Η Ελλάδα δεν θα έχανε τον Μικρασιατικό πόλεμο αν η Ρωσία/Σοβιετική Ένωση δεν βοηθούσε την Τουρκία οικονομικά και στρατιωτικά.

Ελάχιστοι άνθρωποι γνωρίζουν ότι στο μνημείο στην πλατεία Ταξίμ στην Κωνσταντινούπολη, στο άγαλμα του ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας, Κεμάλ Ατατούρκ, υπάρχουν δίπλα στην προτομή του λαξευμένα δύο "παράξενα" αγάλματα - οι Σοβιετικοί Κλήμης Βορόσιλοφ, στρατιωτικός και πολιτικός της Σοβιετικής Ένωσης, με τον υψηλότερο στρατιωτικό βαθμό, και ο Μιχαήλ Φρούνζε, στρατιωτικός, πολιτικός και πρέσβης που μετέφερε τα πρώτα 1.400.000 χρυσά ρούβλια από την Μόσχα στην Τουρκία το 1921.

Με την τεράστια, χρηματική και στρατιωτική βοήθεια των 11.000.000 χρυσών ρουβλίων και τα χιλιάδες στρατιωτικά όπλα της Σοβιετικής Ένωσης μπόρεσαν οι Τούρκοι να σταματήσουν την προέλαση του Ελληνικού Στρατού στην Μικρασιατική εκστρατεία.

Τα δύο αυτά γλυπτά τοποθετήθηκαν εκεί με τις προσωπικές οδηγίες του Κεμάλ Ατατούρκ.

Το μνημείο αυτό είναι το σύμβολο της Τουρκικής Δημοκρατίας και εγκαινιάστηκε τον Αύγουστο του 1928. Στη βάση του, που έχει ύψος 11 μέτρα, δείχνει τους ανθρώπους "κλειδιά" που πήραν ενεργό μέρος και βοήθησαν στην εδραίωση της σύγχρονης Τουρκίας...

Στην φώτο ένα σημείωμα του Στάλιν προς τον Λένιν, από τα σοβιετικά αρχεία, που του αναφέρει τα εξής:

Товарищ Ленин!

Нужно дать туркам предполагавшуюся часть «второй половины взноса» (1 мил. 100 000 р.), сказав им ясно и определенно, что пока мы, к сожалению, не в состоянии дать больше в виду постигшего Россию голода. Что касается заготовленного уже оружия, тоже дать.

Сталин. 7/11/1921

Σύντροφε Λένιν!

Απομένει να δώσουμε στους Τούρκους το προβλεπόμενο μέρος του "δεύτερου μισού της συνεισφοράς μας" (1 εκ. 100.000 ρούβλια). Πέστε τους, σαφώς και οριστικά, ότι προς το παρόν, δυστυχώς, δεν είμαστε σε θέση να δώσουμε περισσότερα λόγω του λιμού που έπληξε τη Ρωσία. Σε ότι αφορά, επίσης, τα όπλα, είναι έτοιμα να τους τα παραδώσουμε!

Στάλιν 7/11/1921...

Νίκος Μαραντζίδης: Ο ελληνικός Εμφύλιος, η ΕΣΣΔ και η μάχη των Αρχείων H πρόσφατη δημοσιοποίηση μέσω Τwitter, από τον καθηγητή Σεργκέι Ραντζένκο, εγγράφων από τα ρωσικά αρχεία, που δείχνουν τη στενή εμπλοκή των Σοβιετικών στον ελληνικό Εμφύλιο προκάλεσε σε πολλούς αίσθηση. Οι «αποκαλύψεις» για τον ρόλο της ΕΣΣΔ αναζωπύρωσαν ένα θαμμένο ενδιαφέρον

H πρόσφατη δημοσιοποίηση μέσω Τwitter, από τον καθηγητή Σεργκέι Ραντζένκο, εγγράφων από τα ρωσικά αρχεία, που δείχνουν τη στενή εμπλοκή των Σοβιετικών στον ελληνικό Εμφύλιο προκάλεσε σε πολλούς αίσθηση. Οι «αποκαλύψεις» για τον ρόλο της ΕΣΣΔ αναζωπύρωσαν ένα θαμμένο ενδιαφέρον.







Μεταξύ άλλων, δημοσιοποιήθηκε το από 23/9/1947 αποκρυπτογραφημένο μήνυμα σχετικά με τα αιτήματα βοήθειας που απεύθυνε το ΚΚΕ στην ΕΣΣΔ: «Τα αιτήματα του Ζαχαριάδη έχουν ικανοποιηθεί πλήρως, εκτός από δύο σημεία», ενημέρωνε ο υπουργός Εξωτερικών Μολότοφ τον Στάλιν, «1. Αντί για τα 60 κανόνια ορεινού τύπου που ζητήθηκαν, τα οποία δεν διαθέτουμε, στέλνουμε την αντίστοιχη ποσότητα σε γερμανικά 37 χλστ. αντιαρματικά κανόνια και πυρομαχικά για αυτά. Σύμφωνα με τον Βασιλέβσκι (στρατάρχης, αναπληρωτής υπουργός Αμυνας), τέτοια κανόνια έχουν ξανασταλεί στους Ελληνες και έμειναν ικανοποιημένοι. 2. Δεν μπορεί να ικανοποιηθεί το αίτημα παροχής υποδημάτων και ρουχισμού, λόγω έλλειψης στρατιωτικών στολών και υποδημάτων ξένου τύπου. 100 χιλ. δολάρια θα σταλούν στον Ζαχαριάδη μέσω του τμήματος του συντρόφου Σούσλοφ (επικεφαλής του Διεθνούς Τμήματος της Κ.Ε. του ΚΚΣΕ). Εχει ανατεθεί στον Λαβρέντιεβ (πρεσβευτής της ΕΣΣΔ στο Βελιγράδι) να πληροφορήσει προσωπικά ή μέσω ατόμου της εμπιστοσύνης του προφορικά τον Ζαχαριάδη σχετικά με όλα όσα του αποστέλλουμε».

Το έγγραφο, εντούτοις, είχε εντοπιστεί αρκετά χρόνια νωρίτερα στα Ρωσικά Κρατικά Αρχεία Νεότερης Ιστορίας (RGANI, Fond 89, opis 48, delo 21), και δημοσιοποιηθεί μεταφρασμένο στον τόμο «Η Ελλάδα και οι πρώην Ανατολικές χώρες στον Ψυχρό Πόλεμο. Ανέκδοτες αρχειακές πηγές από την Ουγγαρία, την Πολωνία, την Τσεχοσλοβακία, την Ανατολική Γερμανία και τη Σοβιετική Ενωση» (2015, σελ. 206) που επιμελήθηκαν οι ιστορικοί Στράτος Δορδανάς και Ελένη Πασχαλούδη στο πλαίσιο μιας ευρύτερης έρευνας στην οποία θα αναφερθώ στη συνέχεια.

Ανεξαρτήτως αυτού πάντως, το έγγραφο είναι εξαιρετικής σημασίας. Εστάλη στον Στάλιν, λίγες ημέρες μετά την εκπόνηση του Σχεδίου Λίμνες από τον ΔΣΕ (10/9/1947) όταν αποφασίστηκε η δημιουργία τακτικού στρατού 50.000-60.000 ατόμων με στόχο τον έλεγχο της Μακεδονίας με επίκεντρο τη Θεσσαλονίκη. Η ΕΣΣΔ, βεβαίως, ήταν απολύτως ενήμερη για το σχέδιο (το οποίο εξάλλου συντάχθηκε στα ρωσικά) και είχε δώσει κάτι περισσότερο από πράσινο φως. Η επιτυχής εφαρμογή του σχεδίου θα είχε αναμφίβολα ως αποτέλεσμα τη διαίρεση της χώρας σε Βορρά και Νότο (κάτι σαν την Κορέα δηλαδή), με τον Βορρά να βρίσκεται υπό κομμουνιστικό έλεγχο. Ευτυχώς, και για τους νικητές και για τους ηττημένους, το σχέδιο ναυάγησε.

Οι Ελληνες σύντροφοι, βέβαια, είχαν ήδη ζητήσει αρκετά νωρίτερα βοήθεια από τον συγκρατημένο Στάλιν. Τον Μάιο του 1947, ο Ζαχαριάδης ταξίδεψε στη Μόσχα και συναντήθηκε με το δεξί χέρι του Στάλιν, τον Ζντάνοφ (τα πρακτικά συνάντησης –RGASPI, fond 77, opis 3, delo 143– δημοσιοποίησε στην Ελλάδα η ιστορικός Ιωάννα Παπαθανασίου, «Τα Νέα», 22/5/1999).

Στη συνάντηση, παρόντος και του Σούσλοφ, ο Ζαχαριάδης ζωγράφισε μια υπερβολικά αισιόδοξη εικόνα, δηλώνοντας πως το ένα τρίτο της ελληνικής επικράτειας βρίσκεται υπό κομμουνιστικό έλεγχο. Ωστόσο, ισχυρίστηκε ότι η γιουγκοσλαβική στήριξη δεν ήταν αρκετή για τη νίκη. Ο ΔΣΕ χρειαζόταν χρήματα και όπλα για στρατό 50.000 ανδρών. Προς το τέλος της συνάντησης, ο Ζαχαριάδης συνδύασε τα αιτήματα με τον διεθνιστικό συναισθηματισμό: «Γνωρίζουμε τις δυσκολίες για την ίδια την ΕΣΣΔ. Δεν έχουμε κανένα δικαίωμα να απαιτούμε τίποτα από την ΕΣΣΔ. Θα μας δώσετε ό,τι μπορείτε. Δεν θέλουμε να προκαλέσουμε ζημιά στην ΕΣΣΔ. Για την ΕΣΣΔ είμαστε έτοιμοι να θυσιάσουμε τα πάντα».

Εντέλει, η ΕΣΣΔ και οι Λαϊκές Δημοκρατίες έδωσαν πράγματι ό,τι μπορούσαν. Η εξωτερική βοήθεια που πήρε ο ΔΣΕ ήταν μεγάλη και πολυσχιδής. Παρότι και η ίδια η ΕΣΣΔ απέστειλε όπλα και χρήματα, ο ρόλος της ήταν κυρίως εποπτικός. Ανέθεσε ευθύνες και επιμέρισε καθήκοντα. Αρχικά (1946-1947) το βάρος έπεσε στους Γιουγκοσλάβους και Βούλγαρους, που έδωσαν υποστήριξη σε τρόφιμα, όπλα, ιατροφαρμακευτικό υλικό, ρουχισμό.

Από τον Σεπτέµβριο του 1948, μετά τη ρήξη Τίτο – Στάλιν, τον τεχνικό συντονισμό της συγκέντρωσης και αποστολής της βοήθειας στο ΚΚΕ ανέλαβε μια επιτροπή από υψηλά ιστάμενους των Γενικών Επιτελείων Στρατού, μυστικών υπηρεσιών και των τμημάτων εξωτερικών υποθέσεων των Κ.Κ. της Πολωνίας, της Τσεχοσλοβακίας, της Ουγγαρίας και της Ρουμανίας (από ελληνικής πλευράς συμμετείχαν στις εργασίες της επιτροπής ο Γ. Ιωαννίδης και ο Η. Καρράς). Η επιτροπή είχε την έδρα της στη Βαρσοβία (εξ ου και ο ηγετικός ρόλος των Πολωνών στον συντονισμό της βοήθειας), ίδρυσε ένα ταμείο για την αγορά όπλων και παρακολουθούσε την υλοποίηση των αποφάσεων. Η Αλβανία, επιπλέον, απέκτησε κρίσιμο ρόλο γιατί από το έδαφός της διεξαγόταν ο κύριος όγκος των μεταφορών για «μέσα». Στο λιμάνι του Δυρραχίου έφταναν τα πολωνικά εμπορικά πλοία με τα εφόδια στα αμπάρια τους και στα Τίρανα προσγειώνονταν αεροπλάνα με επείγουσα βοήθεια.

Οι Σοβιετικοί παρακολουθούσαν τις εξελίξεις. Ανάμεσα σε άλλους, ο Ιωσήφ Κισινέφσκι, υπεύθυνος των διεθνών σχέσεων του Κ.Κ. Ρουμανίας, γνωστός ως δεξί χέρι της Μόσχας στο Βουκουρέστι, ενημέρωνε τους Σοβιετικούς για τις εργασίες της επιτροπής, μέσω αναφορών στον Λεονίντ Μπαράνοφ, αναπληρωτή διευθυντή του τμήματος διεθνών σχέσεων του ΚΚΣΕ (RGASPI, Fond 575, Opis 1, delo 97).

Παρά τη βοήθεια –που ένα μέρος της, πάντως, δεν έφτασε ποτέ στο ΚΚΕ, είτε γιατί χάθηκε στον δρόμο, είτε δεν υπήρχαν οι υποδομές υποδοχής, είτε, τέλος, γιατί οι Αλβανοί σύντροφοι παρακράτησαν τμήμα της για τις δικές τους ανάγκες– ο ΔΣΕ ηττήθηκε. Ο Ελληνικός Στρατός υπερείχε σε ποσότητα και ποιότητα οπλισμού, αριθμητική δύναμη, ποιότητα αξιωματικών, επιμελητεία και εφεδρείες. Οπωσδήποτε, το μέγεθος της εξωτερικής βοήθειας στο ΚΚΕ δεν μπορούσε να συγκριθεί με αυτήν που έλαβε η ελληνική κυβέρνηση από τις ΗΠΑ.

Αν πιθανώς στο Βελιγράδι άναψε η φωτιά του Εμφυλίου, στη Μόσχα σίγουρα έσβησε οριστικά. Τον Ιανουάριο του 1950, ο Ζαχαριάδης κλήθηκε μαζί με τον Ενβέρ Χότζα για να λυθούν τα εκκρεμή θέματα μεταξύ ΚΚΑ – ΚΚΕ. Εκεί, παρουσία του Μολότοφ και άλλων Σοβιετικών αξιωματούχων, ο ταπεινωμένος Ζαχαριάδης αποδέχθηκε να εγκαταλείψουν όλοι οι αντάρτες του ΔΣΕ το έδαφος της Αλβανίας. Σε μια σπάνια στιγμή αυτοκριτικής, ο Ελληνας κομμουνιστής ηγέτης ομολόγησε πως υπήρξε περισσότερο αισιόδοξος από όσο το επέτρεπαν οι αντικειμενικές συνθήκες (RGASPI, Fond 82, Opis 8, Delo 1188).

Η αναζήτηση των «χαμένων αρχείων»

Από τη δεκαετία του 1990, σημαντικές προσπάθειες έγιναν για τη διάσωση, τον εντοπισμό και την ανάδειξη ενός μεγάλου όγκου αρχειακού υλικού στην Ελλάδα και στο εξωτερικό που αφορούσε την κρίσιμη δεκαετία.

Το πλέον μυστηριώδες και βασανισμένο αρχείο είναι αυτό του ΚΚΕ. Κομμάτι της ιστορίας των Ελλήνων κομμουνιστών, το κομματικό αρχείο μοιράστηκε την περιπέτειά τους. Ταξίδεψε αρχικά στο Βελιγράδι το 1947, από εκεί, το 1948 στη Μόσχα, και από τη Μόσχα στη Ρουμανία, όπου παρέμεινε επί 20 χρόνια. Με τη διάσπαση του κόμματος, το 1968, το αρχείο «διασπάστηκε» κι αυτό, και με περιπετειώδη τρόπο ένα μέρος του περιήλθε στο ΚΚΕ Εσωτερικού. Τελικά έπειτα από χρόνια, χάρη στην επιθυμία να διαφυλαχθεί και να διατεθεί στην ιστορική έρευνα αυτό το σημαντικό υλικό, ιδρύθηκαν το 1992 τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) από ιστορικούς, πολιτικούς επιστήμονες και ιστορικά στελέχη του ΚΚΕ Εσωτερικού, με πρωτεργάτη τον ιστορικό Φίλιππο Ηλιού. Παρά τις ελλείψεις που παρουσιάζει το αρχείο του ΚΚΕ στα ΑΣΚΙ, συνιστά έναν πραγματικό θησαυρό. Οχι τυχαία, πολλές μελέτες βασίστηκαν σε αυτό το υλικό.

Εν τω µεταξύ, ο Ηλιού είχε ήδη δημοσιεύσει το 1979-1980, στην «Αυγή», σειρά κρίσιμων εγγράφων του ΚΚΕ της περιόδου του Εμφυλίου. Αρκετά από αυτά, γραμμένα αρχικά στα ρωσικά που στη συνέχεια μεταφράστηκαν, αναδείκνυαν το είδος της σχέσης των Σοβιετικών με το ΚΚΕ. Τα έγγραφα δημοσιεύτηκαν αργότερα, στο βιβλίο του Ηλιού, «Ο ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος, η εμπλοκή του ΚΚΕ» (2005) μαζί με άλλα έγγραφα από το αρχείο του ΚΚΕ στα ΑΣΚΙ.
Καταλυτικά για την έρευνα τα βαλκανικά και ανατολικοευρωπαϊκά αρχεία

Τα αρχεία των βαλκανικών κρατών υπήρξαν καταλυτικά για την έρευνα. Βαλκάνιοι ιστορικοί, όπως οι Βούλγαροι Μπάεφ και Δασκαλόφ, ο Σέρβος Ρίστοβιτς και η Αλβανή Λαλάι εξέδωσαν μελέτες, όλες μεταφρασμένες στα ελληνικά, για την εμπλοκή των γειτονικών Λαϊκών Δημοκρατιών στον εμφύλιο. Από ελληνικής πλευράς πρωτεργάτες σε αυτήν την προσπάθεια υπήρξαν οι ιστορικοί Βασίλης Κόντης και Σπύρος Σφέτας. Στο βιβλίο τους, «Εμφύλιος πόλεμος, έγγραφα από τα Γιουγκοσλαβικά και τα βουλγαρικά αρχεία» (1999) δημοσιοποίησαν μεγάλο αριθμό σημαντικών εγγράφων που αναδείκνυαν τη σημασία του εμφυλίου για τη Γιουγκοσλαβία και τη Βουλγαρία. Ακολούθησαν αρκετοί άλλοι Ελληνες ιστορικοί: ο Ιάκωβος Μιχαηλίδης για τη Γιουγκοσλαβία, ο Τάσος Χατζηαναστασίου και η Κατερίνα Τσέκου για τη Βουλγαρία, ο Απόστολος Πατελάκης για τη Ρουμανία, η Ελευθερία Μαντά, ο Σταύρος Ντάγιος και ο Ηλίας Σκουλίδας για την Αλβανία.

Στη συνέχεια «μεταφερθήκαμε» στην Κεντρική Ευρώπη. Ο Τσέχος Χράντετσνυ και ο Πολωνός Πάκοβσκι ανέδειξαν αρχειακό υλικό αποκαλυπτικό για τον πολύπλοκο ρόλο της Πολωνίας και της Τσεχοσλοβακίας στον συντονισμό και στην αποστολή της βοήθειας στον ΔΣΕ. Το βιβλίο «Ο ελληνικός εμφύλιος και το διεθνές κομμουνιστικό σύστημα: το ΚΚΕ μέσα από τα τσεχικά αρχεία 1946-1968» (2012), που επιμεληθήκαμε με τον Κώστα Τσίβο, περιλαμβάνει έναν αριθμό τσεχικών εγγράφων με επίκεντρο την οργάνωση της βοήθειας προς το ΚΚΕ.

Κατά τα έτη 2010-2015 χάρη στο ερευνητικό πρόγραμμα «Θαλής» και τη συνεργασία περίπου 30 επιστημόνων συλλέχθηκαν έγγραφα από τα Βαλκάνια, την Ανατολική και Δυτική Ευρώπη, τις ΗΠΑ και τη Ρωσία. Το πρόγραμμα, του οποίου ήμουν ο επιστημονικός υπεύθυνος, παρέδωσε συνολικά επτά τόμους (τρεις με μεταφρασμένα έγγραφα και τέσσερις με επιστημονικές μελέτες) και η πρόσβαση για τους αναγνώστες είναι ελεύθερη (www.coldwar.gr).
Τα ρωσικά αρχεία

Τα πρώην σοβιετικά αρχεία αποτέλεσαν βέβαια τον σταρ των αρχειακών τεκμηρίων. Στη δεκαετία του ’90 Ρώσοι ιστορικοί όπως ο Ουλουνιάν βασισμένοι σε αυτά δημοσίευσαν, στα ρωσικά και αγγλικά, σημαντικές μελέτες για το ΚΚΕ και τις σχέσεις του με τη Μόσχα. Πάντως, και Ελληνες έχουν δημοσιοποιήσει σημαντικά έγγραφα και μελέτες βασισμένες στα ρωσικά αρχεία.

Αρχικά, οι Δ. Κωνσταντακόπουλος, Δ. Πατέλης και Π. Ματέρη δημοσιοποίησαν σοβιετικά τεκμήρια στο βιβλίο τους «1931-1944, Φάκελος ΕΛΛΑΣ. Τα αρχεία των μυστικών σοβιετικών υπηρεσιών» (1993). Αν και ο τίτλος είναι ελαφρώς παραπλανητικός καθώς τα έγγραφα του βιβλίου δεν προέρχονται από τα αρχεία των πρώην υπηρεσιών ασφαλείας αλλά κυρίως από τα Αρχεία Κοινωνικής και Πολιτικής Ιστορίας της Ρωσικής Ομοσπονδίας (RGASPI), προσφέρουν εξαιρετικά ενδιαφέρουσες πληροφορίες ιδιαίτερα για την εποχή του Πολέμου.

Για την περίοδο του Πολέμου, επίσης, ο Γρηγόρης Φαράκος, που μελέτησε όσο λίγοι την ιστορία του ΚΚΕ, εξέδωσε το «Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος: Σχέσεις ΚΚΕ και Διεθνούς Κομμουνιστικού Κέντρου» (2004). Εκεί ο Φαράκος δημοσιοποίησε έναν πολύ σημαντικό όγκο εγγράφων κυρίως από τα RGASPI και το γνωστό απόθεμα 495 που περιλαμβάνει τα αρχεία της Κομιντέρν.

Ο Φαράκος έδειξε πως κατά τη διάρκεια του Πολέμου και μέχρι το 1944, οι δεσμοί μεταξύ ΕΣΣΔ-ΚΚΕ, παρά τις προσπάθειες του δεύτερου, υπήρξαν χαλαροί, χωρίς ύπαρξη μόνιμων διαύλων επικοινωνίας. Ο Φαράκος εκτίμησε πως η απουσία συστηματικής επαφής οφειλόταν βασικά στη σοβιετική ηγεσία, που τα στρατηγικά της συμφέροντα δεν την πίεζαν να δείχνει αυξημένο ενδιαφέρον για την Ελλάδα, επειδή υπολόγιζε στον κυρίαρχο ρόλο των ΚΚ της Γιουγκοσλαβίας και της Βουλγαρίας στην περιοχή. Οι τελευταίοι, δε, προτιμούσαν να μην ευνοούν την άμεση επαφή των Ελλήνων με τους Σοβιετικούς αξιοποιώντας την προνομιακή τους θέση στην προώθηση των εθνικών τους συμφερόντων στα Βαλκάνια.

Για τα έτη 1946-1949, αναμφίβολα το πιο σημαντικό βιβλίο με αρχειακό υλικό αποκλειστικά από ρωσικά αρχεία είναι του Νίκου Παπαδάτου, «Ακρως Απόρρητο, οι σχέσεις ΕΣΣΔ-ΚΚΕ 1944-1952» (Αθήνα 2019). Ο Παπαδάτος, που αποτελεί τον συστηματικότερο, κατά τη γνώμη μου, Ελληνα μελετητή των ρωσικών αρχείων, δημοσιοποίησε 193 σημαντικά έγγραφα που μετέφρασε ο ίδιος. Στην εισαγωγή του, ο Παπαδάτος επιχειρεί να ξεφύγει από μια ελληνοκεντρική θεώρηση. Υποστηρίζει πως η εμπλοκή του ΚΚΕ στον ελληνικό εμφύλιο εκτός του ότι θα ήταν αδύνατη χωρίς τη βοήθεια της ΕΣΣΔ και των Λαϊκών Δημοκρατιών, υποστηρίχθηκε από τους Σοβιετικούς γιατί εξυπηρετούσε τη δική τους εξωτερική πολιτική. Κατά την οπτική του Παπαδάτου η εξέλιξη του εμφυλίου συνδέεται με τις διακυμάνσεις στα διεθνή μέτωπα του Ψυχρού Πολέμου. Η Σοβιετική Eνωση ανάλογα με τις εξελίξεις προωθούσε πότε την αποκλιμάκωση και πότε την ένταση της ένοπλης αντιπαράθεσης στο ελληνικό μέτωπο.

* Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Το βιβλίο του «Under Stalin’s Shadow: An International History of Greek Communism 1918-1956», βασισμένο σε μεγάλο όγκο αρχειακού υλικού από διαφορετικές χώρες, θα εκδοθεί στις ΗΠΑ το 2023 από τις εκδόσεις Cornell University Press και στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.

Πηγή: Καθημερινή

ΟΙ ΑΦΟΡΙΣΜΕΝΟΙ ΑΛΥΩΤΟΙ ΜΟΝΑΧΟΙ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ…ΜΙΑ ΤΡΟΜΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

 Οι απεσταλμένοι τού Αυτοκράτορα και του Πατριάρχου Βέκκου, κατά την επίσκεψή τους στο Άγιο Όρος με σκοπό να εντάξουν τις Ιερές Μονές στο σχέδιό τους και να συλλειτουργήσουν με τούς Παπικούς, προσπάθησαν με διπλωματία να τούς φέρουν σε συλλείτουργο. Συνάντησαν όμως σθεναρά αντίσταση από τα περισσότερα Μοναστήρια με αποτέλεσμα να προχωρήσουν σε εγκληματικές ενέργειες πού ούτε οι βάρβαροι μη χριστιανοί πειρατές δεν είχαν κάνει...

 

Και αφού έκαψαν τούς ανθενωτικούς μοναχούς στον Πύργο τής Μονής Ζωγράφου προχώρησαν και στην Μονή τού Βατοπαιδίου, και επειδή εκεί τους έλεγξαν ως Αιρετικούς, διά τούτο τον μεν Ηγούμενον αφού τον έδεσαν με αλυσίδες τον κατεπόντισαν εις την θάλασσα, τους δε άλλους δώδεκα Μοναχούς, τους απηγχόνησαν εις τόπον λεγόμενον σήμερα Φουρκόβουνον.

Τα ίδια περίπου συνέβησαν και εις την Ιερά Μονή των Ιβήρων, όπου άλλους με καταπόντισαν βυθίζοντας το πλοίο μεταφοράς τους ανοικτά τού Ιβηρητικού πελάγους, άλλους δε, τους πήραν μαζί τους αιχμάλωτους…

 

Εις την Μεγίστη Λαύρα όμως, όπου τους υποδέχθηκαν επισήμως και μάλιστα με κωδωνοκρουσίες, επακολούθησε η οργή του Θεού… Κι έτσι, ο μεν Ιεροδιάκονος Λαυριώτης πού συλλειτούργησε έλιωσε όπως το κερί στην φωτιά από σύντομη αρρώστια και πέθανε, οι δε άλλοι επτά συλλειτουργήσαντες Ιερομόναχοι (και κατ' άλλους 11), βρέθηκαν μετά θάνατον άλιωτοι, τυμπανισμένοι, και αφορισμένοι, και των οποίων τα κατάμαυρα λείψανα μέχρι το τέλος του 19ου αιώνος υπήρχαν στον Νάρθηκα του Κοιμητηρίου των Αγίων Αποστόλων σε κοινή θέα προς διδασκαλία και σωφρονισμό εκ των γεγονότων, αλλά και προς παρότρυνση για προσευχές των ανθρώπων πού τους έβλεπαν, ώστε να τους συγχωρήσει και να τους ελεήσει ο Πανάγαθος Θεός διαλύοντας τα σώματά τους…

 ΜΙΑ ΤΡΟΜΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ...

«Εις αδελφός ήκουε διά τους αφορισμένους όπου είναι εις την Λαύραν του Άθωνος, και οι όποιοι έδέχθησαν και συνελλειτούργησαν με τον Ιωάννην Βέκκον, τον τότε Λατινόφρονα Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Είχε αμφιβολίαν όμως αν είναι πράγματι αληθινά όλα αυτά, και πάντοτε ερευνούσε και ερωτούσε αν ευρίσκεται κανείς να τους είδεν, ιδίοις όμμασιν ως αυτόπτης μάρτυς διά να πεισθεί από την αμφιβολίαν οπού είχε… Και από τους πολλούς οπού ερώτησε τού είπαν ότι ό Πνευματικός τούς έχει ιδεί, και ήρθε και με ερώτησε εάν γνωρίζω και εάν τους είδα ιδίοις όμμασι, και τον επληροφόρησα ότι τους είδα και είναι βεβαιότατα, επειδή εγώ ήρθα εις το Άγιον Όρος, εις τα 1885, ετών είκοσι…

 

Μία από τίς ελάχιστες φωτογραφίες ( πιθανόν σκαρίφημα ) δυό αφορισμένων καί άλιωτων Ορθοδόξων ιερέων πού συλλειτούργησαν με τούς Καθολικούς στήν Μονή Μεγίστης Λαύρας τού Αγίου Όρους, επί Πατριάρχου Κωνσ/λεως Βέκκου. Η φωτογραφία είναι παρμένη σε σπήλαιο τού Αγίου Όρους γύρω στά 1932, καί δημοσιεύτηκε κατ΄ αρχάς στό περιοδικό "Κήρυξ Ορθοδόξων", αριθ. φύλ. 132...

Μετά δύο έτη, επειδή έτυχε να πάρουμε σιτάρι από την Μονήν Κωνσταμονίτου 1200 οκάδες, πηγαίναμε διά θαλάσσης με την βάρκα την ιδικήν μας να το περιλάβομε, όπου ήμουν 22 ετών και ήτο τον Σεπτέμβριον μήνα δύο ημέρας μετά του Τιμίου Σταυρού. Επήγαμε το εσπέρας και εμείναμε εις τον αρσανάν της Μεγίστης Λαύρας, όπως το πρωΐ εξακολουθήσωμε το ταξίδιόν μας, καθώς και έγινε. Μόλις όμως εξακολουθήσαμε ολίγον διάστημα, από την Λαύραν, ακούω και μου λέγει ό Γέροντας μου, Μελέτιος Μοναχός,

«Παιδί μου Γαβριήλ εδώ παρεμπρός υπάρχουν οι αφωρισμένοι, οι οποίοι εδέχθησαν τους Λατινόφρονας εις την Μεγίστην Λαύραν, και συλλειτούργησαν με τον Ιωάννην Βέκκον και τους μετ' αύτού, τους οποίους εγώ τους έχω ιδεί και άλλοτε, αλλά επειδή είσαι νέος και ίσως να γίνει κάποτε λόγος και να λέγουν μερικοί οτι ψέματα είναι όλα αυτά, και ότι δεν υπάρχουν τίποτα, ούτε αφωρισμένοι, αλλά τα λέγουν διά φοβέρα εις τους ανθρώπους, δι' αυτό να πάμε, να τους ίδης ιδίοις όμμασι, να μη πιστεύεις ότι και αν σου λέγουν μετά, διότι και η Αγία Γραφή λέει, ο οφθαλμός είναι πιστότερος της ακοής»…

Και λέγοντας ο Γέροντας τα τοιαύτα, φθάσαμε εις ένα απότομον γκρεμνόν, όπου μόνον να τον ιδεί ό άνθρωπος τρομάζει, και μου λέγει, «εδώ είναι»,

Εγώ δέ περιεργαζόμουν να τους ιδώ και του λέγω: «Με κοροϊδεύεις»; Λοιπόν γέλασε και μού λέγει: «Τί νομίζεις, μήπως είναι κανένας Σταυρός, ή τίποτα Εικόνες για να τους βλέπουν οι άνθρωποι και να κάμνουν τον Σταυρόν τους; ενώ έχουν του διαβόλου την μορφήν, την οποίαν θα ίδης και τότε θα πιστέψεις...»

 

Τότε λοιπόν προσεγγίσαμεν εις την απότομον εκείνην χαράδραν και μετά κόπου πολλού, βγήκαμε έξω, και με τα είκοσι νύχια πού λέει ο λόγος, ανεβήκαμε πέντε-έξι μέτρα και έπειτα είδα ένα σπήλαιον και εισήλθαμε, και βλέπω εκεί μέσα ένα ελεεινόν θέαμα: Τρεις ανθρώπους ακουμπισμένους εις τον βράχον, όρθιοι, με τα ρούχα, ράσα και ζωστικά, οι οφθαλμοί ανοικτοί, τα μαλλιά και το γένειον και των τριών μακρύ και κατάλευκον, τα πρόσωπά των όπως είναι το χρώμα της φούμας (μαύρο), ομοίως και αι χείρες προς τα κάτω, οι δάκτυλοι ολίγον εστραμμένοι προς τα μέσα, οι όνυχες των χειρών έως 2-4 πόντους μεγάλοι, των δε ποδών δεν έφαίνοντο, επειδή ήσαν καλυμμένα με τις κάλτσες και τα παπούτσια…

 

Μάλιστα θέλησα να τους ψηλαφήσω να ιδώ αν πραγματικά το σώμα ήτο μαλακό, ή μόνον ξηρό δέρμα και οστά, αλλά δεν μου άφησε ο Γέρων και μου λέγει:

«Μή βάλεις εσύ χέρι επί την οργήν του Θεού…»

Εις όλα όμως τα άλλα έβαλα μεγάλην επιμέλειαν, μόνον χέρι δεν έβαλα. Και τότε διόλου δεν εδειλίασα, τώρα όμως, όταν τους ενθυμηθώ, ταράττεται ή ψυχή μου και δεν ημπορώ ούτε να κοιμηθώ ημερόνυκτα ολόκληρα, ούτε να φάγω δύο και τρεις ημέρας, ενώ τότε όπου τους είδα ούτε έβαλα τίποτε εις τον νουν μου…

 

Γράφω το παρόν, ιδία χειρί εις τας 2 Μαρτίου 1964 εν τη Ιερά Μονή Ξενοφώντος,

Γαβριήλ Ιερομόναχος Πνευματικός,

από το Ιβηριτικό Κελί «Γεννέσιον του Τιμίου Προδρόμου και Βαπτιστού Ιωάννου», του επιλεγομένου «Μαλάκι».

(Αγιορειτικόν Εγκόλπιον - Ημερολόγιον του έτους 2004)__

 

ΤΑ ΟΙΚΤΡΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΣΥΜΠΡΟΣΕΥΧΩΝ ΜΕ ΑΙΡΕΤΙΚΟΥΣ…

Γι' αυτά τα τυμπανιαία και άλιωτα σώματα έχει διασωθεί το παρακάτω τραγικό περιστατικό:

«Κάποτε, μερικοί ημιονηγοί (μουλαράδες) ευρισκόμενοι σε ευθυμία και μεθυσμένοι, έβαλαν μεταξύ τους στοίχημα για το ποιος απ' όλους τους, ήταν πραγματικά γενναίος…

Το στοίχημα ήταν, ότι όποιος έχει το θάρρος και καταφέρει να πάρει ένα από τα πτώματα αυτά και το φέρει στο μέρος πού πίνανε κρασί και διασκέδαζαν, θα κέρδιζε και ένα ανάλογο ποσόν ! Και πράγματι, βρέθηκε ένας τολμηρός και με το πιστόλι στο χέρι μετέφερε το απαίσιο και ταλαιπωρημένο εκείνο λείψανο κερδίζοντας το στοίχημα…

 

Η παράδοση αναφέρει ακόμη, ότι ένας προσκυνητής ευαίσθητος προφανώς, πλησιάζοντας και βλέποντας τα κατάμαυρα εκείνα και φουσκωμένα πτώματα, με τα ανακατεμένα μαλλιά, τα γαμψά νύχια, και με τα στόματα ανοικτά όπου μπαινόβγαιναν ποντικοί, τόσο φοβήθηκε πού έπαθε σόκ και ανακοπή της καρδιάς και πέθανε…

 

Το παραπάνω περιστατικό υπήρξε και η αιτία να απομακρύνουν τους αφωρισμένους από τον Νάρθηκα του Κοιμητηρίου και να τους πάνε σε μια σπηλιά κάτω, στην παραλία της Ρουμανικής Σκήτης, κτίζοντας με λιθάρια την πόρτα και κάνοντας αγνώριστο το μέρος όπου και παραμένουν ακόμη…

Αυτά δυστυχώς υπήρξαν τα τραγικά αποτελέσματα συλλειτουργίας και συμπροσευχών Ορθοδόξων και παπικών στο Άγιον Όρος…

 

http://www.kivotoshelp.gr/index.php/aireseis-menu/188-oi-aforismenoi-alyotoi-monaxoi-toy-agiou-orous

 

https://www.imdleo.

Σκωτσέζικα Ακρογιάλια, της Ντόντι Σμιθ. Ραδιοφωνικό θέατρο

 Στη Σκωτία της δεκαετίας του 30 θα σας μεταφέρει απόψε η Διαδρομή, και πιο συγκεκριμένα σε ένα  παραλιακό κάστρο όπου ζει μια οικογένεια απομονωμένη από τον έξω κόσμο. Πρόκειται για το βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα έργο της Ντόντι Σμιθ Αιχμάλωτη Καρδιά.

Η υπόθεση:

Η Κασάνδρα και η όµορφη αδελφή της Ρόουζ, ο ανέµπνευστος συγγραφέας πατέρας τους, Μόρτµεϊν, η µποέµ µητριά τους, Τοπάζ, ο µικρότερος αδελφός της Τόµας και ο ορφανός υπηρέτης της οικογένειας Στίβεν, ζουν μια απομονωμένη ζωή σ' ένα πανέμορφο κάστρο, εντελώς αποκοµένοι από τον έξω κόσµο. Όταν το κάστρο κληρονομείται από δύο α

Αµερικανούς αδελφούς, η οικογένεια όχι µόνο παθαίνει σύγχυση στην προσπάθειά της να βρει τρόπους να ξεπληρώσει τα ογκώδη χρέη, αλλά και το κουκούλι της αθωότητας στο οποίο ζει για τόσο καιρό, ραγίζει και στις δύο αδελφές ξυπνούν αισθήµατα αγάπης, πόθου και ζήλιας.

Μία γοητευτική ερωτική ιστορία, τοποθετημένη στη δεκαετία του ’30,
βασισμένη στο κλασικό µμυθιστόρημά της βρετανίδας Ντόντι Σµιθ, από τον παραγωγό του Ερωτευµένου Σέξπιρ.

Τα σκωτσέζικα ακρογιάλια παίχτηκαν στην Ελλάδα τη θεατρική περίοδο 1944-45 από το θίασο Μαίρης Αρώνη-βασως Μανωλίδου στο θέατρο ¨Πάνθεον¨ στην Αθήνα με πρωταγωνιστές τη Μανωλίδου, την Αρώνη και το Χορν. Ο θίασος περιόδευσε και στην Κωνσταντινούπολη καθώς και την Αίγυπτο.

Αφίσα της εποχής

Η μεταφόρτωση έγινε από το isobitis:

http://isobitis.com/theatro1/?p=2364

Πηγές: 

Αθηνόραμα

Ε.Λ.Ι.Α.

Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές- Η έμπνευση.

 Η πρώτη έμπνευση για την συγγραφή του μυθιστορήματος προήλθε από την περιπέτεια της απαγωγής και δολοφονίας του μωρού της οικογένειας του διάσημου αεροπόρου Τσαρλς Λίντμπεργκ.

Την 1η Μαρτίου του 1932 απήχθη από το δωμάτιο του, στην έπαυλη της οικογένειας Λίντμπεργκ στα περίχωρα της Νέας Υόρκης, ο 20 μηνών γιός του Τσαρλς και της Άνν Λίντμπεργκ. Την εξαφάνιση ανακάλυψε η νταντά του μωρού, - μαζί με ένα ανώνυμο γράμμα που ζητούσε 50.000 δολάρια ως λύτρα - που ειδοποίησε τον Λίντμπεργκ και αυτός με τη σειρά του, τηλεφώνησε στην αστυνομία. Μέσα σε είκοσι λεπτά, ο χώρος είχε περικυκλωθεί από αστυνομικά αυτοκίνητα, αλλά το μωρό δεν βρέθηκε.

 Στις 6 Μαρτίου στάλθηκε εκ νέου ανώνυμο γράμμα που ζητούσε 70.000 δολάρια. Η απαγωγή προκάλεσε το ενδιαφέρον των δημοσιογράφων και κατ' επέκταση και της κοινής γνώμης. Τα συμβαίνοντα στην υπόθεση έτυχαν μεγάλης δημοσιότητας, κινητοποιήθηκε ολόκληρος ο αστυνομικός μηχανισμός των Η.Π.Α, συμπεριλαμβανόμενου και του νεοσύστατου τότε FBI. Προσήχθησαν και ανακρίθηκαν δεκάδες ύποπτοι αλλά τελικά, ο Λίντμπεργκ αναγκάστηκε να παραδώσει τα λύτρα την 1η Απριλίου του 1932. Ωστόσο, οι δράστες κωλυσιεργούσαν στην επιστροφή του μωρού, μέχρι που στις 12 Μάϊου, ένας οδηγός φορτηγού εντόπισε τυχαία στο παρακείμενο της έπαυλης δάσος, ένα πτώμα μωρού που τελικά αποδείχτηκε ότι ήταν του μικρού Τσαρλς.

 Τον Ιούνιο η αστυνομία άρχισε να υποπτεύεται ότι η απαγωγή ήταν σχεδιασμένη από κάποιο μέλος του υπηρετικού προσωπικού. Ύποπτη θεωρήθηκε η καμαριέρα της Άνν Λίντμπεργκ, εξαιτίας των αντιφατικών καταθέσεων που έδωσε, η οποία όμως αυτοκτόνησε στις 10 Ιουνίου του 1932. Αργότερα και αφού επιβεβαιώθηκε το άλλοθι της, η κοπέλα κρίθηκε αθώα, αλλά ήταν πια αργά. Αυτά ήταν όλα όσα ήξερε η Κρίστι για την υπόθεση, αφού οι εξελίξεις της (σύλληψη και εκτέλεση του δράστη) έγιναν μετά το 1934 και αφού είχε ήδη κυκλοφορήσει το μυθιστόρημα.

Ο χώρος δράσης του εγκλήματος, το Οριάν Εξπρές δηλαδή, ήταν οικείο στην Κρίστι αφού αρχής γενομένης από το 1928 είχε ταξιδέψει αρκετές φορές με αυτό το τραίνο, όταν πήγαινε να συναντήσει τον αρχαιολόγο σύζυγό της, Μαξ Μάλλοουαν. Η ίδια είχε μια δυσάρεστη εμπειρία το 1931, κατά το ταξίδι της επιστροφής, όταν η καταρρακτώδης βροχή που άρχισε έξω από την Κωνσταντινούπολη κατέληξε σε κατακλυσμό. Αυτή, η γνώση για το Οριάν Εξπρές, της επέτρεψε να περιγράψει και να χρησιμοποιήσει με ακρίβεια τα στοιχεία του τραίνου, όπως πόμολα, πόρτες, γάντζους, κάνοντας ρεαλιστικότερες τις λεπτομέρειες του εγκλήματος.

Φωτογραφία: Το δωμάτιο του ξενοδοχείου "Pera Palace" της Κωνσταντινούπολης όπου η Κρίστι έγραψε το «Έγκλημα στο Οριάν εξπρές»

Και αυτός το βιολί 🎻 του...

 

Το μυθιστόρημα ενός άπορου νέου, του Οκτάβιου Φιγιέ. Ραδιοφωνικό Θέατρο

Αγαπητοί φίλοι και φίλες απόψε θα σας παρουσιάσω ένα έργο ενός από τους διασημότερους Γάλλους συγγραφείς του 19ου αιώνα: Το μυθιστόρημα ενός άπορου νέου, του Οκτάβιου Φιγιέ. 

Υπόθεση: 

Στο Παρίσι, στη σοφίτα ενός αριστοκρατικού μεγάρου που ανήκε άλλοτε στην οικογένεια του μαρκησίου Ντε Σανσέ μένει τώρα ο γιος του ο Μαξίμ. Ο πατέρας του Μαξίμ πεθαίνοντας άφησε μόνο χρέη. Ο απόγονος των Ντε Σανσέ έμεινε κυριολεκτικά στο δρόμο. Τώρα η μόνη του σκέψη είναι να δουλέψει για να ζήσει την αδερφούλα του Ο κύριος Λοβεπέν, ένας συμβολαιογράφος αρκετά περασμένος στα χρόνια επισκέπτεται τον Μαξίμ και του προτείνει μια θέση σαν επιστάτης στο υποστατικό των Λαρόκ στη Βρεττάνη ...

Περαιτέρω στοιχεία για το έργο:

Πρόκειται καταρχήν για μία ωραία ιστορία, ένα ευχάριστο θεατρικό έργο. Αρκετά νέος ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ, με νεανική φωνή, κάνει μια εξαιρετική ερμηνεία.

Ο Φιγιέ, που έγραφε με το ψευδώνυμο Desire Hazard, με ευφυία άλλοτε επινοεί ως παρατηρητής και άλλοτε διεισδύει βαθιά στα μύχια της ανθρώπινης ψυχής. Οι ήρωες του όμως ενίοτε στερούνται πρωτοτυπίας. Ήταν ένα δράμα που διδάχθηκε με επιτυχία στη στη θεατρική σκηνή, και μέσα από αυτό φαίνονται όλες οι αρετές και τα ελαττώματα του. 

Τα έργα του ο Οκτάβιος Φιγιέ τα έγραφε μόνος του και με έμπνευση δική του. Τέλος από το 1867, με αφορμή ένα έργο του που είχε εκδοθεί λίγο πριν και μετά οι κριτές τον ενέταξαν στο ρεύμα του Ρεαλισμού.

Ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ

Για το ραδιόφωνο:

μετάφραση και διασκευή Δημήτρη Κωνσταντινίδη,

μουσική επιμέλεια Τώνιας Καράλη

σκηνοθεσία Νίκου Γκάτσου.

Παίζουν οι ηθοποιοί: 

Δημήτρης Παπαμιχαήλ, Μαργαρίτα Λαμπρινού, Δημήτρης

Μυράτ, Κώστας Σαντοριναίος, Δέσπω Διαμαντίδου.

Η Δέσπω Διαμαντίδου

Η μεταφορά έγινε από το κανάλι Ραδιοφωνικό Θέατρο:

Πηγές: 

Παρισινή Μυθιστορία, (Αττικόν Μουσσείον)

radio-theatre.blogspot.com/2013/04/blog-post_20.html

Άποψη..

 

Σουρεαλ..

 

Η Ελληνική προσέγγιση στο ζήτημα της καταγωγής των Πομάκων.

Η ελληνική προσέγγιση στο ζήτημα της καταγωγής των Πομάκων θα μπορούσε να περιγράφει ως προσπάθεια αντίκρουσης των τουρκικών και βουλγαρικών θέσεων, οι οποίες ήταν ενταγμένες στο πλαίσιο των εδαφικών διεκδικήσεων και της διαπάλης του 19ου και των αρχών του 20ου αι. Η ελληνική άποψη έδωσε έμφαση στην αναζήτηση των σχέσεων των Πομάκων με τα αρχαιοθρακικά φύλα και μέσω της ιστορικής τους συνέχειας στη σχέση τους με το Βυζάντιο.

Όλοι οι Έλληνες συγγραφείς αλλά και κάποιοι από τους ξένους, που μελέτησαν το ζήτημα, ενσυνείδητα, θεωρούν τους Πομάκους, απόγονους των παλαιών Θρακών.

 

Κατά τον Στράβωνα(1ος αι. π.Χ), στη Ροδόπη κατοικούσαν τα εξής ελληνοθρακικά φύλα: οι Βήσσοι στη Βόρεια Ροδόπη ως τον Αίμο, οι Δίοι στην Ανατολική και τέλος οι Αγριάνες στη Δυτική. Αλλά και πριν από τον Στράβωνα, υπάρχουν αρχαιότερες μαρτυρίες του Θουκυδίδη (5ος αι.) και του Θεόπομπου (4ος αι.), που μιλούν για το θρακικό φύλο των Αγριανών ή Αγραίωνή Αγριέων και τους τοποθετούν στον ίδιο σχεδόν χώρο, όπου βρίσκουμε σήμερα τους Πομάκους.

Όμως, ποια η σχέση αυτού του αρχαίου ελληνοθρακικού φύλου με τους σημερινούς Πομάκους;

Καταρχήν είναι διατηρημένη μέχρι σήμερα παράδοση ανάμεσα στους Πομάκους που κατοικούν στον ελληνικό χώρο, ότι είναι απόγονοι των Αγριανών (δηλαδή, αυτόχθονος πληθυσμός.)

Την άποψη αυτή ενισχύει η μαρτυρία του Βυζαντινού ιστορικού Γεωργίου Ακροπολίτη (1217-1282), ότι η περιοχή της Ροδόπης ονομαζόταν Αχριδός, καθώς και η στενή σχέση των παλαιών στοιχείων με τα σημερινά δεδομένα, που επικαλείται μεγάλος αριθμός Ελλήνων ερευνητών που ασχολήθηκαν με το ζήτημα της καταγωγής των Πομάκων(Χιδίρογλου Π., Μαγκριώτης I.,Μυλωνάς Π., κ.α). Στην παλιά Ξάνθη υπάρχει συνοικία που ονομάζεται

«Αχριάν μαχαλέση» (γειτονιά των Αχριάνων). Στην περιοχή του Έβρου, χωριό της περιοχής ονομάζεται Αγριανή, ενώ πλησίον συνοικισμός λέγεται «Αχριάν πουναρή»(πηγή των Αχριανών).

Ωστόσο, αυτό που προβάλλεται ως ισχυρό επιχείρημα από ελληνικής πλευράς για την ελληνική καταγωγή των Πομάκων, είναι η πλήρη αντίθεση των χαρακτηριστικών Πομάκων και Τούρκων, που προβάλλει ως συμπέρασμα από την αντιπαραβολή των ανθρωπολογικών χαρακτηριστικών των Πομάκων και των τουρκικών φύλων στη Μ.Ασία και στη Θράκη.

Ενισχυτικό για την ανθρωπολογική συγγένεια μεταξύ Ελλήνων και Πομάκων, είναι το πόρισμα της αιματολογικής έρευνας της Β' Παθολογικής κλινικής του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης στους Πομάκους το 1969. Την έρευνα πραγματοποίησε μια ομάδα γιατρών (Παναγιωτόπουλος Σ., Τσάπας Γ., Παπάζογλου Π., Ξηροτύρης Ν., Μυλωνάς Π., Χαρισιάδου Ε., Παναγιωτόπουλος Ε.) και το πόρισμα τους αναφέρει περιληπτικά: «Προέβημεν εις τον ανοσολογικόν καθορισμόν των φαινοτύπων των απτοσφαιρινών, επί 508 Πομάκων κατοίκων Θράκης. Εκ της ερεύνης ουδεμία διαφορά προέκυψεν μεταξύ των Πομάκων και του λοιπού Ελληνικού πληθυσμού, τόσο ως προς τη συμμετοχή των γόνων, όσον και ως προς τη συχνότητα των τριών ατμοσφαιρινικών φαινοτύπων».

Τα παραπάνω στοιχεία ενισχύονται και σε μεγάλο βαθμό επιβεβαιώνονται κι από τα πορίσματα της διδακτορικής διατριβής του Ν.Ι Ξηροτύρη, Ιατρού, εγκεκριμένη από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, που περιλαμβάνει παρατηρήσεις που προέκυψαν από την έρευνα της κατανομής των συχνοτήτων των ομάδων του αίματος στους Πομάκους και από τη διερεύνηση ενδεχόμενης φυλετικής σχέσεως με τους γειτονικούς πληθυσμούς με αιματοληψίες από 1.030 κατοίκους πομακικών χωριών (από το 1/20 του συνόλου του πληθυσμού).

Τα συμπεράσματα της έρευνας αυτής συνδυασμένα και με διάφορα άλλα λαογραφικά και αρχαιολογικά ευρήματα πρόσφεραν τα εξής νέα δεδομένα:

1. Οι Πομάκοι αποτελούν φυλετικά ενιαίο, απομονωμένο πληθυσμό που υπέστη ελαφρότατη επίδραση από φυλές μογγολικής προελεύσεως.

2. Υπάρχει αιματολογική συγγένεια των Πομάκων με τους Έλληνες που φτάνει σε ποσοστό 50-70°/ο για τον πληθυσμό των χωριών Σάτραι και Εχίνος.

3. Οι Πομάκοι ως πληθυσμός απομονώθηκαν επί μακρό χρονικό διάστημα, υπέστησαν ορισμένες μικρομεταβολές στην κατανομή των συχνοτήτων των ομάδων αίματος, και διατήρησαν σχεδόν αναλλοίωτες τις αρχικές τους συχνότητες κατανομής των διαφόρων συστημάτων των ομάδων αίματος, ενώ η άποψη ότι είναι απόγονοι Κιργισιών αποίκων δεν είναι σωστή με βάση τη στατιστική σύγκριση των αποτελεσμάτων Πομάκων-Κιργισίων.

4. Οι κάτοικοι της νοτίου Βουλγαρίας διαφέρουν από εκείνους της βορείου, που θεωρούνται απόγονοι αρχαίων θρακοελληνικών φύλων και δεν υπέστησαν αξιόλογες φυλετικές μεταλλαγές.

5. /Από τη σύγκριση των κατανομών των συχνοτήτων των ομάδων αίματος με τις αντίστοιχες που βρέθηκαν στους Βούλγαρους, Τούρκους, Σέρβους και Αλβανούς, πληθυσμούς του βαλκανικού χώρου που συμμετείχαν σε ορισμένες ιστορικές στιγμές με τους Πομάκους, προκύπτει ότι δεν υπάρχει πρακτικά οποιαδήποτε πιθανότητα συγγένειας με αυτούς και δεν έλαβε καμία άξια λόγου επιμειξία.

 

 Τέλος, οι ελληνικές προσεγγίσεις για την καταγωγή των Πομάκων, όπως παρουσιάζονται μέσα από τη λιγοστή βιβλιογραφία, προβάλλουν ως επιχείρημα την ύπαρξη χριστιανικών στοιχείων σε εκδηλώσεις της καθημερινής τους ζωής και την παρουσία ελληνικών λέξεων στο λεξιλόγιο τους (ειδικότερα στη γλώσσα των Πομάκων και στη σχέση της με την Ελληνική αναφέρεται αναλυτικά το κεφάλαιο).

 

Πράγματι, εκδηλώσεις όπως το σταύρωμα της ζύμης από τις νοικοκυρές αμέσως μετά το ζύμωμα, το σταύρωμα των παιδιών στις κούνιες, το έθιμο της βασιλόπιτας την πρωτοχρονιά, ονομασίες συνοικισμών, όπως «τεοτόκα (=Θεοτόκος) στο πομακικό χωριό Ώραίον, είναι στοιχεία που οι Έλληνες ερευνητές στην προσπάθεια να εξηγήσουν την ύπαρξη τους στους Πομάκους, τα θεωρούν κατάλοιπα του ελληνορθόδοξου παρελθόντος τους.

Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι η ελληνική άποψη συνοψίζεται ως εξής: Οι Πομάκοι είναι απόγονοι των αρχαίων Θρακών, δηλαδή γηγενής πληθυσμός της περιοχής, που λόγω των ιστορικών συνθηκών εξισλαμίσθηκαν από τους Τούρκους πριν περίπου τρεισήμισι αιώνες και μιλούν μία μεικτήδιάλεκτο όπου επικρατεί το σλαβοβουλγάρικο ιδίωμα και κάνει αισθητή την παρουσία του τόσο το τούρκικο, όσο και το ελληνικό στοιχείο.

Πηγή: Οι Πομάκοι Μια κοινωνιογλωσσολογική προσέγγιση (έρευνα στο χωριό Μύκη)

Ταραμπατζή Κατερίνα, 2002