Ο Χάρολντ Έλις

 Ο Χάρολντ Έλις προκάλεσε αλγεινή εντύπωση στην μετέπειτα φήμη του με την απόδοση του στα play off. Παρόλα αυτά οι καλές αναμνήσεις που έχουν αποτυπωθεί στην συλλογική μνήμη των Αρειανών είναι αντιστρόφως ανάλογες. 

Το πάθος και ο ενθουσιασμός του «elevator», παρατσούκλι που απέκτησε κατά την περίοδο που αγωνιζόταν στις ΗΠΑ, έντυναν ένα πλούσιο ταλέντο. Ένα ταλέντο που μπορούσε να σκοράρει, να πάρει ριμπάουντ, να κλέψει μπάλες και να ξεσηκώσει την κερκίδα με τα εντυπωσιακά καρφώματα του. Στον αγώνα με τον Απόλλωνα Πάτρας θα πάρει 23 ριμπάουντ, από τις πιο υψηλές επιδόσεις στην Α1, ενώ σε ματς με τον Πανιώνιο μέσα στην Νέα Σμύρνη θα πετύχει 38 πόντους, καλύτερη επίδοση με τον "Θεό του πολέμου" στο στήθος. 

Χαρακτηριστικό ήταν το ντέρμπι με τον Πάοκ στις 31-3-1996 όπου θα πετύχει 30 πόντους δίνοντας την νίκη στον Άρη με 74-86. Ενδεικτικό του οξύθυμου χαρακτήρα του ήταν πως 2 μέρες πριν από το μεγάλο ματς, κατά την διάρκεια την προπόνησης γρονθοκόπησε και έστειλε στο νοσοκομείο τον Ντίνο Αγγελίδη. Όταν τα πνεύματα ηρέμησαν ζήτησε συγνώμη δηλώνοντας πως «θα πάρει την νίκη για αυτόν». 

Σίγουρα αν ο Άρης είχε κατορθώσει να πάρει την 3η θέση και να κερδίσει το εισιτήριο για την Euroleague θα ήταν στο Hall of fame χωρίς καμιά αμφιβολία. Ακόμη κι έτσι όμως ο Χάρολντ Έλις είναι από τους καλύτερους ξένους που απόλαυσαν οι μπασκετόφιλοι στα χρυσά 1990s. Σήμερα γίνεται 55 ετών και του ευχόμαστε χρόνια πολλά.

Το Μπάμπι Γιαρ

 Μπάμπι Γιάρ (Babi Yar, ουκραν. Бабин Яр, Μπάμπι Γιαρ, σε ελληνική μετάφραση σημαίνει «Φαράγγι της Γιαγιάς») είναι το όνομα χαράδρας στο Βορειοδυτικό άκρο της πρωτεύουσας της Ουκρανίας Κιέβου. Το Μπάμπι Γιάρ είναι ιστορικά συνδεδεμένο με εκτελέσεις, κυρίως Εβραίων Σοβιετικών πολιτών κατά τη διάρκεια της Ναζιστικής κατοχής της Ουκρανίας.

 Το Κίεβο καταλήφθηκε από στρατεύματα της Γερμανικής 6ης Στρατιάς στις 19 Σεπτεμβρίου 1941. Η πόλη είχε τότε περίπου 900.000 κατοίκους, από τους οποίους 150.000 ως 200.000 ήταν Εβραίοι. Οι Σοβιετικοί, μη θέλοντας να εγκαταλείψουν τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις της χώρας τους στις δυνάμεις του Χίτλερ, τις αποσυναρμολόγησαν και τις μετέφεραν σε περιοχές κοντά στα Ουράλια όρη. Μαζί με τις βιομηχανίες που απομάκρυναν, ήταν και το ειδικευμένο προσωπικό που τις επάνδρωνε. Ανάμεσα στο προσωπικό αυτό ήταν και ανεξακρίβωτος αριθμός Εβραίων (από 30.000 έως 100.000) από το Κίεβο. Οι υπόλοιποι παρέμειναν στην πόλη, καθώς έλειπαν τελείως τα μεταφορικά μέσα, ενώ οι Γερμανοί απαγόρευσαν κάθε μετακίνηση πληθυσμού.

Στις 23 Σεπτεμβρίου έγινε σαμποτάζ στην πόλη, πιθανότατα από άνδρες της NKVD (Νι-Κα-Βε-Ντέ), της μυστικής υπηρεσίας του σταλινικού καθεστώτος: Εξερράγησαν αρκετές βόμβες, οι οποίες κατέστρεψαν επιταγμένα κτίρια, ανάμεσα στα οποία το αρχηγείο των Γερμανικών στρατευμάτων και το ξενοδοχείο Κοντινένταλ, κατάλυμα των ανώτερων Γερμανών αξιωματικών, ενώ καταστράφηκε και ένα τμήμα της πόλης. Ακολούθησε πυρκαγιά και κατά τη διάρκεια των προσπαθειών κατάσβεσης της συνελήφθη ένας Εβραίος, ο οποίος έκοψε μια από τις μάνικες εκτόξευσης νερού και ο οποίος εκτελέσθηκε επί τόπου.

Αν και οι Εβραίοι είχαν ήδη αρχίσει να υφίστανται διώξεις από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής, το γεγονός αποτέλεσε την αφορμή για την εξολόθρευση ολόκληρου του εβραϊκού πληθυσμού της πόλης. Στις 26 Σεπτεμβρίου 1941 η αποστολή εξόντωσης ανατέθηκε στο Ζόντερκομμάντο (Sonderkommando) 4a, υπό τις διαταγές του Συνταγματάρχη των SS (SS-Standartenführer) Πάουλ Μπλόμπελ (Paul Blobel). Στις 28 Σεπτεμβρίου μια ανακοίνωση των δυνάμεων κατοχής κάλεσε όλο τον εβραϊκό πληθυσμό της πόλης να συγκεντρωθεί σε ένα πλατύ σταυροδρόμι στις 8 το πρωί της επομένης, 29ης Σεπτεμβρίου. Στην ανακοίνωση οι Εβραίοι καλούνταν να έχουν μαζί τους όλα τα χαρτιά τους, ζεστά ρούχα και εσώρουχα, καθώς και όλα τα φορητά πολύτιμα αντικείμενά τους. Όποιος συλλαμβανόταν σε διαφορετικό μέρος θα εκτελούνταν επί τόπου, ενώ το ίδιο θα συνέβαινε και με όποιον μη Εβραίο παρείχε καταφύγιο ή τρόπο διαφυγής σε Εβραίο. 

Η φήμη που κυκλοφόρησε ανάμεσα στους Εβραίους ήταν ότι θα μεταφέρονταν σε στρατόπεδο εργασίας στη Γερμανία. Όταν συγκεντρώθηκαν όλοι, άρχισε η πορεία, σε ομάδες των 100 ατόμων, προς τη χαράδρα Μπάμπι Γιαρ, κοντά στην οποία υπήρχε και εβραϊκό νεκροταφείο. Οι Εβραίοι επιτηρούνταν από ομάδες των SS, των SD και ουκρανικής αστυνομίας. Για μεγαλύτερη ασφάλεια, η χαράδρα είχε περιφραχτεί με συρματόπλεγμα, ενώ υπήρχε και τριπλός κύκλος ασφάλειας από ενόπλους. Μόλις έφθαναν, οι Εβραίοι διατάσσονταν να γδυθούν και να τακτοποιήσουν τα ρούχα και τα υπάρχοντά τους και, στη συνέχεια, σε ομάδες των 10 ατόμων, οδηγούνταν στο άκρο της χαράδρας, όπου και εκτελούνταν με πυρά αυτόματων όπλων και πολυβόλων. Η σφαγή διήρκεσε τέσσερα (κατ' άλλους δύο)[1] ολόκληρα εικοσιτετράωρα, μέχρι τις 3 Οκτωβρίου. Ο αριθμός των εκτελεσθέντων υπολογίζεται σε περίπου 35.000 σύμφωνα με το Ίδρυμα Σίμον Βίζενταλ[2].

Η χαράδρα, ωστόσο, εξακολούθησε να αποτελεί τόπο εκτέλεσης τόσο για Σίντε και Ρομά, όσο και για σοβιετικούς αιχμαλώτους πολέμου. Σύμφωνα με έρευνες των Σοβιετικών, υπολογίζεται ότι στη χαράδρα αυτή εκτελέσθηκαν συνολικά περίπου 100.000 άτομα[3].

Τον Ιούλιο του 1943 ο Μπλόμπελ, που είχε φύγει από το Κίεβο, επέστρεψε εκεί λόγω της προοπτικής εκκένωσης της πόλης και τον Αύγουστο, με ειδικά συγκροτημένες ομάδες (συμμετείχαν και Εβραίοι), άρχισε την εκταφή και την καύση των πτωμάτων, με σκοπό να εξαλείψει τα ίχνη των εγκληματικών αυτών εκτελέσεων. Χρειάστηκαν έξι περίπου εβδομάδες για την ολοκλήρωση της μακάβριας αυτής εργασίας.

Το 1976 ανεγέρθηκε μνημείο για να θυμίζει τις ωμότητες που διαπράχθηκαν στο Μπάμπι Γιαρ. Για πολιτικούς λόγους αρχικά δεν αναφέρονταν ως εκτελεσθέντες Εβραίοι, η «παράλειψη» όμως αυτή επανορθώθηκε δεκαπέντε χρόνια αργότερα με την ανέγερση νέου μνημείου.

Αναφορές στην Τέχνη

Επεξεργασία

Ο Γεβγκένι Γεφτουσένκο (Yevgeni Yeftusenko) έγραψε ένα ποίημα με αφορμή τα γεγονότα του Μπάμπι Γιάρ. Ο Ντμίτρι Σοστακόβιτς τιτλοφόρησε τη 13η Συμφωνία του «Μπάμπι Γιάρ», περιλαμβάνοντας σε αυτή μελοποιημένο το ποίημα του Γιεφτουσένκο.

