Στις 29-03-2018 απεβίωσε ο διοικητής των ειδικών δυνάμεων (ΛΟΚ) που αγωνίστηκαν προκειμένου να αποτρέψουν την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το καλοκαίρι του 1974. Επρόκειτο για τον ταξίαρχο ε.α. ΠΑΠΑΜΕΛΕΤΙΟΥ Γεώργιος, διοικητής της 33ης μοίρας καταδρομών.
διακρίνεται στο νούμερο 1 της φώτο
Σας παραθέτουμε το άρθρο από το περιοδικό καταδρομή του θέρους του 2007 γραμμένο από τον Σάββα Βλάσση .
Η Επιχείρηση ΝΙΚΗ που εκτελέστηκε την νύκτα
21/22 Ιουλίου 1974, ήταν η μοναδική αποστο-
λή μεταφοράς ενισχύσεων στην Κύπρο, που
εκτελέστηκε στην διάρκεια της τουρκικής ει-
σβολής. Πέρα από την περιγραφή των γεγονό-
των, η επιχειρησιακή ανάλυση και η διεξαγωγή
κριτικής, έχουν την δική τους αξία, έστω και 33
χρόνια μετά.
Γράφει ο ΣΑΒΒΑΣ Δ. ΒΛΑΣΣΗΣ
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ «ΝΙΚΗ»
αερ ομεταφορα αντι αερ αποβασησ
Το πρωί της 20ής Ιουλίου 1974, τουρκι-ς δυνάμεις εισέβαλαν στην Κύπρο.
Αθήνα και Λευκωσία, υπέστησαν
στρατηγικό αιφνιδιασμό. Οι ιθύνοντες θεω-
ρούσαν ανοήτως, ότι η Τουρκία δεν επρό-
κειτο να επιχειρήσει εισβολή και ότι απλώς
προέβαινε σε επίδειξη δυνάμεως. Θεωρού-
σαν ότι απλώς οι Τούρκοι «μπλοφάρουν».
Όμως, ακόμη και όταν τα πράγματα ήταν
πλέον ξεκάθαρα, η Αθήνα απέφυγε να συμ-
βάλει στην άμυνα της Κύπρου. Ανάλωσε την
δραστηριότητά της σε αποστολές μεταφο-
ράς ενισχύσεων, που ούτε και αυτές εκτελέ-
στηκαν όλες. Εάν την πρώτη ημέρα η στρα-
τιωτική ηγεσία μπορούσε να κατηγορηθεί
για βλακώδη αφέλεια, τώρα πλέον έχει κα-
ταστεί υπόλογη καθαρής προδοσίας.(1)
Κρίνεται σκόπιμο να αναφερθούν ορι-
σμένα εισαγωγικά για την δομή και την ηγε-
σία των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων την
εποχή εκείνη. Σε σχέση με σήμερα, επικρα-
τούσαν διαφορετικές ονομασίες, όσον αφο-
ρά τα Γενικά Επιτελεία. Το Αρχηγείο Ενόπλων
Δυνάμεων (ΑΕΔ) ήταν το σημερινό ΓΕΕΘΑ
και υπήρχαν το Αρχηγείo Στρατού (ΑΣ), Αρ-
χηγείο Ναυτικού (ΑΝ) και το Αρχηγείο Αερο-
πορίας (ΑΑ), που σήμερα αποτελούν αντι-
στοίχως τα ΓΕΣ, ΓΕΝ και ΓΕΑ.
Αρχηγός Ενόπλων Δυνάμεων ήταν ο
Στρατηγός Γρηγόριος Μπονάνος, Αρχηγός
Στρατού ο Αντιστράτηγος Ανδρέας Γαλα-
τσάνος, Αρχηγός Ναυτικού ο Αντιναύαρ-
χος Πέτρος Αραπάκης και Αρχηγός Αερο-
πορίας ο Αντιπτέραρχος (I) Αλέξανδρος
Παπανικολάου. Από πλευράς στρατιωτι-
κών προσωπικοτήτων με ενεργό πολιτικό
ρόλο, ο Στρατηγός Φαίδων Γκιζίκης εκτε-
λούσε χρέη Προέδρου της Δημοκρατίας.
Ο Ταξίαρχος Δημήτριος Ιωαννίδης, αρχη-
γός της Ελληνικής Στρατιωτικής Αστυνο-
μίας (ΕΣΑ) εθεωρείτο ο ισχυρός ανήρ του
καθεστώτος, στον οποίο, μέχρι τότε, όλοι
υπάκουαν τυφλά. Τα πρόσωπα που απάρ-
τιζαν την κυβέρνηση, όπως απέδειξαν οι
εξελίξεις, είχαν απλώς διακοσμητικό
ρόλο. Η άποψή τους δεν είχε κανένα
ειδικό βάρος και δεν ελήφθη υπ’ όψιν
καθ’ όλη την διάρκεια της κρίσεως.
Στις 08.30 της 20ής Ιουλίου, συγκλή-
θηκε το Πολεμικό Συμβούλιο, αποτε-
λούμενο από την πολιτική και στρατι-
ωτική ηγεσία. Οι μόνες αποφάσεις που
ελήφθησαν όσον αφορά στρατιωτικές
ενέργειες, ήταν η κήρυξη γενικής επι-
στρατεύσεως, από πλευράς Στρατού η
ενίσχυση των δυνάμεων σε Έβρο και Αι-
γαίο, η ετοιμότητα αποστολής ενισχύσε-
ων στην Κύπρο, και η διασπορά των ναυ-
τικών και αεροπορικών δυνάμεων.
Συγκεκριμένες προτάσεις για την
αποστολή δυνάμεων του Στρατού Ξηράς
στην Κύπρο, υποβλήθηκαν στον Μπονά-
νο μετά την λήξη της συσκέψεως. Πρώτα
ο Γαλατσάνος εισηγήθηκε την αποστο-
λή ενός τάγματος πεζικού. Ο Μπονάνος
αποδέχθηκε την εισήγηση και διέταξε
την σχεδίαση της αποστολής σε συνερ-
γασία με το ΑΝ. Αργότερα, περί το μεση-
μέρι, ο Ιωαννίδης συνάντησε τον Μπο-
νάνο και εισηγήθηκε την αποστολή στην
Κύπρο αεροπορικώς, μίας Μοίρας Κατα-
δρομών. Και αυτή η εισήγηση αντιμετω-
πίστηκε θετικά και δόθηκε εντολή υλο-
ποιήσεως σε συνεργασία με το ΑΑ.
ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΤΗΣ Β΄ ΜΚ
Για την αποστολή μίας Μοίρας Κα-
ταδρομών, επιλέχθηκε η Β΄ Μοίρα Κα-
68 ΚΑΤΑΔΡΟΜΗ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2007
ταδρομών. Η Β΄ ΜΚ έδρευε στην Ρεντίνα
Χαλκιδικής και υπαγόταν στο 1ο Σύνταγμα
Καταδρομών (1ο ΣΚΔ). Η επιλογή έγινε προ-
φανώς κατόπιν εκτιμήσεως του ΑΕΔ από κοι-
νού με το ΑΣ και συγκεκριμένα την Διοίκηση
Καταδρομών.
Την εκτέλεση της μεταφοράς θα αναλάμ-
βανε η 357 Μοίρα, η οποία συγκροτήθηκε
στο αεροδρόμιο του Ελληνικού την ημέρα
εκείνη, με την επίταξη των αεριωθουμένων
αεροσκαφών της Ολυμπιακής Αεροπορίας
(ΟΑ), βάσει του υφισταμένου Σχεδίου ΟΛΥ-
ΜΠΙΑ. Την εφαρμογή των διαταγών του ΑΕΔ
και του ΑΑ, εκτελούσε το Κέντρο Επιχειρήσε-
ων του ΑΑ (ΚΕ/ΑΑ) με εκτελούντα χρέη διευ-
θυντού τον Υπαρχηγό ΑΑ Υποπτέραρχο (I)
Ιωάννη Κοτσολάκη.
Ο Παπανικολάου συγκάλεσε σύσκεψη
στο γραφείο του και αποφασίστηκε η απο-
στολή 4 αεροσκαφών Boeing 707 στην Μί-
κρα Θεσσαλονίκης, προς παραλαβή της Β΄
ΜΚ.(2) Ρυθμίστηκαν επίσης λεπτομέρειες για
την ενημέρωση των πληρωμάτων της ΟΑ
και της 115 Πτέρυγος Μάχης (115 ΠΜ) στην
Σούδα. Σύμφωνα με την σχεδίαση, τα αερο-
σκάφη θα μετέβαιναν από την Αθήνα στην
Μίκρα για να παραλάβουν τους καταδρο-
μείς, από εκεί θα πετούσαν για Σούδα προς
εκτέλεση ανεφοδιασμού σε καύσιμα, για να
ακολουθήσει η πτήση προς Λευκωσία. Για τις
αποφάσεις αυτές, το ΚΕ/ΑΑ/Τμήμα Αερομε-
ταφορών, ενημερώθηκε στις 16.30 και δό-
θηκαν περαιτέρω οδηγίες.(3)
Στις 19.05 είχε προσγειωθεί στην Μίκρα
και το τελευταίο αεροσκάφος, πλην όμως η
μεταφορά της Β΄ ΜΚ πραγματοποιήθηκε τμη-
ματικά και με μεγάλη καθυστέρηση. Περί τις
20.30, ο Υποπτέραρχος Κοτσολάκης, μετέβη
στο γραφείο του Μπονάνου, όπου παρουσία
και των άλλων αρχηγών και επιτελών, ενημέ-
ρωσε για την καθυστέρηση. Εκεί, ο Μπονά-
νος, ενώπιον όλων, απευθύνθηκε στον Κο-
τσολάκη, δίνοντας σαφώς την εντύπωση ότι
υπήρχε απροθυμία από πλευράς των κατα-
δρομέων να εκτελέσουν την αποστολή.(4)
Από τις 22.40 άρχισαν οι απογειώσεις των
Boeing, το τελευταίο εκ των οποίων προ-
σγειώθηκε στην Σούδα στις 00.50 της 21ης
Ιουλίου. Αμέσως ξεκίνησε η διαδικασία ανε-
φοδιασμού τους αλλά καθώς είχε αρχίσει η
τροχοδρόμηση των δύο πρώτων αεροσκα-
φών για απογείωση, σε ένα από τα σταθμευ-
μένα αεροσκάφη διερράγησαν δύο από τα
τέσσερα ελαστικά του ενός σκέλους προ-
σγειώσεως. Για το συμβάν, το ΚΕ/ΑΑ ενημε-
ρώθηκε περί τις 01.30. Ο διοικητής της Β΄ ΜΚ,
ο οποίος επέβαινε σε ένα εκ των αεροσκα-
φών που τροχοδρομούσαν, αποβιβάστηκε
από το αεροσκάφος του και ερχόμενος σε
επαφή με τον Α΄ Κλάδο του ΑΕΔ, ανέφερε το
συμβάν. Σημείωσε ότι στο συγκεκριμένο αε-
ροσκάφος είχαν φορτωθεί επιπλέον πυρο-
μαχικά και βαρέα όπλα, που ήταν δύσκολο
να μεταφορτωθούν στα άλλα αεροπλάνα.
Κυρίως όμως τονίστηκε ότι η ώρα ήταν πε-
ρασμένη και δεν θα προλάβαιναν τα αερο-
σκάφη να εκτελέσουν την αποστολή και να
αναχωρήσουν από την Λευκωσία υπό την
κάλυψη του σκότους.(5) Υπ’ αυτές τις συνθή-
κες, περί τις 02.00, το ΑΕΔ διέταξε την ματαί-
ωση της αποστολής. Κατόπιν, στις 02.25 το
ΚΕ/ΑΑ διέταξε την 28 ΤΑΔ να ενημερώσει
την Αεροπορική Διοίκηση Κύπρου περί μα-
ταιώσεως της αποστολής.
Το ΑΕΔ διέταξε την Β΄ ΜΚ να επιστρέψει
στις 21 Ιουλίου στην Μίκρα, ώστε να εκτε-
λεστεί και πάλι η αποστολή την νύκτα 21/22
Ιουλίου, με άλλα πληρώματα στα αεροσκά-
φη. Οι καταδρομείς διανυκτέρευσαν στην
Σούδα και με τα ίδια αεροσκάφη, αφού πρώ-
τα αποκαταστάθηκε το βλαβέν, μεταφέρ-
θηκαν την επομένη στην Μίκρα. Το βλαβέν
αεροσκάφος, επισκευάστηκε από κλιμάκιο
τεχνικών που στάλθηκε από το Ελληνικό,
προσγειώθηκε στο Ελληνικό και οι καταδρο-
μείς με τον οπλισμό τους επιβιβάστηκαν σε
άλλο αεροσκάφος Boeing 707 που ανέμενε.
Με αυτό, μεταφέρθηκαν αργά το απόγευμα
στην Μίκρα. Εκεί είχαν αφιχθεί από το πρωί
τα τρία νέα πληρώματα της ΟΑ, ενώ τα πα-
λαιά επέστρεψαν στην Αθήνα.
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ
ΑΝΑΛyΣΗ-ΚΡΙΤΙΚΗ
Η Α΄ ΜΚ στο στρατόπεδο του Μάλεμε Χανίων. Ο διοικητής της Ταγματάρχης Γεώργιος Παπαμελετίου,
πραγματοποιεί επιθεώρηση. Οι άνδρες φέρουν την παλαιά στολή παραλλαγής με τις “πλάγιες” τσέπες,
ενώ ο διοικητής φορά αμερικανική στολή παραλλαγής ERDL.
ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2007 ΚΑΤΑΔΡΟΜΗ 69
Θα πρέπει να τονιστεί ότι για την νέα απο-
στολή της Β΄ ΜΚ που σχεδιαζόταν, το ΑΑ δεν
ήταν ενήμερο. Όλα εκτελέστηκαν με εντολές
του ΑΕΔ. Περί τις 21.00 τα πληρώματα της ΟΑ
ειδοποιήθηκαν για την αποστολή, αλλά στην
Μίκρα δεν υπήρχε κανείς επιτελής από το ΑΑ
υπεύθυνος για την ενημέρωσή τους. Αυτο-
σχεδίασαν μία απευθείας πτήση στην Κύπρο,
δίχως καμμία στάση για ανεφοδιασμό αλλά
καθώς είχε ξεκινήσει η τροχοδρόμηση των
αεροσκαφών, κλήθηκε ο διοικητής της Β΄ ΜΚ
να μεταβεί στον πύργο ελέγχου του αερο-
δρομίου. Εκεί ενημερώθηκε από το ΑΕΔ ότι
η αποστολή ματαιωνόταν.(6)
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ «ΝΙΚΗ»
Την ώρα που τα Boeing 707 τροχοδρο-
μούσαν στην Μίκρα, είχε ξεκινήσει η απο-
γείωση αεροσκαφών Noratlas από την Σού-
δα, που μετέφεραν στην Κύπρο την Α΄ ΜΚ.
Όταν το πρωί της 21ης Ιουλίου ενημερώθηκε
ο Μπονάνος για την ματαίωση της αποστο-
λής της Β΄ ΜΚ στην Κύπρο εξαιτίας της απρο-
θυμίας των αξιωματικών της Μοίρας, κάλεσε
τον διοικητή της Διοικήσεως Καταδρομών
(ΔΚΔ) του ΑΣ Ταξίαρχο Αλέξανδρο Γιάννακα
και τον διέταξε να κανονίσει την αποστολή
άλλης Μοίρας. Εν συνεχεία, κάλεσε τον Πα-
πανικολάου και του ζήτησε την εκτέλεση της
μεταφοράς όχι με αεροσκάφη της ΟΑ αλλά
με στρατιωτικά μεταγωγικά.(7)
Στις 18.10 ο Παπανικολάου κάλεσε το ΚΕ/
ΑΑ να διατάξει όπως άπαντα τα αεροσκά-
φη Noratlas και Dakota τεθούν σε ετοιμότη-
τα 5 λεπτών. Περί τις 19.00 όλα τα διαθέσιμα
Noratlas διατάχθηκαν να απογειωθούν για
την Σούδα, αφού πρώτα ορισμένα από αυτά
παραλάμβαναν καταδρομείς από την Αθή-
να. Από τα αεροσκάφη που συγκεντρώθη-
καν στην Σούδα, τελικώς 19 Noratlas και 10
Dakota κατέστη δυνατό να αξιοποιηθούν και
να είναι ικανά για εκτέλεση αποστολής.(8)
Υπεύθυνο για την αποστολή ήταν το ΚΕ/
ΑΑ που όρισε τον επιστρατευθέντα Ταξίαρχο
(Ι) Γεώργιο Στεφαδούρο ως επικεφαλής στον
οποίο αναφερόταν και ο διοικητής της Α΄ ΜΚ
Ταγματάρχης Γεώργιος Παπαμελετίου.(9) Η
Μοίρα είχε κινητοποιηθεί από το πρωί της
21ης Ιουλίου, προκειμένου να αναπτυχθεί
σε νήσο της Δωδεκανήσου για την ενίσχυση
της τοπικής φρουράς. Το απόγευμα όμως,
περί τις 17.00 ο διοικητής ενημερώθηκε από
τον Ταξίαρχο Γιάννακα ότι άλλαζε η αποστο-
λή της και ότι θα μεταφερόταν αεροπορικώς
Στιγμιότυπο από παρέλαση της Α΄ ΜΚ στα Χανιά. Οι
υπαξιωματικοί φέρουν υποπολυβόλα Μ3 ενώ οι κα-
ταδρομείς τυφέκια Μ1 Garand. (επάνω)
Ένα από τα τέσσερα Boeing 707 που ενεπλάκησαν
στην ματαιωθείσα επιχείρηση μεταφοράς της Β΄ ΜΚ,
φωτογραφημένο το 1974 στο εξωτερικό. (αριστερά)
Το Noratlas που συντηρήθηκε και διατηρείται από
την 112 Πτέρυγα Μάχης. Τα αεροσκάφη αυτά έγρα-
ψαν την δική τους ιστορία στα νεότερα χρόνια της
Πολεμικής Αεροπορίας. (δεξιά - πάνω)
Άνδρες της Α΄ ΜΚ ετοιμάζονται για ένα άλμα συντη-
ρήσεως, εμπρός από ένα Noratlas. (δεξιά - ένθετη)
70 ΚΑΤΑΔΡΟΜΗ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2007
στην Κύπρο. Για την αποστολή αυτήν, στην Α΄ ΜΚ προσκολλήθηκε
διμοιρία της Γ΄ Μοίρας Αμφιβίων Καταδρομών (Γ΄ ΜΑΚ), η οποία με-
ταφέρθηκε από την Αθήνα.
Οι απογειώσεις των αεροσκαφών ξεκίνησαν στις 22.35 με χρονικό
περιορισμό τα μεσάνυκτα, διότι κάθε αεροσκάφος που θα απογειω-
νόταν μετά την ώρα αυτήν, εκτιμήθηκε ότι δεν θα είχε επαρκή χρόνο
ώστε να απογειωθεί και να απομακρυνθεί από την Κύπρο υπό την κά-
λυψη του σκότους. Μέχρι το καθορισμένο χρονικό όριο απογειώθη-
καν 15 αεροσκάφη. Κατά την διάρκεια της πτήσεως, δύο από τα αερο-
σκάφη δεν κατάφεραν να προσγειωθούν στην Κύπρο και επέστρεψαν
στην Ρόδο και την Κρήτη. Οι προσγειώσεις των αεροσκαφών στην
Λευκωσία, ξεκίνησαν περί τις 02.00 της 22ας Ιουλίου.
Στο μεταξύ, περί τις 01.00, το ΑΕΔ ενημέρωσε το ΓΕΕΦ για την
αποστολή των αεροσκαφών. Κατά τα φαινόμενα, δεν κατέστη δυ-
νατή η έγκαιρη ενημέρωση όλων των αντιαεροπορικών στοιχείων
που ευρίσκοντο στην ευρύτερη περιοχή, με αποτέλεσμα τα ελληνι-
κά αεροσκάφη να εκληφθούν ως εχθρικά και να εκδηλωθεί σφοδρό
αντιαεροπορικό πυρ. Το αποτέλεσμα ήταν η κατάρριψη ενός αερο-
σκάφους ενώ άλλα τρία προσγειώθηκαν, αλλά με σοβαρές ζημιές.
Από τα κτυπημένα αεροσκάφη, προκλήθηκαν απώλειες σε έμψυχο
δυναμικό 4 αεροπόρων και 29 καταδρομέων, ενώ άλλοι 10 καταδρο-
μείς τραυματίστηκαν. Συνολικώς, από τους 318 άνδρες της Α΄ ΜΚ που
έφτασαν στην Κύπρο, μετά τις ανωτέρω απώλειες, η μάχιμη δύναμή
της ανερχόταν σε 279 άνδρες μόλις. Οι άνδρες αυτοί έγραψαν στην
Κύπρο την δική τους ιστορία.
ΚΡΙΤΙΚΗ
Η απόφαση της στρατιωτικής ηγεσίας να αποστείλει αεροπορικώς
ενισχύσεις στην Κύπρο, συνάντησε σοβαρά προβλήματα στην υλο-
ποίηση. Το αποτέλεσμα ήταν η εκτέλεση της επιχειρήσεως με σημα-
ντική καθυστέρηση και η πρόκληση βαρειών απωλειών από φίλια πυ-
ρά. Όπως όλα δείχνουν, η απόφαση ελήφθη κατόπιν εισηγήσεως μετά
την σύσκεψη του Πολεμικού Συμβουλίου, δίχως να ληφθεί υπ’ όψιν
ότι δεν προεβλέπετο από το Σχέδιο Κ. Ήταν λοιπόν μία απόφαση «της
στιγμής», που δεν είχε σχεδιαστεί.
Το Σχέδιο Κ προσδιόριζε σαφώς την συνδρομή της Ελλάδος στην
άμυνα της Κύπρου σε περίπτωση τουρκικής εισβολής. Καταρτίστη-
κε στις αρχές του 1968, αμέσως μετά την απόσυρση της ελληνικής
μεραρχίας από την Κύπρο, η οποία ολοκληρώθηκε τον Ιανουάριο
του έτους αυτού. Πρέπει να τονιστεί στο σημείο αυτό ότι το Κυπρι-
ακό γενικότερα και οι πολεμικές επιχειρήσεις στην Κύπρο ειδικότε-
ρα, αποτελούσαν αποκλειστική αρμοδιότητα του ΑΕΔ. Οι επιτόπου
διοικήσεις των μονάδων των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων ελάμ-
βαναν εντολές από το ΑΕΔ (και όχι από τα άλλα Αρχηγεία) μέσω του
ΓΕΕΦ.(10) Ως εκ τούτου, η υλοποίηση του Σχεδίου Κ αποτελούσε αρ-
μοδιότητα του ΑΕΔ.
Όπως ελέχθη, το 1968 το ΑΕΔ κατάρτισε τις Οδηγίες Επιχειρήσεων
Κ (ΟΔΕΠΙΧ Κ/ΑΕΔ), που αφορούσαν τα παρακάτω:
Χρήση της ΕΛΔΥΚ ως κύρια δύναμη αντεπιθέσεως.
Πλους ενός υποβρυχίου για την προσβολή της εχθρικής αμφιβίου
δυνάμεως, μετά την εκδήλωση της αποβατικής ενεργείας.
Πλους δύο τορπιλλακάτων για συμμετοχή σε επιχειρήσεις.
Απογείωση μίας Μοίρας 18 αεροσκαφών F-84F από την Κρήτη, για
την εφάπαξ προσβολή της εχθρικής αμφιβίου δυνάμεως.
Βάσει των ΟΔΕΠΙΧ Κ/ΑΕΔ, συντάχθηκαν από τα ΑΝ και ΑΑ, τα Σχέ-
δια Κ/ΑΝ και Κ/ΑΑ αντιστοίχως. Αυτά εξειδίκευαν την σχεδίαση
των αποστολών που θα αναλάμβαναν τα μέσα του ΑΝ (υποβρύχιο
και τορπιλλάκατοι) και του ΑΑ (αεροσκάφη F-84F).(11)
Είναι σαφές ότι οι αποφάσεις της 20ής Ιουλίου για αποστολή ενι-
σχύσεων στην Κύπρο, δεν προεβλέποντο σε κανένα σχέδιο. Το σημα-
ντικότερο όμως είναι ότι δεν θα είχαν άμεση επίδραση στην εξέλιξη
των επιχειρήσεων, καθώς:
α) Απαιτείτο σημαντικός χρόνος για την μεταφορά των δυνάμεων.
β) Δεν συνέβαλλαν στην απόκρουση της τουρκικής αποβατι-
•
•
•
•
•
ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2007 ΚΑΤΑΔΡΟΜΗ 71
κής επιχειρήσεως, που αποτελούσε την
μείζονα απειλή.
Αυτά ήταν ασφαλώς εις γνώσιν της στρα-
τιωτικής ηγεσίας. Εξάγεται λοιπόν το συ-
μπέρασμα ότι οι αποστολές αυτές αποφα-
σίστηκαν βεβιασμένα, όχι για την κάλυψη
σοβαρών επιχειρησιακών αναγκών (εάν συ-
νέβαινε αυτό θα έπρεπε να είχαν ήδη εκτελε-
στεί στο διάστημα 15-19 Ιουλίου) αλλά καθα-
ρώς για λόγους ηθικού βάρους, με σκοπό να
αποδείξουν την συμπαράσταση της Ελλάδος
προς την Κύπρο.
Όπως αναφέρθηκε, πρώτα αποφασίστηκε
η μεταφορά ενός τάγματος πεζικού και κατόπιν
μίας Μοίρας Καταδρομών. Επειδή η Επιχείρη-
ση ΝΙΚΗ είναι αυτή που αναλύεται στο παρόν
άρθρο, η εξέταση θα περιοριστεί σε αυτήν.
Το πρώτο ερώτημα που προκύπτει, είναι
ο λόγος για τον οποίο κρίθηκε σκόπιμη η με-
ταφορά μίας τέτοιας μονάδος. Το ΓΕΕΦ είχε
στην διάθεσή του ήδη τρεις ενεργές Μοίρες
Καταδρομών και μία επιστρατευομένη. Η
λογική απάντηση είναι ότι η αποστολή μί-
ας μονάδος Καταδρομών, λόγω της ελαφρύ-
τερης συνθέσεώς της εν σχέσει με ένα τάγ-
μα πεζικού, καθιστούσε την μεταφορά της
ευκολότερη με αεροσκάφη. Κατά συνέπεια,
εξασφαλιζόταν η ταχύτητα εκτελέσεως. Από
εκεί και πέρα όμως, οι μονάδες Καταδρο-
μών δεν ενδείκνυνται για τακτικό αγώνα πε-
ζικού, όπως η μορφή των επιχειρήσεων που
εξελισσόταν στην Κύπρο. Οι τουρκικές δυ-
νάμεις εισβολής ενίσχυαν ήδη υφιστάμενο
θύλακα, ο οποίος για να εξαλειφθεί απαιτού-
σε βαρειές δυνάμεις, τόσο στην περιοχή της
αποβατικής επιχειρήσεως (Πεντεμίλι) όσο
και του κυρίου στηρίγματος αμύνης των
Τουρκοκυπρίων (Κιόνελι), όπου κατέφθα-
ναν διαρκώς ενισχύσεις με ελικόπτερα και
αλεξιπτωτιστές. Ο θύλακας εκτεινόταν κυ-
ρίως σε πεδινό έδαφος και μόνο στην περι-
οχή του Πενταδακτύλου υπήρχε ανάγκη για
την εκτέλεση καταδρομικών επιχειρήσεων.
Αυτό άλλωστε έγινε και στην πραγματικό-
τητα, όπου οι Δυνάμεις Καταδρομών του ΓΕ-
ΕΦ επεχείρησαν να καταλάβουν την στρα-
τηγικής σημασίας ορεινή διάβαση Αγύρτας.
Κατά συνέπεια, η Μοίρα Καταδρομών από
την Ελλάδα θα περιοριζόταν, σε πρώτη φά-
ση τουλάχιστον, σε αποστολή γενικής εφε-
δρείας του ΓΕΕΦ.
Συνάγεται το συμπέρασμα ότι η μεταφο-
ρά Καταδρομέων δεν εξυπηρετούσε επι-
τακτικές ανάγκες του ΓΕΕΦ, για το οποίο
υπ’ αριθμόν ένα απαίτηση ήταν η συν-
δρομή της Ελλάδος με ναυτικές και αε-
ροπορικές δυνάμεις προς προσβολή της
τουρκικής αμφιβίου δυνάμεως στην Κυ-
ρήνεια. Η μεταφορά των Καταδρομέων,
αντιπροσώπευε περισσότερο μία ενέργεια
συμβολική, αποσκοπούσα στην κάλυψη του
ΑΕΔ από ηθικής περισσότερο απόψεως. Λει-
τουργούσε εμμέσως ως άλλοθι, για την
αδράνεια που επιδείχθηκε όσον αφορά
την εκτέλεση του Σχεδίου Κ.
Η πρώτη απόπειρα του ΑΕΔ για απο-
στολή της Β΄ ΜΚ, συνελήφθη ως ιδέα πρό-
χειρα και με άστοχο σχεδιασμό. Η επιλογή
των επιταγμένων αεροσκαφών της ΟΑ, τα
οποία ορμώμενα από το Ελληνικό έπρεπε
να μεταβούν στην Μίκρα, να μετασταθμεύ-
σουν Σούδα για ανεφοδιασμό και κατόπιν
να απογειωθούν για Λευκωσία, συνιστού-
σε σύλληψη σχεδιάσεως πολύπλοκης από
πλευράς σκελών. Εφόσον προκρίθηκαν τα
συγκεκριμένα αεροσκάφη ως μέσα εκτελέ-
σεως της αποστολής (επιλογή συνοδευομέ-
νη από επιμέρους μειονεκτήματα που δεν
είναι της παρούσης να αναλυθούν) η πλέον
προφανής επιλογή μονάδος θα έπρεπε να
αφορά κάποια εκ των υπαρχόντων στην πε-
ριοχή του Λεκανοπεδίου Αττικής. Πράγμα
που δεν έγινε.
Αλλά και στην περίπτωση της παραλαβής
της Β΄ ΜΚ, η ανάγκη ανεφοδιασμού των αε-
ροσκαφών στην Σούδα αμφισβητείται, δε-
δομένου ότι η αυτονομία των Boeing 707,
επέτρεπε την απευθείας πτήση τους από την
Μίκρα στην Λευκωσία.(12)
Η ματαίωση της αποστολής, οφείλεται
κατά τα φαινόμενα σε απροθυμία τόσο της
διοικήσεως της Β΄ ΜΚ, όσο και των πληρω-
μάτων της ΟΑ, τα οποία είναι φυσικό να αιφ-
νιδιάστηκαν από την ανάθεση σε αυτούς
μίας αποστολής με τέτοιον βαθμό δυσκολί-
ας. Η βλάβη που προκλήθηκε στο σύστημα
προσγειώσεως του ενός αεροσκάφους την
κρίσιμη στιγμή, κρίνεται ύποπτη και προκά-
λεσε σειρά ερωτηματικών που παρέμειναν
αναπάντητα. Ποτέ δεν έγινε διερεύνηση του
συμβάντος, ώστε να αναζητηθούν επισήμως
τα ακριβή αίτιά του.(13)
Μετά την ματαίωση, η επιστροφή της Β΄
ΜΚ στην Μίκρα με πρόθεση επαναλήψεως
της αποστολής κατά τον ίδιο τρόπο, προκαλεί
σοβαρά ερωτηματικά ως προς την ικανότητα
ορθής αντιλήψεως από αυτούς που έδωσαν
την σχετική διαταγή (ΑΕΔ), όσο και γενικότε-
ρου συντονισμού (δεδομένου ότι ήδη «έτρε-
χε» η προετοιμασία της Επιχειρήσεως ΝΙΚΗ),
ασχέτως εάν τελικώς ακυρώθηκε.
Η απόφαση του ΑΕΔ για ανάθεση της απο-
στολής στο ΑΑ με την χρήση μεταγωγικών
αεροσκαφών Noratlas, διευκόλυνε την σχε-
δίαση, η οποία κατέστη απλούστερη και βελ-
τίωσε τις πιθανότητες επιτυχίας, δεδομένης
της ποιότητος των πληρωμάτων της 354 Μοί-
ρας Μεταφορών. Αυτό που προκαλεί απορία,
είναι ότι ενώ κατά τα φαινόμενα η εντολή δό-
θηκε από τον Μπονάνο στον Παπανικολάου
το πρωί της 21ης Ιουλίου, η διαταγή κινητο-
Η στρατιωτική ηγεσία σε επίσκεψη στην 117 ΠΜ για επίδειξη των νεοπαραληφθέντων Phantom. Τις
ημέρες της κρίσεως, δεν έδειξε να έχει πλήρη αντίληψη των δυνατοτήτων που προσέφεραν τα νέα
όπλα του ελληνικού οπλοστασίου.
72 ΚΑΤΑΔΡΟΜΗ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2007
λάδα ήταν η Β΄ ΜΚ που έδρευε στην Ρεντίνα
Χαλκιδικής και όχι η Δ΄ ΜΚ, που έδρευε μέ-
σα στην πόλη της Θεσσαλονίκης! Επιλέ-
χθηκε δηλαδή μία μονάδα που απείχε πε-
ρί τα 80 χλμ. από το αεροδρόμιο και όχι
εκείνη που βρισκόταν δίπλα σε αυτό... Η
σκοπιμότητα είναι προφανής.
Η ορθή επιλογή, όχι μόνο από απόψεως
λογικής, όσο και, κυρίως, από επιχειρησιακής
απόψεως, ήταν μία εκ των δύο Μοιρών Αλεξι-
πτωτιστών. Αυτές ήταν σε θέση να μεταβούν
στο αεροδρόμιο Ελευσίνος σε σύντομο χρο-
νικό διάστημα.
β) Γιατί δεν επιλέχθηκε η νυκτερινή ρί-
ψη αλεξιπτωτιστών;
Η αποστολή Μοίρας Αλεξιπτωτιστών αντί
μίας κοινής Μοίρας Καταδρομών, διακρινό-
ταν από σειρά σοβαρών πλεονεκτημάτων. Η
ρίψη του προσωπικού με αλεξίπτωτα, εξά-
λειφε την ανάγκη προσγειώσεως των αερο-
σκαφών στην Κύπρο. Αυτό με την σειρά του
σήμαινε:
Ταχύτερη εκτέλεση της αποστολής. Δεν
απαιτείτο προσγείωση των αεροσκα-
φών, παρά μόνο διέλευσή τους επάνω
από την ΖΡ.
Μικρότερη έκθεση των αεροσκαφών. Η ΖΡ
θα μπορούσε να επιλεγεί σε οποιοδήπο-
τε σημείο της νήσου, μακριά από εχθρική
παρουσία.
Εξάλειψη κινδύνου προσβολής από φίλια
πυρά. Η ΖΡ θα βρισκόταν σε απομονωμένη
περιοχή.
Εξασφάλιση του στοιχείου της μυστικότη-
τος. Η ρίψη των αλεξιπτωτιστών μπορούσε
να γίνει νύκτα σε οποιαδήποτε απομονωμέ-
νη περιοχή της νήσου.
Απαλλαγή από απαιτήσεις σχετικές με την
κατάσταση του αεροδρομίου υποδοχής.
Δεν υπήρχε προβληματισμός για την κατά-
σταση του αεροδρομίου υποδοχής, τόσο
από πλευράς προδιαγραφών όσο και κα-
•
•
•
•
•
Ο διοικητής της Α΄ ΜΚ Ταγματάρχης
Γεώργιος Παπαμελετίου. (πάνω)
Η Επιχείρηση ΝΙΚΗ εκτελέστηκε, παρά το ότι
πολλά από τα Noratlas που χρησιμοποιήθηκαν,
τελούσαν σε κατάσταση παροπλισμού. (δεξιά)
ποιήσεως των μεταγωγικών αεροσκαφών
δόθηκε το απόγευμα στις 19.00. Μεσολάβη-
σαν δηλαδή πολλές ώρες. Από εκεί και πέρα,
όπως ήταν φυσικό, όλα έγιναν υπό συνθήκες
πιέσεως χρόνου. Είναι πραγματικό θαύμα το
πόσο σωστά ανταποκρίθηκε το προσωπικό
της 115 ΠΜ για την εξυπηρέτηση τόσων αε-
ροσκαφών που συγκεντρώθηκαν σε αυτήν,
όπως και η εξαίρετη απόδοση των πληρω-
μάτων της 354 ΜΜ που κλήθηκαν να εκτε-
λέσουν την αποστολή με ελλιπέστατη ενη-
μέρωση. Τέλος, αποδείχθηκε περίτρανα ο
μοναδικός βαθμός επιχειρησιακής ευελιξίας
που διακρίνει την Αεροπορία εν σχέσει με το
Ναυτικό και τον Στρατό Ξηράς.
Εάν το ΑΑ ανταποκρίθηκε στις απαιτήσεις
της αποστολής, σοβαρά ερωτηματικά εγείρο-
νται όσον αφορά τον βαθμό υπευθυνότητος
και επαγγελματικής επαρκείας από πλευράς
ΑΕΔ και δευτερευόντως ΑΣ. Οι εμπλεκόμε-
νοι αξιωματικοί, προερχόμενοι όλοι από τον
Στρατό Ξηράς, ελέγχονται όσον αφορά την
ορθότητα επιλογής μονάδος για την συγκε-
κριμένη αποστολή. Τα σημεία ελέγχου, είναι
κυρίως δύο:
α) Ποια ήταν τα κριτήρια βάσει των
οποίων επιλέχθηκε αρχικώς η Β΄ ΜΚ κι εν
συνεχεία η Α΄ ΜΚ για την αποστολή;
Η εδρεύουσα στην Βόρειο Ελλάδα Β΄ ΜΚ,
απαιτούσε για την παραλαβή της από τα αε-
ροσκάφη, την προσθήκη στην σχεδίαση ενός
περιττού αεροπορικού σκέλους (Ελληνικό
– Μίκρα). Αυτό περιέπλεκε αυτομάτως την
σχεδίαση και καθυστερούσε την υλοποίηση.
Εφόσον τα αεροσκάφη έδρευαν στην Αθήνα,
θα έπρεπε να επιλεγεί μονάδα από την περιο-
χή αυτήν. Την περίοδο εκείνη, στην ευρύτερη
περιοχή Αττικής έδρευαν οι 1η και 2α Μοίρες
Αλεξιπτωτιστών (Ασπρόπυργος και Διόνυσος
αντιστοίχως) και η Γ΄ ΜΑΚ (Νέα Πέραμος).
Το ότι μετά την αναθεώρηση του σχεδι-
ασμού και την ανάληψη της αποστολής από
το ΑΑ, επιλέχθηκε η εδρεύουσα στην Κρήτη
Α΄ ΜΚ, δεν μπορεί να θεωρηθεί ορθολογικό-
τερη επιλογή. Μπορεί η απόσταση Κρήτη –
Κύπρος να ήταν μικρότερη, απαιτείτο όμως
η συγκέντρωση σημαντικού αριθμού αερο-
σκαφών από την 112 ΠΜ που έδρευαν στην
115 ΠΜ και η εξυπηρέτησή τους εκεί σε καύ-
σιμο. Η 115 ΠΜ δεν διέθετε βενζινοφόρα
οχήματα για τον ανεφοδιασμό των μετα-
γωγικών αεροσκαφών, αλλά κηροζινο-
φόρα για ανεφοδιασμό αεριωθουμένων.
Απαιτήθηκε να καταβληθεί υπερπροσπά-
θεια από το προσωπικό ώστε να μετατρα-
πούν τα οχήματα, ενώ έγινε και αίτηση δι-
αθέσεως βενζινοφόρων οχημάτων από το
αμερικανικό κλιμάκιο της Σούδας, η οποία
ικανοποιήθηκε.(14) Σε κάθε περίπτωση, το
ορθό είναι η προς μεταφορά μονάδα να
μεταβαίνει στο αεροδρόμιο αναχωρήσε-
ως όπου αναμένουν έτοιμα τα αεροσκά-
φη και όχι το αντίστροφο.
Το συμπέρασμα είναι ότι η επιλογή της
προς μεταφορά μονάδος έγινε από τους
αρμοδίους όχι με βάση αμιγώς στρατιωτι-
κά, αλλά με «πολιτικά» κριτήρια. Έγινε για
λόγους καθαρής σκοπιμότητος, όπως αυτοί
ήσαν αντιληπτοί από το χουντικό καθεστώς.
Η στρατιωτική ηγεσία υποτάχθηκε στην πλα-
σματική αντίληψη ότι οι εδρεύουσες στο λε-
κανοπέδιο Αττικής επίλεκτες μονάδες εθε-
ωρούντο ως «πιστές», απαραίτητες για την
διατήρηση του καθεστώτος. Οι αρμόδι-
οι στρατιωτικοί, έδωσαν προτεραιότητα
στην διαφύλαξη του καθεστώτος, παρά
στην προσπάθεια ενισχύσεως της αμύνης
της Κύπρου.
Πρέπει να τονιστεί ότι το κριτήριο διατη-
ρήσεως του καθεστώτος, επικράτησε στην
σκέψη της στρατιωτικής ηγεσίας από την
αρχική κιόλας σύλληψη της αποστολής. Και
αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι η
μονάδα που επιλέχθηκε από την Βόρειο Ελ-
ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2007 ΚΑΤΑΔΡΟΜΗ 73
Ρίψη αλεξιπτωτιστών από Noratlas. Σκοπιμότητες
“πολιτικής” φύσεως, δεν επέτρεψαν το 1974 την
αποστολή στην Κύπρο αλεξιπτωτιστών, με ρίψη σε
κάποια ασφαλή και απομονωμένη ΖΡ. (αριστερά)
Το μνημείο των 29 πεσόντων της Α΄ ΜΚ που ανεγέρ-
θη στο Μάλεμε κατά την δεκαετία του 1990.
(δεξιά - πάνω)
Στεφάνια τιμής στις πλάκες με τα ονόματα των πε-
σόντων 29 καταδρομέων της Α΄ ΜΚ. (δεξιά - μέσον)
Ο Τύμβος της Μακεδονίτισσας που ανεγέρθη στο
σημείο πτώσεως του μοιραίου Noratlas που καταρ-
ρίφθηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της 22ας Ιουλίου
1974. (δεξιά - κάτω)
ταστάσεως διαδρόμου προσγειώσεως.(15)
Κανένα από αυτά τα πλεονεκτήματα δεν
έγιναν αντιληπτά από τους ανθρώπους που
αποφάσισαν την αποστολή. Αυτό, πέραν
των επαγγελματικών προσόντων, αποδει-
κνύει και ανεπαρκή γνώση της ιστορικής
προκλήσεως για ταχεία αποστολή ενι-
σχύσεων στην Κύπρο με την οποία βρέ-
θηκε αντιμέτωπη η ελληνική στρατιωτι-
κή ηγεσία από το 1964 ήδη. Το έτος αυτό,
με τις διακοινοτικές ταραχές στην Κύπρο και
τις απειλές της Αγκύρας για εισβολή, η Αθή-
να εξέτασε για πρώτη φορά τις δυνατότητες
αποστολής στρατιωτικών δυνάμεων στην
Κύπρο, δεδομένου ότι εκεί δεν υπήρχε τό-
τε οργανωμένος στρατός, πλην της ΕΛΔΥΚ.
Η ανάγκη καλύψεως αυτής ακριβώς της
κρισίμου επιχειρησιακής απαιτήσεως,
ήταν η αιτία ώστε το 1965 να συγκροτη-
θούν οι 1η και 2α ΜΑΛ υπό το 2ο Σύνταγ-
μα Αλεξιπτωτιστών (2ο ΣΑΛ).
Τα επόμενα χρόνια, με την συγκρότηση
της Εθνικής Φρουράς, κυρίως όμως με την
μεταφορά της ελληνικής μεραρχίας στην Κύ-
προ, εξέλειπε πλέον η ανάγκη αποστολής
ενισχύσεων από την Ελλάδα. Η άμυνα της
Κύπρου ήταν πλήρως εξασφαλισμένη, του-
λάχιστον από πλευράς χερσαίων δυνάμεων.
Ακόμη και μετά την απόσυρση της μεραρχί-
ας, με οργανωμένη καλώς την Εθνική Φρου-
ρά, η κατάσταση μπορούσε να θεωρηθεί ικα-
νοποιητική. Από τις πρόνοιες του Σχεδίου Κ,
εξάγεται το συμπέρασμα ότι η αποστολή ενι-
σχύσεων στην Κύπρο δεν αποτελούσε κύρια
προτεραιότητα. Αυτός είναι και ο λόγος για
τον οποίο δεν περιλήφθηκαν στις ΟΔΕΠΙΧ Κ/
ΑΕΔ αποστολές μεταφοράς ενισχύσεων.
Όταν το 1974, μία δεκαετία μετά, η στρατι-
ωτική ηγεσία αποφάσιζε την από αέρος απο-
στολή δυνάμεων στην Κύπρο, συνελήφθη
εντελώς «αδιάβαστη». Η προοπτική της εκτε-
λέσεως αεραποβατικής επιχειρήσεως με μία
Μοίρα Αλεξιπτωτιστών και τα πλεονεκτήμα-
τα που πήγαζαν από αυτήν, δεν φαίνεται καν
να εξετάστηκαν, ακόμη και σε επίπεδο απλής
προφορικής εισηγήσεως κατά την φάση της
σχεδιάσεως. Η στρατηγικής σημασίας ευελι-
ξία που προσέφερε το 2ο ΣΑΛ εκείνη την πε-
ρίοδο, αγνοήθηκε χαρακτηριστικώς.
Ενδεικτικώς μόνο, αναφέρεται επιπλέον
ένα απλό σημείο υπεροχής των Μοιρών Αλε-
ξιπτωτιστών έναντι των Μοιρών Καταδρο-
μών, που είχε κάποια βαρύτητα στο πεδίο της
μάχης. Οι μονάδες του 2ου ΣΑΛ ήταν εξοπλι-
σμένες πλήρως με σύγχρονο φορητό οπλι-
σμό της σειράς FN, σε αντίθεση με τις μονά-
δες του 1ου ΣΚΔ που εξακολουθούσαν να
φέρουν παλαιό οπλισμό αμερικανικής προε-
λεύσεως, της εποχής του Β΄ Παγκοσμίου Πο-
λέμου (σειρά Μ).
Ολοκληρώνοντας, πρέπει να σημειωθεί
ότι οι ναυτικές και αεροπορικές επιχειρήσεις
που προέβλεπε το Σχέδιο Κ, ποτέ δεν είχαν
δοκιμαστεί στο πλαίσιο κάποιας ασκήσεως.
Ποτέ δεν έγινε πλους υποβρυχίου προς την
Κύπρο, ποτέ δεν δοκιμάστηκε η πτήση εμ-
φόρτων μαχητικών αεροσκαφών προς αυτήν.
Κατά συνέπεια, τα ΑΝ και ΑΑ δεν είχαν τρο-
φοδοτηθεί ποτέ με αξιόπιστα στοιχεία και συ-
μπεράσματα, ώστε να προβούν σε βελτίωση
της σχεδιάσεως.
ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ
Η εξέταση της αποστολής αεροπορικής
μεταφοράς δυνάμεων στην Κύπρο και ειδι-
κότερα της Επιχειρήσεως ΝΙΚΗ από επιχει-
ρησιακής πλευράς, αναδεικνύει χρήσιμα δι-
δάγματα που διατηρούν την επικαιρότητά
τους μετά από τρεις δεκαετίες. Λόγω χώρου,
θα αναπτυχθούν δύο μόνο πτυχές, οι οποίες,
υπό τις παρούσες συνθήκες, όσον αφορά την
δομή του Ελληνικού Στρατού και την αμυντι-
κή συνεργασία Ελλάδος - Κύπρου, κρίνονται
ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες.
Η στρατηγικής σημασίας ευελιξία αντι-
δράσεως που προσέφερε το 2ο ΣΑΛ, εξακο-
λουθούσε να ισχύει το 1974, πλην όμως δεν
αξιοποιήθηκε από την στρατιωτική ηγεσία.
Το 2000, το Ανώτατο Στρατιωτικό Συμβούλιο
αποφάσισε την διάλυση σχηματισμών και
μονάδων των Ειδικών Δυνάμεων, στο πλαί-
σιο αναδιοργανώσεως του Στρατού Ξηράς.
Ως εκ τούτου, στις 3 Ιανουαρίου 2003 δια-
λύθηκε το 2ο ΣΑΛ και τον Σεπτέμβριο του
ιδίου έτους ακολούθησε η διάλυση της 1ης
ΜΑΛ. Επανεξέταση των πραγμάτων, οδήγη-
σε στην επαναλειτουργία της 1ης ΜΑΛ ακρι-
βώς ένα έτος μετά (στις 4 Σεπτεμβρίου 2004)
αυτή την φορά όμως ως «πειραματική μονά-
δα», αφού στην ουσία λειτουργεί ως ΚΕΝ και
υπάγεται απευθείας στην ΔΕΔ/ΓΕΣ. Στις αρ-
χές του 2006, διαλύθηκε και η επιστρατευο-
μένη 3η ΜΑΛ.
Στην ουσία, σήμερα η 1η ΜΑΛ δεν μπορεί
να λογιστεί «μονάδα πρώτης γραμμής» στα
σχέδια. Η εγκατάστασή της στο Μάλεμε, κατά
την δεκαετία του 1980, εξυπηρετούσε τον σα-
φή προσανατολισμό της ως δύναμη αμέσου
ενισχύσεως της Κύπρου. Στο ρόλο αυτόν δο-
κιμάστηκε μόνο μία φορά, κατά την διάρκεια
της δεκαετίας του 1990, όταν τμήμα της εκτέ-
λεσε άλμα στην Κύπρο, στο πλαίσιο της ασκή-
σεως «Νικηφόρος».
Γενικότερα, η διάλυση του 2ου ΣΑΛ, σε
συνδυασμό με διατήρηση μόνο της 2ας
ΜΑΛ, συνιστά απαξίωση του ρόλου των
αλεξιπτωτιστών στην σκέψη της στρατιωτι-
κής ηγεσίας. Σε αμυντικό ρόλο, οι δύο Μοί-
ρες, προσέδιδαν στοιχειωδώς ικανότητα τα-
χείας αναπτύξεως δυνάμεων σε δύο θέατρα
επιχειρήσεων (Κύπρο και Αιγαίο ή ηπειρωτι-
κός κορμός). Η πραγματικότητα αυτή ίσχυε
πλήρως το 1974. Σε περίπτωση ρίψεως μίας
Μοίρας στην Κύπρο, διατηρείτο η έτερη για
οποιαδήποτε άλλη αντίστοιχη αποστολή. Με
την υιοθέτηση του δόγματος περί Ενιαίου
Αμυντικού Χώρου (ΕΑΧ) Ελλάδος - Κύπρου
το 1993, η πραγματικότητα αυτή εξακολου-
θούσε να ισχύει. Από το 2001 όμως, οπό-
τε και η κινητικότητα γύρω από το δόγμα
και τον σχεδιασμό αυτόν περιήλθε σε τρο-
χιά μαρασμού, η διάλυση των αλεξιπτωτι-
στών συμβάδιζε πλήρως με το πνεύμα της
εποχής. Βεβαίως η απόφαση παρουσιάστη-
κε ως μέρος της ευρύτερης αναδιοργανώσε-
ως του ΕΣ, πλην όμως στην περίπτωση του
2ου ΣΑΛ και της 1ης ΜΑΛ, σήμαινε παράλ-
ληλα και την απώλεια κρίσιμης επιχειρησι-
ακής ικανότητος. Σήμερα, η απώλεια αυτή
τονίζεται έτι περαιτέρω λόγω της ενισχύσε-
ως του στόλου μεταγωγικών αεροσκαφών
της ΠΑ, με 12 C-27J Spartan. Ενώ παλαιότε-
ρα υπήρχαν δύο Μοίρες Αλεξιπτωτιστών αλ-
λά μικρός αριθμός διαθεσίμων αεροσκαφών
για την εκτέλεση αεραποβατικής επιχειρή-
σεως, σήμερα που υπάρχει διπλάσιος αριθ-
μός αεροσκαφών, υφίσταται μόνο μία Μοίρα
Αλεξιπτωτιστών...
74 ΚΑΤΑΔΡΟΜΗ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2007
Το ερώτημα που προκύπτει είναι, εάν η 2α
ΜΑΛ κριθεί σκόπιμο να αναπτυχθεί ταχέως
στην Κύπρο, πως η ηγεσία είναι εξασφαλισμέ-
νη ότι δεν θα προκύψει ανάλογη ανάγκη και για
κάποιο νησί στο Αιγαίο ή την Βόρειο Ελλάδα;
Κατά δεύτερο λόγο, το κρίσιμο δίδαγμα
από την Επιχείρηση ΝΙΚΗ και το Σχέδιο Κ, εί-
ναι η δοκιμή των σχεδίων στο πλαίσιο ασκή-
σεων από τον καιρό της ειρήνης. Μέχρι το
1974, οι Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις δεν εί-
χαν δοκιμάσει ποτέ το Σχέδιο Κ, στο πλαίσιο
κάποιας ασκήσεως. Εάν η 354 ΜΜ είχε εξα-
σκηθεί σε τέτοιες αποστολές, ενδεχομένως η
τύχη των δύο αεροσκαφών που δεν κατάφε-
ραν να φτάσουν στην Κύπρο να ήταν διαφο-
ρετική. Οι όποιες αποστολές εκτελέστηκαν
προς Κύπρο, αντιμετώπισαν σοβαρά προ-
βλήματα και δεν αποφεύχθηκαν οι απώλειες.
Εάν οι διοικήσεις ήταν εξασκημένες στις δια-
δικασίες, ενδεχομένως να είχε αποφευχθεί η
απώλεια ενός Noratlas από φίλια πυρά.
Η πιο σοβαρή προσπάθεια όσον αφορά
την σχεδίαση επιχειρήσεων στην Κύπρο, κα-
ταβλήθηκε την περίοδο που ίσχυε το δόγμα
περί ΕΑΧ. Τότε, τα επιτελεία είχαν την δυνατό-
τητα να δοκιμάσουν, να εξαγάγουν συμπερά-
σματα, να επανεξετάσουν και να επανασχε-
διάσουν. Πολύτιμη εμπειρία αποκτήθηκε, η
οποία μετά την διακοπή της δραστηριότητος
και της συνέχειας, μοιραίως θα χαθεί.
Σημειώσεις
Βλάσσης Σάββας: Ελληνικοί Πόλεμοι, 20ός
αιώνας. Η μάχη της Κύπρου, Αθήνα 2003,
σελ. 156.
Υποπτέραρχος (I) Μήτσαινας Γεώργιος: Ελ-
ληνικά φτερά στην Κύπρο, Αθήνα 2005,
σελ. 246.
Μήτσαινας, ό.π., σελ. 247.
Μήτσαινας, ό.π., σελ. 248.
Μήτσαινας, ό.π., σελ. 251, Πόρισμα της
εξεταστικής επιτροπής για το «Φάκελο της
Κύπρου», Ελεύθερη Σκέψις, Αθήνα 1989,
σελ. 100.
Μήτσαινας, ό.π., σελ. 273,274.
Στρατηγός Μπονάνος Γρηγόριος: Η αλή-
θεια, Αθήνα 1986, σελ. 254.
Μήτσαινας, ό.π., σελ. 385. Ο συγγραφέας
αναφέρεται σε 20 αεροσκάφη, συμπερι-
λαμβάνοντας και ένα το οποίο προσγειώ-
θηκε στην 115 ΠΜ ενώ οι απογειώσεις των
αεροσκαφών είχαν ξεκινήσει. Το αεροσκά-
φος ήταν έτοιμο για απογείωση μετά το κα-
θορισμένο χρονικό όριο του μεσονυκτίου.
Μήτσαινας, ό.π., σελ. 290.
Αντιναύαρχος Αραπάκης Πέτρος: Το τέλος
της σιωπής, Νέα Σύνορα, Α.Α. Λιβάνη, Αθή-
να 2000, σελ. 139.
Πόρισμα, ό.π., σελ. 57,58.
Μήτσαινας, ό.π., σελ. 252,253.
Πόρισμα, ό.π., σελ. 100, Μήτσαινας, ό.π.,
σελ. 253.
Μήτσαινας, ό.π., σελ. 291.
Αναφέρεται ενδεικτικώς ότι ο δευτερεύων
διάδρομος του αεροδρομίου Λευκωσίας,
που χρησιμοποιήθηκε για την προσγείω-
ση των Noratlas, επισκευάστηκε από τα
συνεργεία στις 01.45 της 22ας Ιουλίου, δη-
λαδή μόλις 15 λεπτά προ της αφίξεως του
πρώτου αεροσκάφους για προσγείωση!
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
11)
12)
13)
14)
15)
ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ 2007 ΚΑΤΑΔΡΟΜΗ 75
