Το έγκλημα του Ψυχικού, του Παύλου Νιρβάνα. Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος

Φίλες και φίλοι, απόψε θα σας παρουσιάσω το μυθιστόρημα του Παύλου Νιρβάνα, Έγκλημα στο Ψυχικό.

  Το έργο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά, μεταξύ Δεκεμβρίου 1927 και Απριλίου 1928 στο περιοδικό Θεατής.

  Βρισκόμαστε σε μια εποχή (τέλη δεκαετίας του 1920) κατά την οποία η αστυνομική λογοτεχνία ανθεί σε διεθνές επίπεδο. Ο Κόναν Ντόυλ ολοκληρώνει της περιπέτειες του Σέρλοκ Χολμς, ενώ η Άγκαθα Κρίστι ξεκινά εκείνες του Ηρακλή Πουαρό.

  Το Έγκλημα στο Ψυχικό κυκλοφόρησε και στη Γαλλία από τις εκδόσεις Miroble, με ένα πολύ ωραίο εξώφυλλο.

  Η Κρατική Ελληνική Τηλεόραση (Υ.ΕΝ.ΕΔ.) το προέβαλε ως σήριαλ (από τα πρώτα αστυνομικά σήριαλ της Eλληνικής Tηλεόρασης) μεταξύ 6.4.1981 και 14.07.1981 σε προσαρμογή Β. Μανουσάκη, με πρωταγωνιστή τον Γ. Κωνσταντίνου και σε σκηνοθεσία Γ. Φέρη. Διασκευάστηκε επίσης ραδιοφωνικά για την Κρατική Ραδιοφωνία, από το Γ. Χριστόπουλο σε ραδιοσκηνοθεσία Αλέξη Μίγκα το 1989, για την εκπομπή Θεατρικές Σειρές του Β΄ Προγράμματος. Η σειρά προβλήθηκε σε 14 συνέχειες με το Μίμη Χρυσομάλη στο ρόλο του Νίκου Μολοχάνθη.

Ο Μίμης Χρυσομάλης

 

Η υπόθεση του έργου.

  "Στὴν περιοχή τοῦ Ψυχικοῦ ἀνακαλύπτεται τὸ πτῶμα νεαρῆς γυναίκας, δολοφονημένης μὲ ἄγριο τρόπο. Ἡ ἀστυνομία ἐξαπολύει ἀνθρωποκυνηγητὸ γιὰ τὸν ἐντοπισμὸ τοῦ δράστη, ἀλλὰ οἱ ἔρευνες δὲν φέρνουν χειροπιαστὰ ἀποτελέσματα. Ἐντούτοις, τὸ ἐνδιαφέρον τῆς κοινῆς γνώμης γιὰ τὸ ἔγκλημα παραμένει ἀμείωτο, τροφοδοτούμενο κυρίως ἀπὸ τὸ νοσηρὸ παραλήρημα τοῦ Τύπου. Στὸ κλίμα αὐτό, ὁφοιτητὴς τῆς ἰατρικῆς Νίκος Μολοχάνθης συλλαμβάνει ἕνα ἀμετροεπὲς καὶ ἀκραῖο σχέδιο: ἐπιδιώκοντας νὰ ἑλκύσει τὸ γενικὸ ἐνδιαφέρον «σκηνοθετεῖ» μεθοδικὰ τὴν αὐτo-ενοχοποίησή του ὡςδράστης τοῦ «στυγεροῦ ἐγκλήματος», βέβαιος πώς, ὅταν χρειαστεῖ, θὰ τὸν σώσει τὸ ἀκλόνητο ἄλλοθί του. Ἐντελῶς ἀπροσδόκητα ὅμως, αὐτὸ καταρρέει καὶ τότε ὁ Μολοχάνθης βουλιάζει ξαφνικὰ στὴν κόλαση. Μιὰ κόλαση ποὺ ὁ ἴδιος εἶχε προετοιμάσει γιὰ τὸν ἑαυτό του...

 

Ο Γιώργος Κωνσταντίνου

Επιπλέον στοιχεία για το έργο.

  Ο Νιρβάνας με το εν λόγω έργο άνοιξε έναν παράδρομο που σήμερα έχει μετατραπεί σε κεντρική πολυσύχναστη λεωφόρο. Φυσικά αναφερόμαστε στο ελληνικό αστυνομικό μυθιστόρημα.

  Τα πρώτα ίχνη αστυνομικού μυθιστορήματος στην Ελλάδα εμφανίζονται στο Συμβολαιογράφο του Αλέξανδρου Ρίζου Ραγκάβη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Πανδώρα τον Απρίλιο του 1850. Αργότερα, ακολουθούν οι Άθλιοι των Αθηνών του Κονδυλάκη, που επίσης δημοσιεύονται σε συνέχειες στην Εστία το 1894. Κατόπιν Η Φόνισσα του Παπαδιαμάντη (1902) και τα διηγήματα του Δημοσθένη Βουτυρά.

  Η Αστυνομική Λογοτεχνία αποτέλεσε και αποτελεί καινούριο είδος αφήγησης. Εντάσσεται οργανικά στη σφαίρα της νεωτερικότητας. Η παραγωγή της παγκοσμίως εντάσσεται χωρίζεται σε τρεις περιόδους:

1)     1) Στην ιστορία αινίγματος ή μυστηρίου.

2)    2) Την ανάδειξη σε θρίλερ και νουάρ.

3)     3)Τη μίξη θρίλερ και νουάρ με την ανάμιξη ενός συστήματος κοινωνικού προβληματισμού που γρήγορα αποκτά κριτική έως και συστηματικό χαρακτήρα.

  Στην Ελλάδα η λογοτεχνία αυτού του είδους ουσιαστικά αρχίζει να ανθεί στο μεσοπόλεμο. Οι αρχές τη λογοκρίνουν με κάθε ευκαιρία εξισώνοντας την με τη φτηνή λογοτεχνία ή ακόμη και την πορνογραφία. Η γερμανική κατοχή αργότερα, επίσης, θα αναστείλει και πάλι την εξέλιξη της.

 

Γιατί το Έγκλημα στο Ψυχικό είναι τελικά αστυνομικό μυθιστόρημα;

  Το έργο δεν είναι συνειδητά γραμμένο ως αστυνομικό μυθιστόρημα. Ανεξάρτητα όμως από την πρόθεση του δημιουργού πολύ σωστά αργότερα θεωρήθηκε ως αστυνομικό μυθιστόρημα.

  Ο Ράγκος στον πρόλογο της έκδοσης του 2006 γράφει: «Ο Νιρβάνας ξεκινά να γράφει το βιβλίο του χωρίς να έχει πρόθεση να γράψει αστυνομικό μυθιστόρημα και έτσι ολοκληρώνει το βιβλίο του σε αντίθεση με το Γιάννη Μαρή τη δεκαετία του 1950.» Αν και με το Γιάννη Μαρή και των σύγχρονών του ξεκινά η ιστορία της Αστυνομικής Λογοτεχνίας στην Ελλάδα, με το Έγκλημα στο Ψυχικό ανακαλύπτουμε τις απαρχές της ακαταλογράφητης προϊστορίας της.

  Ο Νιρβάνας μας παραδίδει χωρίς να το θέλει κάτι σαν αστυνομικό μυθιστόρημα, το οποίο παρουσιάζει ευκρινώς τα ειδολογικά χαρακτηριστικά του αστυνομικού μυθιστορήματος. Παρόλαυτα το έργο δεν μπορεί να καταταγεί στη γνήσια αστυνομική λογοτεχνία όπως τη γνωρίζουμε.

 

Ο Παύλος Νιρβάνας

Η κοινωνική κριτική.

  Παρά την όποια συζήτηση γίνεται σχετικά με τη σύνδεση του έργου με την Αστυνομική Λογοτεχνία, το Έγκλημα στο Ψυχικό, είναι κατά βάση ένα σατιρικό μυθιστόρημα, το οποίο πραγματεύεται μια πραγματικά αλλόκοτη ιστορία.

  Ο συγγραφέας, μέσα στο έργο, ξετυλίγει άριστα το χρονικό ενός ιδιαίτερα περίεργου φόνου, για να τον συνδέσει πηγαίνοντας αρκετές δεκαετίες μπροστά, με το σύνδρομο της δημοσιότητας και την κοινωνία του θεάματος. Από τον πλούτο των λεπτομερειών που παραθέτει και τη σπάνια ζωντάνια με την οποία ο Νιρβάνας εικονογραφεί τους διάφορους χαρακτήρες, συμπεραίνουμε ότι το έργο, ακόμη και σήμερα, δεν έχει χάσει τη φρεσκάδα και τη δύναμη του. Το Έγκλημα στο Ψυχικό εντάσσεται στη σημερινή ιστορική συζήτηση για τις απαρχές της Κοινωνικής Λογοτεχνίας.

  Ο Νιρβάνας μέσα από το εν προκειμένω έργο εξελίσσεται σε δεινό κριτή του τόπου του. Σαφής του πρόθεση είναι ο ειρωνικός σχολιασμός της κοινωνίας των δεκαετιών του 1910 και του 1920. Μιας κοινωνίας, που όσο και αν φαίνεται απίστευτο, είχε προσχωρήσει με το σύνολο των δυνάμεων της στην κοινωνία του θεάματος. Αναπλάθει με γοητευτικό τρόπο την εικόνα της μικρής και σχετικά συνεκτικής ακόμη Αθήνας των αρχών του 20^ου αιώνα. Σε γενικές γραμμές ο συγγραφέας κινείται εγκαρσίως σε όλη την έκταση της κοινωνικής διαστρωμάτωσης.

  Μέσα από το έργο ο Νιρβάνας μας μεταφέρει με γλαφυρότητα στην Αθήνα της εποχής του. Δε στέκεται στην περιγραφή του σκηνικού και του τοπίου, αλλά ασχολείται περισσότερο με την απόδοση της ψυχολογικής και διανοητικής κατάστασης του πρωταγωνιστή. Αυτά τα οποία παρωδούνται, είναι η επιδιωκόμενη δόξα και η γοητεία του δολοφόνου προς τις εξίσου «ονειροπαρμένες» αναγνώστριες αισθηματικών μυθιστορημάτων. Στο κείμενο υπάρχουν ακόμη και αναφορές (όχι λίγες) σε λαογραφικά στοιχεία και σε λαϊκές δοξασίες.            

  Επιπλέον ο συγγραφέας επιδεικνύει και βαθιά γνώση του περιθωρίου. Οι εκτενείς αναφορές σε ανθρώπους της φυλακής είναι ζοφερές συνάμα όμως παραμένουν αποκαλυπτικές και απολαυστικές. Αυτές οι συζητήσεις πέρα από τη μυθοπλαστική τους σημασία, παρέχουν και πραγματολογικές πληροφορίες για το σωφρονιστικό σύστημα της εποχής.

 

  Κλείνοντας την ανάλυση θα πούμε για τον Παύλο Νιρβάνα ότι ήταν δημοσιογράφος-συγγραφέας με σταθερή σχέση με τις εφημερίδες Άστυ, Ακρόπολις και Εστία, ενώ δημοσίευε σταθερά και σε περιοδικά δικά του και μεταφρασμένα έργα. Ήταν μέσα και στο κλίμα των μεταφράσεων, οι οποίες περιλαμβάνονται σε συνέχειες στην ύλη του τύπου.

Η μεταφορά έγινε από το κανάλι Ισοβίτης:

http://isobitis.com/theatro1/?p=7093 

Πηγές:

https://www.lifo.gr/blogs/almanac/egklima-toy-psyhikoy-toy-payloy-nirbana-se-galliki-ekdosi

https://www.bookfriends.gr/book.php?isbn=978960518261

https://eglima.wordpress.com/2011/03/05/apostolides/

https://www.ertecho.gr/radio/trito/show/seires-radiofonou-sto-trito-programma/article/319929/to-egklima-tou-psyxikou-tou-paylou-nirvana-27-02-20…

https://www.hartismag.gr/hartis-2/pyxides/o-paylos-nirbanas-kai-oi-aparxes-ths-ellhnikhs-astynomikhs-logotexnias

Δήμητρα Τσομπάνη, Χρυσοβαλάντης Θεοδωρίδης, Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΟΥ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΕΙΔΟΥΣ ΑΥΤΟΥ, ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ, Θεσσαλονίκη 2014.

Σοφία Πανταζή, Το μεταπολεμικό αστυνομικό μυθιστόρημα: από την παραλογοτεχνία στην καθιέρωση της μεταπολίτευσης, ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ, ΑΘΗΝΑ 2010.

-Ο Παύλος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1978 στη Δράμα, μεγάλωσε στις Σέρρες και έζησε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Από το 1996 εργάζεται στο δημόσιο σε διάφορες διοικητικές θέσεις. Είναι απόφοιτος της Σχολής Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, της Σχολής Αστυφυλάκων της Αστυνομικής Ακαδημίας, της Σχολής Επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης ΕΛ.ΑΣ., και της Σχολής Ελληνικού Πολιτισμού, του Τμήματος Ανθρωπιστικών. Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά.