτισμοί του Αιγαίου, μεταφρ. Λ. Καραλή-Γιαννακοπούλου, Α. Φιλίππα-Toycais, εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1996, σελ. 133.

[4] Στον ίδιο σελ. 152.

[5] Δ. ΘΕΟΧΑΡΗΣ, Νεολιθικός πολιτισμός, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1981, σελ 179.

[6] Στον ίδιο σελ. 150.

[7] ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΙΑ ΔΟΜΗ, Τ.1, Προϊστορικοί Χρόνοι, εκδ. ΔΟΜΗ, Αθήνα 2004, σελ. 113.

[8] Στον ίδιο σελ. 191

[9] O. DICKINSON, Ο.Π. σελ 331.

[10] Π. ΠΕΤΡΙΔΗΣ, κ.α., Αρχαιολογία στον Ελληνικό χώρο, Τ Β΄, εκδ. Ε.Α.Π., Πάτρα 2002, σελ. 82.

[11] STELLA SOUVATZI, Social complexity is not the same as hierarchy, 2007, σελ. 37.

Παύλος Παπαδόπουλος, Πτυχιούχος Ανθρωπιστικών Σπουδών, Ανώτερος Δημόσιος Υπάλληλος

Ο συγγραφέας κ.Σταύρος Γουλούλης απαντά στα ερωτήματα για τη νέα Εκκλησία, την ιστορία της και το μέλλον, όπως αυτό διαγράφεται μετά την αναγνώριση από το Φανάρι και τη Σερβία .

-Ποια ήταν η «Αρχιεπισκοπή Αχρίδος;»

Είναι μια μεγάλη υπόθεση. Η Αρχιεπισκοπή Αχρίδος, δηλαδή έχοντας έδρα την Αχρίδα, είχε επικεφαλής αρχιεπίσκοπο που έφερε και το τίτλο του «Πρώτης Ιουστινιανής» όπως και «Πάσης Βουλγαρίας». Εδώ είναι που θέλει ανάλυση.

Πάμε πίσω στον αυτοκράτορα Ιουστινιανό. Το 535 ιδρύει τη νέα αρχιεπισκοπή με έδρα την Πρώτη Ιουστινιανή (στα λατινικά Prima Justiniana), μια πόλη λίγο πέρα από τα Σκόπια, από όπου καταγόταν ο ίδιος. Ο λόγος ήταν ότι ήθελε να υπαγάγει σε αυτή τους νέους κατοίκους που είχαν κατακλύσει τις χώρες νοτίως του Δούναβη, οι οποίοι τότε ήταν στο επίπεδο νεολιθικής ζωής. Θα έπρεπε να εκχριστιανισθούν και να ενταχθούν στο υπάρχον Ρωμαϊκό κράτος. Ο αρχιεπίσκοπος διοριζόταν από τον αυτοκράτορα για καλύτερο έλεγχο μιας ευαίσθητης περιοχής, η οποία ένωνε το Ανατολικό με το Δυτικό ρωμαϊκό κράτος. Στην απόφαση αυτή συνέργησαν οι τότε Πάπας Ρώμης και Πατριάρχης Κων/πόλεως.

Αιώνες πέρασαν, η Αρχιεπισκοπή Πρώτης Ιουστινιανής στην πράξη δεν είχε εφαρμογή. Οι νέοι λαοί στα Β. Βαλκάνια δεν είχαν καλή συνεργασία με το Βυζάντιο. Και πρώτοι οι Βούλγαροι, που ήθελαν ανεξαρτησία, την πέτυχαν, αλλά και την έχασαν το 970 από τον Ιωάννη Τσιμισκή. Υπήρξαν μαξιμαλιστές. Οι Βυζαντινοί, όμως, έβλεπαν πάντα τα εδάφη τους ρωμαϊκά. Έτσι, την παλαιά Αρχιεπισκοπή Πρώτης Ιουστινιανής ανανέωσε ο Βασίλειος Β΄ Βουλγαροκτόνος αμέσως μετά το 1018, αφού υπέταξε οριστικά τους επαναστάτες, Σαμουήλ και διαδόχους (976-1018), και επικύρωσε τρία σιγίλλια (1019/20) υπέρ της Αρχιεπισκοπής Πρώτης Ιουστινιανής Αχρίδος (ή Αχριδών) με την προσθήκη και του όρου «Πάσα Βουλγαρία», ανανεώνοντας το παλαιό πρόγραμμα του Ιουστινιανού. Η Αχρίδα (Ohrid) ήταν η πόλη που διέμεναν εκείνη την περίοδο οι διάδοχοι του Σαμουήλ, ενώ πιο πριν στην Πρέσπα. Ο Βασίλειος Β΄ με το που ενέκρινε τον ήδη υπάρχοντα Ιωάννη και ως διορισμένο από τον ίδιο αρχιεπίσκοπο Πρώτης Ιουστινιανής, έδωσε εκκλησιαστική ταυτότητα στην περιοχή, στη συνέχεια της πολιτικής του Ιουστινιανού, προσαρμοσμένη στην υπάρχουσα κατάσταση (1018 κ.ε.).

– Ο όρος «Πρώτη Ιουστινιανή» είναι κατανοητός. Αλλά ο όρος «Πάσα Βουλγαρία» τι σημαίνει; Βλέπουμε οι Βούλγαροι να διαμαρτύρονται ότι τους κλέβουν την εκκλησιαστική ιστορία τους, που στηρίζουν τη θέση τους αυτή;

Ο όρος «Πάσα Βουλγαρία» είναι νέος όρος. Αχρίδα ήταν η έδρα, «Βουλγαρία» η έκταση της παλαιάς αρχιεπισκοπής Πρώτης Ιουστινιανής με τους νέους πληθυσμούς. Αντικαθιστά την ούτως ειπείν «παλαιά Βουλγαρία», που ήταν ανατολικά, πολύ μακριά. Όμως, πλέον ο όρος υπέστη εξάχνωση, δεν ανταποκρίνεται στη γεωγραφία, ήταν διοικητικός. Όπως οι Βυζαντινοί έλεγαν (Πάσα) Θεσσαλία, μαζί και τη σημερινή Κεντρική Μακεδονία με τη Θεσσαλονίκη. Ή η τότε Μητρόπολη Λαρίσης (Δευτέρα Θεσσαλία) λέγεται και «Πάσης Ελλάδος»! Η λέξη Βούλγαρος, όπως δείχνουν οι πηγές, δεν σημαίνει πλέον τον παλαιό Βούλγαρο, αλλά κάθε σλαβόφωνο νοτίως του Δούναβη. Αυτά είναι γνωστά.

Το ότι οι ηγεμόνες, της Πρέσπας αρχικά και μετά της Αχρίδος, προσδιορίζονται ως «Βούλγαροι» είναι άλλο θέμα. Ήταν δύο ηγετικές ομάδες, μία ήθελε να έχει σχέση με το Βυζάντιο, η άλλη που καιροσκοπούσε, όπως ο ηγεμόνας Ιωάννης Βλαντισλάβος (π.1015-1018) τον οποίο χαρακτηρίζει Βούλγαρο επιγραφή από τα Βιτώλια, ήθελε να είναι συνέχεια των παλαιών Βουλγάρων βασιλέων. Επόμενο ήταν. Αφού οι (παλαιοί) Βούλγαροι έμαθαν σλαβικά, εκείνοι ήθελαν να υπαγάγουν όλους τους Σλάβους των Βαλκανίων. Αν τους άφηνε το Βυζάντιο (και η Δύση), σήμερα θα έλεγχαν όλα τα σλαβικά έθνη. Ο Βασίλειος Β΄ αλλά και πριν από αυτόν ασκούσαν μία ειδική πολιτική. Έφτιαξαν εν γνώσει τους νέα «βουλγαρική» ταυτότητα, ενώ την ίδια ώρα εθνικοποιούσαν την παλαιά Βουλγαρία που έκειτο όπως θα λέγαμε «μιας ημέρας δρόμο» από την Κων/πόλη. Αυτή η βυζαντινή σκακιέρα της εποχής είναι που θολώνει τα πράγματα και νομίζω δεν έχει δοθεί εξήγηση. Έτσι, όμως, φτιάχτηκε τρόπον τινά, μια «Άλλη Βουλγαρία» από «Άλλους Βουλγάρους»….

Το θέμα των κατοίκων της σημερινής Β. Μακεδονίας είναι εθνολογικό. Οι ίδιοι θεωρούν ότι κατάγονται από την περιοχή της Κεντρικής Ευρώπης. Αντίθετα, οι Βούλγαροι, λέγεται, ήλθαν από τον Βόλγα. Έτσι αποφασίζουν οι σημερινοί κάτοικοι και αυτό εγκρίνει (και βούλεται) η διεθνής κοινότητα.

– Οι Ιστορικοί δέχονται ότι η πρώτη πρωτεύουσα του κράτους του Σαμουήλ μετά το 976 ήταν η πόλη Πρέσπα, όπως και ο ναός του Αγίου Αχιλλίου η πρώτη αρχιεπισκοπή του κράτους. Τι ακριβώς ισχύει;

Όταν άρχισα τη μελέτη του Αγίου Αχιλλίου στην πόλη Πρέσπα (Είναι αναρτημένα ήδη στο Academia.edu μερικά άρθρα επί του θέματος), αντιμετώπιζα ένα μνημείο που είναι η μεγαλύτερη βυζαντινή βασιλική των Βαλκανίων (μετά τον 6ο αι., την παλαιοχριστιανική περίοδο). Εδώ κατατέθηκαν τα λείψανα του αγίου πολιούχου της Λάρισας, που ο Σαμουήλ μετέφερε μαζί και τους κατοίκους, το 985. Η βασιλική αυτή λειτουργεί το 1016, όπως αναφέρεται στον Βίο του αγίου Ιωάννη-Βλαδιμήρου, πρώτου αγίου-μάρτυρα των Σέρβων. Κάτι που δεν είναι γνωστό είναι ότι ο Σαμουήλ είχε υποταχθεί στο Βυζάντιο (σχετικά καταθέτει ο σύγχρονος Ιμπν Γιαχία από την Αντιόχεια) μετά από μάχες μεταξύ 1001-1004. Την πληροφορία αυτή αξιοποιεί ο Βρεταννός ιστορικός Paul Stephenson που προτείνει τη θεωρία της δεκαετούς υποταγής (1004-1014), (Μετά ο Σαμουήλ επαναστάτησε πάλι και έγινε ό,τι έγινε). Η θεωρία αυτή βρίσκει απόλυτη εφαρμογή στη βασιλική του Αγίου Αχιλλίου: Κτίσθηκε ακριβώς τότε, στα 1004-1014 με τη βοήθεια του Βασιλείου Β΄. Δεν μπορούσε να την κατασκευάσει ο Σαμουήλ. Προηγήθηκε ισοπέδωση του χώρου και έγιναν χαράξεις μείζονος, φρουριακών διαστάσεων, κτηρίου. Εξασφαλίσθηκε έτσι η στατική του, αφού διέθετε και υπερώα (για τις αρχόντισσες όπως στο Βυζάντιο). Είναι δουλειά μεγάλου αρχιτέκτονα, έργο ειδικής τεχνογνωσίας, απαιτεί έξοδα, δύσκολα όλα για πληθυσμούς που ζούσαν τότε σε φάση ανταλλακτικής οικονομίας, χωρίς νόμισμα. Η κατατομή και τεχνοτροπία του συνόλου είναι βυζαντινή. Το σημαντικό είναι ότι στην κόγχη του Βήματος (α΄ στρώμα τοιχογραφιών επί Σαμουήλ), καταγράφηκαν οι 18 επισκοπικοί θρόνοι της νέας Αρχιεπισκοπής στα ελληνικά. Οι ίδιοι θρόνοι καταγράφονται και στα τρία σιγίλλια του Βασιλείου Β΄ υπέρ της Αρχιεπισκοπής Αχρίδος τώρα (1019/20). Προφανώς αναγνωρίσθηκε η προηγούμενη κατάσταση, αφού ο αρχιεπίσκοπος παρέμεινε ο ίδιος, ο Ιωάννης, και γενικά αποκαταστάθηκε όλη η άρχουσα τάξη του εφήμερου κράτους. Τον τεράστιο ναό, τον μεγαλύτερο βυζαντινό στα Βαλκάνια, πρέπει να έφτιαξε ο Βασίλειος Βουλγαροκτόνος, ακριβώς για να είναι αντάξια η αναβίωση μετά από 450 χρόνια της Αρχιεπισκοπής Πρώτης Ιουστινιανής.

-Τι σημαίνει για μας η αναγνώριση της «Αρχιεπισκοπής Αχρίδος»;

Η Εκκλησία της γείτονος χώρας είναι αδελφική, πρέπει να αποκτήσει εκκλησιαστική ταυτότητα, πράγμα που η Ιστορία, η πραγματική εικόνα που έχουμε για το παρελθόν και όχι μια φαντασίωση, πετυχαίνει. Ας ελπίσουμε ότι οι εκκλησιαστικοί θα δείξουν πνεύμα συναδέλφωσης και συνεργασίας, κάτι που δεν δείχνουν μερικοί από τον πολιτικό στίβο στη χώρα τους. Το Πατριαρχείο, πάντως, δίνει το καλό παράδειγμα. Μπορούσε να κάνει διαφορετικά; Είναι η ιστορική Μητέρα Εκκλησία των κατοίκων της περιοχής! Η απόφασή της έπεται των κοσμικών πραγμάτων.

Πηγή Κιβωτός Ορθοδοξίας

Ατυχές Περιστατικό, της Τιτίνας Δανέλλη. Ραδιοφωνικό θέατρο.

Αγαπητοί φίλοι του Ραδιοφωνικού Θεάτρου, απόψε πρόκειται να σας παρουσιάσω το αστυνομικό θρίλερ της Τιτίνας Δανέλλη: Ατυχές περιστατικό.

Η υπόθεση:

Η Τασία θα πήγαινε στο θέατρο για τρίτη φορά σε μία παράσταση, σε θέση στην τρίτη σειρά. Ήθελε να δει τον πρωταγωνιστή που τη γοήτευε, Άλκη Ζώη, που έπαιζε τον αστυνομικό. Ο Ζώης προκαλούσε γοητεία...

Ο σύντροφος της Βλάσσης, πρώτος και μοναδικός της έρωτας από το γυμνάσιο τη ζηλεύει παθολογικά και κάνει σα μανιακός όταν η Τασία του μιλάει για θέατρο. Ο Βλάσσης που είναι αστυνομικός είχε αλλάξει συμπεριφορά από τότε, τον προηγούμενο Σεπτέμβριο, που ξέφυγε ο Μυτιληναίος , δραπέτης φυλακών, που είχε συλλάβει ο ίδιος. Ο Μυτιληναίος ήταν δολοφόνος και παιδεραστής. Ταυτόχρονα η Τασία εκείνες τις ημέρες είδε για πρώτη φορά την παράσταση ¨Ατυχές Περιστατικό¨.

Ο Βλάσσης με ένα τηλέφωνο στην Τασία και με ανατριχιαστική φωνή την ενημερώνει ότι θα σκοτώσει τον ηθοποιό Άλκη Ζώη. Πίσω από τον ηθοποιό κρύβεται ένα οικογενειακό δράμα. Η εξέλιξη θα είναι συγκλονιστική...

Αφηγητής ο Δημήτριος Πουλικάκος

Το επεισόδιο Ατυχές Περιστατικό, είναι αυτοτελές επεισόδιο της σειράς ¨Κλέφτες και Αστυνόμοι".

Οι ερμηνεία των ηθοποιών δεν είναι σε καμία περίπτωση ανάλογη της έμπνευσης της Δανέλλη καθώς και της μαγικής αφήγησης του Δημήτρη Πουλικάκου. Παρόλαυτα σας συνιστούμε ανεπιφύλακτα να το ακούσετε εξαιτίας της συγκλονιστικής πλοκής και του Πουλικάκου.

Η Τιτίνα Δανέλλη

Η μεταφόρτωση έγινε από το κανάλι Ναταλία Δεδουσοπούλου:

Σπονδές και Χοές στην αρχαιότητα

ΟΙ ΣΠΟΝΔΕΣ

Οι σπονδές συνόδευαν τις ιεροτελεστίες της καθημερινής ζωής. Ο Ησίοδος επικαλείται τις σπονδές του πρωινού και του δειλινού. Ο Όμηρος μιλάει για τις σπονδές πριν από την κατάκλιση.
Σηματοδοτούν την έναρξη ή την κατάληξη μιας καθημερινής πράξης, θέτοντας αυτή την πράξη υπό την προστασία των Θεών, τους οποίους επικαλούνται ως μάρτυρες ή συνεργούς.

Η σπονδή συνοδεύει επίσης το τυπικό ενός συμποσίου. Οπωσδήποτε οι σπονδές παίζανε σημαντικό ρόλο στις πανηγυρικές εκδηλώσεις, στις οποίες συμμετείχε όλη η πόλη. Με αυτό τον τρόπο επικυρώνονταν συνθήκες και συμμαχίες. Ή λέξη σπονδή στον πληθυντικό (σπονδαί) υποδηλώνει τη «συμμαχία».Η σπονδή συνίσταται στο να χυθεί ένα μέρος ενός υγρού πάνω σε ένα βωμό ή στο έδαφος όσο προφέρεται μια προσευχή. Τις πιο πολλές φορές γίνονται σπονδές νερωμένου κρασιού (αυτού δηλαδή που έπιναν καθημερινά), αλλά, σύμφωνα με άλλα τελετουργικά, γίνονταν επίσης σπονδές άκρατου οίνου, γάλακτος ή ακόμα ενός μείγματος κρασιού, νερού και μελιού. Η διαδικασία σπονδής αναπαριστάνεται συνήθως στα αγγεία ως εξής: ένας άνδρας ή μία γυναίκα μεταγγίζουν ένα μέρος του περιεχομένου μιας οινοχόης (μία κανάτα κρασιού, ένα δοχείο μέσου μεγέθους, μικρότερο από τα αγγεία όπου αποθηκευόταν το νερωμένο κρασί και μεγαλύτερο από τα κύπελλα για ατομική χρήση) σε μία φιάλη (ένα επίπεδο κύπελλο χωρίς βάση το οποίο χρησιμοποιούταν στις σπονδές) κι έπειτα έχυναν ένα μέρος του περιεχομένου της φιάλης πάνω στο βωμό ή στο έδαφος. Μετά έπιναν το υπόλοιπο περιεχόμενο της φιάλης.
Αλλά μπορεί η σπονδή να μη συνοδεύεται από την κατανάλωση του υγρού των σπονδών. Η σπονδή άκρατου οίνου που επισφραγίζει τους όρκους δεν αφήνει καθόλου κρασί στη φιάλη για να το πιουν οι συμμετέχοντες. Στην Ιλιάδα, ο Αγαμέμνων αναφέρει, με αφορμή το τυπικό ενός όρκου: «το αίμα των αμνών, τις σπονδές άκρατου οίνου, τα χέρια σφιχτά. .» (Ιλιάς, Δ 159).

ΟΙ ΧΟΕΣ

Ετυμολογικά η λέξη πηγάζει από το ρήμα χέω, που σημαίνει «χύνω σε ποσότητα». Οι χοές απευθύνονται κυρίως στους νεκρούς. Το υγρό χύνεται από τα ειδικά τελετουργικά σκεύη στο χώμα ή πάνω σε έναν τύμβο. Με αυτόν τον τρόπο συνάπτεται ένας δεσμός ανάμεσα στους νεκρούς και στους ζωντανούς. Πολύ συχνά εξαιρείται ο οίνος από τις χοές, οπότε αποκαλούνται χοαί νηφάλιοι ή άοινοι. Αυτές είναι από καθαρό νερό (σαν τις χοές που κάνει η Ηλέκτρα πάνω στον τάφο του πατέρα της, του Αγαμέμνονα, στις Χοηφόρους του Αισχύλου) ή μπορεί ακόμα να είναι γάλα ή μέλι. Συνδέονται μερικές φορές με τα εναγίσματα, τις προσφορές καθαγιασμένων τροφίμων πάνω στον τάφο ενός νεκρού. Πολλές φορές με τις χοές τιμώνται κάποιες θεότητες, όπως οι Μούσες, οι Νύμφες ή οι Ερινύες. Στην Ολυμπία γινόταν κάθε μήνα μια θυσία πάνω σε όλους τους βωμούς του ιερού: «Οι Ηλείοι προσέφεραν θυμίαμα μαζί με σπόρους σιταριού ανακατεμένους με μέλι, τους οποίους έκαιγαν πάνω στο βωμό, στον οποίο έβαζαν κλαδιά ελιάς και έκαναν σπονδές με κρασί». Ο Παυσανίας, που περιγράφει αυτή την τελετή, διευκρινίζει ότι είναι πανάρχαιο έθιμο. Αλλά στο βωμό των Νυμφών και των Δεσποίνων, διευκρινίζει επίσης ο Παυσανίας, δεν έχυναν κρασί, ούτε και στον κοινό βωμό όλων των Θεών. Το παράδειγμα αποκαλύπτει την πολυπλοκότητα αυτών των τελετουργικών, των οποίων κάθε στοιχείο αποκτάει τη σημασία του σε σχέση τόσο με τις ιεροτελεστίες αυτές καθαυτές. όσο και με τις λειτουργίες ή τη φύση των τιμώμενων θεοτήτων.

Πηγή: Μικρό Φιλολογικό Ιστολόγιο

Πατατάκια για όλες τις ώρες, του Άρνολντ Ουέσκερ. Ραδιοφωνικό Θέατρο

Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος.

Αγαπητοί φίλοι απόψε θα σας παρουσιάσω το έργο του Άγγλου συγγραφέα Άρλολντ Ουέσκερ, Τα πατατάκια για όλες τις ώρες. Ένα θεατρικό που γράφτηκε περίπου είκοσι χρόνια μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και καθιέρωσε τον Ουέσκερ ως θεατρικό συγγραφέα.

Το έργο ανέβηκε πρώτη φορά στις 27 Απριλίου 1962 στο West End στο Royal Court Theatre. Προσαρμόστηκε επίσης τηλεοπτικά από το BBC και προβλήθηκε το 1969 σε σειρά έξι τηλεοπτικών επεισοδίων διάρκειας 35 λεπτών.

Στην Ελλάδα ηχογραφήθηκε και διασκευάστηκε ραδιοφωνικά δύο περίπου χρόνια μετά τη συγγραφή του, δηλαδή το 1964 γεγονός που δηλώνει και τα γρήγορα αντανακλαστικά της τότε διεύθυνσης της κρατικής ραδιοφωνίας. Αργότερα παίχτηκε από το μοντέρνο θέατρο του Γιώργου Μεσσάλα, της δεκαετίας του ΄70, και αντήχησε το αντιμιλιταριστικό κλίμα της εποχής της Μεταπολίτευσης. Μεταδόθηκε τηλεοπτικά από το Θέατρο της Δευτέρας, το 1979 (4 Απριλίου). Γενικά πρόκειται για ένα έργο που αγαπήθηκε πολύ από το ελληνικό κοινό.

Η υπόθεση:

Έχει έρθει η ώρα να καταταγούν στο στρατό και να υπηρετήσουν τη πατρίδα. Νέοι άντρες που αποτελούν μία ομάδα. Νέοι άνθρωποι με διαφορετικό παρελθόν, διαφορετικές εμπειρίες κι άλλες καταβολές. Πρέπει να συνυπάρξουν και να ακολουθήσουν το ίδιο πρόγραμμα ,τις ίδιες εντολές και τους ίδιους νόμους. Και τότε το απροσδόκητο. Ένας από τους στρατιώτες, ο εκλεκτός λόγω καταγωγής και μόρφωσης, δεν αντέχει άλλο. Σπάει. Επαναστατεί… Και τότε…

Επιπλέον στοιχεία για το έργο.

Αναμφίβολα έχουμε να κάνουμε με ένα έργο ευαίσθητο, σκληρό ανθρώπινο αλλά και απάνθρωπο. Είναι άκρως ρεαλιστικό και διεισδύει βαθιά μέσα στην ανθρώπινη ψυχολογία.

Ο Ουέσκερ έχοντας βιώσει την εμπειρία του στρατού δημιούργησε ένα κείμενο κόντρα στο κατεστημένο. Το έργο απηχεί ξεκάθαρα και έξυπνα το αντιπολεμικό κλίμα.

Εξετάζεται η αποτυχία ενός ανθρώπου της μεσαίας τάξης να γίνει προλετάριος. Μέσα από την εξέταση της ζωής ενός δεκανέα διερευνάται η φύση της ταξικής συνείδησης στη μεταπολεμική Βρετανία. Ο αστός δεκανέας Πιπ αρνούμενος να καταταγεί στις τάξεις των αξιωματικών της βασιλικής αεροπορίας όπου προορίζεται επαναστατεί! Έχει ιδία αντίληψη για την αθλιότητα του East End London, που χαρακτηρίζεται από τα λιπαρά Καφέ που προσφέρουν πατατάκια με τα πάντα. Ο Πιπ είναι ενδόμυχα ένας σοσιαλιστής με μεγάλη μόρφωση που προσπάθησε να ¨ανατρέψει¨ το σύστημα, αρνούμενος να καταταγεί στο σώμα των αξιωματικών. Με αυτή του την κοινωνικοπολιτική διαμαρτυρία έχει εξοργίσει τους υπόλοιπους αξιωματικούς.

Η διαδρομή του όμως είναι κατά βάθος εγωιστική, τελικά οι ¨ισχυρές¨ δυνάμεις θα διασφαλίσουν τη συμμόρφωση του;

Πηγές:

https://www.ertnews.gr/ert-protaseis/ta-patatakia-sto-theatro-tis-defteras/

https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803095608521&prev=sea…

radio-theatre.blogspot.com/2011/10/blog-post_16.html

https://en.wikipedia.org/wiki/Chips_with_Everything

"Listing" Internet Broadway Database, accessed May16, 2013(http://ibdb.com/production.php?id=3022)

Nicholas de Jongh (5 September 1997). "Chips with Everything" . LondonEvening Standard. Archived from the original on 21 April 2013. Retrieved 2011-02-03.(https://archive.today/201304211 21959/http://www.thisislondon.co.uk/theatre/review-591383-chips-with-everything.do) (http://www.thisislondon.co.uk/theatre/review-59138 3-chips-with-everything.do)

ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ – ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ: Χρήστος Ζωιόπουλος

ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Έλλη Σολωμονίδη

ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Λεωνίδας Τριβιζάς

ΠΑΙΖΟΥΝ: Σπύρος Καλογήρου, Νικήτας Τσακίρογλου, Νάσος Κεδράκας, Γίωργος Μιχαλακόπουλος, Γιώργος Μάζης, Σπύρος Κωνσταντόπουλος, Σπύρος Μπιρμπίλης, Νίκος Διονυσόπουλος, Γιώργος Τζώρτζης, Θεόδωρος Ντόβας, Λάζος Τερζάς, Βασίλης Μητσάκης, Γιώργος Μετσόλης, Φάνης Χήνας, Βασίλης Μαλούχος

ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 1 ώρα και 43 λεπτά

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ: 1964 (12 Αυγούστου)

Ο Νικήτας Τσακίρογλου

Η μεταφορά έγινε από το κανάλι Ισοβίτης:

https://isobitis.com/theatro1/?p=4829

-Ο Παύλος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1978 στη Δράμα, μεγάλωσε στις Σέρρες και έζησε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Από το 1996 εργάζεται στο δημόσιο σε διάφορες διοικητικές θέσεις. Είναι απόφοιτος της Σχολής Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, της Σχολής Αστυφυλάκων της Αστυνομικής Ακαδημίας, της Σχολής Επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης ΕΛ.ΑΣ., και της Σχολής Ελληνικού Πολιτισμού, του Τμήματος Ανθρωπιστικών. Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά.

Ο Ψυχάρης περιγράφει την πρώτη μέρα του στην Κωνσταντινούπολη στο Ταξίδι του...

ΤΜΗΜΑΤΑ ΕΝΟΠΛΩΝ ΜΟΝΑΧΩΝ ΣΤΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ.

ΠΑΝΩ αναμνηστική φωτογραφία του 1913 που εμφανίζει ένοπλους μοναχούς, και στο κέντρο της φωτογραφίας διακρίνεται αξιωματικός της ‘’Ελληνικής Βασιλικής Χωροφυλακής’’ που ήταν ο επικεφαλής του αποσπάσματος, που σκοπός τους ήταν η επιτήρηση και η διαφύλαξη του Αγίου Όρους από επιδρομείς και κακοποιούς.

ΚΑΤΩ φωτογραφία κατά την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα όπου εμφανίζει ένοπλους Μοναχούς του Αγίου Όρους, οι οποίοι είχαν επιφορτιστεί με την προστασία των Μοναχών και των Μονών του Αγίου Όρους από ξένους εισβολείς, κλέφτες και αλλόθρησκους πλιατσικολόγους.

Ο παπούς και η χήνα, Νίκου Τσιφόρου. Ραδιοφωνικό θέατρο

Αγαπητοί φίλοι απόψε θα σας παρουσιάσω ένα ακόμη επεισόδιο από τη σειρά αυτοτελών επεισοδίων του Νίκου Τσιφόρου ¨Τα παιδιά της πιάτσας" με τίτλο Ο παππούς και η χήνα.

Ο Στράτος είναι να πιάσει δουλειά από Δευτέρα, το Σαββατοκύριακο όμως πέφτει συνέχεια σε παραπτώματα, και τιμωρεί τον εαυτό του με έξι μέρες ρεπό, το λοιπόν δεν πιάνει ποτέ δουλειά...

Κάποια μέρα γνώρισε την Πολυξένη και βελτίωσε ένεκα αυτού το ντύσιμο του και όλη την εμφάνιση του. Κατόπιν αναγκάστηκε να δουλέψει. Η Πολυξένη ήταν και αυτή της παρανομίας. Άρχισαν να ζουν μαζί και να περνάνε καλά. Σιγά σιγά η Πολυξένη άρχισε να κουμαντάρει το Σταυράκη και να τον πιέζει, να του ζητάει δηλαδή ανέσεις, τα λεφτά της τίμιας δουλειάς όμως δεν έφταναν.

Έβαλε λοιπόν ο Σταύρος μπρος τη μεγάλη δουλειά... Το σχέδιο το ονόμασε ¨Ο παππούς και η Χήνα¨, θα έψαχνε στο σταθμό να εξαπατήσει κορόιδα από την επαρχεία... Τα ωραία όνειρα της νύχτας όμως τα κόβει το αγιάζι, καθότι ο βλάχος είναι πολλές φορές πονηρός...

Διαβάζει ο Γιάννης Μποσταντζόγλου...

Η μεταφορά έγινε από το κανάλι StavrosM: