Η Θράκη υπήρξε σε όλη την έκταση της (Βουλγάρικη και Ελληνική) εξελληνισμένη και χριστιανική ειδικά από τη ρωμαϊκή εποχή και ύστερα εώς την εγκατάσταση Σλάβων και Βουλγάρων στις θρακικές περιοχές της σημερινής νότιας Βουλγαρίας. Η ανάπτυξη που επιχειρεί το αρχείο θρακικού ελληνισμού ως προς αυτό το θέμα είναι ενδιαφέρουσα:
Ή Βυζαντιακή αυτοκρατορία παρέλαβε παρά τής Ρωμαϊκής τήν Θράκην δλην τελείως έξηλληνισμένην καί σχεδόν χριστιανικήν.
Οϊ δέ έν τή γωνία τής Ροδόπης ταΰτη πληθυσμοί, έχοντες κέντρον τήν φύσει καί τέχνη όχυράν Φιλιπποΰπολιν, ήσαν ακμαιότατοι ζώντες εύδαίμονες έν τή εύφόρω χώρα των, ήτις ένεκα τής έπικρατησάσης έπί αιώνας ευνομίας υπό τήν Ρωμαϊκήν κυριαρχίαν μετεβλήθη εΐ.ς παράδεισον. Δυστυχώς ή από βορρά έπισκήψασα τών βαρβάρων επιδρομέων θεομηνία άνεστάτωσε τά πάντα. Γότθοι, Οΰνοι, ’Άβαροι, Σλαΰοι, Βούλγαροι έπανειλημμένως επί αιώνας επιδραμόντες τήν άνθηράν χόραν ήρήμωσαν αυτήν σφάζοντες ή άπάγοντες αιχμαλώτους τούς κατοίκους της.
Οΰτω οί παλαιοί άνωχΰρωτοι συνοικισμοί κατεστράφησαν, μηδέ τών ονομάτων αυτών διασωθέντων, οί δέ τυχόν άνεγερθέντες έπί τής τοποθεσίας των ή παρ’ αυτή νέοι είτε υπό τών διαφυγόντων τον κίνδυνον Ελλήνων καί εξηλληνισμένων κατοίκων των είτε υπό τών έπηλΰδων από τοΰ έκτου ήδη αίώνος Σλαΰων είτε υπό έπιμείκτων έ'λαβον νέα τοπωνυμία.
Τής μοίρας ταΰτης δεν άπηλλάγη καί ό παλαιός συνοικισμός, έπί τής τοποθεσίας οΰτινος άνεκτίσθη ό μεσαιωνικός Στενίμαχος. ’Άδηλον είναι, τίνες ήσαν οί συνοικίσαντες αυτόν πάλιν καί πότε.
Ήσαν δηλ. λείψανα τών παλαιών κατοίκων του περιστοθέντα από τοΰ κατακλυσμού τών επιδρομέων καί άποτελέσαντα τον πυρήνα τοΰ μεσαιωνικού συνοικισμού, ώς φρονεί ό Βλ. Σκορδέλης ή ήσαν άλλοι έποικοι, — άγνωστον πόθεν όρμηθέντες,— έγκατασταθέντες έκεί μετά τών οικογενειών τών στρατιωτών φυλάκων τοΰ επικειμένου φρουρίου, ώς υποστηρίζει ό ’Αργΰρ. Δημητριάδης.
Τό μόνον βέβαιον είναι δτι οί συνοικήσαντες πάλιν έκεί ήσαν "Ελληνες, διότι ή πόλις έπί αιώνας μέχρις έσχατων (1906) διεφΰλαξε τον Ελληνικόν της χαρακτήρα άμειγή, ένώ οί περί αυτήν έπί τής 'Ροδόπης συνοικισμοί πάντες πλήν τών Βοδενών καί Κουκλένης έξεσλαυίσθησαν.
Από το Αρχείο Θρακικού Ελληνισμού (Φιλιππούπολη 1936)
Ή Βυζαντιακή αυτοκρατορία παρέλαβε παρά τής Ρωμαϊκής τήν Θράκην δλην τελείως έξηλληνισμένην καί σχεδόν χριστιανικήν.
Οϊ δέ έν τή γωνία τής Ροδόπης ταΰτη πληθυσμοί, έχοντες κέντρον τήν φύσει καί τέχνη όχυράν Φιλιπποΰπολιν, ήσαν ακμαιότατοι ζώντες εύδαίμονες έν τή εύφόρω χώρα των, ήτις ένεκα τής έπικρατησάσης έπί αιώνας ευνομίας υπό τήν Ρωμαϊκήν κυριαρχίαν μετεβλήθη εΐ.ς παράδεισον. Δυστυχώς ή από βορρά έπισκήψασα τών βαρβάρων επιδρομέων θεομηνία άνεστάτωσε τά πάντα. Γότθοι, Οΰνοι, ’Άβαροι, Σλαΰοι, Βούλγαροι έπανειλημμένως επί αιώνας επιδραμόντες τήν άνθηράν χόραν ήρήμωσαν αυτήν σφάζοντες ή άπάγοντες αιχμαλώτους τούς κατοίκους της.
Οΰτω οί παλαιοί άνωχΰρωτοι συνοικισμοί κατεστράφησαν, μηδέ τών ονομάτων αυτών διασωθέντων, οί δέ τυχόν άνεγερθέντες έπί τής τοποθεσίας των ή παρ’ αυτή νέοι είτε υπό τών διαφυγόντων τον κίνδυνον Ελλήνων καί εξηλληνισμένων κατοίκων των είτε υπό τών έπηλΰδων από τοΰ έκτου ήδη αίώνος Σλαΰων είτε υπό έπιμείκτων έ'λαβον νέα τοπωνυμία.
Τής μοίρας ταΰτης δεν άπηλλάγη καί ό παλαιός συνοικισμός, έπί τής τοποθεσίας οΰτινος άνεκτίσθη ό μεσαιωνικός Στενίμαχος. ’Άδηλον είναι, τίνες ήσαν οί συνοικίσαντες αυτόν πάλιν καί πότε.
Ήσαν δηλ. λείψανα τών παλαιών κατοίκων του περιστοθέντα από τοΰ κατακλυσμού τών επιδρομέων καί άποτελέσαντα τον πυρήνα τοΰ μεσαιωνικού συνοικισμού, ώς φρονεί ό Βλ. Σκορδέλης ή ήσαν άλλοι έποικοι, — άγνωστον πόθεν όρμηθέντες,— έγκατασταθέντες έκεί μετά τών οικογενειών τών στρατιωτών φυλάκων τοΰ επικειμένου φρουρίου, ώς υποστηρίζει ό ’Αργΰρ. Δημητριάδης.
Τό μόνον βέβαιον είναι δτι οί συνοικήσαντες πάλιν έκεί ήσαν "Ελληνες, διότι ή πόλις έπί αιώνας μέχρις έσχατων (1906) διεφΰλαξε τον Ελληνικόν της χαρακτήρα άμειγή, ένώ οί περί αυτήν έπί τής 'Ροδόπης συνοικισμοί πάντες πλήν τών Βοδενών καί Κουκλένης έξεσλαυίσθησαν.
Από το Αρχείο Θρακικού Ελληνισμού (Φιλιππούπολη 1936)
