Η Οξυγονοκόλληση: Διαδικασία και μέτρα ασφαλείας. Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος

    Η οξυγονοκόλληση είναι μια θεμελιώδη διαδικασία συγκόλλησης που χρησιμοποιείται ευρέως στη βιομηχανία, και συγκεκριμένα στον κλάδο της ψυκτικής, για τη σύνδεση μεταλλικών αντικειμένων. Βασίζεται στη χρήση μιας φλόγας υψηλής θερμοκρασίας, που προκύπτει από την καύση ενός εύφλεκτου αερίου (συνήθως ασετιλένιο) με οξυγόνο, ώστε να λιώσει το μεταλλικό σώμα και ένα συμπλήρωμα (συρμάτινο υλικό συγκόλλησης) για τη δημιουργία μιας ισχυρής και στεγανής ένωσης.

Στον τομέα της ψυκτικής, η ικανότητα εκτέλεσης σωστής οξυγονοκόλλησης είναι απαραίτητη. Οι ψυκτικοί χρησιμοποιούν αυτή τη μέθοδο κυρίως για τη δημιουργία και επισκευή αγωγών ψυκτικού μέσων, τη σύνδεση συμπιεστών και γενικότερα για εγκαταστάσεις όπου απαιτείται η στεγανή και ανθεκτική ένωση χαλκωμάτων ή χάλυβα. Η ποιότητα της κολλήσεως επηρεάζει άμεσα την αξιοπιστία και την αποδοτικότητα του ψυκτικού συστήματος.

Σκοπός αυτής της σύντομης εργασίας είναι να παρουσιάσει με απλό και σαφή τρόπο τη διαδικασία της οξυγονοκόλλησης. Θα εστιάσουμε στα βασικά εξαρτήματα, με ιδιαίτερη προσοχή στη μπουκάλα οξυγόνου και τους κινδύνους που ελλοχεύουν, θα περιγράψουμε συνοπτικά τα βήματα εκτέλεσης και θα τονίσουμε τα κρίσιμα μέτρα ασφαλείας που πρέπει να τηρεί κάθε τεχνικός για να εργαστεί αποτελεσματικά και χωρίς ατυχήματα.

                           

Βασικά Εξαρτήματα και Υλικά

Για την ασφαλής και αποτελεσματική εκτέλεση οξυγονοκόλλησης, απαιτείται η χρήση σωστών εξαρτημάτων, η κατανόηση των οποίων είναι θεμελιώδους σημασίας. Το κεντρικό στοιχείο είναι η μπουκάλα οξυγόνου, η οποία αποτελεί τον χωνευτήρα για το αέριο, αποθηκευμένο υπό εξαιρετικά υψηλή πίεση. Οι μπουκάλες αυτές, κατασκευασμένες από χάλυβα ή αλουμίνιο, αναγνωρίζονται εύκολα από το λευκό ή γαλάζιο τους χρώμα, ένα διεθνές πρότυπο που αποσκοπεί στην αποφυγή συγχύσεων. Ο πρωταρχικός κίνδυνος που ελλοχεύει στη μπουκάλα οξυγόνου είναι ακριβώς αυτή η υψηλή πίεση. Μια πτώση ή βλάβη που οδηγήσει σε ρήξη μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες, μετατρέποντας την μπουκάλα σε ένα αεροδυναμικά απρόβλεπτο αντικείμενο (Χατζηαντωνίου, 2018: 6κ.ε.).

Εικόνα που δείχνει όλα τα εξαρτήματα μαζί: την μπουκάλα οξυγόνου, την μπουκάλα ασετυλενίου, τους ρυθμιστές, τους σωλήνες και τον καυστήρα. 

    Για τον έλεγχο αυτής της πίεσης, στη βαλβίδα της μπουκάλας συνδέεται ο ρυθμιστής πίεσης. Αυτή η απαραίτητη συσκευή διαθέτει δύο πιεσόμετρα (μανόμετρα): το ένα δείχνει την πίεση εντός της μπουκάλας, επιτρέποντας στον τεχνικό να γνωρίζει το διαθέσιμο απόθεμα οξυγόνου, ενώ το άλλο δείχνει την πίεση εργασίας που έχει ρυθμιστεί για τη συγκόλληση. Ο ρυθμιστής, λοιπόν, έχει τον κρίσιμο ρόλο να μειώνει τη θανάσιμη πίεση της μπουκάλας σε ένα ασφαλές και εύχρηστο επίπεδο. Από τον ρυθμιστή, το οξυγόνο μεταφέρεται μέσω ενός ειδικού ανθεκτικού σωλήνα (σλάιδερ), ο οποίος είναι συνήθως μπλε ή μαύρος με λευκή λωρίδα για να ξεχωρίζει από τον κόκκινο σωλήνα του ασετυλενίου. Η ακεραιότητα αυτών των σωλήνων είναι ζωτικής σημασίας, καθώς οποιαδήποτε φθορά ή ρωγμή μπορεί να οδηγήσει σε επικίνδυνη διαρροή αερίων (Ζουρούδη, Θηβαίου, & Τσιώλη, 2008:36). 

Στο άκρο των σωλήνων βρίσκεται ο καυστήρας (φλόγα), το βασικό εργαλείο του τεχνικού. Ο καυστήρας αναμιγνύει το οξυγόνο με το αέριο καυσίμου (συνήθως ασετιλένιο) στις σωστές αναλογίες. Στο άκρο του καυστήρα βιδώνεται μια ακροφύσια, η οποία καθορίζει το μέγεθος και το σχήμα της φλόγας, με διαφορετικά μεγέθη να αντιστοιχούν σε διαφορετικά πάχη μεταλλικού υλικού. Ένα απαραίτητο στοιχείο ασφαλείας, τόσο στον καυστήρα όσο και στους ρυθμιστές, είναι η βαλβίδα αναστροφής φλόγας. Αυτή η βαλβίδα λειτουργεί ως μονόδρομος, αποτρέποντας τη φλόγα να "ανατρέπει" και να ταξιδέψει πίσω προς τους σωλήνες ή τις μπουκάλες, ένα ατύχημα που θα μπορούσε εύκολα να προκαλέσει έκρηξη (Ζουρούδη, Θηβαίου, & Τσιώλη, 2008:46).

Η Βαλβίδα Αναστροφής Φλόγας.

Η Διαδικασία της Οξυγονοκόλλησης

Η επιτυχής οξυγονοκόλληση δεν είναι απλώς το άναμμα της φλόγας, αλλά μια δομημένη διαδικασία που απαιτεί προετοιμασία και προσοχή. Το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα είναι πάντα η προετοιμασία. Αυτό σημαίνει έλεγχος όλων των εξαρτημάτων για φθορές ή διαρροές, καθαρισμός των μεταλλικών επιφανειών που πρόκειται να κολληθούν με γυαλάδα ή τριβείο για να αφαιρεθεί η βρωμιά και ο οξείδωσης, και φυσικά, η χρήση πάντα των απαραίτητων Μέσων Προστασίας (γυαλιά, γάντια, ατρακωτή ρούχα) (Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού Κύπρου, 2024:16-18).

Μόλις ολοκληρωθεί η προετοιμασία, γίνεται η ανάφλεξη και η ρύθμιση της φλόγας. Πρώτα ανοίγουμε ελαφρά το αέριο καυσίμου (ασετιλένιο) στον καυστήρα και το αναφλέγουμε. Στη συνέχεια, προσθέτουμε αργά οξυγόνο, περιμένοντας να δούμε τη φλόγα να αλλάζει. Η σωστή φλόγα για κολλήσεις έχει ένα έντονο, μικρό, κωνικό πυρήνα και μια εξωτερική λευκή ζώνη. Αν το οξυγόνο είναι λίγο, η φλόγα γίνεται κίτρινη και καπνιστή. Αν υπερβολικό, ο πυρήνας γίνεται πολύ μικρός και δυνατός. Η σωστή ρύθμιση είναι κρίσιμη για μια καλή ένωση.

Η φλόγα.

Στη συνέχεια, έρχεται η εκτέλεση της κολλήσεως. Ο τεχνικός θερμαίνει ομοιόμορφα τις μεταλλικές επιφάνειες μέχρι να πάρουν ένα έντονο κόκκινο (κυανό) χρώμα. Μόλις το μέταλλο λιώσει, πλησιάζει το συρμάτινο υλικό συγκόλλησης (συμπλήρωμα) στη θερμή ζώνη. Το μέταλλο του σύρματος θα λιώσει και θα τραβηχτεί στην άρθρωση, γεμίζοντας τον χώρο και δημιουργώντας μια σταθερή σύνδεση. Το κλειδί εδώ είναι η υπομονή και η ομοιόμορφη θέρμανση, χωρίς να "ψήνουμε" το μέταλλο (Σπάρταλης & Χαιρέτης, 2009:24).

Τέλος, ακολουθεί ο τερματισμός. Κλείνουμε πρώτα το αέριο καυσίμου στον καυστήρα και αμέσως μετά το οξυγόνο. Αφήνουμε τα κομμάτια να κρυώσουν φυσικά, χωρίς να ρίξουμε νερό πάνω τους, γιατί αυτό θα προκαλούσε εσωτερικές πιέσεις και ρωγμές στο μέταλλο. Μόνο όταν όλα τα εξαρτήματα έχουν κρυώσει, προχωράμε στην αποσύνδεση και την τακτοποίηση του εξοπλισμού.

Η διαδικασία της οξυγονοκόλλησης μπορεί να αναλυθεί σε τέσσερα βασικά στάδια: την προετοιμασία του χώρου και των υλικών, την ανάφλεξη και τη σωστή ρύθμιση της φλόγας, την ομοιόμορφη εκτέλεση της κολλήσεως με προσθήκη του συμπληρώματος, και τον ασφαλή τερματισμό με φυσικό ψύχος. Η τήρηση αυτής της σειράς και η προσοχή στη λεπτομέρεια είναι που διαφοροποιεί μια επαγγελματική και ασφαλή εργασία από μια επικίνδυνη (Κοκκαλάρας, 2001:70 κ.ε.).

Τοποθέτηση εργαλείων στη θέση τους αφού " κρυώσουν". 

 

Κίνδυνοι και Μέτρα Ασφαλείας

Η εργασία με οξυγόνο και φλόγα φέρνει αναπόφευκτους κινδύνους, η διαχείριση των οποίων είναι υψίστης σημασίας. Ο πρωταρχικός κίνδυνος προέρχεται από το οξυγόνο (itself). Το οξυγόνο δεν καίγεται από μόνο του, αλλά είναι ισχυρός οξειδωτής. Αυτό σημαίνει ότι δρα ως "επιταχυντής" της καύσης: υλικά που καίγονται σχετικά αργά στον αέρα, όπως λίπη, λαδιές ή ακόμη και τα κανονικά ρούχα, μπορούν να αναφλεγούν ξαφνικά και να καούν πολύ βίαια σε περιβάλλον πλούσιο σε οξυγόνο. Ακόμη και μια μικρή διαρροή μπορεί να δημιουργήσει επικίνδυνο περιβάλλον. Επιπλέον, η υψηλή πίεση στις μπουκάλες και στους σωλήνες μπορεί να προκαλέσει σοβαρές βλάβες ή εκρήξεις σε περίπτωση βλάβης του εξοπλισμού. Τέλος, η ίδια η φλόγα και οι υψηλές θερμοκρασίες που παράγει μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά εγκαύματα ή να αναφλέξουν εύφλεκα αντικείμενα στο εργαστάσιο (ironweld, 2025).

Για να αντιμετωπιστούν αυτοί οι κίνδυνοι, η τήρηση αυστηρών μέτρων ασφαλείας είναι μη διαπραγματεύσιμη. Ο Προσωπικός Προστατευτικός Εξοπλισμός (Μ.Π.Ε.) είναι η πρώτη γραμμή άμυνας και περιλαμβάνει γυαλιά ασφαλείας για την προστασία των ματιών από τζίφους και έντονο φως, αντίθετα δερμάτινα γάντια για την προστασία από εγκαύματα και θερμά μέταλλα, και ατρακωτή εργασιακή ρουχισία από φυσικό βαμβάκι, που δεν τήκεται εύκολα. Πέρα από τον Μ.Π.Ε., είναι ζωτικής σημασίας να εργαζόμαστε πάντα σε καλά αεριζόμενο χώρο για να αποφεύγεται η συσσώρευση αερίων, να διασφαλίζουμε ότι δεν υπάρχουν εύφλεκτα υλικά κοντά στην περιοχή εργασίας και πάνω από όλα, να ελέγχουμε πάντα τον εξοπλισμό για διαρροές πριν από τη χρήση. Η ασφάλεια δεν είναι απλώς ένα πρωτόκολλο, είναι μια νοοτροπία. (Σπάρταλης & Χαιρέτης, 2009:81-85)

Όταν λέμε "φόρα ατρακωτή ρούχα" στην οξυγονοκόλληση, εννοούμε φόρα ρούχα από βαμβάκι ή μαλλί, και όχι ρούχα από συνθετικά υφάσματα που λιώνουν και κολλάνε, αυξάνοντας πολύ τον κίνδυνο σοβαρών εγκαυμάτων.

    Οι κίνδυνοι της οξυγονοκόλλησης – η ενισχυμένη καύση από το οξυγόνο, η υψηλή πίεση και η ίδια η φλόγα – είναι σοβαροί, αλλά ελέγξιμοι. Η απόλυτη τήρηση των μέτρων ασφαλείας, όπως η χρήση πλήρους Μ.Π.Ε., η εργασία σε αεριζόμενο χώρο και ο τακτικός έλεγχος του εξοπλισμού, είναι το κλειδί για την πρόληψη ατυχημάτων και την εξασφάλιση μιας ασφαλούς εργασιακής περιβάλλοντος.

 

Συμπεράσματα

Η οξυγονοκόλληση αποτελεί μια απαραίτητη και ισχυρή δεξιότητα στο εργαλειοθήκη του ψυκτικού. Όπως παρουσιάστηκε σε αυτή την εργασία, δεν πρόκειται απλώς για μια τεχνική, αλλά για μια ολοκληρωμένη διαδικασία που βασίζεται σε τρεις πυλώνες: τη βαθιά γνώση των εξαρτημάτων (από τη μπουκάλα οξυγόνου έως τα μέτρα ασφαλείας), την ακριβή εκτέλεση της διαδικασίας (από την προετοιμασία έως τον τερματισμό) και την αδιάπτωτη τήρηση των κανόνων ασφαλείας.

Η σωστή εφαρμογή της διασφαλίζει στεγανές και ανθεκτικές συνδέσεις στους αγωγούς των ψυκτικών συστημάτων, οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας για την αποδοτικότητα και τη μακροζωία της εγκατάστασης. Ωστόσο, η τεχνική δεξιοτεχνία δεν αρκεί. Η πραγματική επαγγελματική ικανότητα ενός ψυκτικού εκδηλώνεται στον σεβασμό που δείχνει προς τους κινδύνους. Η κατανόηση ότι το οξυγόνο μπορεί να μετατρέψει μια συνηθισμένη διαρροή σε πυρκαγιά ή ότι μια απρόσεκτη κίνηση μπορεί να οδηγήσει σε έκρηξη, είναι που διαχωρίζει τον επαγγελματία από τον ερασιτέχνη.

Συνεπώς, η εκμάθηση και η άσκηση της οξυγονοκόλλησης πρέπει να πηγαίνουν χέρι-χέρι με την καλλιέργεια μιας συνείδησης ασφαλείας. Μόνο έτσι μπορεί ένας μελλοντικός ψυκτικός να αξιοποιήσει αυτή τη διαδικασία ως ένα ασφαλές και αποτελεσματικό εργαλείο, εξασφαλίζοντας τόσο την ποιότητα της δουλειάς του, όσο και την προσωπική του ασφάλεια και των γύρω του.

-Ο Παύλος Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1978 στη Δράμα, μεγάλωσε στις Σέρρες και έζησε στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Από το 1996 εργάζεται στο δημόσιο σε διάφορες διοικητικές θέσεις. Είναι απόφοιτος της Σχολής Αξιωματικών της Ελληνικής Αστυνομίας, της Σχολής Αστυφυλάκων της Αστυνομικής Ακαδημίας, της Σχολής Επιμόρφωσης και μετεκπαίδευσης ΕΛ.ΑΣ., και της Σχολής Ελληνικού Πολιτισμού, του Τμήματος Ανθρωπιστικών. Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου. Μιλάει Αγγλικά και Γερμανικά.