Μία άγνωστη εκτόπιση βλάχικων πληθυσμών από την περιοχή της Κάτω Τζουμαγιάς (Ηράκλειας Σερρών) στο βουλγαροκρατούμενο Ποζάρεβιτς της Σερβίας από τους Βούλγαρους το 1916. Μέρος ΄Β (η επιστροφή)

Οι Βούλγαροι μετά τη διαφαινόμενη ήττα των Κεντρικών Αυτοκρατοριών στα τέλη του 1918 πραγματοποίησαν στροφή 180 μοιρών και ζήτησαν ανακωχή από την Αντάντ.

Το πρώτο μέρος μπορείτε να το διαβάσετε εδώ:


Η συνθηκολόγηση των Βουλγάρων με τους συμμάχους μας είχε μεταξύ άλλων έναν βασικό όρο:
Να μην επιτρέψουν οι σύμμαχοι της Αντάντ στον Ελληνικό Στρατό να εισβάλλει στο βουλγάρικο έδαφος, φοβούμενοι φυσικά τα δίκαια αντίποινα των Ελλήνων για τα όσα αίσχη είχαν διαπράξει οι Βούλγαροι κατά τη διετή κατοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης στους ελληνικούς και μη πληθυσμούς.

Από το προσωπικό αρχείο του Γιάννη Πασχαλιά διαβάζουμε: Ως όμη-
ροι παραμείναμε εκεί για δύο χρόνια. Μετά, το βουλγαρικό μέτωπο έσπα-
σε. Οι Βούλγαροι, πρώτοι απ’ όλους τους συμμάχους, τους ζήτησαν στις 19
Σεπτεμβρίου 1918 ανακωχή, με ένα μόνο όρο, την μη εισβολή του Ελληνι-
κού στρατού στην Βουλγαρία. Ακολούθησε η Τουρκική ανακωχή και στις
11 Νοεμβρίου του 1918 η Γερμανία κατέθεσε τα όπλα.

Οργανώθηκαν συνολικά τρεις αποστολές επιστροφής των εκτοπισθέντων. Τα δρομολόγια επιστροφής που χρησιμοποιήθηκαν φαίνονται στον ακόλουθο χάρτη.

Αρκετοί πέθαναν στη διαδρομή της επιστροφής μη αντέχοντας τις κακουχίες της πεζοπορίας.

ΠΙΣΩ ΣΤΑ ΧΩΡΙΑ

Η εικόνα την οποία αντίκρισαν στα χωριά τους ήταν οδυνηρή. «Είχε

τόσα χόρτα που δεν ήξερα που ήταν το σπίτι μας. Από πού να ξεκινήσεις.

Τίποτα δεν είχε μείνει όρθιο. Πολλοί έφυγαν κι εγκαταστάθηκαν στη Θεσ-

σαλονίκη, στα Σέρρας, στην Αθήνα… Εμείς που μείναμε εκεί, στην αρχή

μέναμε σε παράγκες, σε αντίσκηνα ώσπου σιγά-σιγά αρχίσαμε να φτιά-

χνουμε τα σπίτια μας...».

Εκείνη τη χρονιά του 1918 πέρασαν δύσκολο χειμώνα. «Εμείς στη Ρά-

μνα όταν γυρίσαμε δε βρήκαμε τίποτις όρθιο. Όλα είχαν γίνει στάχτη….

Αφού τόκαψαν το χωριό… Πάει κι η κκλησιά… ικείν η παλιά. Μετά χτίσαμε

άλλη. Μα οι περισσότεροι έφυγαν. Σκόρπισε το χωριό. Μείναμε μόνο 7-8

οικογένειες… Άλλοι πήγαν στην Θεσσαλονίκη, λίγοι στη Βυρώνεια, οι πε-

ρισσότεροι στο Πετρίτσι… και μερικοί πήγαν στη Τζουμαγιά…»

Οι μαρτυρίες είναι συγκλονιστικές, οι Βούλγαροι κατά την επιστροφή τους στη χώρα τους άφησαν μόνο συντρίμμια, καταστρέφοντας ολοκληρωτικά ολόκληρα χωριά ενώ ταυτόχρονα άρπαξαν ότι μπόρεσαν.

ΑΡΚΕΤΟΙ ΠΑΡΕΜΕΙΝΑΝ ΣΤΗ ΣΕΡΒΙΑ

Όπως αναφέρει ο Miroljub Manojlovic, στο Ποζάρεβατς, παρέμειναν

αρκετοί Έλληνες οι οποίοι ασχολήθηκαν κυρίως με το εμπόριο και με τις

ξενοδοχειακές επιχειρήσεις και σ’ αυτά είχαν μεγάλες επιτυχίες. Μερικοί

από αυτούς έγιναν φημισμένοι, πλούσιοι και επιφανείς πολίτες της πόλης.

Ιδιαίτερα σαν ιδιοκτήτες καφενείων, ξενοδοχείων. Στα καφενεία τους έδι-

ναν και ελληνικές ονομασίες όπως ήταν “Ιτιά η κλέουσα”, “Τα δυό λευκά

περιστέρια”, “Κασίνε”. 

Οι Έλληνες και οι Σέρβοι ήταν χριστιανοί Ορθόδο-

ξοι, οπότε οι συμβίωση ήταν πολύ καλή. Πολύ συχνά και πολύ νωρίς συνα-

ντούμε γάμους μεταξύ Σέρβων και Ελλήνων. Με το πέρασμα του χρόνου, η

δεύτερη και τρίτη γενιά των Ελλήνων εποίκων, έχασε την ελληνική γλώσσα,

κι αυτό διότι οι έλληνες δεν ζούσαν αποκομμένοι ή σε ομάδες, αλλά πολύ

γρήγορα ενσωματώθηκαν στην ευρύτερη Σέρβικη κοινωνία.

Εν κατακλείδι οι Βούλγαροι υπήρξαν τρεις φορές κατακτητές σε εδάφη της Μακεδονίας. Η δεύτερη κατοχή (μεταξύ των ετών 1916-18) στο πλαίσιο του Α' Παγκοσμίου Πολέμου υπήρξε ιδιαίτερα βάναυση για τους Ελληνικούς Πληθυσμούς και ίσως να ήταν και η πιο βάναυση απ' όλες (υπενθυμίζεται ότι η πρώτη κατοχή συντελέστηκε το 1912-13 και η δεύτερη το 1941-44)

Οι βλάχικοι πληθυσμοί αναίτια ξεριζώθηκαν το 1916 από τις εστίες τους σε περιοχές στα βόρεια του νομού Σερρών στο πλαίσιο μίας μεγαλοϊδεατικής βουλγάρικης πολιτικής.

 Τέλος οι Βούλγαροι απεμπλάκηκαν σχετικά ανώδυνα από τον Ά Π.Π. όσον αφορά τους λογαριασμούς τους με εμάς, καθώς οι σύμμαχοι μας δε μας δικαίωσαν ιστορικά γιατί κλείσαν τα μάτια τους στις δίκαιες εδαφικές επιδιώξεις μας στη Νότια Βουλγαρία.

Πηγή: Πανοπούλου.