Πηγές

Επεξεργασία

↑ Jewish Virtual Library

↑ Ίδρυμα Σίμον Βίζενταλ[νεκρός σύνδεσμος]

↑ Aktion Reinhard Camps Βικπαιδια

«Η Αιχμαλωσία του Νικολάου Τρικούπη - Μεταξύ Στρατιωτικής Ευθύνης και Ιστορικής Κρίσης»

 ~ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ~

Κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία, ο Νικόλαος Τρικούπης ανέλαβε την ηγεσία του Α΄ Σώματος Στρατού, που αποτελούνταν από τέσσερις μεραρχίες και δύο τάγματα Ευζώνων. Μετά την υπερφιλόδοξη – έως και δονκιχωτική – προσπάθεια του ελληνικού στρατού το καλοκαίρι του 1921 να καταλάβει την Άγκυρα, με σκοπό την εξόντωση του Κεμάλ και την κατάλυση του τουρκικού κράτους, το Σώμα παρέμεινε καθηλωμένο επί έναν χρόνο στην οχυρωμένη πόλη Αφιόν Καραχισάρ. Όποιος αντικρίζει τον χάρτη νιώθει ίλιγγο μπροστά στο πόσο βαθιά σε εχθρικό έδαφος είχαν προελάσει οι ελληνικές δυνάμεις.

Τον Αύγουστο του 1922 εξαπολύθηκε η μεγάλη τουρκική αντεπίθεση, η οποία μέσα σε λίγες εβδομάδες θα οδηγούσε στην ολοκληρωτική καταστροφή. Οι ελληνικές δυνάμεις αντιστάθηκαν με γενναιότητα αλλά δίχως ελπίδα. Δύο ημέρες κράτησαν οι γραμμές τους. Την τρίτη ξεκίνησε η συντεταγμένη υποχώρηση. Την έκτη, το Α΄ Σώμα αποδεκατισμένο από σφαγές, αιχμαλωσίες και λιποταξίες  εγκλωβίστηκε στο χωριό Καρατζά Χισάρ. Ήταν 2 Σεπτεμβρίου.

Ο Τρικούπης βρέθηκε τότε αντιμέτωπος με το έσχατο δίλημμα. Σκέφτηκε την αντίσταση μέχρι τέλους, αλλά αντιλήφθηκε ότι οι πέντε χιλιάδες άνδρες του δεν ήταν διατεθειμένοι να θυσιαστούν. Επικρεμόταν ο κίνδυνος στάσης και παράδοσης. Έκρινε πως κάθε περαιτέρω άμυνα θα ισοδυναμούσε με μάταιη σφαγή. Ανακοίνωσε στους αξιωματικούς του: «Οιαδήποτε άμυνα θα αποτελούσε άσκοπον θυσίαν», και ύψωσε λευκή σημαία.

Τότε εκτυλίχθηκε η πρώτη κορύφωση της τραγωδίας. Ο αντισυνταγματάρχης Αθανάσιος Σακέτας(θα ακολουθήσει αναλυτικό άρθρο-αφιέρωμα), από τη Σπάρτη, αρνήθηκε να υπακούσει. Ανέβηκε στο άλογό του και όρμησε μόνος εναντίον του εχθρού. Το κορμί του γαζώθηκε από τις σφαίρες, μα η ψυχή του ανέβηκε στην αιωνιότητα, «τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι».

Ο Τρικούπης, μαζί με τον Κίμωνα Διγενή, οδηγήθηκε αιχμάλωτος πρώτα στον Ισμέτ Ινονού και έπειτα στον ίδιο τον Κεμάλ. Εκεί τον υποδέχθηκαν όχι με μαστίγια αλλά με "θεατρική" ευγένεια. Ο Κεμάλ του είπε: «Ξέρετε, αρχιστράτηγε, ότι και ο Ναπολέων αιχμαλωτίσθηκε; Ο πόλεμος είναι τυχερό παιχνίδι. Δώσατε τον καλύτερο εαυτό σας, μα εμείς νικήσαμε». Ο Τρικούπης ρώτησε απορημένος: «Γιατί με λέτε αρχιστράτηγο;» Η απάντηση ήρθε σαν χτύπημα: «Δεν το μάθατε; Ο Χατζανέστης απηλλάγη. Η ελληνική κυβέρνηση διόρισε εσάς στη θέση του. Καθώς σας αποκόψαμε από τη Σμύρνη, δεν το πληροφορηθήκατε».

Η μοίρα είχε επιφυλάξει την πιο σκληρή ειρωνεία ο κατ’ όνομα αρχιστράτηγος του ελληνικού στρατού στεκόταν αιχμάλωτος μπροστά στον θριαμβευτή Κεμάλ. Ο νικητής του πρόσφερε φιλοξενία, καφέ και τσιγάρο. Ο ηττημένος σιωπούσε. Μέχρι που έκανε το μοιραίο σφάλμα δεν κράτησε τη σιωπή, ούτε ζήτησε να υποστεί ό,τι και ο τελευταίος στρατιώτης του. Αντίθετα, ρώτησε τον αντίπαλο: «Εσείς τι πιστεύετε; Θα έπρεπε να αυτοκτονήσω;» Ο Κεμάλ χαμογέλασε κάτω από τα μουστάκια του: «Α, δεν ξέρω… Αυτό είναι δική σας υπόθεση».

Ο Τρικούπης τελικά (όπως θα έχετε καταλάβει και εσείς από τα προλεγόμενα)δεν αυτοκτόνησε αλλά παρέμεινε αιχμάλωτος ως το 1923 και επέστρεψε στην Ελλάδα. Η πατρίδα τον υποδέχθηκε με ακατανόητη επιείκεια. Αποστρατεύθηκε χωρίς να λογοδοτήσει, επανήλθε το 1927 ως αντιστράτηγος,τιμήθηκε με πολλά ανώτατα παράσημα από το Ελληνικό κράτος για τις "υπηρεσίες του",διετέλεσε για δύο χρόνια Νομάρχης και έγραψε τααπομνημονεύματά του. Έζησε ως το 1959 φεύγοντας πλήρης ημερών σε ηλικία 91 ετών. Ωστόσο για τριανταέξι χρόνια γνώριζε ότι η στολή και το ξίφος του εκτίθενται ως λάφυρα στο Μουσείο Πολέμου της Άγκυρας. Κι όταν ήρθε η ώρα της ταφής, ποιο άραγε ξίφος ακούμπησαν πάνω στο φέρετρό του;

Υ.Γ Στο έργο του, «Η Μικρασιατική εκστρατεία», ο Σαράντος Καργάκος αναφέρει: "Η παράδοση του Τρικούπη ήταν μια πράξη ρεαλισμού και ανθρωπισμού αλλ’ όχι προσωπικού ηρωισμού. Έπρεπε ν’ ακολουθήσει αυτούς που είχε τις προηγούμενες ημέρες οδηγήσει στη θυσία και να μη συρθεί –Αρχιστράτηγος αυτός!- στην αιχμαλωσία. Το χρέος του ήταν η αυτοκτονία. Έτσι θα κατακτούσε την αθανασία και θα δημιουργούσε παράδοση που ειδικά στον παρόντα καιρό θα μας ήταν πολύ χρήσιμη. Χάθηκε η ευκαιρία να επικρατήσει ως στρατιωτική νοοτροπία η αρχή: ο αρχηγός δεν παραδίδεται, αυτοκτονεί. Το έπραξαν εκατοντάδες Γερμανοί αξιωματικοί. Όχι για τον Χίτλερ. Για την προσωπική τους τιμή".

Η Λωξάντρα.

 H Λωξάντρα ήταν ένα υπαρκτό πρόσωπο από την Κωνσταντινούπολη. Μια απολαυστική γυναίκα που φρόντιζε το σπίτι και τους ανθρώπους της με αγάπη και δυναμισμό. H εγγονή της, Μαρία Ιορδανίδου, έγραψε σε βιβλίο τη ζωή της και ο κόσμος τη γνώρισε μέσα από την ομώνυμη σειρά της ΕΡΤ. 

Τηλεοπτική Λωξάντρα ήταν η Μπέτυ Βαλάση.Οι κριτικοί είπαν τότε ότι η Λωξάντρα ήταν ο ρόλος της ζωής της. Λέγεται ότι τον ρόλο διεκδίκησαν τότε αρκετά γνωστά ονόματα, όπως η Ρένα Βλαχοπούλου, η Μάρθα Βούρτση και η Καίτη Λαμπροπούλου.

Η σειρά Λωξάντρα είναι το τελευταίο ασπρόμαυρο σίριαλ της ΕΡΤ και ένα από τα ελάχιστα που έχουν διασωθεί ακέραια.Τα περισσότερα από τα πρώτα σίριαλ έχουν χαθεί και δεν έχουν μείνει παρά λίγα επεισόδια ή λίγα λεπτά. Τότε δεν υπήρχε η δυνατότητα μαγνητοσκόπησης. Οι σειρές γράφονταν σε φιλμ, το οποίο ήταν πάρα ακριβό και για τον λόγο αυτό το χρησιμοποιούσαν πολλές φορές, σβήνοντας ότι ήδη είχε εγγραφεί...

Via Georgia Retetakou

Η «διανοητική παχυσαρκία» ως αναδυόμενος κίνδυνος από την εσφαλμένη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης. Του Σωτήριου Μάιπα

Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη, να εύχεσαι να ’ναι μακρύς ο δρόμος, γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις

Κ. Π. Καβάφης

Η Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial Intelligence, AI), μέσω των chatbots και της παραγωγικής AI, αποτελεί ένα ισχυρό εργαλείο που μετασχηματίζει το τοπίο της μάθησης, της διδασκαλίας και της έρευνας. Παρά τις τεράστιες δυνατότητες της AI, πολλοί μαθητές/φοιτητές προτιμούν να τη χρησιμοποιούν απλώς για να συλλέγουν απαντήσεις στις ερωτήσεις των διδασκόντων τους ή για να παράγουν κείμενα σε μια προσπάθεια να ελαχιστοποιήσουν τον χρόνο που αφιερώνουν στην απόκτηση γνώσης και στην πνευματική άσκηση και ανάπτυξη. Αυτό συνιστά μια μορφή εσφαλμένης χρήσης που εμπεριέχει σημαντικούς εκπαιδευτικούς, και όχι μόνο, κινδύνους.

Όπως είχε πει ο Κωνσταντίνος Καβάφης, ο δρόμος προς την «Ιθάκη» πρέπει να είναι μακρύς, γεμάτος εμπειρίες-περιπέτειες και γνώσεις. Χρησιμοποιώντας τα AI chatbots με έναν αντιπαραγωγικό τρόπο, οι μαθητές/φοιτητές χάνουν την ευκαιρία να βιώσουν την ομορφιά της αναζήτησης και της ανακάλυψης της γνώσης και να ωριμάσουν πνευματικά μέσα από ένα τέτοιο ταξίδι. Πράγματι, τα AI chatbots παρέχουν πληροφορίες με τρόπο ανάλογο με τα εστιατόρια γρήγορου φαγητού, που προσφέρουν έτοιμα, άμεσα διαθέσιμα, γεύματα. Ως αποτέλεσμα, μειώνεται ή και εξαλείφεται η διάρκεια του ταξιδιού προς τη γνώση. Αυτό θα μπορούσε τελικά να οδηγήσει σε μια νέα πραγματικότητα «διανοητικής παχυσαρκίας», με τους μαθητές/φοιτητές να γίνονται απλοί συλλέκτες πληροφοριών, χωρίς ο νους να προπονείται και χωρίς να καλλιεργείται η ικανότητα κριτικής σκέψης.

Η AI αυτή καθαυτή δεν θα πρέπει να θεωρείται ούτε εκπαιδευτικό θαύμα ούτε απειλή. Είναι ένα εργαλείο και η επίδρασή της εξαρτάται από το πώς χρησιμοποιείται. Η εσφαλμένη χρήση της AI συνεπάγεται σημαντικούς εκπαιδευτικούς κινδύνους, που αρκετά συχνά πηγάζουν από την έλλειψη γνώσης και δεξιοτήτων σχετικά με τη σωστή της εφαρμογή. Αξίζει να αναφερθεί εδώ ότι μια συστηματική ανασκόπηση που αφορούσε φοιτητές στον τομέα της υγείας αποκάλυψε ότι η πλειονότητά τους στερούνταν τα απαραίτητα προσόντα για να αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητες της AI (Mousavi Baigi et al., 2023). Ένα ακόμη σημαντικό ζήτημα είναι η πιθανή συμβολή των AI chatbots στο λεγόμενο «φαινόμενο Dunning–Kruger» (βλ. π.χ. Li et al., 2025), μια κατάσταση κατά την οποία τα άτομα με περιορισμένες γνώσεις ή δεξιότητες σε έναν συγκεκριμένο τομέα υπερεκτιμούν τις ικανότητές τους, ενισχύοντας έτσι τη πιθανή λανθασμένη αντίληψή τους για τις πραγματικές τους γνώσεις και δεξιότητες (Kruger and Dunning, 1999; Rahmani, 2020; Giray, 2024). Συνεπώς, η εκπαίδευση στην ορθή χρήση της AI για εκπαιδευτικούς σκοπούς, προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη κρίνεται απαραίτητη.

Επιπλέον, οι σύγχρονες εκπαιδευτικές προσεγγίσεις που ωφελούνται από την AI, πρέπει να αποφύγουν την παγίδα της λάθος χρήσης της. Για παράδειγμα, η εκπαίδευση STEM (Science, Technology, Engineering, and Mathematics, δηλαδή: Επιστήμη, Τεχνολογία, Μηχανική και Μαθηματικά), η οποία παίζει καθοριστικό ρόλο στην καλλιέργεια της κριτικής σκέψης και στην ενίσχυση της ικανότητας συμμετοχής στα δρώμενα με την ιδιότητα του ενεργού δημοκρατικά πολίτη (Zarestky and Vilen, 2023), αναμφίβολα μπορεί να επωφεληθεί σημαντικά από την ενσωμάτωση της AI. Ωστόσο, πρέπει να αναγνωριστούν όλοι οι πιθανοί κίνδυνοι. Αν η μαθησιακή διαδικασία καταστεί υπερβολικά σύντομη, υπερ-απλουστευμένη ή σε μεγάλο βαθμό μηχανιστική, οι θεμελιώδεις στόχοι της εκπαίδευσης STEM, που σχετίζονται με την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, της επιστημονικής δημιουργικότητας και των δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων (Hebebci and Usta, 2022), μπορεί να υπονομευθούν σε μεγάλο βαθμό.

Σε αυτό το πλαίσιο, η κατάλληλη ενσωμάτωση και ενίσχυση των Τεχνών (Arts) εντός του πλαισίου του STEM είναι πιο σημαντική από ποτέ, τόσο στην εκπαίδευση παιδιών σχολικής ηλικίας όσο και ενηλίκων. Η μετάβαση προς το STEAM (Επιστήμη, Τεχνολογία, Μηχανική, Τέχνες και Μαθηματικά) δεν είναι μόνο επίκαιρη, αλλά και αναγκαία πλέον. Ενσωματώνοντας τις Τέχνες, το STEAM μετατρέπεται σε ένα εκπαιδευτικό μοντέλο που μπορεί να καλλιεργήσει και να προάγει ακόμη περισσότερο την ανθρώπινη διάσταση της δημιουργικότητας (Segarra et al., 2018; de Vries, 2021; Zhang and Jia, 2024).

Η δημιουργικότητα τροφοδοτεί την καλλιτεχνική έκφραση και πρέπει να καλλιεργείται με στρατηγικό τρόπο. Συνεπώς, μεγάλη έμφαση πρέπει να δίνεται και στην καλλιτεχνική εκπαίδευση των φοιτητών. Η ενσωμάτωση μαθημάτων με καλλιτεχνικό προσανατολισμό στα πανεπιστημιακά προγράμματα σπουδών μπορεί να εμπλουτίσει την εκπαιδευτική εμπειρία, καλλιεργώντας τη δημιουργικότητα, ιδιαίτερα σε μια εποχή όπου η ανθρώπινη δημιουργικότητα φαίνεται να αποτελεί το σημαντικότερο αντίβαρο στη λογική των αλγορίθμων.

Αλλά γιατί πρέπει να μιλάμε για «διανοητική παχυσαρκία»; Η παχυσαρκία είναι μια καλά τεκμηριωμένη και ευρέως μελετημένη χρόνια ασθένεια πανδημικών διαστάσεων, που αποδίδεται, μεταξύ άλλων παραγόντων, στην κακή διατροφή και στην έλλειψη σωματικής άσκησης. Αποτελεί επίσης σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη πολλών άλλων παθήσεων (Meldrum et al., 2017).

Κατά ανάλογο τρόπο, η σημερινή κατάσταση που αφορά στη λάθος χρήση της AI στην εκπαίδευση, και ιδιαίτερα στον τρόπο με τον οποίο οι μαθητές/φοιτητές βασίζονται -σχεδόν ή εντελώς αποκλειστικά- σε αυτήν κατά τον ατομικό τους χρόνο μελέτης έχει πράγματι αποκτήσει παγκόσμιες και συνεπώς «πανδημικές» διαστάσεις. Εδραιώνεται σταδιακά ένα μοντέλο ανεπαρκούς πνευματικής προπόνησης/άσκησης, το οποίο εν δυνάμει συνιστά παράγοντα κινδύνου για άλλα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα. Πράγματι, οι μαθητές/φοιτητές ολοένα και περισσότερο μετατρέπονται σε απλούς συλλέκτες τεράστιων ποσοτήτων πληροφοριών, οι οποίες συνήθως είναι αποκομμένες από αιτιακές συνδέσεις και από την εμπειρική διάσταση της αναζήτησης της γνώσης, της βαθύτερης κατανόησης και της σταδιακώς αποκτώμενης επίγνωσης.

Με βάση τα παραπάνω, για την περιγραφή αυτής της νέας «πανδημίας», προτείνεται η ευρεία υιοθέτηση του όρου «διανοητική παχυσαρκία» (“intellectual obesity”), ενός όρου που είναι ήδη γνωστός τουλάχιστον από τη δεκαετία του 1920 (βλ. π.χ. Moravsky, 1928; Bross, 1955; Munshi, 2021). Το διακριτικό χαρακτηριστικό ανάμεσα στα δύο φαινόμενα είναι ότι η διανοητική παχυσαρκία λόγω AI δεν είναι καλά τεκμηριωμένη ούτε προφανώς ευρέως μελετημένη, όπως η σωματική παχυσαρκία. Ως εκ τούτου, συνιστά ένα φαινόμενο που απαιτεί επειγόντως εκτενή μελέτη και παρέμβαση, πριν η εκπαιδευτική διαδικασία αρχίσει να παράγει στρατιές διανοητικά παχύσαρκων αποφοίτων, εξαρτώμενων από μηχανές που οι προθέσεις τους ή οι προθέσεις όσων τις ελέγχουν μπορεί κάποια στιγμή να μεταβληθούν.

Η «Ιθάκη» θα είναι πάντα εκεί και θα μας περιμένει. Όμως, ακόμα κι αν την αγγίξουμε, δεν θα φθάσουμε ποτέ σε αυτήν πραγματικά, αν προσπαθήσουμε να αποφύγουμε το ταξίδι της γνώσης. Μήπως ο αληθινός προορισμός είναι η διαδρομή τελικά;

• Bross I. D. (1955). Therapy for Intellectual Obesity: Common Sense in Reducing Figures. American Journal of Obstetrics and Gynecology, 69(2), 372-378.
• de Vries H. (2021). Space for STEAM: New creativity challenge in education. Frontiers in Psychology, 12, 586318.
• Giray L. (2024). Negative effects of generative AI on researchers: publishing addiction, Dunning-Kruger effect and skill erosion. Journal of Applied Learning and Teaching, 7(2).
• Hebebci M. T., Usta E. (2022). The Effects of Integrated STEM Education Practices on Problem Solving Skills, Scientific Creativity, and Critical Thinking Dispositions. Participatory Educational Research, 9(6), 358-379.
• Kruger J., Dunning D. (1999). Unskilled and unaware of it: how difficulties in recognizing one’s own incompetence lead to inflated self-assessments. Journal of Personality and Social Psychology, 77(6), 1121-1134.
• Li L. T., Adelstein J. M., Sinkler M. A., Mistovich R. J. (2025). Artificial intelligence promotes the Dunning Kruger effect: Evaluating ChatGPT answers to frequently asked questions about adolescent idiopathic scoliosis. JAAOS-Journal of the American Academy of Orthopaedic Surgeons, 33(9), 473-480.
• Meldrum D. R., Morris M. A., Gambone J. C. (2017). Obesity pandemic: causes, consequences, and solutions—but do we have the will? Fertility and Sterility, 107(4), 833-839.
• Moravsky M. (1928). The Perils of Literacy. The North American Review, 226(4), 473-478.
• Mousavi Baigi S. F., Sarbaz M., Ghaddaripouri K., Ghaddaripouri M., Mousavi A. S., Kimiafar K. (2023). Attitudes, knowledge, and skills towards artificial intelligence among healthcare students: A systematic review. Health Science Reports, 6(3), e1138.
• Munshi V. A. (2021). Intellectual Obesity – Are you at Risk? https://www.linkedin.com/pulse/intellectual–obesity–you–risk–dr–vikram–a–munshi-/. Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης: 11/09/2025.
• Rahmani M. (2020). Medical trainees and the Dunning–Kruger effect: when they don’t know what they don’t know. Journal of Graduate Medical Education, 12(5), 532-534.
• Segarra V. A., Natalizio B., Falkenberg C. V., Pulford S., Holmes R. M. (2018). STEAM: Using the arts to train well-rounded and creative scientists. Journal of Microbiology & Biology Education, 19(1).
• Zarestky J., Vilen L. (2023). Adult STEM education for democratic participation. Adult Learning, 34(3), 157-167.
• Zhang C., Jia B. (2024). Enriching STEAM education with visual art: education benefits, teaching examples, and trends. Discover Education, 3(1), 247.

Categories

" ΑΠΟΔΕΚΑΤΙΖΩ - ΑΠΟΔΕΚΑΤΙΣΜΟΣ "

Για φόνο, καταστροφή, μαζική εξόντωση ή εξαφάνιση μιας μεγάλης μερίδας πληθυσμού ή κάποιου είδους ζώου.

Η λ. μαρτυρείται από το 1796 στο Γερμανορρωμαϊκό Λεξικό του Karl Weigel.

Ελληνστ. ἀποδεκατίζω `παίρνω (σαν φόρο) τη δεκάτη.

------------

" ΑΠΟΔΕΚΑΤΙΣΜΟΣ "

Λατιν. decimatio = απομάκρυνση του δεκάτου.

Μορφή σκληρότατης τιμωρίας, στο πνεύμα της συλλογικής ευθύνης.

Εφαρμοζόταν στον Ρωμαϊκό στρατό από το 471 π.Χ. ως το 17 - 20 μ.Χ., σε περίπτωση που σε κάποια λεγεώνα σημειωνόταν απειθαρχία, στάση, ή όταν μια ομάδα αιχμαλώτων αρνούνταν να "μιλήσει".

Τους χώριζαν σε δεκάδες, κλήρωναν έναν "τυχερό" από κάθε δεκάδα ο οποίος έπρεπε να ξυλοκοπηθεί μέχρι θανάτου από τους υπόλοιπους 9.

Το βασανιστήριο μπορούσε να συνεχιστεί μέχρι να μείνουν συνολικά λιγότεροι από 10 ζωντανοί...

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%80%CE%BF%CE%B4%CE%B5%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82

https://arxaia-ellinika.blogspot.com/2022/08/romaikos-apodekatismos-skliri-morfi-timorias-istoria.html

https://greek_greek.en-academic.com/searchall.php?SWord=%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%B4%CE%B5%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%AF%CE%B6%CF%89&from=en&to=xx&did=greek_greek&stype=

https://el.wikipedia.org/.../%CE%91%CF%80%CE%BF%CE%B4%CE...

Η καθημερινή ζωή στην κατοχή.

 Η «Καθημερινή Ζωή στην Κατοχή» αποτελεί ένα εκπαιδευτικό σενάριο που σε επίπεδο περιεχομένου επιδιώκει την ανάδειξη αθέατων και συχνά αντιφατικών όψεων της καθημερινότητας μέσα στον ζόφο της Κατοχής. Σε επίπεδο διδακτικής προσέγγισης είναι επιθυμητό να αποτελέσει ελκυστικό ερέθισμα για τους μαθητές και τις μαθήτριες ώστε να προβληματιστούν για το τι είναι σημαντικό για τους ίδιους/ες στο μάθημα της Ιστορίας, εστιασμένοι στην περίοδο 1940-1944, για το αν η Ιστορία είναι μια απλή σειρά γεγονότων, μόνο, για το πώς αλληλεπιδρούν ιδεολογίες, θεσμοί με τα κίνητρα και τις πράξεις των ανθρώπων, ή για το αν μπορούμε να ερμηνεύσουμε τις δράσεις των ανθρώπων με βάση την εμπειρία του παρόντος και σε ποιο βαθμό μπορούμε να διατυπώνουμε κρίσεις για πράξεις και επιλογές των ανθρώπων στο παρελθόν .

Σε αυτό το εκπαιδευτικό σενάριο επιχειρείται με αφετηρία και υφάδι τις προφορικές μαρτυρίες δύο μεγάλων λογοτεχνών, της Άλκης Ζέη και του Τίτου Πατρίκιου, οι μαθητές  καλούνται να βρουν τη δική τους άκρη του νήματος,  προκειμένου να συνομιλήσουν με  ποικίλες  όψεις  του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ελλάδα της Κατοχής και να τις εντάξουν στη «μεγάλη εικόνα» του ιστορικού γίγνεσθαι. Κυρίως όμως, επιδιώκεται να αφουγκραστούν τη φωνή,  την ανάσα, τα ίχνη των ανθρώπων που προσπαθούν να επιβιώσουν μέσα στον τρόμο, την οδύνη, την πείνα, τον θάνατο, συχνά με αντιφατικούς τρόπους ως προς το τι είναι νόμιμο, τι παράνομο και τι ηθικό απέναντι στη νέα πολιτική, οικονομική και κοινωνική τάξη πραγμάτων, για τη διεκδίκηση της προσωπικής και εθνικής αξιοπρέπειας στη νέα καθημερινότητα.

Τα δύο κεφάλαια ακολουθούν την πορεία της ζωής των δύο αφηγητών μας και αρθρώνονται με βάση ορισμένες περιόδους της ζωής τους  από την παιδική τους ηλικία, τη σχολική και νεανική τους ζωή την εποχή της μεταξικής δικτατορίας, την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, την Κατοχή μέχρι την Απελευθέρωση.

Η διδακτική αυτή πρόταση λαμβάνει υπόψη και επιχειρεί να συγκεράσει στοιχεία  μεθοδολογίας της επιστήμης της Ιστορίας και της Διδακτικής της, αλλά και τα πλεονεκτήματα που μας δίνει η Προφορική Ιστορία, όπως τη βιωμένη εμπειρία, τη ζωντάνια των αφηγήσεων, την οπτική των αφηγητών μας, τις αποχρώσεις του χαρακτήρα τους, μνήμες γεγονότων, αισθήσεων και συναισθημάτων που έζησαν τότε, τι σκέφτονται γι όλα αυτά σήμερα, όπως λέει χαρακτηριστικά ο Τίτος Πατρίκιος «η φωνή αυτή ακούγεται ακόμα στ΄αυτιά μου «Πεινάω, πεινάω κυρίες μου, πεινάω». Παράλληλα, η αξιοποίηση των ψηφιακών εργαλείων της εκπαιδευτικής πλατφόρμας για την υλοποίηση ερευνητικών και δημιουργικών δραστηριοτήτων με ατομικές ή ομαδικές εργασίες στοχεύουν στην ενεργοποίηση διαφορετικών τύπων νοημοσύνης και τρόπων  οικοδόμησης της γνώσης με βάση τις σύγχρονες θεωρίες της Παιδαγωγικής. Σε κάθε περίπτωση, βασικοί διδακτικοί στόχοι που ευελπιστούμε να επιτευχθούν κατά το δυνατόν μέσα από την υλοποίηση ολόκληρου ή πτυχών του εκπαιδευτικού σεναρίου και την αξιοποίηση του υλικού που υπάρχει στην εκπαιδευτική πλατφόρμα (οι δύο συνεντεύξεις σε μορφή βίντεο, ποικιλόμορφες και πολυτροπικές πηγές, όπως: αρχειακό υλικό, έγγραφα, φωτογραφίες, τραγούδια, βίντεο, εικαστικές αναπαραστάσεις, ψηφιακές βάσεις δεδομένων, κ.ά.) είναι η καλλιέργεια της κριτικής-ιστορικής σκέψης, η ανάπτυξη ενσυναισθητικών δεξιοτήτων, η ενδυνάμωση των αξιών της δημοκρατίας και του ανθρωπισμού με μεθοδολογία που εστιάζει στη βιωματική, διερευνητική, πολυπρισματική προσέγγιση και ευελπιστεί να αγγίξει όλους και καθέναν ξεχωριστά από τους μαθητές και τις μαθήτριές μας που θα έρθουν σε επαφή με αυτή την προσπάθεια.

Πιο συγκεκριμένα:

Οι βασικοί θεματικοί άξονες των δραστηριοτήτων που διατρέχουν και τα δύο κεφάλαια,  είναι:

• Γνωριμία με την αφηγήτρια και τον αφηγητή. Επισκόπηση της ζωής τους στο σύνολό της με αξιοποίηση των Βιογραφικών Στοιχείων που υπάρχουν σε μορφή Bio-map και αναλυτικού βιογραφικού σημειώματος, φωτογραφιών από το Αρχείο, συνεντεύξεών τους κ.ά.
• Τα παιδικά και σχολικά τους χρόνια και πως συνομιλούν με την καθημερινή ζωή στο μεταξικό καθεστώς, την υποχρεωτική συμμετοχή των πληροφορητών μας στην ΕΟΝ.  Ακόμη,  η σταδιακή ανάδειξη στοιχείων του χαρακτήρα τους μέχρι την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, η ζωή με βάση τις οδηγίες πολιτικής προστασίας, την αεράμυνα και τα καταφύγια για τους βομβαρδισμούς, την «πεποίθηση ότι στο τέλος θα νικήσουμε», όπως αφηγείται ο Τίτος Πατρίκιος και την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα με τον τρόμο που συνεπιφέρει.
• Ο Κατοχικός Λιμός – Η Μαύρη Αγορά (Θάνατοι, Συσσίτια, Πληθωρισμός, ελλείψεις ειδών πρώτης ανάγκης). Η Άλκη κι ο Τίτος, μικρά παιδιά βλέπουν πηγαίνοντας σχολείο τους ανθρώπους πεσμένους στον δρόμο από την πείνα και η μικρή Άλκη σκέφτεται φωναχτά, πόσο θα ήθελε «να την πάρει (για) γάτα» η γειτόνισσα, όταν βλέπει τη γάτα να τρώει κοτόπουλο, ενώ οι γονείς της πούλησαν το πιάνο  για να της εξασφαλίσουν κι εκείνης ένα για να δυναμώσει, καθώς ήταν βαριά άρρωστη… Κι είναι η πρώτη φορά που βλέπει τον πατέρα της να κλαίει…

Η Πείνα της Κατοχής αποτελεί εξέχουσα θεματική που αναδεικνύεται τόσο από τις συνεντεύξεις, όσο και από πολυδιάστατες,  πολυτροπικές, πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές. Αναζητούνται τα αίτια του λιμού, αλλά παράλληλα οι συνέπειες και οι εκφάνσεις του σε όλες τις πλευρές της καθημερινότητας: δημογραφικές, κοινωνικές, οικονομικές, ηθικές, πολιτισμικές, πρακτικές, προσωπικές. Εκείνον τον φοβερό χειμώνα του 1941-42 δεκάδες χιλιάδες θάνατοι από την πείνα σημειώνονται, κυρίως στις πόλεις, όμως παράλληλα, κάποιοι πλουτίζουν με τον θάνατο των άλλων. Από τη μια μεριά έχουμε αυτούς που συντάσσονται με τον κατακτητή, ντόπιοι συνεργάτες, μαυραγορίτες που θησαυρίζουν, κάποιοι λιγότερο ισχυροί, φτωχοδιάβολοι που αγωνίζονται να πλουτίσουν ακόμη και σε βάρος του φίλου και του αδελφού. Από την άλλη όμως υπάρχουν κι εκείνοι που προσπαθούν να αντισταθούν αθόρυβα μέσα στην καθημερινότητά τους, να διατηρήσουν τη δική τους άποψη για την αξιοπρέπεια που αντιβαίνει στους νόμους και στις διαταγές του ναζιστικού καθεστώτος και της  «δοτής» κυβέρνησης.  Και η πρώτη πράξη αντίστασης, είναι ακριβώς αυτό: να κρατηθούν στη ζωή. Η ανυπακοή σε ό, τι προσπαθεί να επιβάλει ο κατακτητής, η άρνηση να πεθάνουν από την πείνα για να συνεχίσουν να αγωνίζονται 3.

• Αυτή η διάσταση που κατεξοχήν υπογραμμίζεται είναι το γεγονός ότι η πείνα της Κατοχής έδωσε μεγάλη ώθηση όχι μόνο στο παράνομο εμπόριο, τον πληθωρισμό, τη μαύρη αγορά, αλλά κυρίως στη γέννηση και γιγάντωση της Αντίστασης. Λέει η Άλκη Ζέη: «…το πρώτο πράγμα, πρώτο σύνθημα …που γράψαμε στον τοίχο, δεν ήταν ούτε «Κάτω οι κατακτητές», ούτε «Ελευθερία». Αλλά γράφαμε «Ψωμί και συσσίτιο» κάτι πολύ έξυπνο που έκαναν τότε οι οργανώσεις… κι ήτανε το πρώτο θέμα, να σωθούμε απ΄την πείνα και  ύστερα ήρθανε τα άλλα, πώς θα δουλέψουμε… για να απελευθερωθούμε». Ενώ ο Τίτος Πατρίκιος εκφράζει την άποψη «Ήτανε ως φαινόμενο κά(τι) που έπρεπε να το καταγγείλουμε και να πούμε ότι αυτό …δεν ήταν τυχαίο, έγινε για να εξοντωθεί ο κόσμος. Ήτανε μια μορφή ας πούμε μικρής γενοκτονίας».
• Η πρώτη πράξη Αντίστασης, το κατέβασμα από την Ακρόπολη της ναζιστικής σβάστικας, όπως περιγράφεται  από τους δύο αφηγητές μας, αλλά και από τον ίδιο τον Μανώλη Γλέζο en σε απόσπασμα συνέντευξης που είχε παραχωρήσει στο Αρχείο
• Η Αντίσταση της Καθημερινής Ζωής (συγκεντρώσεις παραλλαγής – πάρτυ, μαθήματα γαλλικών-, μεταφορά υλικού για την αντίσταση, συνθήματα στους τοίχους, διαδηλώσεις, απεργίες, ο ρόλος του θεάτρου στην αντίσταση, κ.ά.) αποτελεί μια άλλη πολύ σημαντική διάσταση της Κατοχής.

Και οι δυο αφηγητές μας συμμετείχαν μέσα από την οικογένεια ή μέσα από την ΕΠΟΝ σε αντιστασιακές δράσεις στις παρυφές ή στη δήθεν «κανονικότητα» της καθημερινής ζωής. Ενδεικτικά, η μητέρα της Άλκης Ζέη, καθώς ήταν πολύ κομψή «κανείς δεν την υποπτεύθηκε ποτέ. Γύριζε με την τσάντα της και είχε μέσα ποιος ξέρει τι της είχε δώσει η Διδώ (Σωτηρίου) να μεταφέρει», μας λέει η συγγραφέας.

• Τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς στην Κατοχή. Σ΄αυτή την ομάδα δραστηριοτήτων αξιοποιείται κι ένα μικρό απόσπασμα από τη συνέντευξη του Ζοζέφ Κοέν6 που μας δίνει πληροφορίες για τα γκαζοζέν. Στην Κατοχή οι επιτάξεις, η δέσμευση των υγρών καυσίμων και η νόθευση των υπαρχόντων οδήγησαν σε τεράστιο πρόβλημα στις μετακινήσεις και τις μεταφορές. Ο κόσμος μετακινείται κυρίως με τα πόδια, οι ουρές στις στάσεις ήταν σύνηθες φαινόμενο, όπως και η υπερφόρτωση των μέσων μεταφοράς.
• Η Πνευματική και Πολιτιστική ζωή στην Κατοχή – Διασκέδαση και Ψυχαγωγία: Εδώ επιχειρείται να αναδειχτούν οι διαφορετικές όψεις τόσο του θεάτρου, όσο και της λογοτεχνίας. Από τη μια πλευρά, σύμφωνα και με τους δύο αφηγητές, υπήρξε «μια πολιτιστική δραστηριότητα χωρίς προηγούμενο», όπως λέει χαρακτηριστικά ο Τίτος Πατρίκιος, ενώ παρουσιάζεται κι ο ρόλος του θεάτρου στην αντίσταση των πόλεων, καθώς προσπαθούσαν να ξεγελάσουν τη λογοκρισία. «Άλλαζαν τα ονόματα, βάζανε ισπανικά και γράφανε… άλλαζαν τον συγγραφέα ότι ήταν Ισπανός και πέρναγε…», αφηγείται η Άλκη Ζέη. Κάπου εδώ αναδύεται και η έναρξη της συγγραφικής δραστηριότητας των δύο αφηγητών. Από την άλλη πλευρά όμως, υπήρχαν και χώροι  διασκέδασης των κατακτητών και των ντόπιων συνεργατών τους, και της προβολής  ανώδυνων και ανάλαφρων θεαμάτων.
• Η ημέρα της Απελευθέρωσης της Αθήνας, οι τρελοί πανηγυρισμοί και ο τρόπος, που τη βίωσαν οι δυο πρωταγωνιστές του σεναρίου μας, αλλά και οι οιωνοί του άμεσα επερχόμενου δράματος του Εμφυλίου.
• Η έκφραση εκ μέρους των δύο αφηγητών συλλογισμών και ιδεών τους για την Κατοχή και τη σύγχρονη Δημοκρατία αποτελούν έναυσμα προβληματισμού, από το παρελθόν για στο παρόν. Οι προτεινόμενες αναστοχαστικές δραστηριότητες επιδιώκουν την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, καθώς και την ενδυνάμωση στάσεων και αξιών ενεργού πολιτειότητας στους μαθητές.
• Τέλος, στη φάση των μεταγνωστικών δραστηριοτήτων επιδιώκεται να «συνομιλήσουν» οι δύο πρωταγωνιστές μας μέσα από τα μάτια και τη δημιουργική φαντασία των παιδιών, πάντα όμως με βάση το ιστορικοποιημένο πλαίσιο, τα πλούσια στοιχεία που παρέχουν οι συνεντεύξεις, καθώς και τα αρχειακά τεκμήρια, οι πρωτογενείς, δευτερογενείς, πολυτροπικές και ποικιλόμορφες πηγές του υλικού που παρέχεται. Οι δραστηριότητες αυτές έχουν ως στόχο την καλλιέργεια ενσυναισθητικών δεξιοτήτων και δημιουργικής σκέψης μέσα από την κατάθεση αναπαραστάσεων της προσωπικής έκφρασης και προβληματισμών των παιδιών για το σήμερα και το αύριο.

Αντί επιλόγου, παραθέτουμε τα λόγια των πρωταγωνιστών αυτού του εκπαιδευτικού σεναρίου για την Καθημερινή Ζωή στην Κατοχή

Άλκη Ζέη:  «Απ΄τη μια …ήτανε η πείνα, η φρίκη, ο φόβος. Κι απ΄την άλλη, όμως, η ανάταση, η ελπίδα ότι κάτι όμορφο θα συμβεί μετά»

Τίτος Πατρίκιος: «έβραζε ένα καζάνι, αλλά δεν ήτανε μόνο τα αρνητικά. Και κυρίως ήτανε η πεποίθηση όχι απλώς στη νίκη, αλλά ότι θα έχουμε έναν καλύτερο κόσμο».

 Ενδεικτική Βιβλιογραφία – Δικτυογραφία

1. Λούκος, Χ. (2007). Η πείνα στην Κατοχή. Δημογραφικές και κοινωνικές διαστάσεις. Στο Χ. Χατζηιωσήφ, Π. Παπαστρατής (επιμ.) Ιστορία της Ελλάδος του 20ου αιώνα. Β΄Παγκόσμιος Πόλεμος 1940-1945. Κατοχή – Αντίσταση, τ. Γ, μέρος Β. (1η έκδ.) Αθήνα: Βιβλιόραμα. Σελ. 219-261.
2. Mazower, M. (1994). Στην Ελλάδα του Χίτλερ. Η εμπειρία της Κατοχής (Κ. Κουρεμένος, μτφ.). Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
3. Μαθιόπουλος, Β. (1980). Εικόνες Κατοχής. Φωτογραφικές μαρτυρίες από τα γερμανικά αρχεία για την ηρωική αντίσταση του ελληνικού λαού. Αθήνα: Μετόπη (Διαμοιράστηκε με την εφημερ. Τα Νέα).
4. Χαραλαμπίδης, Μ. (2012). Η εμπειρία της Κατοχής και της Αντίστασης στην Αθήνα. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
5. Χατζηιωσήφ, Χ. (2007). Η ελληνική οικονομία πεδίο μάχης και αντίστασης. Στο Χ. Χατζηιωσήφ, Π. Παπαστρατής (επιμ.) Ιστορία της Ελλάδος του 20ου αιώνα. Β΄Παγκόσμιος Πόλεμος 1940-1945. Κατοχή – Αντίσταση, τ. Γ, μέρος Β. (1η έκδ.) Αθήνα: Βιβλιόραμα. Σελ. 181-217.
6. Μαργαρίτης, Γ. (1999, Απρίλιος 25). Η Αθήνα της Κατοχής. (1999).  Η πόλη στον αγώνα της καθημερινής επιβίωσης. Εφημ. Η Καθημερινή, σελ. 2-7. Διαθέσιμο από box.fu-berlin.de.
7. Η Αθήνα Ελεύθερη: 12 Οκτωβρίου 1945. Εκπαιδευτικό Υλικό. Ανακτήθηκε 06/06/2020.
8. Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Η Εποχή του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου 1940-1945.  Ανακτήθηκε 06/06/2020.

 Υποσημειώσεις:

[1] Κουνέλη, Ε. (2016). Πώς φτιάχνουμε ένα εκπαιδευτικό σενάριο για τη διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας. Στην ιστοσελίδα: Η Αθήνα Ελεύθερη: 12 Οκτωβρίου 1945. Εκπαιδευτικό Υλικό. Ανακτήθηκε 05/04/2020.

[2] Στην εκπαιδευτική πλατφόρμα υπάρχουν δύο ταινίες που δημιουργήθηκαν για εκπαιδευτικούς σκοπούς αξιοποιώντας αποσπάσματα από τις συνεντεύξεις της Άλκης Ζέη και του Τίτου Πατρίκιου. Οι συνεντεύξεις υπάρχουν ολόκληρες στο Αρχείο του προγράμματος “Μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα” (M.O.G.). του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου.

[3] «Κι όταν μιλάμε για αντίσταση, δεν πρέπει να τρέχει ο νους μας μόνο στην ένοπλη πάλη και στον ένοπλο αγώνα στα πολεμικά μέτωπα στα βουνά. Όταν λέμε Εθνική Αντίσταση δεν εννοούμε μόνον εκείνους που συμμετείχαν ενεργητικά στον αγώνα, ή ανήκαν σε αντιστασιακές οργανώσεις,[…] δεν εννοούμε μόνο τους φυλακισμένους, τους ομήρους, τους εκτελεσμένους. Συμπεριλαμβάνουμε όλους όσοι αντιστέκονταν με οποιονδήποτε τρόπο στην κατακτητή. Όλους εκείνους οι οποίοι με την ανυπακοή τους να πειθαρχήσουν  στις εντολές του κατακτητή, με την άρνησή τους, […] δεν υπέκυπταν, αλλά αγωνίζονταν…» Μανώλης Γλέζος.
Γλέζος, Μ. (2006). Εθνική Αντίσταση 1940-1945, τ. Α΄, Αθήνα: Στοχαστής. Σελ. 61-63

[4] Ολόκληρη η συνέντευξη του Μανώλη Γλέζου υπάρχει στο Αρχείο του Προγράμματος “Μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα” (M.O.G.). Συνέντευξη mog092, 18.12.2017, archive.occupation-memories.org, DOI: 10.17169/mog.mog092, (τελευταία επίσκεψη: 19.06.2020)

[5] Mazower, M. (1994). Στην Ελλάδα του Χίτλερ. Η εμπειρία της Κατοχής. Αθήνα: Αλεξάνδρεια. Σελ. 111-122

[6] Ολόκληρη η συνέντευξη του Ζοζέφ Κοέν υπάρχει στο Αρχείο του Προγράμματος “Μνήμες από την Κατοχή στην Ελλάδα” (M.O.G.). Συνέντευξη mog034, 20.09.2016, archive.occupation-memories.org, DOI: 10.17169/mog.mog034, (τελευταία επίσκεψη: 19.06.2020)

ΓΡΑΔΕΜΠΟΡΙ (ΠΕΝΤΑΛΟΦΟΣ) ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1904 Η ΒΑΡΒΑΡΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΚΡΙΤΟΥ ΤΡΑΙΚΟΥ ΣΤΕΡΓΙΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΥΟ ΓΙΩΝ ΤΟΥ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΜΜΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΟΜΙΤΑΤΖΗ ΠΕΤΚΩΦ, Η ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΣΤΟΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΠΟΥ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΙ ΜΕ ΚΑΘΕ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ ΤΟ ΣΤΥΓΕΡΟ ΕΓΚΛΗΜΑ. (στη φωτό τα πτώματα του προκρίτου και του ενός από τους δολοφονηθέντες γιους)

Η διαμάχη Ελλήνων και Βουλγάρων για τη Μακεδονία ήταν φοβερή...

Αρχικά, οι Βούλγαροι εκμεταλλευόμενοι τη αδράνεια του ελληνικού κράτους (μετά τον ατυχή ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897) είχαν πάρει κεφάλι στη Μακεδονία, όμως και η Ελλάδα πιεζόμενη από τους Έλληνες της Μακεδονίας (σημαντικότατο το ιστορικό συλλαλητήριο της Θεσσαλονίκης τον Φεβρουάριο του 1904), οι οποίοι υπέφεραν τα πάνδεινα από τους κομιτατζήδες, είχε αρχίσει να δραστηριοποιείται.

Ένα από τα χωριά όπου υπήρχε εντονότατη σύγκρουση μεταξύ Ελληνόφρονων (πατριαρχικών) και Βουλγαρόφρονων (εξαρχικών) ήταν το τότε Γραδεμπόρι (ο σημερινός Πεντάλοφος). Στο Γραδεμπόρι είχαμε πολύ αιματηρά συμβάντα τα οποία προσέλκυσαν τεράστιο ενδιαφέρον από την κοινή γνώμη ακόμα και τον διεθνή τύπο της εποχής. Ένα από αυτά συνέβη το καλοκαίρι (Ιούνιο) του 1903 όταν οι Τούρκοι εξολόθρευσαν τη συμμορία του Γραδεμπορινού κομιτατζή Τσιόπκα. Σε αντεκδίκηση ο αρχικομιτατζής Πετκώφ τον δεκαπενταύγουστο του 1904 με την πολυμελή συμμορία του ήρθε στο χωριό και με τη βοήθεια ντόπιων κατοίκων δολοφόνησε με φρικιαστικά βασανιστήρια τον πρόκριτο του χωριού Τράικο Στεργίου (Τσιφούτη) και τους 2 γιους του ενώ τραυμάτισαν βαρύτατα και τη γυναίκα του. 

Η βάρβαρη αυτή δολοφονία προκάλεσε την άμεση κινητοποίηση του τότε μητροπολίτη Θεσσαλονίκης Αλέξανδρου (Ρηγόπουλου) ο οποίος ήρθε άμεσα στο χωριό, ενημερώθηκε επί τόπου για το φοβερό έγκλημα, συμπαραστάθηκε και εμψύχωσε τους Ορθοδόξους (πατριαρχικούς) κατοίκους και επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη όπου έκανε διάβημα στον Τούρκο Νομάρχη και στη συνέχεια έστειλε μια δραματικότατη επιστολή στον Πατριάρχη Ιωακείμ Γ'. Σε αυτήν περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια το βάρβαρο έγκλημα. 

Σας την παραθέτω στη συνέχεια, όπως υπάρχει στο "Κατάλογος υπό των οργάνων του Βουλγαρικού κομιτάτου δολοφονηθέντων Ορθοδόξων εν Μακεδονία και Θράκη κατά τα τελευταία 5 έτη" που εκδόθηκε από το Πατριαρχείο στην Κωνσταντινούπολη το 1904.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ

Περί του εν τω χωρίω Γραδομπορίου θηριώδους φόνου του ορθοδόξου προκρίτου Τράικου Στεργίου και των δύο υιών αυτού.

Παναγιώτατε δέσποτα,

Υπό το κράτος των οδυνηροτέρων εντυπώσεων και ψυχικής συγκινήσεως απεριγράπτου περί δείλην της χθες  επανελθών εκ του χωρίου Γραδομπορίου, δίωρον απέχοντος της Θεσσαλονίκης, έσπευσα να διαβιβάσω τη Υμετέρα Θειοτάτη Παναγιότητι το εξής τηλεγράφημα: «Επανέρχομαι από χωρίον Γραδομπόρι, όπου χθες, ώραν τρίτην νυκτός, βούλγαροι λησταντάρται εισελθόντες επυρπόλησαν οικίαν ορθοδόξου προκρίτου Τράικου Στεργίου, κατακρεουργήσαντες αυτόν, δύο υιούς και πληγώσαντες επικινδύνως σύζυγον. Γενική εντύπωσις  οδυνηροτάτη, λεπτομερείας ταχυδρομικώς». Μήπω συνελθών εκ των εντυπώσεων εκείνων και της συγκινήσεως, επείγομαι να μεταδώσω τη Μητρί Εκκλησία τα καθέκαστα του στυγερού κακουργήματος, του εις τα πρόθυρα, ούτως ειπείν, της Θεσσαλονίκης υπό των ανθρωπόμορφων τεράτων του απαίσιου βουλγαρικού κομιτάτου διαπραχθέντος.

Την νύκτα της προχθές  κυριακής προς την δευτέραν, περί ώραν 3ην τουρκιστί βούλγαροι λησταντάρται υπέρ τους πεντήκοντα, αφού προηγουμένως παρωχέτευσαν το ύδωρ, δι’ ου το χωρίον υδρεύεται, και αφού μετ’ επιμελείας κατέλαβον άπαντα τα πέριξ αυτού σημεία, όπως μηδείς των κατοίκων δυνηθή να εξέλθει, επρονόησαν εν πρώτοις να αποκλείσωσι και περικλείσωσιν εντός του φυλακείου των τους φρουρούντας το χωρίον τρεις και μόνον χωροφύλακας στρατιώτας, τοποθετήσαντες κατέναντι αυτών ένοπλον κουστωδίαν, μεθ΄ο ομάς κακούργων διηυθύνθη εις την οικίαν του εκ των προκρίτων του χωρίου και θερμού πρωτοστάτου των ορθοδόξων αυτού Τράικου Γιόφκου, ενώ ταυτοχρόνως ετέρα ομάς κατευθύνεται εις την οικίαν του στερρώς επίσης της πατρώας θρησκείας και εκκλησίας εχομένου προκρίτου Τράικου Στεργίου (Τσιφούτη επωνυμουμένου). Και εκείνη μεν απέτυχεν ευτυχώς του μελετωμένου κακούργου σκοπού, χάρις εις τους αγρίους κύνας και εις την γενναιότητα του οικοδεσπότου και των δύο αυτού υιών, ότε εν τη αποτυχία των οι κακούργοι διενοήθησαν και επεχείρησαν να πυρπολήσωσι τον παρακείμενον τη οικία αχυρώνα, όπως ούτω μεταδιδομένου του πυρός και εις αυτήν κατακαύσωσι τους εν αυτή ζώντας αλλά και εν τούτω απέτυχον, δια του θάρρους και της ευψυχίας μεθ΄ης η θεία πρόνοια ώπλισε τον έτερο των υιών, όστις αψηφών τας βολάς των δολοφόνων ανήλθεν επί της στέγης του καιομένου αχυρώνος και κατώρθωσε να εμποδίση την μετάδοσιν του πυρός εις την οικίαν.

Αλλά δυστυχώς δια τον συνώνυμον αυτώ και συναγωνιστήν υπέρ της Ορθοδοξίας Τράικον Στεργίου η ειμαρμένη εδείχθη ανηλεής και αδυσώπητος.

Οι απαίσιοι δολοφόνοι συνωδεύοντο υπό γνωστού τη ειρημένη οικογενεία γείτονος Δημητρίου καλουμένου, όστις κρούσας την έσω θύραν της οικίας εζήτησε ν’ ανοίξωσιν αυτήν, προφασιζόμενος ότι έχει απόλυτον ανάγκη να ομιλήση προς τον οικοδεσπότην. Η σύζυγος του νεωτέρου των υιών του εννοήσασα την φωνήν του γείτονος ηρνήθη κατ΄αρχάς να ανοίξη την θύραν, διατεινομένη ότι πάντες κοιμούνται, ενδούσα όμως επί τέλους εις τας επανειλημμένας και επιμόνους αυτού αιτήσεις ήνοιξεν αυτήν, μη υποπτευομένη ποσώς η τάλαινα μηδέ φανταζομένη ότι ήγοιγε συγχρόνως τον τάφον όλης της οικογενείας. Πάραυτα τέσσαρες των αιμοχαρών δολοφόνων εισήλθον εντός της οικίας και συλλαβόντες κατά πρώτον τον υπέρ τα εξήκοντα έτη φέροντα πατέρα έδεσαν αυτού σφιγκτά τα χείρας όπισθεν. Είτα δε επιτεθέντες κατά του δευτεροτόκου υιού του Αναστασίου, νέου το 24 μόλις άγοντος το έτος της ηλικίας, υπέβαλλον αυτόν υπό τα όμματα του γέροντος πατρός εις βασανιστήρια πρωτάκουστα εν τη παγκοσμίω ιστορία των εγκληματικών πράξεων βασανιστήρια, άτινα και αυτά ίσως τα αιμοβόρα θηρία αποτροπιάζονται. Εξέδειραν τον περί τον τράχηλον δέρμα, απέκοψαν τα χείλη, την ρίνα, τα ώτα και τα αιδοία αυτού και αφού εξώρυξαν τους οφθαλμούς τοσαύτα επί του σώματος αυτού κατήνεγκον δι’ εγχειριδίων τραύματα, ώστε κατέστη τούτο εξ αυτών διάτρητον και παντελώς παραμεμορφωμένον. Ούτε αι γοεραί φωναί και οι σπαραγμοί του δυστυχούς νεανίου αλλ’ ούτε αι ικεσίαι και οι ολολυγμοί συζύγου και μητρός ίσχυσαν να μαλάξωσι την θηριώδη καρδίαν των κακούργων και αποτρέψωσι την χείρα αυτών αυτών των τοιούτων φρικτών βασανιστηρίων. Τουναντίον οι δολοφόνοι επέτεινον ταύτα, όπως τραγικώτερον καταστήσωσι μετ’ ολίγον τον θάνατον του πατρός επί τη θέα αυτών, καθ’ ου ημιθανούς σχεδόν εκ της φρίκης όντος βάλλουσιν ήδη την μιαιφόνον χείρα αποκόψαντες την ρίνα, τα ώτα και τα αιδοία αυτού και δι’ απείρων θανατηφόρων τραυμάτων τον προητοιμασμένον αυτώ φρικτόν θάνατον επενεγκόντες.

Τούτων εν τω κατωτέρω ορόφω της οικίας διαπραττομένων, ο εν τω δευτέρω κοιμώμενος πρεσβύτερος υιός Στέργιος, εικοσιεπταετετής την ηλικίαν, τας οιμωγάς και γόοους των κατακρεουργημένων ακούσας, ηγέρθη παραχρήμα και ηθέλησε να κατέλθει την κλίμακα ωσεί φρενήρης γενόμενος αλλά η καταλαβούσα αυτόν σύγχυσις και παραζάλη, το επικρατούν πυκνόν σκότος ώστε μη διακρίνειν την θύραν και αι προτροπαί και παρακλήσεις της συζύγου του, εννοησάσης τον επαπειλούντα αυτόν όλεθρον, συνεκράτησαν αυτόν εν τω δωματίω αναμένοντα μαθείν αργότερον τα συμβάντα. Πλην ηγνόει ο δυστυχής ότι το αυτό και τούτω η ειμαρμένη επεφύλασσε μοιραίον τέλος διότι οι κακούργοι αντιληφθέντες του ύπερθεν αυτών προξενηθέντος θορύβου και των φωνών και κατανοήσαντες ότι το τρίτον θύμα αυτών εκρύπτετο εκεί, ανήλθον μετά σπουδής την κλίμακα και εκβιάσαντες την θύραν συνέλαβον αυτόν και κατεβίβασαν εις τον κάτω όροφον, ένθα κατακρεουργημένα έκειντο τα πτώματα του πατρός και αδελφού, ρίψαντες αυτόν επί του κοιμωμένου βρέφους αυτού. Η εξηκοντούτις μήτηρ εν τη απογνώσει και απελπισία αυτής εξαφθείσα ώρμησεν εν τω μέσω των δολοφόνων, αλλά τα κατενεχθέντα κατ’ αυτής τραύματα έρριψαν αυτήν χαμαί ημιθανή, μεθ’ ο οι θεοστυγείς δολοφόνοι ήρξαντο του απαισίου αυτών έργου, εφαρμόσαντες και κατά τούτου οία και κατά του αδελφού του φρικώδη βασανιστήρια, υφ’ α τον μαρτυρικόν και ούτος υπέστη θάνατον.

Ούτω δε περάναντες το προμεμελετημένον στυγερόν κακούργημα εις μεν τας νεαράς συζύγους επιτάσσουσι ν’ απέλθωσι παρά τοις γονεύσιν αυτών προς αναζήτησιν νέας τύχης, προσειπόντες αυτές ότι εις τούτους τοιαύτη ήρμοζε τιμωρία, εις δε την οικίαν προς συμπλήρωσιν της καταστροφής θέτουσι πυρ και απέρχονται αυτής προς τους αναμένοντας αυτούς ομοτίμους συντρόφους.

Το πυρ μετεδόθη εντός ολίγου εις όλην την οικίαν και αι φλόγες ήδη εξέρχονται της στέγης αυτής αλλ’ ουδείς τολμά να εξέλθη της οικίας αυτού, καθόσον από της εισόδου των ληστανταρτών εν τω χωρίω πυκνοί και συνεχείς πυροβολισμοί ενέσπειραν τον πανικόν εις τους χωρικούς και κρατούσιν αυτούς εντός των οικιών. Τολμηρότερος και γενναιότερος πάντων αναδείκνυται γέρων τις, όστις με προφανή κίνδυνον της ζωής του εισέρχεται εντός της καιομένης οικίας και κατορθώνει να σύρει εις την αυλήν την ημιθανή γραία και τα πτώματα μόνον του πατρός και του πρεσβυτέρου υιού, του πτώματος του νεωτέρου εναπολειφθέντος εντός των φλογών.

Περί την ογδόην ώραν τουρκιστί, αποχωρησάντων των ληστανταρτών, οι τολμηρότεροι των κατοίκων ορθοδόξων εξέρχονται και κατορθούσι να περιορίσωσι το πυρ. Μετ’ ου πολύ δε μεταδίδεται η είδησις της εν τω χωρίω επελεύσεως των ληστανταρτών και του διαπραχθέντος κακουργήματος τω Νομάρχη, διαταγή του οποίου απέρχεται εσπευσμένως επί τόπου μεθ’ ικανού αριθμού χωροφυλάκων ο αρχηγός της χωροφυλακής προς καταδίωξιν των κακούργων, μετ’ αυτόν δε και ο μερκέζ – καιμακάμης προς εξακρίβωσιν των συμβάντων και ενέργειαν των προσηκουσών συλλήψεων και ανακρίσεων.

Την δε πρωίαν πληροφορηθείς περί των διαδραματισθέντων, ουχί βεβαίως ως ταύτα συνέβησαν, αναχωρώ αυθωρεί δια το ειρημένον χωρίον, συμπαραλαβών δύο των ανθρώπων μου και ένα ιερέα, τούτο μεν προς εξακρίβωσιν των κακουργημάτων εξ ιδίας αντιλήψεως, τούτο δε προς παρηγορίαν των παθόντων και ενθάρρυνσιν των λοιπών ορθοδόξων.

Η εν τω χωρίω απροσδόκητος παρουσία μου συνεκίνησεν επί μάλλον τους ορθοδόξους κατοίκους, οίτινες με οφθαλμούς πεπληρωμένους δακρύων, με καρδίαν υπό αρρήτου οδύνης συνεχομένην, ησπάζοντο την χείραν μου, διεκτραγωδούντες την απέλπιδα θέση αυτών και εξαιτούμενοι έλεος και προστασίαν.

Εννοείται ότι δεν έλειψα τους προσήκοντας επί τη δεινή ταύτη περιστάσει παρηγόρους και ενθαρρυντικούς λόγους να προσείπω αυτοίς, όπως εγκαρτερήσωσι και μη μικροψυχήσωσι προ του φοβερού και σπαραξικαρδίου δυστυχήματος. Αλλά τους αυτούς λόγους δεν ηδυνήθην να επαναλάβω ότε μετ’ ολίγον μετέβην ίνα ίδω τα θύματα των απαισίων δολοφόνων. Η αποκαλύψις αυτών εν υπαίθρω κατακειμένων, απεκάλυψε προ των ομμάτων μου φρικαλέον, αποτρόπαιον θέαμα. Η δια γραφίδος επί του χάρτου πιστή αναπαράστασις αυτού καθίσταται πάντη αδύνατος. Επί τη θέα των πτωμάτων η γλώσσα μου δεσμεύεται, η διάνοιά μου σκοτίζεται, ακουσίως οπισθοδρομώ, ρίγος διατρέχει όλα τα μέλη του σώματός μου, τα γόνατά μου αισθάνομαι τρέμοντα και καμπτόμενα, την δε καρδίαν μου δεινώς πάλλουσαν και έξω του στήθους εκθρώσκουσαν. Είναι αδύνατον να φαντασθή τις ότι ανθρωπίνη καρδία δύναται να αποτολμήση τοιαύτην εγκληματικήν πράξιν.

Και όμως εις τα στέρνα των μιαιφόνων οπαδών του βουλγαρικού κομιτάτου εγκλείεται καρδία και της των θηρίων θηριωδεστέρα.

Υπό συγκινήσεως απεριγράπτου, αλλά και αγανακτήσεως εν ταυτώ κατεχόμενος, αποστρέφω τα βλέμματά μου από των θυμάτων προς την εγγύς κατακειμένην αναίσθητον σχεδόν εκ των τραυμάτων γραίαν, περί ης η δέουσα λαμβάνεται μέριμνα, όπως μετενεχθή εις Θεσσαλονίκην και ης η θέσις παρίσταται απελπιστική. Υπολείπεται ήδη η ανεύρεσις του πτώματος του τρίτου θύματος, όπερ τέλος κατόπιν πολλών κόπων ανακαλύπτεται υπό τα φλέγοντα εισέτι ερείπια και μεταφέρεται απηνθρακωμένον πλησίον των άλλων. Η θέα αυτού έτι φρικαλεωτέραν εμποιεί αίσθησιν και ακατάσχετα φέρει τα δάκρυα υπό των οφθαλμών πάντων.

Γάλλος δημοσιογράφος ελθών προς θέαν των θυμάτων εδάκρυε διαρκώς και έλεγεν ότι το προκείμενον κακούργημα είναι πρωτάκουστον εις τα χρονικά των ποινικών δικαστηρίων όλου του κόσμου. Παραμείνας επί δύο εισέτι ώρας εν τω χωρίω και διατάξας τους ιερείς ίνα προβώσιν εις την κηδείαν των θυμάτων μεθ’ όλης της απαιτούμενης εκκλησιαστικής τάξεως επανέκαμψα περί την δείλην εις Θεσσαλονίκην. Αφικόμενος δε εις την μητρόπολιν διηυθύνθην αμέσως εις το διοικητήριον παρά τω Νομάρχη προς ον δια των ζοφερωτέρων χρωμάτων εκθέσας τα διαδραματισθέντα εντόνους εποιησάμην παραστάσεις και παρεκάλεσα την εξοχότητά του, όπως προνοήσει δραστηρίως περί της συλλήψεως και παραδειγματικής τιμωρίας των ενόχων και των συνεργών αυτών, ων πιθανότατα πολλοί εισίν εκ του ιδίου χωρίου, και ως και περί της εξασφαλίσεως των χριστιανών από νέας εν τω μέλλοντι επιδρομής των κακούργων δια της παραμονής εν τω χωρίω ικανής στρατιωτικής φρουράς μη παραλείψας επί τη αφορμή ταύτη ίνα την αυτήν ποιήσωμαι αυτώ σύστασιν και περί άλλων χωρίων, ένθα προς τοις ορθοδόξοις υπάρχουσι και σχισματικοί.

Η εξοχότης του πάνυ ευμενώς τας παρακλήσεις και συστάσεις μου αποδεξάμενος, και την εγκάρδιον αυτού λύπην επί τοις διαδραματισθείσιν εκδηλώσας υπεσχέθη και διεβιβαιώσατό μοι ότι περί όλων τούτων καθηκόντως θέλει προνοήση, τας προσηκούσας δίδων τοις αρμοδίοις διαταγάς.

Κατά την επάνοδόν μου εκ του χωρίου συνήντησα καθ’ οδόν μεταβαίνοντας εκείσε τους υποπροξένους της Ρωσσίας, Αυστρίας και Γερμανίας μετά των διερμηνέων των οικείων προξενείων, τον ανταποκριτήν του «Χρόνου» του Λονδίνου κ. Δόνασον μετά του διερμηνέως του αγγλικού προξενείου και άλλους ξένους ανταποκριτάς εφημερίδων και δημοσιογράφους.

Ο δε της Ελλάδος πρόξενος κ. Λ. Κορομηλάς από πρωίας είχε μεταβή επί τόπου και παρέμεινεν εν τω χωρίω μέχρι της αναχωρήσεώς μου εκείθεν.

Αι εκ του στυγερού τούτου κακουργήματος εντυπώσεις υπήρξαν παρά πάσιν ανεξαιρέτως οδυνηρόταται και δυσμενέσταται δια τους βουλγάρους, ιδία δε παρά τοις ξένοις, οίτινες είτε εξ εσφαλμένης αντιλήψεως και κρίσεως είτε εξ άλλων λόγων και ελατηρίων κινούμενοι αλλοίαν περί των κακουργιών του βουλγαρικού κομιτάτου είχον γνώμην και αλλοία συνεπώς έγραφον και εδημοσίευον, αποδίδοντες εκάστοτε εις ταύτας τον χαρακτήρα των κοινών εγκλημάτων.

Ταύτα εν ατελεί περιγραφή μεταδίδων τη Μητρί Εκκλησία και τας ευχάς και ευλογίας της Υμετέρας θειοτάτης Παναγιότητος επικαλούμενος, διατελώ

Εν Θεσσαλονίκη τη 17 Αυγούστου 1904.

Της Υμετέρας Θειοτάτης και προσκυνητής μοι Παναγιότητος ταπεινότατος θεράπων

Ο Θεσσαλονίκης ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

Τα σκάνδαλα της Επιδαύρου. Podcast

 Ένα ηχητικό ντοκιμαντέρ του Άρη Δημοκίδη για τη συναρπαστική ιστορία των πιο αμφιλεγόμενων παραστάσεων στο γνωστότερο θέατρο της χώρας

*Συνεργάτις περιεχομένου: Ελένη Καλέση 

**Μουσική επένδυση: Nalyssa Green / Pan Pan / New*Deal / Teo x3 / Petros Satrazanis / Epidemic Sound

***Τα αποσπάσματα απ’ την ΕΡΤ προέρχονται απ’ το Αρχείο της ΕΡΤ, το οποίο ευχαριστούμε θερμά για την άδεια χρήσης.

Κάλπικη Λίρα

 Ήταν τρεις μέρες πριν μπει το 1956 όταν μια ελληνική ταινία θα έγραφε ιστορία στον παλιό ελληνικό κινηματογράφο και όχι μόνο. Στις 28 Δεκεμβρίου του 1955 προβάλλεται για πρώτη φορά στους κινηματογράφους η "Κάλπικη λίρα" και ανοίγει τον δρόμο για τις σπονδυλωτές ταινίες στην Ελλάδα, όντας η πρώτη που γυρίστηκε και παίχτηκε ποτέ στη χώρα. Ένα αριστούργημα του ελληνικού κινηματογράφου που κατάφερε τελικά να ξεχωρίσει όχι μόνο στην χώρα μας αλλά παγκοσμίως κερδίζοντας μάλιστα και πολλές διακρίσεις. Μια κάλπικη λίρα κατάφερε να κερδίσει κοινό και κριτικούς προκαλώντας εκατοντάδες διθυραμβικά σχόλια. Πράγμα που κάνει ακόμη και σήμερα σε όποιον τη δει. Προκαλεί τα ίδια συναισθήματα ακόμη και μετά από περισσότερο από μισό αιώνα προβολής.

Στην πραγματικότητα βλέπουμε ταυτόχρονα την εξέλιξη τεσσάρων ιστοριών οι οποίες έχουν ένα κοινό στοιχείο. Και αυτό δεν είναι άλλο από μια κάλπικη λίρα. Η συγκεκριμένη λίρα μεταφέρεται με έναν ιδιαίτερο και έξυπνο τρόπο από τη μία ιστορία στην άλλη. Κατά τη διάρκεια της μεταφοράς υπάρχει αφηγητής, που συνδέει τις 4 αυτές ιστορίες. Ο ίδιος κλείνει την ταινία με τη φράση: "κάλπικη δεν είναι η λίρα σε αυτή την ιστορία… κάλπικο είναι, γενικά το χρήμα…". Αυτή η φράση περικλύει ουσιαστικά και το κεντρικό νόημα του αριστουργηματικού αυτού φίλμ.