Η Θέμις έχει κέφια. Δημητρίου Ψαθά. Λογοτεχνική Βραδιά. Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος

Γράφει ο Παύλος Παπαδόπουλος.

 Η Φιλολογική Διαδρομή απόψε θα σας παρουσιάσει το έργο του Δημητρίου Ψαθά ¨Η Θέμις έχει κέφια¨, πρόκειται για ένα έργο που μας δείχνει περίτρανα ότι οι μεγάλες δημιουργίες με το πέρασμα του χρόνου δικαιώνονται και γίνονται περισσότερο λαμπρές.

                          

                                  

  Ο Δημήτρης Ψαθάς εξέδωσε το πρώτο του χιουμοριστικό βιβλίο, με τον ανωτέρω τίτλο, βγαλμένο από τη μακρόχρονη εμπειρία του στα δικαστήρια, καθώς κάλυπτε δημοσιογραφικά διάφορες δίκες της εποχής.

 Η πρώτη έκδοση του έργου πραγματοποιήθηκε το 1937, όταν ο Ψαθάς ήταν τότε 30 χρονών, και γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Αυτή η πρώτη δημοσίευση του έργου εξαντλήθηκε, πριν ακόμη αυτό παρουσιαστεί επίσημα.

 Αργότερα η δεύτερη του έκδοση συγκέντρωσε τους επαίνους των σπουδαιότερων δημοσιογράφων, λογοτεχνών και κριτικών της εποχής. 

Όλοι τότε προέβλεψαν μια μεγάλη καριέρα για το νεαρό δημοσιογράφο-λογοτέχνη  και τον προέτρεψαν να ασχοληθεί με τη συγγραφή και άλλων ειδών λογοτεχνίας.

 Το έργο αποτελεί μία συλλογή 48 εύθυμων δικαστικών στιγμιότυπων, που λαμβάνουν χώρα σε μία δικαστική αίθουσα. Σταθερός πρωταγωνιστής των μικρών αυτοτελών ιστοριών είναι ο πρόεδρος του δικαστηρίου που γελάει, εξανίσταται και κρούει συχνά πυκνά το γνωστό κώδωνα προς επιβολή της τάξης. Το σύνολο των κατηγορούμενων απαρτίζει ένα πλήθος ανθρώπων από άνδρες και γυναίκες, οι οποίοι είτε για ασήμαντη αφορμή είτε για παρεξήγηση είτε για σοβαρά για τα τότε ήθη αδικήματα η μοίρα τους έφερε στις δικαστικές αίθουσες.

 Ο συγγραφέας με χαρακτηριστική λογοτεχνική άνεση αποδεικνύει περίτρανα με αυτό το έργο του ότι το χιούμορ μπορεί να σταθεί αβίαστα και χωρίς ίχνος λεκτικής ασκήμιας ή βωμολοχίας.

 Η γλώσσα του έργου είναι μεικτή (καθαρεύουσα και δημοτική), χωρίς περιττές λέξεις και επίθετα, ενώ κάθε ιστορία περιγράφεται σε έκταση τριών έως έξι σελίδων χωρίς να λείπει τίποτα..

 Το έργο προκάλεσε όπως ήταν φυσικό μεγάλη αίσθηση στο κοινό της εποχής, το οποίο σημειωτέον σίγουρα ήταν περισσότερο «λογοτεχνικό» απ΄ότι είναι σήμερα (ελλείψη τηλεόρασης, διαδικτύου κλπ). Ο Ψαθάς εισήγαγε ένα νέο τρόπο γραφής όσον αφορά τα επίκαιρα και ενδιαφέροντα δικαστικά  θέματα. Νέος ζωντανός και χυμώδης λόγος σε συνδυασμό με πρωτόγνωρο χιούμορ που ανάβλυζε από τη δυσάρεστη για όλους εμπειρία των δικαστηρίων. Μέχρι τότε το δικαστικό ρεπορτάζ ήταν στεγνό πληκτικό και σοβαροφανές.

                                            

 Στο σημείο αυτό κρίνω σκόπιμο να παραθέσω ένα απόσπασμα από τον πρόλογο του Σπύρου Μελά, μίας από τις πιο παραγωγικές φυσιογνωμίες των ελληνικών γραμμάτων (δημοσιογράφος, συγγραφέας, δραματουργός, σκηνοθέτης και ιδρυτής θιάσων, εκδότης και ακαδημαϊκός) για το έργο:

 Η ζωή ενός έθνους, τα ήθη, τα έθιμα, η ψυχοσύνθεση του η ψυχοσύνθεση, η διανοητικότητα του δίνονται στα δικαστήρια, με την πιο ανάγλυφη μορφή. Ίσως τα πάντα να διεθνοποιηθούν μια μέρα. Ο έρωτας, όμως, η κουζίνα και το έγκλημα θα μείνουν τρεις ιδιότητες εθνικές. Το έγκλημα και το παράπτωμα, η ζωή του δικαστηρίου. Τύπους εγχώριους βγαλμένους μέσα από τα σπλάχνα της τοπικής ζωής, πράξεις που εικονογραφούν με τρόπο οριστικό την ομαδική ψυχολογία, και λόγια επιγραμματικά γεμάτα από ανεξάντλητο νόημα, να τι δίνει συνήθως μία και μόνη συνεδρίαση στο πιο άσημο δικαστήριο.

 Σ’αυτές τις συνεδριάσεις, συνεχίζει ο Μελάς, ο φίλος μου ο Ψαθάς τρύγησε και με τα δύο του χέρια. Δεν πήρε τραγικά τη δουλειά του. Δε θέλησε να χασομερήσει στις μεγάλες και περίπλοκες χημικές αναλύσεις της συγκομιδής. Από την συγκομιδή των καρπών που τρύγησε μας δίνει ένα ελαφρό γλυκόπιοτο λικέρ, που όποιος πίνει θέλει να ξαναπιεί. Είναι κάτι που να μπορεί κανείς να περιβάλλει με ένα χαμόγελο αθωότητας και αλλεγρίας, στιγμές στενόκαρδες και βλοσυρές της καθημερινής ζωής μας. Και στον εργάτη του χρωστούμε κάθε τιμή.

Το τάλαντο του Ψαθά σύμφωνα με τη γνώμη του Μελά τραβούν οι ζωντανές εκδηλώσεις της ζωής…

  Το έργο έχει και τεράστια ηθογραφική αξία καθώς δίνει μία σαφή εικόνα του δημόσιου και ιδιωτικού αστικού ανέμελου  βίου λίγο πριν την έκρηξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

 Με σιγουριά, μπορεί κανείς να προσθέσει ότι το έργο υπήρξε και φαρσοκωμωδία. Ιδιότυπη δηλαδή ελληνική κωμωδία υποπροϊόν μάλλον, παρά προϊόν καλλιτεχνικό, είχε ωστόσο την αρετή να προβάλλει πρόσωπα τυπικά νεοελληνικά, χωρίς βέβαια δυείσδυση ψυχολογική ή παραπέρα προβληματισμούς, το πολύ με κάποιον ψευτορομαντικό μελοδραματισμό. 

Ο Ψαθάς μαζί με το ζευγάρι Σακελλάριου και Γιαννακόπουλου ήταν οι κυριότεροι συγγραφείς της φαρσοκωμωδίας (είδος που κυριαρχούσε επί σκηνής) κυρίως μεταπολεμικά. (Λίνος Πολίτης, Ιστορία της Ελληνικής λογοτεχνίας)

 Το βιβλίο της επετειακής έκδοσης του 1997 (κυκλοφόρησε με αφορμή τα 90 χρόνια από τη γέννηση του Ψαθά) διατίθεται ελεύθερο στο διαδίκτυο στον παρακάτω σύνδεσμο:

http://dim-agnant.kar.sch.gr/autosch/joomla15/images/bibliothiki/biblia/elliniki_logotexnia/theatro/H_8emis_exei_kefia.pdf

 Το παραπάνω βιβλίο περιλαμβάνει και τα 80 σχετικά με το έργο σκίτσα προερχόμενα από το προσωπικό αρχείο του συγγραφέα!

Αξίζει να το αντλήσετε και να το διαβάσετε…

 Το έργο υπήρξε και κωμική σειρά, η οποία προβλήθηκε από την ΕΙΡΤ ( έτσι ονομάζονταν τότε η ΕΡΤ). Η πρεμιέρα της σειράς είχε πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 4 Απριλίου 1975. Η σειρά με πρωταγωνιστή το Νίκο Σταυρίδη είχε γνωρίσει μεγάλη επιτυχία.

  Συνέχεια του έργου αποτελεί το ¨Η Θέμις έχει νεύρα¨ και το ¨ορκίζομαι να είπω την αλήθεια¨ το οποίο παίχτηκε σε αυτοτελή επεισόδια, επίσης στην ΕΡΤ με πρωταγωνιστή το Γιώργο Μιχαλόπουλο με τον τίτλο ¨Ορκιστείτε παρακαλώ¨.

 Το ξύλο του Παραδείσου, Τα μάγια, Η φλυρτζανοπυθία, Ο δερβίσης, Το βρέφος και το κοίτον, Το δράμα του υποβολέα, Οι δύο αλλήθωροι και πολλά άλλα αφηγήματα θα σας διασκεδάσουν αφάνταστα... 

 Ένα σύντομο βιογραφικό σημείωμα για τον μεγάλο Πόντιο καλλιτέχνη μπορείτε να διαβάσετε εδώ:

https://politismikidiadromi.blogspot.com/2019/05/blog-post_0.html

                                          

Πηγές: Ερευνητής Βέροιας, Στάλες στο γαλάζιο, Σπύρος Μελάς, Ελένη Νίτσιου, Μαρία Ψαθά, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του Λίνου Πολίτη, Θεματοφύλακες λογοτεχνών- Αγάπη Ντόκα.

Παύλος Παπαδόπουλος, Πτυχιούχος Ανθρωπιστικών Σπουδών, Ανώτερος Δημόσιος Υπάλληλος.