Το ενδιαφέρον των ελληνικών επιχειρήσεων για τη βουλγαρική αγορά άρχισε µετά την πτώση του κοµµουνισµού στα τέλη του 1989.
Οι ελληνικές επιχειρήσεις είδαν την απελευθέρωση των αγορών στη Βουλγαρία ως µια ευκαιρία να αυξήσουν τα κέρδη τους επεκτείνοντας το πεδίο της επενδυτικής δράσης τους ιδιαίτερα σε τοµείς που διαφαινόταν να έχουν κορεστεί στην Ελλάδα. Σ’αυτό συνετέλεσε και η αρχική επιφυλακτικότητα των δυτικο-ευρωπαϊκών εταιρειών να επενδύσουν σε ένα µεταβαλλόµενο οικονοµικό περιβάλλον.
Την ιστορική εξέλιξη της ελληνικής επιχειρηµατικής δράσης στη Βουλγαρία µετά το ’89 θα µπορούσαµε σχηµατικά να τη χωρίσουµε σε τρεις διαδοχικές φάσεις:
Η πρώτη περίοδος που τοποθετείται χρονικά µεταξύ 1989 και 1992, είχε ως κύριο χαρακτηριστικό της την είσοδο στη Βουλγαρία πολλών και µικρών ελληνικών επιχειρήσεων. Επιδίωξη αυτών των εταιρειών ήταν η άµεση και υψηλή κερδοφορία και για το λόγο αυτό ανέπτυξαν πολυποίκιλες δραστηριότητες µικρού µεγέθους. «Η κύρια απασχόληση των µικρών αυτών εταιρειών αφορούσε την πώληση ειδών διατροφής, ένδυσης και υπόδησης, καθώς και την εισαγωγή στην ελληνική αγορά ορισµένων βιοµηχανικών προϊόντων χαµηλού κόστους». Οι µικρές αυτές όµως ελληνικές επενδύσεις σηµατοδοτούν το άνοιγµα της βουλγαρικής αγοράς στις ξένες επενδύσεις.
Βασικό χαρακτηριστικό της δεύτερης φάσης που τοποθετείται χρονικά µεταξύ 1992 - 1994 είναι η είσοδος των µεσαίων ελληνικών επιχειρήσεων που επεκτείνουν τα υπάρχοντα δίκτυα διανοµής τους στη βουλγαρική επικράτεια. Άρχισε να πραγµατοποιείται αυτήν την περίοδο µια σταδιακή διαφοροποίηση του τύπου των ελληνικών οικονοµικών δραστηριοτήτων στη Βουλγαρία µε την «προώθηση καταναλωτικών αγαθών διαρκείας, προϊόντων µεταποιητικής βιοµηχανίας (κυρίως είδη διατροφής και ένδυσης), όπως και µε τη δηµιουργία κέντρων ψυχαγωγίας και εστίασης». Με την είσοδο των νέων αυτών σηµαντικών εταιρειών µειώνεται ο αριθµός των µικρών ελληνικών επιχειρήσεων της πρώτης περιόδου.
Στην τρίτη φάση που ξεκινά ουσιαστικά από το 1994, αρχίζουν να µπαίνουν στη βουλγαρική αγορά και οι µεγάλες εθνικής εµβέλειας ελληνικές εταιρείες. Την περίοδο αυτή είναι που κάνουν την εµφάνισή τους στη Βουλγαρία εταιρείες όπως η ∆ΕΛΤΑ και η 3Ε. Η είσοδος τους γίνεται συνήθως µε την εξαγορά τοπικών παραγωγικών µονάδων και δικτύων διανοµής. Μ’αυτόν τον τρόπο οι ελληνικές επενδύσεις δεν αποσκοπούν πλέον µόνο στην εµπορία προϊόντων αλλά και «στην παρασκευή κυρίως ειδών διατροφής και καταναλωτικών αγαθών διαρκείας»95. Ο ανταγωνισµός πλέον αυξάνει, οι «κερδοσκόποι» της πρώτης φάσης ελαττώνονται ακόµη περισσότερο, ενώ ακόµη και το µερίδιο αγοράς των µεσαίων επιχειρήσεων που δεν πρόλαβαν να δηµιουργήσουν δίκτυα διανοµής απορροφάται από τις νεοεισερχόµενες µεγάλες εταιρείες. Αυτή η κερδοσκοπική τάση που είχε σαν στόχο το γρήγορο κέρδος χωρίς µακροπρόθεσµη εµπορική στρατηγική και η οποία χαρακτήριζε κατά κύριο λόγο τα πρώτα στάδια της εισόδου των ελληνικών επιχειρήσεων στη βουλγαρική αγορά αποτυπώνεται εν µέρει και στα στατιστικά δεδοµένα του παρακάτω πίνακα.
Ξένες επενδύσεις στη Βουλγαρία 1992 - 1998 (αριθµός επενδύσεων / επενδυθέντα κεφάλαια) Χώρα προέλευσης Αριθµός επενδύσεων Επενδυθέντα κεφάλαια (σε εκατ. δολάρια) Ποσοστό % επί του συνόλου Γερµανία 491 299,52 17,50% Βέλγιο 116 281,06 16,40% ΗΠΑ 260 156,78 9,10% Ολλανδία 110 105,91 6,20% Ελλάδα 1295 92,99 5,40% Αυστρία 254 89,65 5,20% Μ. Βρετανία 154 79,57 4,60% Ελβετία 110 70,88 4,10% Κύπρος 170 59,27 3,40% Ισπανία 27 59,13 3,40% Λουξεµβούργο 34 47,94 2,80% Ν. Κορέα 16 45,76 2,60% Ρωσία 602 35,35 2% Τουρκία 1632 34,54 2% Ιρλανδία 20 25 1,47% Γαλλία 113 21,12 1,24%
Πηγή: Υπηρεσία Ξένων Επενδύσεων Βουλγαρίας - Χαζάκης.
∆ιαπιστώνουµε από τον στατιστικό πίνακα ότι υπάρχει σηµαντική απόκλιση στην κατανοµή του αριθµού των ξένων επιχειρήσεων που διεισδύουν στη βουλγαρική οικονοµία ανά χώρα προέλευσης από την αντίστοιχη κατανοµή των συνολικών επενδυθέντων κεφαλαίων την περίοδο 1992 - 1998.
Ενώ λοιπόν η χώρα µας κατέχει τη δεύτερη θέση σε αριθµό επενδύσεων (1295) µε πρώτη την Τουρκία (1632), τα συνολικά επενδυθέντα κεφάλαια της Ελλάδας - και της Τουρκίας - δεν είναι ανάλογου ύψους. Οι 1295 ελληνικές επιχειρήσεις επένδυσαν µόλις 92,99 εκατ. δολάρια κατέχοντας µερίδιο 5,40% - και η Τουρκία 2%. Από την άλλη πλευρα, κράτη µε µικρότερη αριθµητική συµµετοχή δραστηριοποιούµενων εταιρειών στη βουλγαρική επικράτεια, πραγµατοποιούν επενδύσεις µεγάλης αξίας «καταδεικνύοντας µ’αυτόν τον τρόπο τη θέλησή τους για στρατηγικές - µακροπρόθεσµες επενδυτικές δεσµεύσεις στη βουλγαρική αγορά.
Έτσι, οι 491 εταιρείες που προέρχονταν από τη Γερµανία πραγµατοποίησαν επενδύσεις ύψους 299,52 εκατ. δολ. (17,5% του συνολικού επενδυθέντος κεφαλαίου) ενώ ανάλογες ήταν και οι επιδόσεις των 116 βελγικών εταιρειών (επενδύσεις 281,06 εκατ. δολαρίων µε µερίδιο 16,48%). Τα στοιχεία αυτά επιβεβαιώνουν ότι οι ελληνικές εταιρείες προσανατολίζονταν σε οικονοµικές δραστηριότητες βραχυπρόθεσµης και άµεσης υψηλής κερδοφορίας τουλάχιστον κατά τα αρχικά στάδια της εισόδου τους στη Βουλγαρία .
Πηγή: Οι ελληνοβουλγαρικές σχέσεις στη µετακοµµουνιστική εποχή Πολιτικές και οικονοµικές διαστάσεις Επιβλέπων: Π. Λιαργκόβας Σπουδαστής: Θεοφάνης Φραγγής ΑΘΗΝΑ - 2004
